Dëlirje dhe edukim

 

Dëshiroja vëllait tënd atë që e dëshiron për veten tënde.

 

Autor: Imam Muhamed bin Salih bin Uthejmin (RahimehUllah) 

Burimi: Sherh Sahihul-Buhari (1/60-62)

Imam Buhari ka thënë:

13 - Transmetohet nga Enesi radijallahu anhu, nga Profeti salallahu alejhi ue selem ka thënë:

لا يؤمن أحدكم حتى يحب لأخيه ما يحب لنفسه

“Nuk beson askush nga ju derisa nuk dëshiron për vëllanë e tij atë që e dëshiron për vetveten.”

Ky hadith dëshmon se prej besimit është që ta dëshirosh për vëllanë tënd atë që dëshiron për vetveten, dhe se ai i cili nuk e posedon këtë cilësi nuk ka besim. A është fjala për mungesën e besimit të domosdoshëm apo besimit të plotë? Ajo që ka për qëllim hadithi, është mungesa e besimit të plotë.

Nga mësimet e hadithit është se, njeriu duhet t’i trajtojë njerëzit e tjerë vetëm në bazë të këtij parimi. Pra, mos i trajto të tjerët ashtu siç duk dëshiron të të trajtojnë ty. Prandaj, në një hadith tjetër thuhet: 

فمن أحب أن يزحزح عن النار ويدخل الجنة فلتأته منيته وهو يؤمن بالله واليوم الآخر وليأت إلى الناس الذي يحب أن يؤتى إليه

“Ai që dëshiron t’i shpëtoj Zjarrit dhe të hyjë në Xhenet, le ta zë vdekja duke besuar në Allahun dhe Ditën e Fundit dhe le të sillet me njerëzit sikurse dëshiron të sillen ata me të.” [1]

Nëse dikush pyet se si ta kombinojmë këtë hadith me hadith “Fillo me veten tënde.”

Atëherë themi se, këto dy hadithe nuk janë aspak kontradiktore.

Dëshiroja vëllait tënd atë që ia dëshiron vetes tënde, por nuk do të thotë se je i detyruar t’i japësh atij përparësi. Përparësia është një çështje tjetër. Dhënia përparësi tjetrit mund të ketë të bëjë me veprat obligative (farze), rekomanduar (mustehab) ose të lejuar (xhaiz).

Kur jemi tek veprat obligative, është e ndaluar t’i japësh përparësi të tjerëve, pasi që kjo do të thotë se ti po humb kryerjen e një obligimi. Një shembull i tillë është nëse njeriu ka ujë për të marrë abdes i cili është i mjaftueshëm vetëm për një person, ndërsa ai e as shoku i tij nuk janë në gjendje të pastër. Nëse ai lejon shokun të merr abdes me ujin e tij, e ai vetë merr tejemum. Dhe nëse ai merr abdes me ujë, uji mjafton vetëm për të. A duhet t’i japë përparësi shokut të tij kurse vetë të marrë tejemum? Jo. Ai është i obliguar që vetë të marr abdes me ujë, ndërsa shoku i tij merr tejemum.

Kur jemi tek veprimet e rekomanduara, vlen shembulli nëse ai dhe shoku i tij hyjnë ne xhami dhe e shohin se është vetëm një vend i mbetur në safin e parë. A do ta lësh atë që ta zë vendin apo ta zësh vendin vetë? Veprimi i duhur është se, ti duhesh që vetë të shkosh në safin e parë. Nuk duhet t’i japësh përparësi të tjerëve në adhurim.

Por në qoftë se t’i japësh përparësi tjetrit ka ndonjë dobi në rastin në fjalë, është në rregull për t’i dhënë atij përparësi. Shembull i kësaj është që në rastin e lartpërmendur të jetë me ty babai yt dhe se ai e merr me të keqe nëse ti nuk i jep atij përparësi. Prandaj këtu është më mirë për t’i dhënë atij përparësi.

E njëjta gjë vlen në qoftë se ti e afron personin më afër teje nëse i jep atij përparësi. Shembull i kësaj është nëse personi i cili është me ty është ndonjë njeri me pozitë, ministër etj., dhe se konsiderohet se ti e ke fyer atë në qoftë se shkon në saf përpara tij. Në këtë rast, më e rëndësishme është ta mënjanosh një të keqe apo keqkuptim, sesa të arrish një të mirë.

Kur jemi tek veprimet e lejueshme, është e rekomanduar për t’i dhënë përparësi të tjerëve për shkak se kjo ka të bëj me sjelljen e mirë ndaj njerëzve dhe jetësim i moralit të lartë tek njeriu. Prandaj Allahut i lavdëroi Ensarët kur tha:

وَالَّذِينَ تَبَوَّؤُوا الدَّارَ وَالْإِيمَانَ مِن قَبْلِهِمْ يُحِبُّونَ مَنْ هَاجَرَ إِلَيْهِمْ وَلَا يَجِدُونَ فِي صُدُورِهِمْ حَاجَةً مِّمَّا أُوتُوا وَيُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ وَمَن يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ

“Ndërsa ata që banojnë në Medinë dhe që e kanë pranuar besimin qysh më parë, i duan mërgimtarët që vijnë në Medinë dhe në zemrat e tyre nuk ndjejnë kurrfarë rëndimi, për atë, që u është dhënë atyre, por duan t’u bëjnë më mirë mërgimtarëve sesa vetes, edhe pse vetë janë nevojtarë. Kushdo që ruhet nga lakmia e vetvetes, me siguri që do të jetë fitues.”  59:9

 

______________________________

[1] - Muslimi (1844).

 

Cilësitë e gruas së mirë.

 

 

Autor: Shejkh Abdurr-Rrazak bin Abdul-Muhsin el-Bedr el-Abad (hafidhahUllah)

Burimi: “Sifetuz-Zeuxhetus-Salihah”, fq. 5-45

Përgatiti: Stafi Perlatmuslimane.

 

01. Cilësitë e gruas së mirë.

Parathënie:

Të gjitha lavdërimet janë për Allahun. Ne e lavdërojmë Atë, ndihmë dhe falje kërkojmë prej Tij dhe pendohemi tek Ai. Ne kërkojmë mbrojtje tek Allahu nga e keqja e shpirtrave tanë dhe nga veprat e këqija! Atë që e udhëzon Allahu, askush nuk mund ta lajthitë dhe atë që e lajthitë Allahu, askush nuk mund ta udhëzojë. Unë dëshmoj se nuk ka zot tjetër që meriton adhurimin përveç Allahut të Vërtetë dhe dëshmoj se Muhamedi është robi dhe i Dërguari i Tij.

Qëllimi i këtij punimi me këtë titull: “Cilësitë e gruas së drejtë”, nuk i dedikohet vetëm femrës së re, e cila është para martesës dhe dëshiron ta dijë se cilat cilësi duhet t’i ketë gruaja, në mënyrë që të përgatitet për t’i përmbushur dhe plotësojë ato.

Po ashtu, nuk i dedikohet vetëm gruas së martuar, e cila dëshiron t’i posedojë këto cilësi, apo me qëllim që t’i ruajë dhe t’i realizojë në jetën e saj.

Gjithashtu, nuk i dedikohet vetëm gruas, e cila ka mangësi të shumta, në mënyrë që ajo të jetë në gjendje t’i trajtojë të metat e saj, duke e korrigjuar veten dhe martesën e saj.

Por, në fakt, ky është një përkujtim më gjithëpërfshirës se kaq. Është një këshillë për babanë, i cili dëshiron që bijat e tij dhe gratë, mbi të cilat ai ka autoritet, të kenë jetë të lumtur dhe të ndershme, duke jetuar një jetë bashkëshortore ashtu siç ka porositur Allahu dhe i Dërguari i Tij sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem. Përmes këtij shkrimi, shpresojmë t’ua kujtojmë atyre rregullat e sheriatit dhe cilësitë, që femra myslimane duhet t’i posedojë dhe jetësojë.

Gjithashtu, është përkujtim edhe për nënën e cila është përgjegjëse, edukatore dhe udhëzuese e fëmijëve të saj, ngase shumica e vajzave rriten dhe edukohen nga edukata që kanë marrë nga nënat e tyre.

Është përkujtim edhe për thirrësit në fe, në mënyrë që t’i kushtojnë rëndësi kësaj çështjeje, të kujdesen për këtë dhe të luftojnë për t’i përhapur këto cilësi fisnike, edukatë e lavdërueshme dhe veçori të bekuara, në mënyrë që këto që i përmendëm, të jenë përgjithmonë veçori shoqëruese të vajzave dhe grave, ashtu si në shtëpitë islame po ashtu dhe në shoqërinë e cila posedon iman/besim.

Kjo që thamë, ka rol më të rëndësishëm atëherë kur me të madhe shohim se si sulmohet femra myslimane, pa shembull paraprak përgjatë historisë. Dhe e gjithë kjo po bëhet përmes revistave të ndryshme, programeve televizive të ndryshëm e me metoda të tjera nga më të ndryshmet, me të vetmin qëllim: humbjen e dëlirësisë, bujarisë, pozitës së saj që islami ia jep, edukatës, moralit dhe që të gjitha mësimeve të tjera të mira, të fituara nga islami i pastër.

Në kohët e hershme, ishte shumë e vështirë që femra të bjerë në kontakt me propagandën shkatërruese, epshet djallëzore dhe ideologjitë e fëlliqura, përveç nëse ajo ka pasur shoqe të këqija, e të ngjashme. Kurse, në ditët e sotme, femra e ka shumë të lehtë t’i afrohet gjërave të ulëta, poshtërsive e degjenerimit nga tërë anët e botës, edhe pse ajo qëndron në shtëpinë e saj. Për të tilla gjëra, madje ajo nuk ka nevojë të dalë jashtë shtëpisë, mjafton të ulet para televizorit në dhomën e saj, ta përdorë internetin apo të blejë revista amorale, përmes të cilave ajo e ushqen trurin, zemrën dhe të menduarit me të gjitha gjërat negative e shkatërruese.

Femra myslimane ka nevojë që të jetë e mirë, e moralshme dhe e bindur ndaj Allahut Subhanehu ue Te‘Ala. Ajo duhet t’i mbyllë të gjitha rrugët, shtigjet dhe daljet drejt së keqes dhe shkatërrimit.

Femra është një përgjegjësi shumë shumë e madhe e mashkullit. Prandaj, kini kujdes të shtuar ndaj tyre, sepse çështja është shumë e rëndësishme dhe ka nevojë t’i kushtohet tepër vëmendje. Nën hijen e kësaj gjendjeje dhe mungesës së paralajmërimeve dhe paralajmëruesve, po thuajse kanë humbur cilësitë e imanit dhe cilësitë e mira që duhet t’i posedojë femra myslimane. Ndërsa, shumë prej tyre janë bërë të brishta dhe të dobëta. Në mesin e tyre gjen lloje të ndryshme të mangësive dhe rrugë të ndryshme të gabimeve e lëshimeve.

Pra, kjo broshurë, përbën- siç thamë- disa mësime rreth cilësive të gruas së drejtë. E lus Allahun, Zotin e Arshit Madhështor, që kjo broshurë të jetë çelës i së mirës dhe pengesë e së keqes! Ta bëjë atë udhëzim të zemrave, përmirësim të shpirtit dhe lidhje me Zotin e botëve, në mënyrë që ta arrijmë kënaqësinë dhe dashurinë e Zotit Subhanehu ue Te‘Ala dhe të largohemi nga ajo që e hidhëron atë!

02. Parime të dobishme në lidhje me gruan e mirë.

Kur flasim për cilësitë e gruas së mirë dhe drejtësinë, nuk duhet ta injorojmë një parim madhështor, e që në fakt është një parim themelor për arritjen e drejtësisë, i cili është: drejtësia nuk mund të arrihet pa dy faktorë:

- Faktori i parë: suksesi nga Allahu Xhela ue ‘Ala, udhëzimi, ndihma, lehtësimi dhe mundësia.

Allahu është Ai që udhëzon, është vetëm Ai që jep sukses.Çdo gjë që është në dorën e Tij Xhela ue ‘Ala.

Allahu Tebarake ue Te‘ala ka thënë:

مَن يَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِي وَمَن يُضْلِلْ فَلَن تَجِدَ لَهُ وَلِيًّا مُّرْشِدًا

“Atë, që Allahu e udhëzon në rrugë të drejtë, pikërisht ai është i udhëzuari. Ndërsa atë, që Ai e lë në humbje, ti, me siguri, nuk do të mund t’i gjesh mbrojtës që ta udhëzojë.” 18:17

Dhe thotë Allahu:

وَاللّهُ يَدْعُو إِلَى دَارِ السَّلاَمِ وَيَهْدِي مَن يَشَاء إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ

 “Allahu i thërret njerëzit për në Shtëpinë e shpëtimit (Xhenet) dhe udhëzon kë të dojë në rrugën e drejtë.” 10:25

Udhëzimi, drejtësia dhe suksesi, qëndron pra në dorën e Tij. Atë që Ai dëshiron, ajo bëhet. Atë që Ai nuk dëshiron, ajo nuk ka për të ndodhur kurrë.

- Faktori i dytë: njeriu vetë të përpiqet ta arrijë drejtësinë dhe t’i marrë shkaqet që shpien në të.

 

Profeti sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem i ka kombinuar këta dy faktorë, kur ai sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem ka thënë në hadithin autentik:

احرص على ما ينفعك و استعن بالله

“Bëhu i zellshëm pas asaj që të sjell dobi, pastaj mbështetu në Allahun.” Muslim (2664)

- Kuptimi i “Bëhu i zellshëm pas asaj që të sjell dobi…” dmth të marrësh rrugët e shëndosha, të cilat të sjellin dobi dhe po ashtu mjetet për të arritur drejtësinë dhe përmes tyre arrihet udhëzimi.

- Kuptimi “…pastaj mbështetu në Allahun”, pra, t’i mbështetesh vetëm Allahut, të kërkosh ndihmën e Tij dhe të shpresosh se Ai Subhanehu ue Te‘Ala do të të japë sukses, mbarësi dhe stabilitet dhe se Ai do të të ndihmojë që ta arrish drejtësinë dhe veprimin e duhur.

Ky është një parim madhështor që përfshin të gjitha mirësitë.

Ekziston një tjetër parim që duhet t’i kushtohet vëmendje, i cili është themeli i drejtësisë, dija për të dhe rruga që të shpie drejt saj, e ai është Libri i Allahut dhe Sunneti i Profetit të Tij sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem.

Prandaj, është e detyrueshme për çdo thirrës që përkujton e thërret në drejtësi dhe korrigjon, që këto t’i bazojë në Librin e Allahut Azze ue Xhel dhe në Sunnetin e të Dërguarit të Tij fisnik sal-lAllahu ‘alejhi ue ‘ala Aalihi ue sel-lem.

Allahu Tebarake ue Te‘ala në lidhje me Kuranin, thotë:

إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ يِهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ

“Në të vërtetë, ky Kuran udhëzon drejt asaj që është më e mira…” 17:9

Profeti sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem në lidhje me Sunnetin dhe udhëzimin e tij, ka thënë:

تركت فيكم شيئين لن تضلوا بعدهما : كتاب الله و سنتي

“Jua kam lënë dy gjëra, pas të cilave nuk do të devijoni kurrë: Librin e Allahut dhe Sunnetin tim.” el-Hakim (1/172). Autentik sipas Imam Albanit në “Sahihul-Xhami’” (2937).

Ekziston një parim i tretë, mbi të cilin ndërtohen të gjitha adhurimet, mbi të cilin ngrihen të gjitha virtytet dhe përsosjet morale, e që është realizimi i frikës/devotshmërisë ndaj Allahut.

Frika ndaj Allahut është themeli i virtyteve pozitive, themeli i mirësisë dhe lumturisë në të dy jetët.

Gruaja myslimane duhet të kuptojë se, ajo gjatë gjithë jetës është në adhurim ndaj Allahut dhe përmes plotësimit të këtyre gjërave, ajo fiton kënaqësinë e Tij e shpërblim.

Nga ana tjetër, e humb atë në varësi se sa ajo ka mangësi në këto cilësi.

Kjo do të ceket edhe më tej, kur të flasim për këtë çështje, inshaAllah.

03. Raporti i gruas së mirë me Allahun.

Unë do të filloj me atë që është thënë në lidhje me cilësitë e gruas së drejtë në suren en-Nisa:

فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِّلْغَيْبِ بِمَا حَفِظَ اللّهُ

“Gra të mira janë ato të dëgjueshmet, që ruajnë fshehtësitë që ka urdhëruar Allahu.” 4:34

Në këtë pjesë të ajetit, Allahu jep një përshkrim të plotë të të gjitha tipareve të shkëlqyeshme dhe fisnike që gruaja e drejtë duhet t’i ketë.

Ky tekst fisnik dhe i bekuar, na tregon se gruaja e drejtë zotëron dy karakteristika:

- Cilësia e parë: raporti i saj me Zotin,

- Cilësia e dytë: raporti i saj me bashkëshortin e saj.

Raporti i saj me Zotin shprehet qartazi në Fjalën e Allahut Subhaneh “…të dëgjueshmet…”

Kjo do të thotë që ajo në vazhdimësi duhet t’i bindet Allahut, të kujdeset për adhurimin dhe bindjen ndaj Allahut, t’i kushtojë vëmendje obligimeve të Islamit dhe të mos i lejë pas dore ato në asnjë çast.

Të gjitha këto hyjnë tek Fjalët e Allahut Subhaneh: “…të dëgjueshmet…”

Pjesa e dytë e fjalëve të Tij Subhanehu ue Te‘Ala “…që ruajnë fshehtësitë që ka urdhëruar Allahu”, kjo do të thotë që ajo kujdeset për të drejtat e bashkëshortit të saj në fshehtësi dhe haptazi, ajo kujdeset për pasurinë e tij, në dhomën e gjumit, të drejtat e tij dhe detyrimet ndaj tij.

Pra: “…që ruajnë fshehtësitë që ka urdhëruar Allahu.”

Pastaj, me suksesin e Allahut Subhanehu ue Te‘Ala ajo mund ta përmbush këtë cilësi. Ai është i Cili ia lehtëson këtë gjë.

Prandaj, Allahu tha: “…që ruajnë fshehtësitë që ka urdhëruar Allahu.”  - d.m.th. se ajo nuk ka arritur ta bëjë atë për shkak se vetvetiu është e zonja, mendjemprehtë dhe e zgjuar, por sepse Allahu është Ai i Cili lejon që ajo ta bëjë këtë dhe Ai ia lehtëson.

Kjo na kujton atë që kam përmendur më herët, domethënë se mirësia dhe drejtësia është për shkak të suksesit të Allahut, lehtësimit dhe ndihmës.

Në fjalët e Allahut Subhanehu ue Te‘Ala: “…të dëgjueshmet…”, ndër të tjerash ka për qëllim edhe gruan që kujdeset ndaj obligimeve islame.

Ka disa hadithe nga Profeti sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem që janë transmetuar lidhur me këtë temë.

Ndër të tjera, Ibn Hibbani në Sahihun e tij, e transmeton hadithin që përcillet nga Ebu Hurejra radijAllahu ‘anhu, se Profeti sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem ka thënë:

إذا صلت المرأة خمسها وصامت شهرها وحصنت فرجها وأطاعت بعلها دخلت من أي أبواب الجنة شاءت

“Nëse një grua fal pesë namazet farze, agjëron muajin e Ramazanit, e ruan nderin dhe i bindet burrit të saj, do të futet në Xhenet nga cila portë që ajo dëshiron.”

Transmeton Imam Ahmedi  në Musnedin e tij nga Abdurr-Rrahman bin ‘Auf radijAllahu ‘anhu, se Profeti sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem ka thënë:

إذا صلت المرأة خمسها وصامت شهرها وحفظت فرجها وأطاعت زوجها قيل لها ادخلي الجنة من أي أبواب الجنة شئت

“Nëse një grua fal pesë namazet farze, agjëron muajin e Ramazanit, e ruan nderin dhe i bindet burrit të saj, i thuhet asaj: “Futu në Xhenet nga cila portë që dëshiron!”

E përgëzojmë gruan myslimane për këtë premtim të çmuar dhe këtë virtyt gjithëpërfshirës dhe mirësinë që Allahu Subhanehu ue Te‘Ala ia ka premtuar asaj.

Bëhet fjalë për katër vepra që ajo mund t’i numërojë në gishtat e njërës dorë. Nëse ajo përmbush katër vepra, i thuhet asaj në Ditën e Gjykimit: “Futu në Xhenet nga cila portë që dëshiron!”

A nuk duhet që gruaja, e cila ia dëshiron vetes të mirën, t’i kushtojë vëmendje dhe të kujdeset për këto cilësi e tipare, të kujdeset për këto veprime?

Ajo duhet të kujdeset për namazin e saj, agjërim, dëlirësinë dhe të drejtat e burrit, për të fituar këtë premtim të bekuar dhe këtë virtyt gjithëpërfshirës dhe mirësinë, në mënyrë që t’i thuhet asaj në Ditën e Gjykimit: “Futu në Xhenet nga cila portë që dëshiron!”

Baza e drejtësisë tek gruaja është në mirësinë e saj tek Zoti, kur ajo i bindet Atij, i afrohet Atij dhe kujdeset në adhurimin ndaj Tij.

Kjo drejtësi dhe ndershmëri është fshehtësia pas triumfit të saj, lumturisë dhe suksesit në jetën e saj, duke përfshirë martesën, fëmijët dhe pasardhësit e devotshëm, të bekuar, të rehatshëm e të shëndetshëm.

Prandaj, është e rëndësishme për atë që ia dëshiron vetes të mirën dhe kujdestarët të cilët ia duan vajzave të tyre të mirën, që t’i edukojnë ato në atë që është e mirë, e drejtë, e ndershme, në adhurim të duhur, në kryerje të obligimeve islame dhe në veçanti faljen e pesë namazeve dhe agjërimin e Ramazanit, duke u larguar nga çdo gjë që ndikon në dëlirësin dhe nderin e saj.

Kjo është ajo që shpjegohet në pjesën e hadithit: “…e ruan nderin…”

Dëlirësia e ruajtur kërkohet edhe nga vetë ajo dhe nga kujdestari i saj, i cili duhet t’i mbyllë të gjitha dyert që e shkatërrojnë atë, që atë e shpien drejt së keqes dhe shkaktojnë mëkate.

Kjo është një gjë shumë madhështore, që kushdo që ia dëshiron të mirën vetes së tij, duhet të sigurohet që të rritet me të.

Ajo duhet të sigurohet që gjithmonë të jetë e bindur, ta adhurojë Allahun dhe t’i afrohet Allahut Subhanehu ue Te‘Ala me fjalë të mira dhe të drejta dhe me veprat që e kënaqin Atë.

Nëse Allahu ia jep asaj një burrë të aftë dhe të mirë, ajo duhet t’i frikësohet Allahut lidhur me të drejtat e burrit të saj që nga fillimi i martesës.

Kjo gjë na bën që t’ua kujtojmë një gjë, në të cilën po gabojnë shumë njerëz, edhe atë me të madhe.

- E ky gabim është: “Të shpenzuarit e tepërt dhe dhënia pas gjërave të liga natën e martesës.”

Kjo gjë ka pasoja shumë të mëdha dhe sjell dëme të pamohueshme. Shumë prej femrave, përqendrohen si femrat e tjera kanë vepruar kur janë martuar, duke thënë filan femra kur është martuar ka vepruar kështu, në dasmën e asaj kanë bërë këtë gjë.

Pra, në këtë formë shkon çështja deri tek shpenzimet e tepërta e të panevojshme. Kjo gjë bën që shpenzimet të jenë të mëdha, pasuria të nëpërkëmbet dhe të harxhohet pa të drejtë.

E jo rrallë raste ka që ndodhin edhe mëkate e ndalesa. Kështu qysh në fillim të martesës, shkohet tek jo bekimi, jo begatia dhe mirësia e paktë në martesë.

Në të kundërtën e kësaj, nëse femra e cila martohet dhe familja e saj qëndron larg këtyre gjërave, duke u larguar nga teprimi në shpenzime, largohen nga mëkatet dhe gjynahet përgjatë martesës, këtu realizohet mirësia dhe vetëm këtu vjen begatia.

Është një hadith autentik në Sunenin e Ebu Davudit që transmetohet nga ‘Ukbe bin ‘Amir, se Profeti sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem ka thënë:

خير النكاح أيسره

“Martesa më e mirë është ajo më e thjeshta.”

Në një hadith tjetër thuhet:

أعظم النساء بركة أيسرهن مؤنة

“Gratë më të begata janë ato të cilat janë të thjeshta në furnizim (kërkojnë pak).”

Prandaj, gratë më të mira janë gratë e thjeshta.

Prandaj, femra dhe prindërit e saj duhet të sigurohen që martesa dhe dasma të lehtësohet e jo të vështirësohet, të jenë sa më modeste e jo arrogante e të larta, e këndshme dhe e qetë e jo të kota dhe ekstravagante.

E gjithë kjo ndikon në jetën e martesës në mirësi dhe në ligësi të mëtejshme.

Nëse martesa është e thjeshtë e pa teprime, ajo është e prirë për të qenë e bekuar, e begatë dhe të ketë në të mirësi.

Nëse martesa është me teprime, luks të tepruar dhe me mëkate, këto janë disa nga arsyet kryesore që të mungojë bekimi, begatia e mirësia në martesë. Allahu na ruajttë!

04. Gruaja e mirë dhe qëndrimi i saj në lidhje me shejtanin.

Një tjetër cilësi që duhet ta ketë gruaja e mirë, është që ajo të largohet nga shejtani i mallkuar. Misioni i shejtanit në këtë jetë është shkatërrimi. Ai shkatërron fenë, moralin, marrëdhëniet ndërmjet njerëzve, bashkëjetesën, vëllazërinë dhe gjithçka tjetër që përmban mirësi. Çdo ditë ai dërgon dërgues dhe ushtarë për të përmbushur detyrat me të cilat ai i ngarkon. Medito mbi hadithin që e transmeton Muslimi në Sahihun e tij nga Xhabir bin Abdilah radijAllahu ‘anhu, se Profeti sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem ka thënë:

إن إبليس يضع عرشه على الماء ثم يبعث سراياه فأدناهم منه منزلة أعظمهم فتنة يجيء أحدهم فيقول : فعلت كذا و كذا فيقول : ما صنعت شيئا ثم يجيء أحدهم فيقول : ما تركته حتى فرقت بينه و بين امرأته فيدنيه منه و يقول : نعم أنت

“Me të vërtetë Iblisi e vendos fronin e tij mbi ujë, pastaj dërgon grupet e tij në drejtime të ndryshme. Ai që ka pozitën më të afërt tek ai, është ai që bën sprovën më të madhe. Kur njëri prej tyre vjen tek ai dhe i thotë se kam bërë këtë gjë dhe atë gjë, ai i thotë: “Ti nuk ke bërë asgjë.” Kur një tjetër vjen dhe thotë: “Unë nuk lash atë derisa e bëra që të ndahet nga gruaja e tij”, ai e merr atë pranë vetes dhe i thotë: “Sa i mirë je!” Muslim (2813).

Prandaj ai dërgon ushtarët dhe emisarët e tij për të bërë shkatërrime. Ai që bëhet më i afërti i Iblisit, është ai që shkakton probleme më të mëdha mes njerëzve.

El-A’mesh ka thënë se shejtani e përqafon dhe e afron ushtarin, i cili ndan mes gruas dhe burrit të saj.

Gruaja e drejtë duhet ta ketë parasysh dhe ta kuptojë këtë fakt. Të njëjtën gjë duhet ta bëjë edhe burri. Që të dy duhet ta kuptojnë se ekziston një armik i tyre i fshehur. Ai të sheh ty, por ti nuk mund ta shohësh atë. Ai ecën brenda teje sikurse gjaku në venat tuaja. Ai pështyn dhe pëshpërit, ai bën komplote dhe planifikon. Ai bën të gjitha këto, ndërsa ti nuk e sheh atë. Ai e bind zemrën tënde dhe zemrën e saj. Ai vjen me dyshime që shpien në urrejtje. Ai ka shumë mënyra me të cilat vepron.

Prandaj Sunneti ka ardhur me rregullat që e mbrojnë njeriun nga shejtani, kur njeriu hynë në shtëpinë e tij, kur bën marrëdhënie seksuale, kur ushqehet, kur zemërohet dhe në të gjitha çështjet e tjera, në të cilat njerëzit janë në nevojë për t’u mbrojtur nga shejtani, në mënyrë që ai të mos ketë hyrje dhe ndikim në familjet tuaja, në shtëpitë dhe pasardhësit e tuaj. Prandaj, çdonjëri duhet të mbrojë veten e tij me lutje të ndryshme, me lexim të Kuranit fisnik, nëpërmjet lutjeve të transmetuara në Sunnet, duke i shoqëruar këto me bindje të plotë ndaj Allahut dhe me adhurim të duhur ndaj Tij.

Prandaj, gruaja e mirë duhet të qëndrojë larg nga komplotet e shejtanit, dyshimet e tij dhe planet që ai kurdis në shpirtrat e njerëzve përmes së cilave shkatërrohen marrëdhëniet bashkëshortore dhe prishet jeta brenda familjes.

Sa familje dhe shtëpi kanë pësuar ndarje mes vete, për shkak se i janë bindur shejtanit dhe kanë pasuar dyshimet e shtyra nga ai!

Nëse secili prej bashkëshortëve të kërkonte mbrojtjen e Allahut nga shejtani i mallkuar dhe t’i shmangej komploteve dhe pëshpëritjeve të tij, nuk do të kishin ndodhur problemet e lartpërmendura.

Sa shtëpi janë shpartalluar për shkak se i janë bindur shejtanit! Pastaj, ky shejtan shkon tek Iblisi për t’u afruar tek ai, duke iu rrëfyer se si ai i ka ndarë dy bashkëshortët.

Është një gjë e dobishme që duhet ta kesh kujdes: “Ky armik i fshehur që të sheh ty dhe që ti nuk mund ta shohësh, ka eksperiencë të madhe. Kur flitet sot rreth disa punonjësve të korporatave dhe për eksperiencën e tyre, bëhet fjalë për më së shumti pesëdhjetë apo gjashtëdhjetë vite eksperiencë. Ndërsa, eksperienca e shejtanit për t’i devijuar njerëzit, për t’i tërhequr nga rruga e Allahut dhe për të përhapur armiqësi ndërmjet tyre, është mijëra vjeçare. Sa shumë njerëz kanë vdekur dhe janë varrosur pasi të kenë qenë të burgosurit e shejtanit dhe pasi të kenë rënë në shkatërrimin dhe devijimin e tij! Prandaj, familjet myslimane duhet të mbrohen dhe të qëndrojnë larg nga shejtani i mallkuar.”

05. Gruaja e mirë duhet ta lumturojë burrin e saj.

Prej cilësive të gruas së mirë, është që ajo ta gëzojë/lumturojë burrin e saj kur ai e sheh atë, në pamjen (fytyrën) e saj, dukjen dhe veshjen e saj. Ajo duhet të jetë e gatshme që t’i bindet atij dhe t’i përmbush obligimet e tij pa shprehur mospëlqim dhe arrogancë. Medito mbi hadithin që transmetohet në Sunenin e Nesaiut nga Ebu Hurejra radijAllahu ‘anhu, i cili ka thënë se i Dërguari i Allahut sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem është pyetur në lidhje për gruan më të mirë, ndërsa ai u përgjigj:

التي تسره إذا نظر ، و تطيعه إذا أمر ، و لا تخالفه في نفسها و مالها بما يكره

“Ajo që e kënaq burrin e saj kur ai e sheh atë, i bindet atij kur ai e urdhëron dhe nuk bën asgjë me veten dhe pasurinë e saj nëse është kundër vullnetit të tij.” (Autentik sipas Imam Albanit në “Es-Sahihah” (1838).

Aji kështu duhet të jetë në lidhje me dukjen, formën dhe pamjen e saj. Pra, gruaja duhet t’i kushtojë rëndësi të madhe pamjes dhe formës së saj kur ajo është në prani të bashkëshortit. Po ashtu, ajo duhet të kujdeset dhe t’i kushtojë rëndësi të madhe përmbushjes së urdhëresave, dëshirave dhe nevojave të tij. Kjo gjë duhet të jetë brenga dhe kujdesi i saj ditor.

Për fat të keq, shumë gra e njohin zbukurimin dhe stolisjen vetëm atëherë kur ato dalin nga shtëpia për të prezantuar në ndonjë festë apo ndejë. Por, kur burri i saj vjen në shtëpi, ajo qëndron aty me rroba të këqija dhe i vjen erë jo e mirë, flokë-prishur dhe e pakrehur. Ajo ka cilësitë që e bëjnë burrin të largohet prej saj. Pastaj, ai gjithmonë tronditet kur ajo zbukurohet çdo herë kur ajo del nga shtëpia dhe ai nuk e sheh në atë pamje as sa një e dhjeta e këtij zbukurimi. Çfarë është ajo që e bën zemrën e burrit të tërhiqet nga kjo grua? Çfarë lloji të dashurisë mund të ketë për një grua të tillë? Kjo sjellje e tillë, dëshmon për budallallëkun e gruas dhe mendjen e pazhvilluar të saj në aspektin e plotësimit të përsosmërisë së jetës së saj bashkëshortore dhe në realizimin e lumturisë dhe të nderit të saj.

Përveç kësaj, ka shumë gra që janë të pabindura dhe nuk dëgjojnë fare. Ato injorojnë bashkëshortët dhe i zemërojnë. Ka shumë ankesa rreth sjelljeve të tyre ndaj bashkëshortëve dhe ndaj tjerëve. Kjo grua bën që në atë shtëpi të mbretërojë jeta e keqe, mjerimi dhe ligësia dhe kjo gjë e gërmon varrin e saj.

Muslimi transmeton në Sahihun e tij përmes Xhabirit radijAllahu ‘anhu, se Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem ka thënë:

إذا قدم أحدكم ليلا فلا يأتين أهله طروقا

“Nëse ndonjëri prej jush arrin natën në shtëpi, le të mos hyjë tek familja e tij befasishëm.”

Pra, ai nuk duhet ta befasojë gruan gjatë natës. Pse jo? Sepse Profeti sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem ka thënë:

حتى تستحد المغيبة و تمتشط الشعرة

“Në mënyrë që t’i heq qimet (në vendet e turpshme) dhe të ketë mundësi t’i rregulloj flokët.”

Këtu kemi një kërkesë fisnik për gruan, pra ajo duhet ta mirëpresë burrin e saj me pastërti të plotë, pamje të bukur dhe me një pritje të mirë. Kjo vlen veçanërisht në qoftë se bashkëshorti ka munguar ose ka qenë në udhëtim. Pra, kërkohet që gruaja të përgatitet dhe të bëhet gati, e kjo përfshin edhe rregullimin dhe pamjen e shtëpisë. Nëna e besimtarëve Aishja radijAllahu ‘anha ka transmetuar:

قدم رسول الله من سفر و قد سترت بقرام لي عبى سهوة لي فيها تماثيل ؛ فلما رآه رسول الله هتكه ة قال : أشد الناس عذابا يوم القيامة الذين يضاهون بخلق الله. قالت : فجعلناه وسادة أو وسادتين

“I dërguari i Allahut sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem kishte ardhur në shtëpi nga një udhëtim. Nga harresa kisha vënë një perde me imazh. Kur i Dërguari i Allahut sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem e pa atë, ai e shqeu atë dhe tha: “Njerëzit të cilët do të dënohen më së rëndi në Ditën e Gjykimit, janë ata të cilët e sfidojnë krijimin e Allahut.” Pastaj, nga ajo bëmë një apo dy jastëk.” Buhariu (5954) dhe Muslimi (2107).

Pse ajo e vuri perden? Sepse ajo dëshiroi që ai sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem të vijë në shtëpi dhe ta gjejë shtëpinë dhe vetë atë me pamje të bukur.

Nga ky hadith mësojmë se gruaja duhet ta rregullojë shtëpinë dhe ta zbukurojë atë, në të njëjtën mënyrë ashtu siç duhet të rregullohet sa më bukur dhe ta takojë burrin e saj në mënyrë të bukur. Sunneti i Profetit sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem, të gjitha këto cilësi ia ka mësuar femrës dhe gruas, e cila do të jetë e mirë.

Prej tyre është edhe ajo që transmeton Taberani në “El-Mu’xhemul-Eusat” nga Enes bin Maliku radijAllahu ‘anhu, i cili thotë se i Dërguari i Allahut sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem ka thënë:

ألا أخبركم بنسائكم في الجنة ؟

“A mos t’ju tregoj në lidhje me gratë tuaja në Xhenet?”

Kjo është gruaja që ka cilësi të lavdërueshme dhe tipare të bekuara, të cilat ia japin të drejtën për të hyrë në Xhenet. Ai vazhdoi duke thënë:

كل ودود ولود ، إذا غضبت أو أسيء إليها أو غضب زوجها ، قالت : هذه يدي في يدك لا أكتحل بغمض حتى ترضي

“Çdo grua e dashur dhe frytdhënëse, kur ajo zemërohet, kur trajtohet keq ose kur burri i saj zemërohet, thotë: “Dora ime është në dorën tënde. Unë nuk do t’i mbyllë sytë e mi, derisa ti të jesh i kënaqur.” Teberani (1743). Autentik sipas Imam Albanit në “Sahihah” (3380).

Do të thotë, ajo nuk do t’i mbyllë sytë e saj, nuk do të bie për të fjetur ose të ndjehet e lumtur, derisa ai të jetë i lumtur me të.

Për fat të keq, ka gra që flenë pa u mërzitur se burrat e tyre janë të zemëruar një natë, dy net, tre net, dhjetë net apo një muaj të tërë. Dhe bëjnë sikur kjo të mos jetë fare punë e tyre. Është sikurse ajo nuk do të dalë para Allahut Subhanehu ue Te‘Ala dhe të japë përgjegjësi për atë që ajo vepron.

06. Gruaja e mirë duhet të jetë e bindur, frytdhënëse, e harmonishme dhe inkurajuese.

Prej cilësive të gruas së mirë, është transmetuar në Sunnenin e Bejhakiut nga Ebu Udhejneh, i cili tregon se i Dërguari i Allahut sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem ka thënë:

خير نسائكم الودود الولود المواتية المواسية ، إذا اتقين الله ، و شر نسائكم المتبرجات المتخيلات و هن المنافقات ، لا يدخل الجنة منهن إلا مثل الغراب الأعصم

“Gratë më të mira janë të dashura, frytdhënëse, të harmonishme dhe inkurajuese, nëse ato e kanë frikë Allahun. Gratë më të këqija janë ato që tërheqin vëmendjen dhe arrogantet, e këto janë hipokrite. Asnjëra prej tyre nuk do të hyjë në Xhenet përveç ato që janë sikurse sorrat me pika të bardhë në krah e kthetra.” [7/82. Autentik sipas Imam Albanit në “es-Sahihah” (3380).]

Shikoni këto cilësi të gruas së mirë: “…të dashura…” - Dashuria është një cilësi fisnike dhe tipar i lavdëruar i gruas së mirë si bashkëshorte e begat. “…të dashura…” - do të thotë se ajo dashuron dhe të jep dashuri.

Më meritorët në këtë gjë janë bashkëshortët. Gruaja duhet ta bëjë burrin e saj, që ai ta dojë atë, të ngjall emocionet e tij, të krijojë simpatinë dhe tërheqjen me fjalë dhe biseda të bukura. Gjithashtu, ajo duhet ta bëjë burrin që ta dojë atë, duke u sjellë mirë me të mirë dhe duke u zbukuruar për të.

Pra, “…të dashura…” - duhet të jenë me anë të të folurit, qëndrimit, dukjes, veprave dhe moralit e karakterit që kanë.

“… frytdhënëse…” - Fjala është për atë që lind shumë fëmijë. Kjo është një cilësi e lavdërueshme tek gruaja, e tilla është nga gratë më të mira. Nëse  ajo nuk mund të ketë fëmijë për shkak të ndonjë sëmundjeje, apo të ndonjë problemi tjetër, nuk do të thotë se ajo nuk është e tillë.

Allahu nuk do ta gjykojë në lidhje me këtë dhe kjo gjë nuk e dëmton aspak; si shkak i kësaj, kjo nuk do të thotë se ajo nuk është e mirë.

Mirëpo, në rast se ajo është frytdhënëse dhe parandalon shtatzëninë dhe nuk do që të ketë më shumë pasardhës, në këtë rast vije në shprehje dëmtimi i saj.

Profeti sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem ka thënë:

تزوجوا الودود الولود ؛ فإني مكاثر بكم الأمم يوم القيامة

“Martohuni me gra të dashura dhe frytdhënëse. Unë do të garoj me ju ndaj popujve të tjerë në Ditën e Gjykimit.” [Ahmedi (12613) nga Enesi radijAllahu ‘anhu. Autentik sipas Imam Albanit në “Iruaul-Galil” (1784).]

Prandaj, gruaja duhet të luftojë t’i marrë shkaqet e duhura për të pasur fëmijë, t’i edukojë, të kujdeset dhe t’i ruajë ata ashtu siç duhet. Për këtë gjë, ajo duhet të shpresojë në shpërblimin e Allahut, ngase me veprimet e tilla ajo bën që shoqëria të ketë fëmijë të mirë, e të nesërmen do të jenë thirrës të drejtë dhe përmirësues të shoqërisë.

Kjo gjë, qysh në fillim të martesës duhet të gjejë vend tek ajo, duke thënë me vete: “Shpresoj që Allahu të më nderoj duke më dhënë fëmijë, të cilët në të ardhmen do të jenë imamë udhëzues, dijetarë të myslimanëve ose thirrës në të mirë!” Për këtë qëllim, asaj i shkruhet shpërblim i madh, duke mos lënë anash edhe shumëfishimin e shpërblimit kur ajo përkujdeset dhe i ruan ata ashtu siç duhet.

“…harmonishme…” - kjo do të thotë se ajo nuk duhet të jetë e vrazhdë dhe e ashpër, duhet të dëgjojë e të bindet, nuk duhet të jetë arrogante dhe kryelartë ndaj burrit, nuk duhet ta nënçmojë atë e as nuk duhet të jetë e pabindur dhe sfiduese.

“… inkurajuese …” - kjo do të thotë se ajo e ngushëllon burrin e saj dhe i del në krah atij, e ndihmon në mirësi, në bindje ndaj Allahut dhe në çdo gjë që sjell lumturinë dhe suksesin ndërmjet tyre.

“… nëse ato e kanë frikë Allahun” - kjo do të thotë se këto cilësi janë të dobishme vetëm kur gruaja ka frikë Allahun Xhele ue ‘Ala. Nëse është e dashur, frytdhënëse, e harmonishme dhe inkurajuese për shkak të qëllimeve të kësaj bote dhe jo nga frika ndaj Allahut, ajo nuk përfiton nga këto cilësi. Këto cilësi sjellin dobi vetëm nëse i bën këto që ta arrijë kënaqësinë e Allahut Xhele ue ‘Ala dhe ta jetësojë frikë ndaj Tij.

“Gratë më të këqija janë ato që tërheqin vëmendjen…” - do të thotë se tërheq vëmendjen me zbukurimin e saj dhe del nga shtëpia e stolisur, e rregulluar, duke i shfaqur bukuritë e saj, e parfumuar dhe zbukuruar. Në këtë mënyrë, shejtani mund t’i shkojë pas dhe përmes saj ta shkatërrojë shoqërinë. Gruaja e cila tërheq vëmendjen, e cila del jashtë shtëpisë, në këtë mënyrë, vërtetë ajo është nga ushtaret e Iblisit dhe është ndihmësja e tij në shkatërrim e motivi i tij (shejtanit), që përmes saj të përhap sprova dhe veprime amorale në mesin e besimtarëve.

“…arrogante…” - do të thotë mendjemadhe, ngase arroganca është prej mendjemadhësisë. Ekziston një lidhje mes tërheqjes së vëmendjes dhe arrogancës, sepse gruaja e cila del nga shtëpia dhe ecën rrugëve e dyqaneve në një formë që ua tërheq njerëzve vëmendjen me zbukurimin e saj, parfumin dhe rregullimin, nuk mund të jetë njëkohësisht modeste dhe e përulur para Allahut Tebarake ue Te‘ala. Përkundrazi, ajo në atë rast është kryelartë, famëdashëse dhe mendjemadhe, e dashuruar në veten e saj, dukjen dhe pamjen e saj. Pra, ekziston një lidhje mes tërheqjes së vëmendjes së të tjerëve dhe arrogancës, në të njëjtën mënyrë siç ekziston një lidhje midis të qenët e turpshme dhe modeste.

Gruaja modeste është përplot me turp. Pra, zemra e saj gjithnjë ndjen turpin. Gruaja e cila tërheq vëmendjen, ajo veçse ka larguar petkun e turpit dhe në vend të saj ka veshur atë të mendjemadhësisë, vetëdashurisë, së kotës dhe arrogancës. Kjo e dëmton atë, martesën dhe tërë jetën e saj. Prandaj, është e përshkruar si gruaja më e keqe. Profeti sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem tha:

“…Gratë më të këqija janë ato që tërheqin vëmendjen dhe arrogantet, e ato janë hipokrite. Asnjëra prej tyre nuk do të hyjë në Xhenet përveç ato që janë sikurse sorrat me pika të bardhë në krah e kthetra.”

Kur sheh një sorrë me pika të bardha në krahë dhe në kthetra në mesin e sorrave të zeza? Është jashtëzakonisht e rrallë ta gjesh një sorrë të tillë. Zakonisht sheh vetëm sorra të zeza. Fjalët e profetit sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem: “…Asnjëra prej tyre nuk do të hyjë në Xhenet përveç ato që janë sikurse sorrat me pika të bardhë në krah e kthetra” do të thotë se vetëm disa nga këto gra do të hyjnë në Xhenet, sepse ky lloj sorrëze është jashtëzakonisht i rrallë.

Ky hadith është i ngjashëm me fjalët e Profetit sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem:

يا معشر النساء ! تصدقن و أكثرن الاستغفار ، فإني رأيتكن أكثر أهل النار

“O ju gra! Jepni sadaka dhe kërkoni falje shumë, ngase me të vërtetë kam parë se ju përbëni shumicën e banorëve të Zjarrit.” [Buhariu (304) nga Ebu Said el-Hudri radijAllahu ‘anhu dhe Muslimi (79) nga Ibn Umeri radijAllahu ‘anhu.]

Përse ai pa se shumica e banorëve të Xhehenemit ishin gra? Kur sheh në Sunnet në lidhje me cilësitë me të cilat janë përshkruar banorët e Xhehenemit, vëreni se shumë gra i injorojnë dhe nuk ia vënë mendjen atyre cilësive. Është sikur ajo nuk e kujton se një ditë do të dalë para Allahut dhe do të japë llogari për veprimet e saj. Ajo mund ta dijë çështjen në fjalë dhe rrezikun që përmban, por asaj i intereson vetëm epshi dhe dëshira e saj.

Ka shumë hadithe nga Profeti sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem që flasin për cilësitë e këqija që mund t’i ketë gruaja. Ibën Umeri radijAllahu ‘anhu ka thënë:

لعن النبي صلى الله عليه و سلم الواصلة و المستوصلة ، و الواشمة و المستوشمة

“Profeti sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem e mallkoi gruan që ia zgjat flokët grave tjera dhe gruan që kërkon t’i zgjaten flokët, gruan që bën tatuazh dhe gruan që kërkon t’i bëhet tatuazh.” [Buhariu (5947) dhe Muslimi (2124).]

Ibn Abbasi radijAllahu ‘anhu ka thënë:

لعن رسول الله صلى الله عليه و سلم المتشبهين من الرجال بالنساء ، والمتشبهات من النساء بالرجال

“I Dërguari i Allahut sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem i ka mallkuar burrat të cilët u ngjasojnë grave dhe gratë që iu ngjasojnë burrave.” [Buhariu (5885).]

Dhe:

لعن النبي صلى الله عليه و سلم المترجلات من النساء

“Profeti sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem i ka mallkuar gratë mashkullore.” [Buhariu (5886).]

Këto janë vetëm disa prej haditheve që mallkojnë gratë për shkak të cilësive të veçanta, megjithatë ju shihni se sa shumë gra i kanë dëgjuar këto hadithe, të cilët mallkojnë dhe përmendin përjashtimin nga mëshira e Allahu për ato që i posedojnë këto cilësi dhe nuk brengosen fare. Nuk brengosen se një Ditë do të qëndrojnë përpara Allahut Tebarake ue Te‘ala dhe nuk do të pyeten për veprimet e tyre. Ato veprojnë, sikurse nuk do të vijë një ditë kur atë do të shtrihen në varr e t’u hedhet dheu mbi trup dhe se nuk do të përjetojnë trishtime në të. Ajo i injoron të gjitha këto. Kjo nuk është asgjë për të cilën ajo mendon. Ajo kujdeset vetëm se si të stoliset dhe të zbukurojë veten e saj, edhe në qoftë se ajo është e pabindur ndaj Allahut, nuk e përfill urdhrin e Tij dhe ekspozon veten për hidhërimin dhe zemërimin e Tij.

Siç dhe e theksua, ka cilësi të këqija që Sunneti ia ka shpjeguar grave, në mënyrë që gruaja e mirë të ruhet. I vetmi qëllim që gruaja të ketë dije mbi këto cilësi, është shmangia ndaj tyre. Një nga poetët thonë:

Kam mësuar të keqën në mënyrë që t’i shmangem asaj e jo për ta vepruar atë.

Dhe ai që nuk e bën dallimin në mes së mirës dhe të keqes, do të bie në të.

07. Gruaja e mirë duhet t’i përmbushë të drejtat e burrit.

Prej cilësive të gruas së mirë është përmbushja e të drejtave të burrit. Gruaja duhet t’i japë rëndësi shërbimit ndaj atij dhe të mundohet maksimalisht në këtë.

Të shohim në atë që ka transmetuar Nesaiu në “Es-Sunnenul-Kubra” nga Husajn bin Mihsan, nga halla e tij, e cila ka treguar se ajo shkoi tek i Dërguari i Allahut sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem për një kërkesë të saj. Kur ajo përfundoi këtë gjë, ai tha:

أذات زوج أنت؟ قالت: نعم؛ قال: فكيف أنت له؟ قالت: ما آلوه إلا ما أعجز عنه ؛ قال: انظري أين أنت منه! فإنه جنتك و نارك

“A je e martuar?” Ajo tha: “Po.” Ai pyeti: “Si sillesh me të?” Ajo u përgjigj: “Bëj gjithçka që mundem për të.” Ai tha: “Shiko se si sillesh ndaj tij, sepse në të gjendet Xheneti yt dhe Zjarri yt.” [8913 dhe Ahmedi (19003). Autentik sipas Imam Albanit në “Es-Sahihah” (2612).]

Kur gjendet Xheneti i gruas tek burri dhe kur zjarri? Këtu gruaja duhet ta kuptojë këtë fakt dhe këtë çështje madhështore: “Si sillesh me të?” Ti ke obligime dhe je robëreshë e Allahut.

Ekziston një Xhenet dhe një Xhehenem. Allahu të ka urdhëruar dhe të ka obliguar që t’i përmbushësh të drejtat e burrit tënd. Përmbushi ato.

Bëji ato në mënyrën më të mirë, në emër të bindjes ndaj Allahut Subhaneh dhe të arritjes së kënaqësisë së Tij. Përmbushe obligimin tënd dhe kërko nga Allahu atë që është për ty:

“Sepse në të gjendet Xheneti yt dhe Zjarri yt.”

08. Gruaja e mirë nuk duhet t’i krijoj burrit të saj vështirësi në shpenzime.

Prej cilësive të gruas së mirë është që ajo të mos e ngushtoj burrin e saj, duke i kërkuar atij shpenzime të tepërta dhe shkapërderdhje të pasurisë, por ajo duhet të jetë mesatare. Thotë Allahu Subhanehu ue Te‘Ala:

وَالَّذِينَ إِذَا أَنفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَلِكَ قَوَامًا

“…dhe ata që, kur shpenzojnë, nuk janë as dorëshpuar, as dorështrënguar, por i përmbahen të mesmes.” 25:67

Le të meditojmë në këtë kapitull atë çfarë ka transmetuar Ebu Saidi dhe Xhabiri radij-Allahu ‘anhum se Profeti sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem njëherë ishte duke mbajtur një fjalim në hutbe, fjalim të cilin e kishte zgjatur. Në të ai kishte folur në lidhje me çështjet e dynjasë dhe ahiretit, ku ndër tjerash ai tha:

أول ما هلك بنوا إسرائيل أن امرأة الفقير كانت تكلفه من الثياب أو الصيغ – أو قال : من الصيغة- ما تكلفه امرأة الغني ، فذكر امرأة من بني إسرائل كانت قصيرة و اتخذت رجلين من خشب و خاتما له غلق و طبق و حشته مسكا ، و خرجت بين امرأتين طويلتين أو جسيمتين ، فبعثوا إنسانا يتبعهن ، فعرف الطويلتين و لم يعرف صاحبة الرجلين من خشب

“Ajo që për herë të parë i shkatërroi benu israilët ishte se, gruaja e të varfrit kërkonte nga burri i saj rroba dhe bizhuteri ashtu siç kërkonte gruaja e të pasurit. Ishte një grua nga benu israilët e shkurtër e cila përdori dy këmbë prej druri dhe kishte një unazë me kapak dhe të shtupuar të cilën e mbushte me parfum. Ajo ecte në mes të dy grave të gjata apo trupmëdha. Ata dërguan një burrë që të shkonte pas tyre. Ai i njohu dy gratë e gjata ndryshe nga gruaja me këmbë druri.” [Ibn Huzejmeh në “Kitabut-Teuhid” (487). Autentik sipas Imam Albanit në “es-Sahihah” (591).]

Kur Izraelitët së pari u shkatërruan kur gruaja e të varfërit filloi të kërkojë prej burrit të saj bizhuteri dhe stoli siç kërkon gruaja e të pasurit nga burri i saj. Shikoni se si gruaja e shkurtër shkapërderdhi, shpenzoi paratë pa nevojë, mashtroi dhe nuk u pajtua me atë që Allahu Subhanehu ue Te‘Ala kishte caktuar për të. Gratë që veshin këpuca me taka të lartë të kujtojnë këtë grua.

Komisioni i Përhershëm për Kërkime Shkencore dhe Fetva, dhanë fetvanë e cila vijon si më poshtë, tekstualisht:

“Nuk lejohet bartja e këpucave me taka. Kjo mund të jetë shkak që ajo të rrëzohet e të lëndohet, ndërsa sheriati islam urdhëron njeriun që t’i shmanget lëndimeve të mundshme.” Allahu Subhanehu ue Te‘Ala ka thënë:

وَلاَ تُلْقُواْ بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ

“…dhe mos e çoni veten tuaj në shkatërrim…” 2:195

وَلاَ تَقْتُلُواْ أَنفُسَكُمْ

“…dhe mos e vritni veten.” 4:29

Pos kësaj kjo bën që gjatësia e gruas dhe ana e prapme e saj të vihen në dukje më shumë se sa ato janë në realitet. Kjo në vetvete është mashtrim i qartë, duke mos anashkaluar edhe shfaqjen e zbukurimeve të cilat janë të ndaluara të shfaqen.”

09. Gruaja e mirë nuk duhet të jetë mosmirënjohëse ndaj burrit të saj.

Prej cilësive të gruas së mirë është që ajo nuk është mosmirënjohëse/përbuzëse ndaj dhuratave që Allahu Tebarake ue Te‘ala ia ka dhënë asaj përmes burrit. Profeti sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem ka thënë:

لايشكر الله من لا يشكر الناس

“Nuk e ka falënderuar Allahun ai që nuk i falënderon njerëzit.” [Ahmedi (7939) dhe Ebu Davudi (4811) përmes Ebu Hurejrës radijAllahu ‘anhu. Autentik sipas Imam Albanit në “es-Sahihah” (416).]

Transmeton Buhariu “El-Edebul-Mufrad” [1048 Autentik sipas Imam Albanit në “es-Sahihah” (823).] nga Esma bint Jezid el-Ensarijeh e cila ka thënë: “Profeti sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem kaloi pranë meje ndërsa unë isha me një grup grash bashkëmoshatare. Ai na dha selam dhe na tha:

إياكن و كفر المنعمين . قلت : يا رسول الله ، و ما كفر المنعمين ؟ قال : لعل إحداكن تطول أيمتها من أبويها ثم يرزقها الله زوجا و يرزقها منه ولدا فتغضب الغضبة ؛ فتكفر فتقول : ما رأيت منك خيرا قط

“Ua tërheq vërejtjen që të mos jini mosmirënjohëse ndaj atyre që dhurojnë dhurata.” Unë i thashë: “O i Dërguari i Allahut!  Çfarë do të thotë mosmirënjohës ndaj atyre që dhurojnë dhurata?” Ai u përgjigj: “Ndoshta dikujt prej jush i vonohet martesa, pastaj Allahu ia dhuron një burrë me të cilin ajo ka fëmijë. E kur ajo një herë të zemërohet me të (burrin e saj) ajo bëhet mosmirënjohëse duke thënë: “Unë kurrë nuk kam parë diçka të mirë tek ti.””

Transmeton Nesaiu në “Sunnenul-Kubra” [9135 Autentik sipas Imam Albanit në “es-Sahihah” (289).] nga Abdullah bin ‘Amr radijAllahu ‘anhu i cili tha se i Dërguari i Allahut sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem ka thënë:

لا ينظر الله إلى امرأة لا تشكر لزوجها ، و هي لا تستغني منه

“Allahu nuk e shikon gruan që nuk e falënderon burrin e saj, ndërsa ajo nuk mund të rrijë pa të.”

10. Gruaja e mirë duhet ta respektojë burrin e saj.

Prej cilësive të gruas së mirë, është të respektuarit e bashkëshortit dhe të njohurit e pozitës dhe të drejtave që ai ka. Në lidhje me këtë pikë, ka hadithe të shumta, njërin prej të cilëve e transmeton Taberaniu në librin e tij “el-Mu’xhemul-Kebir” nga Ibn Abasi radijAllahu ‘anhu, i cili tha se i Dërguari i Allahut sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem ka thënë:

لا آمر أحدا أن يسجد لأحد ، و لو أمرت أحدا أن يسجد لأحد لأمرت المرأة أن يسجد لزوجها

“Unë nuk e urdhëroj askënd që t’i bëjë sexhde dikujt tjetër. Po të kisha urdhëruar dikë që t’i bëjë sexhde dikujt tjetër, do ta kisha urdhëruar gruan që t’i bëjë sexhde burrit të saj.” [11/356. Autentik sipas Imam Albanit në “Es-Sahihah” (3490).]

Teberani transmeton në “El-Mu’xhamul-Kebir” nga Zejd bin Erkam, i cili tregon se Muadhi ka thënë: “O i Dërguari i Allahut! Pasuesit e Librit i bëjnë sexhde ipeshkëve dhe patriarkëve të tyre, a të mos biem ty edhe ne në sexhde?” Ai u përgjigj:

لو كنت آمرا أحدا أن يسجد لأحد لأمرت المرأة أن يسجد لزوجها ، و لا يؤدّي المرأة حق زوجها حتى لو سألها نفسها على قتب لأعطينه

“Sikur të kisha urdhëruar dikë që t’i bëj sexhde dikujt tjetër, do ta kisha urdhëruar gruan që t’i bëj sexhde burrit të saj. Gruaja nuk ka kryer obligimin ndaj burrit të saj, edhe nëse i kërkohet që të ketë marrëdhënie përderisa ajo është duke lidhur kërpeshet e devesë dhe i përgjigjet atij.”

E drejta e burrit dyfishohet nëse është i mirë, i devotshëm, fetar dhe kujdeset në adhurim dhe bindje ndaj Allahut. Transmeton Tirmidhiu dhe Ibn Maxheh nga Muadh bin Xhebeli radijAllahu ‘anhu, i cila ka treguar se i Dërguari i Allahut sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem ka thënë:

لا تؤذي امرأة زوجها في الدنيا إلا قالت زوجها من الحور العين : لا تؤذيه قاتلك الله ! فإنما هو عندك دخيل ، يوشك أن يفارقك إلينا

 “Çdo grua që e shqetëson burrin e saj në këtë jetë, gruaja e tij nga Hurul-‘Aiin thotë: “Mos e shqetëso atë, Allahu të vraftë! Ai është vetëm një mysafir tek ti. Së shpejti ai do të braktisë ty dhe do të na bashkohet neve”.” [Tirmidhiu (1174) dhe Ibn Maxheh (2014). Autentik sipas Imam Albanit në “Es-Sahihah” (173).]

Dijetarët thonë se në këtë hadith ka një kërcënim të ashpër ndaj grave që shqetësojnë bashkëshortët e tyre.

11. Gruaja e mirë duhet të jetë e drejtë dhe e paanshme me fëmijët e saj.

Prej cilësive të gruas së mirë, është që nëse asaj Allahu i jep fëmijë, ajo është e drejtë me ta. Profeti sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem ka thënë:

ادلوا بين أولادكم ، ادلوا بين أولادك

“Bëhuni të drejtë dhe të paanshëm me fëmijët tuaj! Bëhuni të drejtë dhe të paanshëm me fëmijët tuaj!”

Hadithin e transmeton [Ebu Davudi (3544). Transmeton Nu’man bin Beshir radijAllahu ‘anhu. Autentik sipas Imam Albanit në “Es-Sahihah” (1240).] dhe ka disa hadithe me domethënie të ngjashme.

12. Gruaja e mirë duhet të qëndrojë në shtëpi.

Prej cilësive të gruas së mirë, është të qëndruarit e saj në shtëpi dhe të mos dalë e të hyjë nga shtëpia gjatë gjithë kohës. Ajo duhet të dalë nga shtëpia vetëm nëse kjo gjë është e nevojshme. Ajo nuk duhet të dalë jashtë e zbuluar dhe duke i shfaqur bukuritë e saj. Duhet të ulë shikimin dhe të ruajë moralin e vet. Më herët veçse kemi përmendur disa nga hadithet, që ndër tjerash, porosisin edhe këtë që e theksuam tani. Prej haditheve të tilla, është hadithi që transmeton Teberani në “El-Eusat” [2890 dhe 8096 Autentik sipas Imam Albani në “Es-Sahihah” (2688).] nga Salim bin Abdil-lah bin Umer, nga babai i tij, i cili tha se i Dërguari i Allahut sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem ka thënë:

المرأة عورة ، و إنها إذا خرجت استشرفها الشيطان و إنها لا تكون أقرب إلى الله منها في قعر بيتها

 “Gruaja është auret. Kur ajo del nga shtëpia, gjatë gjithë kohës shejtani e përcjell atë [E bën qëllim të tijin (v.a.), duke bërë që njerëzit të tërhiqen në drejtim të saj-e shikojnë atë (v.p.).]. Më së afërmi Zotit të saj është atëherë kur ajo qëndron në shtëpinë e vet.”

13. Gruaja e mirë nuk duhet të zbulojë sekretet e burrit të saj (dhe intimitetin bashkëshortorë)

Prej cilësisë së gruas së mirë është: Të mos i përhap sekretet e burrit të saj dhe të mos i përhapë çështjet të cilat janë vetëm për burrin dhe gruan. Kështu duhet të veprojë edhe nëse ndodh ndarje mes tyre apo nuk ka harmoni të mirëfilltë bashkëshortore. Është obligim si i burrit ashtu edhe i gruas që të kenë frikë ndaj Allahut ‘Azze ue Xhel në këtë çështje shumë të rëndësishme.

Këtu kemi një transmetim të cilin e gjejmë në Musnedin e Imam Ahmedit që transmetohet nga Esma bint Zejd radijAllahu ‘anha se ajo ishte prezent tek i Dërguari i Allahut sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem në një mexhlis dhe aty kishte edhe burra dhe gra tjera prezentë, e ndër tjerash ai sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem tha:

لعل رجلا يقول ما يفعل بأهله ، و لعل امرأة تخبر بما فعلت مع زوجها ، فأرم القوم ؛ قلت إي و الله ؛ يا رسول الله ، إنهن ليقلن و إنهم ليفعلون ، قال : لا تفعلوا ؛ فإنما ذلك مثل الشيطان لقي شيطانة في طريق فغشيها و الناس ينظرون

“Ndoshta një burrë thotë atë që ai bëri me gruan e tij dhe ndoshta një grua thotë atë që ajo ka bërë me burrin e saj.” Sahabët u heshtën, ndërsa unë thashë: “Po pasha Allahun, o i Dërguari i Allahut! Gratë e bëjnë këtë, por edhe burrat e bëjnë njashtu.” Ai tha: “Mos e bëni këtë. Kjo i ngjason shejtanit i cili gjen një shejtane në rrugë dhe bëjnë marrëdhënie intime kurse njerëzit i shikojnë.” [27583. Autentike përmes haditheve të tjera sipas Imam Albanit (Rahimullah) në “Sahihut-Tergib uet-Terhib” (2022). Shih “Irua’ul-Galil” (2011).]

Ajo tha: “Gratë e bëjnë këtë, por edhe burrat e bëjnë njashtu.” Ajo fillimisht i përmendi gratë, ngase kjo gjë është e përhapur më shumë në mesin e tyre ndërsa më pakë në mesin e burrave. Të tilla gjëra intime, gruaja i flet në mesin e shoqeve të saj, kolegeve e bashkëmoshatareve dhe në mesin e grave që janë të veçanta tek ajo. Pra, shumë prej grave, janë të pakujdesshme dhe nuk iu vjen keq që të përmendin fshehtësitë, sekretet dhe gjërat intime të burrave të tyre. Profeti sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem në hadithin paraprak tha:

“Mos e bëni këtë. Kjo i ngjason shejtanit i cili gjen një shejtane në rrugë dhe bëjnë marrëdhënie intime kurse njerëzit i shikojnë.”

Do të thotë se, gruaja dhe burri që kanë këtë cilësi, që zbulojnë intimitetin bashkëshortorë janë si shejtani i cili gjen një shejtane në rrugë dhe bëjnë marrëdhënie intime me të ndërsa njerëzit i shikojnë.

14. Përfundimi i broshurës “Sifetuz-Zeuxhetis-Salihah”

Këto janë disa nga cilësitë e gruas së mirë, të bazuara në Librin e Allahut ‘Azze ue Xhel dhe nga Sunneti fisnik i Profetit sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem. E bëra përmbledhjen e kësaj broshure, me shpresën që t’u bëj dobi atyre që Allahu dëshiron prej robërve të Vet.

Lus Allahun Xhel-le ue ‘Ala me Emrat e Tij të bukur dhe Cilësitë e Tij të Larta që të gjithëve të na udhëzojë në rrugën e drejtë, të na bëj mësimet që ne i marrim të jenë në argument në të mirën tonë dhe jo në dëm tonin.

Gjithashtu, të na begatojë në kohën që e kalojmë, të na begatojë fjalët tona, veprat, familjet, pasardhësit, pasurinë dhe në të gjithë jetën tonë. E Lusim Allahun që të na përmirësoj fenë në të cilën e kemi tërë çështjen tek ajo, dynjanë në të cilën po e jetojmë dhe ahiretin në të cilin është kthimi ynë.

E lusim Allahun që jeta jonë në vazhdim, të jetë për ne shtesë në vepra të mira, ndërsa vdekja të jetë edhe përfundim i vuajtjeve dhe të këqijave.

O Allah, përmirësoji gratë myslimane dhe bijat e tyre, udhëzoji ato në rrugën e drejtë dhe bëji që ato të kthehen tek Ti me kthim të mirë.

O Allah, ruaji ato nga të gjitha sprovat, qofshin ato të dukshme apo të padukshme.

O Zot, udhëzona të gjithë neve në çdo mirësi që Ti e do dhe je i kënaqur me të. Me të vërtetë Ti je Dëgjues i lutjeve, vetëm tek Ti kemi shpresën dhe vetëm tek Ti  mbështetemi.

Dhe lutjet tona i përfundojmë duke falënderuar Allahun, Zotin e botëve. Ndërsa salavatet dhe selamet, begatitë e mirësitë qofshim mbi robin dhe të Dërguarin e Tij të zgjedhur, Muhamedin të birin e Abdullahut, familjen e tij dhe të gjithë shokët e tij.

Dilemat me të Cilat Përballen Rinia.

 

 

Autor: Shejkh Muhamed ibn Salih el-Uthejmin (RahimehUllah)

Përgatiti: Rob i Allahut

 

Hyrje:

I tërë lavdërimi i takon Allahut. Ne e lavdërojmë dhe e madhërojmë Atë; prej Tij kërkojmë ndihmë dhe falje dhe Atij i kthehemi. Kërkojmë strehim nga e keqja brenda nesh dhe prej veprave tona të këqija. Atë që Allahu e udhëzon, askush s’mund ta humbë dhe atë që Allahu e humb, askush s’mund ta udhëzojë. Dëshmoj se s’ka të denjë për adhurim përveç Allahut, i Cili është një, dhe s’ka ortak. Dëshmoj se Muhamedi sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem është robi dhe i Dërguari i Tij. Allahu i dhuroftë Durud (bekimet e Tija më të mira) atij dhe familjes së tij si dhe shoqëruesve dhe atyre të cilët i pasuan ata me shkëlqësi.

Është një kënaqësi e posaçme për mua që t’ua prezentoj vëllezërve të mi një problem mjaft serioz jo vetëm për shoqërinë Islame por për çdo shoqëri, dhe ky është problemi me të cilën përballen të rinjtë e kësaj epoke. Zemrat e rinisë janë të sëmura me probleme psikologjike të cilat nganjëherë i bëjnë ata të parehatshëm me jetën, dhe ata e shpenzojnë energjinë e tyre duke u përpjekur që të lirohen nga këto vështirësi dhe ta largojnë këtë dhimbje. Largimi i vështirësisë kurrë s’do të zë vend, përveç me Din (fe) dhe me karakterin në të cilin gjindet forcimi i shoqërisë dhe përmirësimi i kësaj bote dhe Jetës së Përtejme. Me këtë (fe dhe karakter), do të zbresin mirësia dhe bekimet ndërsa e keqja dhe fatkeqësitë do të përfundojnë.

Vendet nuk përparojnë, përveç me ndihmën e qytetarëve të vet dhe feja nuk përfiton, përveç me pasuesit e vet. Kur pasuesit e Islamit të ngrihen për të, Allahu do t’i ndihmojë ata pavarësisht se sa armiq i kanë ata. Allahu i Madhërishëm thotë:

“O ju që besoni, nëse ju e ndihmoni kauzen e Allahut, Ai do t’ju ndihmojë juve dhe do t’ua forcojë këmbët tuaja (kundër armikut tuaj), dhe ata që mohuan - të mjerët ata; veprat e tyre janë të kota.” [47:7,8]

Nëse feja s’mund të forcohet përveç me pasuesit e saj, atëherë është e domosdoshme për ne, pasuesit e Islamit dhe bajraktarët e saj, që së pari ta forcojmë veten tonë ashtu që të bëhemi të denjë për udhëheqje dhe udhëzim. Është imperativ që ne të mësojmë nga Libri i Allahut (Kur’ani) dhe Sunetit i të Dërguarit të Tij sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem e cila do ta na pajis për fjalim, vepër, udhëzim dhe thirrje. Kjo do të na mundësoj që t’i bartim armët e udhëzimit të Islamit te të gjithë ata të cilët e kërkojnë të vërtetën dhe po ashtu të përdoren kundër të gjithë atyre të cilët e kërkojnë të pavërtetën.

Pastaj, është e domosdoshme për ne që ta zbatojmë tërë atë që e kemi mësuar nga Kur’ani dhe Suneti, në bazë të Imanit (besimit), bindjes dhe sinqeritetit. Karakteristika jonë s’duhet të jetë vetëm ajo e të folurit sepse nëse të folurit nuk përkrahet me vepër, efektet e saja s’do të shtrihen përtej folësit dhe kjo e folur do të ketë efekt të kundërt:

“O ju që besoni, pse e flitni atë të cilën nuk e punoni. Është shumë e urrejtur në shikimin e Allahut që ju ta thoni atë që nuk e praktikoni.” [61:2-3]

Është më se e përshtatshme për ne që të nisemi në fillim dhe të mendojmë për rininë tonë dhe mendimet e veprat e tyre, ashtu që ne t’i shtojmë ato të cilat janë të mira dhe t’i përmirësojmë ato të cilat janë të gabuara sepse rinia e sotme janë njerëzit e së nesërmes dhe ata janë fundamenti në të cilin populli i ardhshëm do të ngrihet. Mu për këtë shkak, teksti i Sheriatit (Ligjit Islamik) inkurajon që rinisë t’i japim interesimin që i takon dhe t’i drejtojmë ata në atë që është e mirë dhe korrekte. Ata janë baza e Umetit prej të cilëve do të ndërtohet e ardhmja e ti, dhe nëse reformimi i tyre është i bazuar në shtyllat e forta të fesë dhe karakterit, do të ketë një të ardhme të shkëlqyer për këtë Umet, nëse do Allahu.

Një vështrim i shkurtër në rininë.

Nëse ne e kontrollojmë rininë për së afërmi, për ne do të jetë e mundur që të konkludojmë se rinia në përgjithësi është tri llojesh: Rinia e udhëzuar drejt, rinia e devijuar apo perverte dhe rinia e cila është në konfuzion (në mes të mirës dhe së keqës).

Lloji i parë.

Rinia e udhëzuar drejt janë: Rinia e cila beson bindshëm në të tërë atë që nënkutpton Kelimeti (dëshmia/shahadeti). Ata bindshëm besojnë në Fenë e tyre. Imani (Besimi) është i dashur për ta dhe ata janë të kënaqur dhe të mjaftuar me Imanin e tyre. Ata e konsiderojnë mësimin e Islamit si dobi, ndërsa privimin nga ajo si një humbje të madhe.

Rinia e cila e adhuron Allahun sinqerisht. Ata e adhurojnë vetëm Allahun i Cili s’ka ortak.

Rinia e cila pason të Dërguarin e Allahut, Muhamedin sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem praktikisht në të folurit e tyre dhe vepra sepse ata besojnë se ai është i Dërguar i Allahut dhe udhëheqës i të gjithë të dërguarve.

Rinia e cila e falë namazin në mënyrë të përsosur sipas mundësive më të mira të tyre, sepse ata besojnë në dobinë dhe vlerën fetare, tokësore dhe sociale që gjindet në namaz dhe pasojat e rrezikshme nga neglizhimi i namazit për individin dhe popullin.

Rinia e cila u jep plotësisht zekatin atyre të cilët e meritojnë atë, sepse ata besojnë se Zekati i përmbush nevojat e Islamit dhe se ai është njëra prej pesë shtyllave të Islamit.

Rinia e cila agjëron gjatë muajit të Ramazanit. Ata e ndalojnë veten e tyre nga dëshirat dhe mallet, qoftë verë apo dimër sepse ata besojnë se veprat janë për kënaqësinë e Allahut. Kështu, ata i dhënë përparësi asaj e cila e kënaqë Allahun mbi atë të cilën ata e dëshirojnë.

Rinia e cila ekzekuton detyrën obligative të Haxhit (Pelegrinazhit) në shtëpinë e shenjtë të Allahut sepse ata e duan Allahun. Ata e duan Shtëpinë e Allahut dhe kanë dëshirë që të shkojnë në vendet e mëshirës dhe faljes së Tij dhe të bashkëpunojnë me vëllezërit e tyre të cilët vijnë në këto vende.

Rinia e cila beson në Allahun i Cili është Krijuesi i tyre dhe krijuesi i qiejve dhe i secilit, sepse ata shohin prej shenjave të Allahut atë e cila nuk lë kurrfarë dyshimi në ekzistencën dhe qenien e Allahut qoftë edhe vetëm për një moment. Ata shohin në këtë gjithësi të gjerë unike, në formën dhe sistemin e gjithësisë, atë e cila qartë tregon në ekzistencën e krijuesit të saj dhe fuqinë totale dhe urtësinë e plotë të Tij, sepse s’është e mundur për këtë gjithësi që të shfaqet në ekzistencë vetvetiu, e as që është e mundur për të që të shfaqet rastësisht në ekzistencë. Arsyeja për këtë është se gjithësia ishte e paqenë para se të nxirrej në ekzistencë, dhe ajo që është e paqenë s’mund të sjellë diçka në ekzistencë, sepse ajo vetë është inekzistente.

S’është e mundur që gjithësia doli në ekzistencë rastësisht sepse ajo ka një sistem unik të organizuar mirë, i cili nuk ndërron apo luhatet nga procedura e paracaktuar për të.

“Ju kurrë s’do të gjeni ndonjë devijim në sistemin e Allahut.” [33:62]

“Ju kurrë s’do të gjeni ndonjë ndryshim në sistemin e Allahut.” [35:43]

“Ju s’do të shihni në krijimin e Hirplotit ndonjë mungesë harmonie; pra, kthejeni shikimin tuaj prapë, a shihni ndonjë thyerje? Pastaj kthejeni shikimin tuaj prapë, për herë të dytë; shikimi juaj do t’ju kthehet i topitur dhe në një gjendje të lodhur.” [67:3-4]

Fakti se kjo gjithësi e ka një sistem unik të organizuar mirë, e parandalon të qenit e ekzistencës së saj rastësi. Ajo që është e rastësishme në ekzistencë, po ashtu do ta ketë një sistem të rastësishëm i cili ka gjasa të ndryshojë apo të çrregullohet në një periudhë të shkurtë kohore.

Rinia e cila beson në engjujt e Allahut sepse Allahu ka dhënë informacione në lidhje me ta (engjujt) në librin e Tij dhe i Dërguari sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem ka dhënë informata në lidhje me ta në Sunet (traditë). Kur’ani dhe Suneti i shpjegojnë kualitetet e tyre, adhurimin e tyre dhe punët e tyre ndaj të cilave ata mbahen të paepur për të mirën e krijimit. Kjo qartë thekson ekzistencën e engjujve.

Rinia e cila beson në Librat e Allahut. Allahu ua shpalli këto libra të Dërguarve të Tij si një burim të udhëzimit për krijimin për në rrugën e drejtë. S’është e mundur për mendjen e njeriut që ta kuptojë ngatërresën e adhurimit dhe jetës shoqërore, përveç me librat e Allahut.

Rinia e cila beson në pejgamberët dhe të dërguarit e Allahut të cilët Allahu ia ka dërguar krijimit të Tij që t’i thërret ata në të mirën dhe t’i urdhërojë ata në të mirën dhe t’i ndalojë ata nga e keqja, ashtu që njerëzit të mos kenë ndonjë dëshmi kundër Allahut pasi që Ai t’i ketë dërguar pejgamberët. I Dërguari i parë qe Nuhu alejhi ue selam dhe i dërguari i fundit qe Muhamedi sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem.

Rinia e cila beson në Ditën e Fundit në të cilën njerëzit do të ringjallen pasi të vdesin, ashtu që ata të shpërblehen për veprat e tyre. Kushdo që e vepron një të mirë sa grimca e atomit, do ta korrë atë, dhe kushdo që bën keq sa grimca e atomit, do ta korrë atë. Kjo është pasoja e kësaj bote, përndryshe çfarë do të ishte dobia e jetës dhe çfarë është dobia e jetës poqëse nuk ka ditë për krijimin në të cilën bërësi i të mirës do të shpërblehet për të mirën e tij, dhe autori i së keqes të dënohet për të keqen e tij.

Rinia e cila beson në paracaktimin e së mirës dhe të keqës. Kështu, ata besojnë se çdo gjë është vendim i Allahut dhe paracaktimi hyjnor i Tij. Kjo është përkundër besimit të tyre në shkaqet dhe pasojat e ndërlidhura të tyre dhe se për të dyjat, të mirën dhe të keqën, ka mënyra.

Rini e cila ngjitet për këshillën e Allahut, të Dërguarit të Tij, udhëheqësve të Muslimanëve dhe masës së përgjithshme. Ata bashkëveprojnë me Muslimanët me çiltërsi dhe transparencë – mënyra e cila është e obliguar për ta. Ata nuk çorientojnë, mashtrojnë e as që fshehin ndonjë gjë.

Rinia e cila thërret në Allahun me mendjehollësi/depërtim të thellë, në pajtim me mënyrën të cilën Allahu e ka parashtruar në librin e Tij.

“Thirr në rrugën e Zotit tënd me urtësi dhe këshillë të shëndoshë dhe debato me ta në mënyrë të përshtatshme.” [16:125]

Rinia e cila urdhëron në të mirën dhe ndalon nga e keqja sepse ata besojnë se në këtë gjindet suksesi i një populli.

“Ju jeni populli më i mirë i ngritur për udhëzimin e njerëzimit. Ju urdhëroni në të mirën dhe ndaloni nga e keqja, dhe ju keni besim të plotë në Allahun.” [3:110]

Rini e cila përpiqet në ndryshimin e së keqës në mënyrën e vendosur nga i Dërguari i Allahut sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem: “Kushdo prej jush që e sheh një të keqe, ai duhet ta ndryshojë atë me dorën e tij. Nëse s’ka fuqi që ta bëjë këtë, atëherë ai duhet ta ndryshojë atë me gjuhën e tij. Nëse s’ka mundësi as për këtë, atëherë ai duhet ta ndryshojë atë me zemrën e tij (duke planifikuar çrrënjosjen e kësaj të keqe).” (Hadith Muslimi: 49)

Rini e cila e flet të vërtetën dhe e pranon të vërtetën, sepse e vërteta çon në të mirën dhe e mira çon në Parajsë. Personi do të vazhdojë të jetë i sinqertë dhe ta pasojë të vërtetën derisa ai e dëshiron për vëllain e tij (Musliman) atë që e dëshiron për vete.

Adoleshenti i cili është i ditur për përgjegjësitë e veta ndaj Allahut dhe popullit të tij. Ai gjithmonë përpiqet për të mirën e fesë së tij, popullit dhe atdheut të tij, duke qëndruar larg egoizmit dhe larg nga të dhënit përparësi të mirës personale në llogari të së mirës së të tjerëve.

Adoleshenti i cili përpiqet për kënaqësinë e Allahut dhe me ndihmën e Allahut në rrugë të Allahut. Ai përpiqet me sinqeritet pa mburrje apo dëshirë për reputacion. Ai godet me ndihmën e Allahut pa u krekosur dhe pavarësisht nga fuqia dhe mundësia e tij. Ai përpiqet në rrugë të Allahut për ngritjen e fesë së tij pa i tejkaluar kufijtë dhe pa shkujdesje. Ai përpiqet me gjuhën e tij, dorën dhe pasurinë në mënyrën të cilën e kërkojnë nevojat e Islamit dhe Muslimanëve prej tij.

Rini e cila ka karakter dhe fe në ta, kështu që ata janë më karakter të rafinuar, fe, të butë, liberal, me mendje të fisnikëruar, me zemër të pastër, të qëndrueshëm, dhe të vendosur. Ata nuk e humbin çfarëdo rasti e as që lejojnë që dhembshuria t’ua mbizotërojë intelektin dhe nevojën për reformim.

Adoleshenti i cili është sistematik. Ai punon me urtësi dhe qetësi duke qenë i vendosur dhe i shkëlqyer në punën e tij. Ai nuk e humb asnjë rast por në vend të kësaj preokupohet me punë e cila është e dobishme për të dhe popullin e tij.

Së bashku me këtë, ky adoleshent e ruan fenë e tij, karakterin dhe sjelljen. Kështu, ai është skajshmërisht i larguar prej këtyre kualiteteve të cilat e kundërshtojnë këtë, si kufri (mosbesimi), femohimi, padrejtësia, mosbindja, karakteri i ulët dhe raportet e këqija reciproke.

Këto lloje të rinisë janë krenari e popullit dhe simbol i prosperitetit dhe fesë së tij. Këta janë rini e cila do ta arrijë të mirën e kësaj bote dhe Jetës së Përtejme. Ata janë rinia e cila shpreson se Allahu, me mëshirën e Tij, do të korrigjojë prishjen në mesin e Muslimanëve dhe do ta ndriçojë shtegun shpirtëror të kërkuesit të së vërtetës.

Lloji i dytë .

Lloji i dytë i adoleshentit është ai i cili është i degjeneruar në besimin e tij, i papërgjegjshëm për sjelljen e tij, vetë i devijuar, i zhytur në ves; ai nuk e pranon të vërtetën prej askujt e as që përmbahet nga e pavërteta, dhe ai është vetiak në sjelljen e tij. Ai është adoleshent i cili është kokëfortë. Ai nuk i dorëzohet të vërtetës e as që e refuzon të pavërtetën. Ai nuk kujdeset për neglizhimin e tij ndaj të drejtave të njerëzve e as për të drejtat e Allahut. Ai është adoleshent konfuz i privuar nga objektiviteti në të menduarit dhe sjelljen e tij. Gjithashtu, atij i mungon balancimi në të gjitha çështjet e tija.

Adoleshenti i cili është i fryrë me mendimin e vet thua se e vërteta rrjedh nga gjuha e tij. Ai, në mendimin e vet, është i pastër nga fatkeqësitë derisa të tjerët janë burim i gabimeve dhe rrëshqitjeve përderisa ata e kundërshtojnë mendimin e tij.

Adoleshenti i cili është larguar nga rruga e drejtë në fenë e tij dhe normat e pranuara të sjelljes. E keqja e kësaj sjellje i është bërë joshëse atij. Prandaj, ai e konsideron atë vyrtyt. Ai është humbësi më i madh në lidhje me veprat e veta. Këta janë ata, përpjekjet e të cilëve janë humbur në këtë jetë, derisa ata supozojnë se janë duke bërë mirë.

Ai është ogur djallëzor për veten e tij dhe një fatkeqësi për shoqërinë e tij, ai i cili e shtyen popullin e tij drejt nivelit më të ulët. Ai është pengesë në mes popullit të tij dhe bujarisë e respektit të tyre, ndikim vdekjeprurës, i vështirë që të trajtohet – përveç nëse do Allahu. Allahu ka pushtet mbi çdo gjë.

Lloji i tretë .

Lloji i tretë i adoleshentit është ai i cili është konfuz dhe i dyshimtë. Ai e njeh të vërtetën dhe është i kënaqur me të. Ai jeton në një shoqëri të mbrojtur, por dyert e së keqës i janë hapur atij nga çdo drejtim. Kjo ka krijuar dyshim në besimet e tija, devijim në sjelljen e tij, dobësi në të vepruarit e tij, një bastisje nga praktikat e njohura dhe një influks të rrenave të ndryshme. Kështu, ai është në mendime dhe hulumtim të brendshëm të përhershëm. Të kundërshtuarit e këtij influksi apo lëvizjeje (të së pavërtetës) është pasiguri. Ai nuk e di se a gjindet e vërteta në ideologjitë të cilat mbiozotrojnë apo në rrugën e paraardhësve të devotshëm të tij dhe në shoqërinë e ruajtur të tij. Kështu pra, ai është në dyshim – nganjëherë ai pajtohet që ta preferojë njëren anë dhe nganjëherë tjetrën sipas fuqisë së influksit të këtyre mendimeve.

Ky lloj i adoleshentit është pasiv në jetën e tij. Ai ka nevojë për forcë joshëse e cila do ta udhëzojë atë drejt bashkëmbylljes së të vërtetës dhe shtegut të së mirës. Sa do të ishte lehtë sikur Allahu ta pregadiste një person i cili e thërret atë në të mirën, i cili është i urtë, i ditur dhe me qëllime të mira?

Ky lloj i adoleshentëve gjindet me shumicë. Ata e arrijnë një njohuri sipërfaqësore të edukatës Islame por në anën tjetër ata marrin shumë më shumë dituri sekulare e cila është në kundërshtim me bazat e fesë në realitet apo në supozimet e saja. Kështu që ata janë të pambrojtur në mes dy kulturave. Për ta është e mundshme që ta fitojnë lirinë nga kjo paaftësi duke e vendosur vetveten mbi edukimin Islamik dhe duke e marrë këtë edukim nga burimet origjinale të tija – Librin e Allahut (Kur’ani) dhe Sunetin (traditat) e Muhamedit sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem afër Dijetarëve të devotshëm – dhe kjo s’është vështirë për ta.

Devijimi i rinisë dhe problemet e tyre .

Arsyet për devijimin dhe vështirësitë e rinisë janë të shumta dhe ato ndryshojnë. Njeriu, gjatë periudhës së rinisë, në një masë të madhe është në një proces të zhvillimit trupor, proceseve mendore dhe mendjes, sepse kjo është etapa e rritjes gjatë së cilës ai i nënshtrohet ndryshimeve rapide. Në këtë etapë është me rëndësi të madhe që mjetet e vetëkontrollimit të janë të përgaditura për të, të çiftëzuara me udhëheqje të urtë që ta drejtojnë atë për në rrugën e drejtë.

Prej shkaqeve të rëndësishme për këtë prapakthim janë këto që vijojnë:

01. Kotësia: Kotësia është pafuqi e cila i vret proceset mendore, mendjen dhe fuqinë e trupit, sepse trupi përherë ka nevojë për lëvizje dhe punë. Kur trupi është në kotësi, mendimet bëhen të topitura dhe mendja dobësohet, lëvizjet trupore dobësohen dhe insinuatat djallëzore dhe mendimet e këqija formohen në zemër. Shumë herë krijohet një qëllim i dëbuar si rezultat i kësaj shtypje e cila ishte pasojë direkte e kotësisë. Shërimi nga ky problem është ajo se adoleshenti duhet të përpiqet në arritjen e punës e cila i përshtatet atij siç është leximi, biznesi apo të shkruajturit e cila atëherë bëhet pengesë në mes tij dhe kotësisë së tij. Është e domosdoshme që ai të bëhet anëtar stabil i shoqërisë, duke punuar në shoqërinë e tij për vetveten dhe për të tjerët.

02. Largimi dhe ftohja në mes rinisë dhe anëtarëve të vjetër të familjes apo në mes rinisë dhe të tjerëve: Ne shohim disa të vjetër të cilët e dëshmojnë devijimin në rininë e tyre por ata ngurrojnë, janë të dekurajuar dhe të paaftë që t’i forcojnë ata dhe të pavarur prej reformimit të tyre.

Rezultat i kësaj është urrejtja ndaj kësaj rinie, ndarja prej tyre dhe qëndrimi indiferent ndaj gjendjes së tyre, qoftë gjendja e tyre ajo e devotshmërisë apo e çoroditjes. Nganjëherë ata marrin vendim në lidhje me të gjithë rininë e cila shpjegohet me një përshtypje boshe të rinisë në përgjithësi. Kjo e ndanë komunitetin me ç’rast rinia dhe të vjetrit e tyre fillojnë të shikohen ndërmjet veti me sytë e përbuzjes.

Kjo është njëra prej rreziqeve më të mëdha që mund ta perfshijë shoqërinë njerëzore. Shërimi për këtë problem është ajo se rinia dhe të vjetrit e tyre duhet të bëjnë përpjekje që ta çrrënjosin këtë ftohje në mes tyre dhe t’i besojnë secilit, sepse shoqëria bashkë me rininë dhe të vjetrit e saj është sikurse një trup. Kur një pjesë e tij shpërbëhet, ajo çon në shpërbërjen e tërë trupit. Është obligim për të vjetrit që ata të mendojnë thellë për përgjegjësitë në lidhje me reformimin e rinisë dhe ta largojnë këtë dëshpërim infektues nga zemrat e tyre, sepse Allahu ka pushtet mbi çdo gjë.

Sa njerëz të prishur Allahu nuk i ka udhëzuar, e që më pas ata u bën fener të udhëzimit dhe thirrës në reformë? Është me rëndësi për rininë që ata të ushtrojnë respekt, kosideratë për mendime dhe pranim të udhëzimit nga të vjetrit e tyre të cilët i kanë përjetuar realitetet e jetës të cilat këta të rinj nuk i kanë përjetuar. Kur urtësia e të vjetërve të takohet me forcën e rinisë, shoqëria do të prosperojë me vullnetin e Allahut.

03. Bashkimi me njerëz të devijuar e të prishur dhe shoqërimi me ta. Kjo ka ndikim të madh në mendjen, të meduarit dhe mënyrat e rinisë. Për këtë arsye, Pejgamberi sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem është transmetuar të ketë thënë: “Personi është në fenë e shokut të tij. Pra, secili nga ju duhet të kujdeset në çështjen se kë e shoqëron ai.” Ai sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem po ashtu tha: “Shembulli i shokut të keq është si shembulli i farkëtarit i cili përdorë furrën. Ose ju do t’i digjni teshat në shoqërimin e tij ose do të përjetoni një kundërmim të rëndë.” (Hadith Ebu Davudi, Tirmidhiu, Buhariu dhe Muslimi)

Shërimi për këtë problem është ai se adoleshenti duhet të zgjedh për shoqërimin e tij ata të cilët janë të mirë dhe inteligjent, ashtu që ai të përfitojë nga virtyti i tyre, mënyrat e reformuara dhe inteligjenca. Ai duhet ta vlerësojë gjendjen dhe reputacionin e tyre para se t’i shoqërojë ata.

Nëse ata janë njerëz të karakterit, virtytit, fesë korrekte dhe me reputacion të mirë, atëherë shoqëroni ata. Nëse ata nuk i posedojnë këto kualitete, atëherë është obligim që të largohen prej tyre që të mos mashtrohen me të folur të ëmbël dhe paraqitje të mirë të jashtme.

Kjo është mashtrim dhe devijim. Kjo rrugë përshkohet nga njerëz të këqinjë që mundohen t’i tërheqin mendjelehtit me qëllim që ta shtojnë turmën e tyre dhe ta fshehin gjendjen e keqe të tyre. Një poet e ka thënë këtë më së miri: Provojë njerëzit kur të kesh qëllimin që t’i shoqërosh ata, shqyrtojë dhe studiojë punët e tyre.

04. Leximi i retorikës, broshurave dhe revistave të cilat krijojnë dyshim në fenë e personit dhe në besimet e tija. Kjo e tërheq personin drejt abrogimit të karakterit virtuoz dhe e çon atë në kufër (mosbesim) dhe ves. Kjo veçanërisht është e vërtetë kur adoleshenti nuk posedon edukim të thellë fetar dhe mendim akut (të mprehtë) me anë të cilit ai mund të dallojë në mes të vërtetës dhe gënjeshtrës, dobisë dhe dëmit.

Leximi i këtyre llojeve të librave plotësisht turbullonë sepse ato ngulitin një kënaqësi të rrejshme në mendjet dhe të menduarit e rinisë pa kufizime. Shërimi për këtë problem është se ai duhet të qëndrojë larg nga këto libra dhe të lexojë libra tjera të cilat do të mbjellin në zemrën e tij dashuri për Allahun dhe të dërguarin e Tij sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem, realitetin e Imanit dhe veprave të mira.

Pa dyshim se brendësia e tij do ta tërheq atë në këto libra të cilat ai i deshi paraprakisht dhe e bën atë të ndihet i pakënaqur me punime tjera të dobishme. Kjo është e ngjashme me pozitën e atij personi i cili ndeshet me brendësinë e vet që ta vendosë dëgjushmërinë ndaj Allahut në jetën e tij, por shpirti i tij rebelohet dhe përfshihet në kotësi dhe gënjeshtra. Libri më i rëndësishëm dhe më i dobishëm është libri i Allahut dhe ato të cilat i kanë shkruar dijetarët me transmetim korrekt.

Në të njëjtën mënyrë Suneti i të Dërguarit të Allahut sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem, pastaj ajo të cilën njerëzit e diturisë e kanë shkruar duke e nxjerrur prej këtyre dy burimeve apo me të kuptuarit e thellë.

05. Përshtypja e disa të rinjëve se Islami është shkurtim i lirisë dhe përmbajtje e forcës. Ata largohen nga Islami duke e konsideruar atë si retrograd dhe pengesë në mes atyre dhe progresit.

Shërimi për këtë problem është që të hiqet velloja e realitetit të Islamit nga këta të rinj të cilët janë injorant ndaj realitetit të tij për shkak të popullit të gabuar të tyre, diturisë së pamjaftueshme apo të dyjave. Islami nuk e kufizon lirinë por ai është rregullator dhe kanalizim korrekt për të, deri në atë masë sa që liria e njërit person nuk ndeshet me lirinë e personit tjetër. Liria e përgjithshme çon në kaos dhe erupcion. Për këtë arsye urdhërat e fesë quhen Hudud (kufij).

Nëse urdhëri është një prej ndalesave Allahu thotë: “Ata janë kufijtë e vendosur nga Allahu, mos ju afroni atyre.” [2:187] Nëse është një prej miratimeve, Allahu Te’ala thotë: “Këta janë kufijtë e vendosur nga Allahu, mos i shkelni ata.” [2:229]

Ky është dallimi në mes kufizimit (e cila është përshtypja e disave) dhe kontrollit dhe udhëzimit të cilin e ka vendosur më i Urti, i Gjithëdijshmi Allah për robërit e vet. Për këtë problem nuk ka bazë, sepse sistematizimi është një realitet në të gjitha fushat dhe njeriu nga natyra është i nënshtrueshëm ndaj këtij realiteti sistematik.

Ai është i nënshtrueshëm ndaj presionit të urisë dhe etjes dhe ndaj sistemit të ushqimit dhe pijes së tij sa i përket kuantitetit, kualitetit dhe llojit ashtu që ta ruan trupin e tij dhe shëndetin e tij. Ai në mënyrë të njëjtë i nënshtrohet edhe sistemit të shoqërisë së tij, duke u mbajtur me zakonet e qytetit të tij në banim, veshje dhe modele të transportit.

Nëse ai nuk nënshtrohet ndaj kësaj, ai do të konsiderohet si abnormal dhe do të trajtohet në mënyrën në të cilën trajtohen njerëzit e çuditshëm. Jeta plotësisht është nënshtrim ndaj kufijve të specifikuar ashtu që çdo gjë përparon sipas qëllimit të caktuar të tij.

Ky nënshtrim është për rendin e shoqërisë, d.m.th. nënshtrimi i cili është i domosdoshëm për reformimin e shoqërisë dhe parandalimin e anarkisë. Në të njëjtën mënyrë, nënshtrimi ndaj sistemit të Sheriatit nënkupton atë e cila është e domosdoshme për reformimin e popullit. Pra, si mund të mërziten njerëzit me të dhe të mendojnë për të se është kufizim i lirisë? Vërtet, kjo është një e pavërtetë e madhe dhe një supozim djallëzor i pa bazë.

Në të njëjtën mënyrë, Islami s’është shuarje e aftësive. Ai është një sferë e gjërë për të gjitha forcat. Islami thërret në mendim që njeriu të sodis, dhe mendja e mendimet e tija të rriten. Allahu thotë: “Thuaj: O Muhamed, unë ju këshilloj vetëm në një gjë, që ju të qëndroni nga dy dhe vetëm e pastaj të mendoni.” [34:46] dhe Allahu thotë: “Thuaj: O Muhamed, shikoni se çfarë ka në qiej dhe tokë.” [10:101] Islami nuk e kufizon veten në të thirrurit në soditje dhe në të menduarit e thellë por i dënon ata që nuk mendojnë, vështrojnë dhe sodisin. Allahu thotë: “A nuk përfillin ata sundimin e qiejve dhe tokës, dhe gjërat që i ka krijuar Allahu?” [7:185] Allahu thotë: “A nuk menduan ata thellë për veten e tyre? Allahu nuk i krijoi qiejt dhe tokën dhe atë çka ka në mes tyre përveç me të vërtetën.” [30:8] Dhe Allahu Te’ala thotë: “Dhe atij të cilit ne i japim moshë të vjetër, Ne e kthejmë atë prapa në krijim (duke e bërë atë që t’i kthehet dobësisë pas forcës), a nuk mendoni?” [36:68]

Urdhëri për vështrim dhe soditje e hap fuqinë e mendjes dhe mendimeve. Pra, si mund të thonë disa njerëz se ai (Islami) i kufizon mundësitë? E tmerrshme është fjala të cilën e thonë ata; ata vetëm gënjejnë. Islami ka legalizuar për njerëzit e vet të gjitha kënaqësitë në të cilat s’ka dëm për individin as fizikisht as mentalisht apo shpirtërisht. Islami e ka autorizuar ngrënien dhe pirjen e të gjitha gjërave të pastra: “O ju që besoni, hani prej gjërave të mira me të cilat Ne u kemi furnizuar dhe falenderone Allahun.” [2:172] Allahu thotë: “Hani e pini e mos shpërdoroni. Ai nuk i do ata që shpërdorojnë.” [7:31]

 Islami ka legalizuar të gjitha veshjet sipas kërkesave të urtësisë dhe natyrës: “O fëmijët e Ademit! Ne kemi krijuar për ju veshje që të fshehim turpin tuaj dhe një paraqitje të shkëlqyer. Po veshja e dëvotshmërisë është më e mira.” [7:26] Allahu Te’ala thotë: “Thuaj: O Muhamed, kush i ka ndaluar bukuritë (dhuratat) e Allahut të cilat Ai i ka prodhuar për robërit e Tij dhe gjërat e pastra (të cilat Ai i ka prodhuar) si mjete jetese? Thuaj, ato në këtë botë janë për ata të cilët besojnë, dhe vetëm për ta në Ditën e Gjykimit.” [7:32]

Ai e ka autorizuar kënaqësinë e gruas me nikah (martesë) legjitime: Allahu Te’ala thotë: “Martohuni me gratë të cilat i dëshironi, me dy, tri, apo katër por nëse frikoheni se s’do të jeni të drejtë ndaj tyre, atëherë vetëm një.” [4:3] Në fushën e ekonomisë, Islami nuk i ka shuar aftësitë e njerëzve të tij por ka legalizuar për ta të gjitha marrëveshjet e biznesit të cilat janë të drejta dhe dalin nga lumturia reciproke. Allahu thotë: “Allahu e ka lejuar tregtinë ndërsa e ka ndaluar kamatën.” [2:276]

Dhe Ai thotë: “Është Ai i cili e ka bërë tokën të drejtueshme për ju. Pra, përshkoni shtigjet e saja dhe hani nga ushqimi me të cilin Ai ju furnizon, dhe Ai është përgjegjës për ringjallje.” [67:15] Dhe Ai thotë, “Dhe kur të përfundojë namazi, atëherë shpërndanu nëpër tokë dhe kërkoni të mirat e Allahut.” [62:10] Pas tërë kësaj, a është përshtypja apo thënia e disa njerëzve korrekte se Islami i shuan aftësitë?

Problemet të cilat rishfaqen në zemrën e adoleshentit.

Dyshimet dhe mendimet djallëzore vazhdojnë të rishfaqen në zemrën e vdekur e cila e kundërshton fenë. Për këtë arsye i është thënë Ibn Mes’udit apo Ibn Abasit (radij-Allahu ‘anhum) se Çifutët thonë se ata nuk kanë mendime djallëzore gjatë lutjeve të tyre, d.m.th. ata nuk përjetojnë frikë. Ai u përgjigj, “Të vërtetën e kanë thënë ata.Çfarë mund të bëjë Shejtani me zemrën e zbrazët?”

Nëse zemra është e gjallë dhe ka vetëm një grimcë Iman në të, shejtani e sulmon atë. Sulmi i tij është i lirë nga butësia dhe ngadalsia. Ai hedh në zemër aso mendime të këqija të cilat janë të dëmshme për fenë. Është një shkatërrim i madh nëse robi i pranon këto mendime djallëzore derisa Shejtani e nxit atë që të krijojë dyshime në Zotin Tij, fenë dhe besimet. Nëse ai gjen në zemër ndonjë dobësi apo zhgënjim, shejtani e kaplon zemrën e tij derisa ta nxjerrë atë jashtë kufijve të fesë. Sidoqoftë, nëse ai gjen në zemër fuqi dhe vendosmëri, ai shpik një plan të përbuzshëm që ta devijojë robin.

Këto mendime djallëzore të cilat shejtani i hedh në të s’do ta dëmtojnë personin nëse ai e praktikon terapinë e përmendur nga Resulullahu sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem në lidhje me të: Ibn Abas (radijAllahu ‘anhu) transmeton se një person erdhi te Pejgamberi sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem dhe tha: “Unë kam një ndjenjë të caktuar brenda vetes sa që të jem prush që digjet është më e dashur për mua sesa ta them atë.” Pejgamberi sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem tha: “I tërë lavdërimi i takon Allahut i cili e ka refuzuar këtë plan d.m.th. i ka dëbuar mendimet e këqija të shejtanit.” (Transmeton Ebu Davudi)

Disa njerëz nga Sahabët (Shoqëruesit) erdhën dhe thanë, “O i Dërguar i Allahut, ne kemi ne brendësin tonë atë (ndjenja të atilla) që e kaplon secilin prej nesh që të flet për të d.m.th. e ndjen atë si të imponuar që të flet për të.” Pejgamberi sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem pyeti: “A e përjetoni edhe ju këtë?” Shoqëruesit u përgjigjen, “Po.” Pejgamberi sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem u përgjigj, “Ky është besimi i vërtetë.” Domethënia e të pasurit besim të vërtetë është se mendimet djallëzore dhe refuzimi juaj i tyre nuk e dëmton Imanin tuaj aspak, por kjo është dëshmi se Imani juaj është i sinqertë dhe s’është ndikuar nga ndonjë humbje.

Pejgamberi sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem ka thënë: “Shejtani i vjen ndonjërit prej jush dhe thotë. Kush e krijoi këtë? Kush e krijoi këtë? derisa të thotë: Kush e krijoi Zotin tënd? Kur ai ta mbërrinë këtë kufi, kërkoni strehim në Allahun dhe në dhembshurinë e Tij.” (E transmeton Buharihu dhe Muslimi )

Është thënë në një tjetër hadith në lidhje me situatën e njëjtë. “Ju duhet të thoni: besoj në Allahun dhe të Dërguarit e Tij.” Dhe në një hadith të ngjashëm që e ka transmetuar Ebu Daud, Pejgamberi sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem ka thënë: “Thuaj: Allahu është një, Allahu është i pavarur, Ai nuk lind e as që është i lindur, pastaj pështyjë lehtas në të majtë tri herë dhe kërko strehim nga shejtani i mallkuar.”

Njëherë Sahabët (radijAllahu ‘anhum) ia përshkruajtën këtë qëllim Pejgamberit sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem për të cilin ai përshkruajti shërimin në katër hapa:

Së pari: Asgjësimi i mendimeve të këqija duke iu shmangur atyre dhe duke i harruar ato derisa ato të mos ekzistojnë, dhe pastaj të largohet nga këto mendime me të menduar të balancuar.

Së dyti: Kërkoni strehim në Allahun nga këto mendime të këqija dhe nga shejtani i mallkuar.

Së treti: Ai duhet të thotë, besoj në Allahun dhe të Dërguarit e Tij.

Së katërti: Ai duhet të thotë, Allahu është një, Allahu është i pavarur, Ai nuk lind e as që është i lindur, askush s’është i krahasueshëm me Të, pështyejë në anë të majtë tri herë dhe thuaj, “Kërkoj strehim në Allahun nga shejtani i mallkuar.”

Konfuzioni në lidhje me çështjen e paracaktimit.

Prej atyre çështjeve të cilat vazhdojnë të rishfaqen dhe lënë rininë të hutuar është çështja e paracaktimit. Besimi në paracaktim është njëra prej shtyllave të Imanit, dhe Imani s’është i plotë pa të. Ky besim nënkupton se Allahu, i Cili është i pastër, e di se çfarë do të ndodhë dhe çka është paracaktuar për qiejt dhe tokën, siç thotë Allahu: “A nuk e dini se Allahu e di tërë atë që është në qiell dhe në tokë? Vërtet, e tëra është e regjistruar dhe kjo është lehtë për Allahun.” [22:70]

Pejgamberi sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem na ka parandaluar nga grindja dhe të debatuarit në çështjen e paracaktimit. Duke e parë këtë ai u hidhërua derisa fytyra e bekuar e tij u skuq nga zemërimi. Pastaj, ai tha: “A ju kam urdhëruar unë që ju ta bëni këtë? A është kjo për të cilën unë jam dërguar te ju? Popujt para jush janë shkatërruar kur debatuan për këtë çështje. Unë marr vendim të qëndrushëm nga ju se ju s’do të grindeni në këtë çështje.” (Transmeton Tirmidhiu)

Tërheqja e vetvetes dhe grindja në çështjen e paracaktimit e çon njeriun në atë prej të cilës ai s’ka mundësi të dalë. Shtegu i shpëtimit është ai se ju duhet të keni dëshirë që të bëni mirë dhe të përpiqeni në bëmirësi ashtu siç jeni urdhëruar sepse Allahu, i Cili është i dëlirë, ju ka dhënë juve intelekt dhe të kuptuar, dhe ka ju ka dërguar të Dërguar dhe ka shpallur me ta. Allahu Te’ala thotë, “Ashtu që njerëzimi, pas ardhjes së të Dërguarve të mos ketë dëshmi kundër Allahut; Allahu është i Urtë dhe i Lartësuar në Fuqi.” [4:165]

Kur Pejgamberi sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem i informoi shoqëruesit e vet se s’ka person përveç se t’i jetë paracaktuar vendbanimi në Xhenet dhe Xhehenem, ata thanë, “O i Dërguar i Allahut, a s’duhet që ne të varemi në librin tonë (paracaktimin) dhe t’i lëmë veprat e mira.” Pejgamberi sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem u përgjigj: “Bëni vepra të mira, çdo gjë është lehtësuar për atë që është krijuar. Ata të cilët janë nga njerëzit fatlum, veprat e njerëzve fatlum do t’u lehtësohen atyre, dhe ata që janë prej njerëzve fatkeq, veprat e njerëzve fatkeq do t’u lehtësohen atyre.” (transmeton Buhariu) Pastaj, i Dërguari i Allahut sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem lexoi vargun: “Ai i cili jep lëmoshë dhe frikohet (Allahut), dhe me tërë sinqeritetin e tij dëshmon për të mirën, Ne vërtet do ta bëjmë të këndshme për të rrugën për në lehtësim, por ai i cili është lakmitar koprrac dhe e mendon veten si te vetë-mjaftueshëm dhe mohon Zotin, Ne vërtet do ta lehtësojmë rrugën e tij për në mjerim.” [92:5-10]

Pejgamberi sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem i urdhëroi ata që të bëjnë vepra të mira dhe nuk i lejoi ata që të varen në paracaktimin e tyre sepse ata që janë paracaktuar të jenë nga njerëzit e Xhenetit s’do të jenë në mesin e tyre, përveç nëse bëjnë vepra të njerëzve të Xhenetit, dhe ata të cilët janë paracaktuar që të jenë nga njerëzit e Xhehenemit s’do të jenë nga mesi i tyre, përveç nëse i bëjnë veprat e tyre. Vepra është sipas aftësisë së personit, sepse ai vetë e di se Allahu i ka dhënë zgjedhje në bërjen e veprës dhe e ka paracaktar atë për të. Nëse ai do, ai mund ta bëjë apo ta lë atë.

Nëse njeriu ka për qëllim të udhëtojë, atëherë ai do të udhëtojë dhe nëse ai synon ndaljen, atëherë ai do ta bëjë këtë. Nëse ai sheh zjarr, ai do të ikë prej tij dhe nëse ai sheh një gjë e cila është e dashur për të, ai do të shkojë përpara. Ngjashëm është edhe në lidhje me dëgjushmërinë dhe mëkatin; personi i bën ato me zgjedhjen e vet dhe i lë ato ato me zgjedhjen e vet.

Ekzistojnë dy vërejtje për disa njerëz në lidhje me çështjen e paracaktimit:

Së pari: Njeriu e sheh se ai bën diçka me zgjidhjen e vet dhe ai i lë të gjitha veprat me zgjidhjen e vet pa ndier ndonjë detyrim gjatë bërjes apo lënies së një vepre. Pra, si përkon kjo me besimin se çdo gjë është me vendimin dhe paracaktimin e Allahut? Përgjigja ndaj kësaj është se nëse ne sodisim mbi veprën dhe lëvizjen e njeriut, ne do të shohim se kjo është rezultat i dy gjërave – qëllimit d.m.th. zgjedhjes për të bërë diçka, dhe mundësisë. Nëse këto dy gjëra s’gjinden, vepra s’do të ndodhë. Qëllimi dhe mundësia janë krijesa të Allahut, i Cili është më i Dëliri, sepse qëllimi është rezultati i fuqisë së mendjes dhe mundësia është rezultat i fuqisë së trupit. Nëse do Allahu ai mund ta rrëmbejë mendjen e njeriut dhe ai do të mbetej pa ndonjë qëllim, apo ta rrëmbejë prej tij mundësinë e tij duke e bërë kështu veprën të pamundshme për të. Kur njeriu e forcon qëllimin për të bërë një vepër dhe ai e ekzekuton atë, dituria jonë me bindje është se Allahu ka patur për qëllim dhe e ka paracaktuar atë vepër, përndryshe qëllimi i tij do të ndryshohej apo do të gjente ndonjë pengesë në mes vetes dhe mundësisë për ta zbatuar atë vepër. Një Beduin qe pyetur, “Si e njeh Allahun?” Ai u përgjigj, “Me thyerjen e qëllimit të fortë dhe ndryshimin e vendimeve.”

Vërejtja e dytë: e cila rishfaqet, sipas disa njerëzve, në çështjen e paracaktimit është ajo se njeriu do të dënohet për veprat mëkatare të tija. Si mund të dënohet ai për këtë kur kjo i është paracaktuar atij dhe s’është e mundur për të që të ikë nga diçka e cila është paracaktuar për të? Nuk është e drejtë që paracaktimi të bëhet argument për mosbindje derisa nuk bëhet argument për dëgjueshmëri. Përgjigja e dytë është ajo se Allahu e ka mohuar këtë argument në Kur’an dhe e ka kategorizuar atë si thënie injorante. Kështu, Allahu Subhanehu ue Te‘Ala thotë, “Së shpejti idhujtarët do të thonë, sikur të kishte dashur Allahu ne s’do t’i kishim përshkruar ortak Allahut as që do ta kishin bërë këtë baballarët tanë, e as që do të ndalonim ndonjë gjë. Mu në këtë mënyrë argumentonin edhe parardhësit e tyre, derisa e shijuan hidhërimin Tonë. Thuaj, a keni ju ndonjë dituri (të caktuar)? Nëse po, parashtrojeni atë. Ju nuk ndiqni tjetër përveç supozim, dhe ju vetëm gënjeni.” [6:148]

Allahu Te’ala ka shpjeguar se këta kundërshtues të parapërcaktimit i kanë në radhët e veta edhe ata që qenë para tyre, të cilët përgënjeshtruan (të Dërguarit) në mënyrën të cilën këta njerëz përgënjeshtrojnë (Pejgamberët), dhe ata mbetën të vendosur në këtë vepër të tyren derisa e shijuan dënimin e Allahut. Sikur dëshmia e tyre të ishte korrekte, Allahu s’do t’i bënte që ta shijojnë dënimin e Tij. Pastaj, Allahu urdhëroi të Dërguarin e Tij që t’i sfidojë ata që t’i vërtetojnë besimet e tyre dhe t’u shpjegojnë atyre se ata s’kanë asnjë dëshmi për këtë.

Përgjigja e tretë është ajo se paracaktimi është sekret i fshehtë. Askush nuk di për të perveç Allahut derisa të ndodhë. Si mund të ketë mëkatari dituri për tekstin të cilin Allahu e ka paracaktuar për të derisa e bën atë? S’është e mundur që Allahu të ketë paracaktuar mosbindje për të? Pse pra ai shkon drejt mëkatit në vend që të shkojë drejt dëgjueshmërisë dhe të thotë se Allahu përfundimisht ka paracaktuar për mua që unë t’i bindem Atij?

Përgjigja e katërt është ajo se Allahu e ka bekuar njeriun me atë që i ka dhënë atij nga inteligjenca dhe të kuptuarit, dhe i ka shpallur atij libra dhe i ka dërguar të Dërguar, dhe ia ka përmbledhur atij atë që është e dobishme dhe atë që s’është e dobishme dhe e bekoi atë me qëllim dhe mundësi me të cilat ai ka fuqi që ta përshkojë cilëndo rrugë. Pra, pse ky mëkatar zgjodhi shtegun e dëmit mbi shtegun e dobisë?

Nëse ky mëkatar ka patur për qëllim që të udhëtojë në një vend tjetër dhe ai i ka pasur dy rrugë që t’i zgjedh: njëra është e lehtë dhe e rehatshme ndërsa tjetra e vështirë dhe e frikshme, ai definitivisht do ta përshkonte rrugën e lehtë dhe të rehatshme e jo rrugën e vështirë dhe të frikshme për shkak të argumentit se Allahu e kishte paracaktuar atë për të. Sikur ai ta përshkonte rrugën e vështirësisë dhe ta përdorte argumentin se Allahu e ka paracaktuar atë për të, njerëzit do të mendonin për të se është naiv dhe i çmendur. Në të njëjtën mënyrë janë edhe rrugët e të mirës dhe së keqës. Njeriu do ta përshkojë rrugën e së mirës dhe s’do ta mashtrojë veten duke e përshkuar rrugën e së keqës mbi pretekstin se Allahu e ka paracaktuar atë për të. Ne shohim se secili person ka mundësi që ta përfitojë jetesën e tij. Ne shohim se ai përshkon çdo rrugë në përfitimin e jetesës. Ai nuk ulet në shtëpinë e tij dhe ta lë mësimin, duke u arsyetuar me parapërcaktim.

Përndryshe, çfarë është dallimi në mes përpjekjes për këtë botë dhe përpjekjes në dëgjueshmërinë e Allahut? Pse e bëni paracaktimin hyjnor dëshmi për vetveten në lënien e dëgjueshmërisë dhe ju nuk e bëni atë dëshmi për lënien e veprave që i takojnë kësaj bote? Sqarimi i argumentit është në vendin e vet por dëshirat e bëjnë personin të verbër dhe të shurdhër.

Hadithet në të cilat përmendet rinia.

Meqë këto fjalë vërtiten rreth problemit të rinisë, unë kisha dashur që të përmend disa hadithe në të cilat përmendet rinia. Nga mesi i tyre janë:

01. “Zoti yt është i kënaqur me atë adoleshent i cili është i lirë nga pasioni rinor.” (Transmetuar nga Ahmed)

02. “Janë shtatë person të cilëve Allahu do t’u ofrojë hije prej hijes së Tij në ditën kur s’do të ketë hije tjetër përveç hijes së Tij. Sunduesi i drejtë; i riu i cili qe edukuar në dëgjueshmëri ndaj Allahut; njeriu, zemra e të cilit është e lidhur për xhaminë; dy njerëz të cilët e duan njëri-tjetrin vetëm për hir të Allahut dhe ata takohen për hir të Allahut; njeriu i cili nxitet nga një grua me pozitë dhe bukuri dhe ai thotë, “Unë i frikohem Allahut.”; njeriu i cili ka dhënë lëmoshë fshehtasi sa që dora e tij e majtë nuk e di se çfarë ka dhënë dora e djathtë e tij, dhe personi i cili e përkujton Allahun në vetmi dhe lotët rrjedhin nga sytë e tij (për shkak të frikës ndaj Allahut).” (Transmetuar nga Buhari dhe Muslim)

03. “Hasani dhe Huseini (radijAllahu ‘anhuma) do të jenë udhëheqësit e të rinjëve në xhenet.” (Transmetuar nga Tirmidhi)

04. “Do t’u thuhet njerëzve të Xhenetit, për juve është rinia dhe ju kurrë s’do të plakeni.” (Transmetuar nga Muslim)

05. “Asnjëherë një i ri nuk e nderon një të vjetër për shkak të moshës së vjetër të tij e që Allahu mos t’ia caktojë dikë i cili do ta nderojë atë gjatë pleqërisë së tij.” (Transmetuar nga Tirmidhi me zingjir të dobët të transmetimit).

06. Ebu Bekr i tha Zejd bin Thabitit derisa Umeri ishte krahas tij (radijAllahu ‘anhum): “Ti je një i ri, inteligjent. Ne s’dyshojmë në ty dhe ti e shkruajshe shpalljen për të Dërguarin e Allahut sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem; pra, ndjeke Kur’anin dhe mblidhe atë” (Transmetuar nga Buhari)

07. Pejgamberi sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem i erdhi një të riu derisa ai ishte në agoninë e vdekjes dhe e pyeti atë, “Në çfarë gjendje e sheh vetën?” Ai tha, “Kam shpresë në Allahun, O i dërguar i Allahut dhe frikohem për mëkatet e mia.” Pejgamberi sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem tha, “Nuk bashkohen këto dy gjëra (shpresa dhe frika) në zemrën e robit në një moment të këtillë, e që Allahu mos t’ia jep atë për çka shpreson dhe ta shpëtojë atë nga ajo prej të cilës frikohet.” (Transmetuar nga Ibn Maxhe)

08. Bera bin Azib (radijAllahu ‘anhu) tha në lidhje me betejën e Hunejnit, “Jo, pasha Allahun, Pejgamberi sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem nuk ka ikur, por madje edhe shoqëruesit e tij të rinj të cilët qenë të lodhur dhe të pajisur dobët u shfaqën për të luftuar.” (Transmetuar nga Buhari)

09. Ibn Mes’ud (radijAllahu ‘anhu) transmeton, “Ne luftonim me Pejgamberin sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem derisa ishim të rinj.” (Transmetuar nga Ahmed)

10. Enes ibn Malik (radijAllahu ‘anhu) transmeton: “Kanë qenë shtatëdhjetë të rinj nga mesi i Ensarëve të cilët janë quajtur Kurra (lexuesit), të cilët qëndronin në Xhami. Kur afrohej mbrëmja, ata tërhiqeshin te një kënd në Medine ku ata mësonin njëri-tjetrin dhe faleshin. Familjet e tyre kishin përshtypjen se ata ishin në xhami dhe njerëzit e xhamisë kishin përshtypjen se ata ishin me familjet e tyre, deri në agim. Ata sillnin ujë të freskët dhe mblidhnin dru për zjarr të cilin ata e ndeznin në dhomën e Pejgamberit sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem.” (Transmetuar nga Ahmed). Me këtë ata blenin ushqim për As:habul Sufe (njerëzit e platformës). Njerëzit e platformës ishin varfnjakët të cilët migruan në Medine. Ata s’kishin familje në Medine ashtu që ata strehoheshin te platforma në xhami.

11. Alkame i cili është njëri nga Shoqëruesit e Ibn Mes’udit (radijAllahu ‘anhu) transmeton, ai thotë, “Unë ecja me Abdullahun në Mine kur ai e takoi Uthmanin (radijAllahu ‘anhu). Abdullahu qëndroi duke biseduar me Uthmanin (radijAllahu ‘anhu) kur ai tha, “O Ebu Abdir-Rahman, a do të martojmë ty me një vajzë të re ashtu që ajo do t’i përkujtonte ty disa gjëra të cilat kanë kaluar gjatë kohës tënde.” Abdullahu tha: “Nëse e thuani këtë, me siguri Resulullahu sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem na ka treguar neve, “O rini, kushdo nga ju që ka mundësi le të martohet, sepse kjo është më efektive në mbrojtjen e shikimit dhe më e dëlirë për vendet e turpshme. Nëse dikush s’ka mundësi që ta bëjë këtë, atëherë ai duhet të agjërojë sepse kjo është mburojë për të (nga mëkatet).” (Transmetuar nga Buhari dhe Muslim).

12. Në hadithin që ka të bëjë me Dexhallin të transmetuar nga Pejgamberi sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem, “Dexhalli do ta therras një person i cili është në kulmin e rinisë së tij dhe do ta godas atë me shpatë, duke e prerë atë në dy pjesë, sikur goditja e shënjestrës. Pastaj, Dexhalli do ta thërras të riun. I riu do të pergjigjet duke qenë fytyra e tij vezulluese – duke qeshur.” (Trasnmetuar nga Muslimi)

13. Malik bin Huvejrith (radijAllahu ‘anhu) transmeton, “Ne erdhëm te Pejgamberi sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem derisa ishim të rinj me moshë të ngjashme. Ne qëndruam pranë tij për njëzet ditë dhe netë. I Dërguari i Allahut sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem qe i mëshirshëm dhe i butë. Kur ai supozoi se ne mërziteshim për familjet tona në vështirësi, ai na pyeti neve se çfarë kishim lënë prapa, dhe ne e informuam. Pejgamberi sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem tha, “Kthehuni te familjet tuaja, jetoni me ta, mësoni ata, thirrni ata,” dhe ai përmendi edhe disa gjëra tjera. “Faluni ashtu siç më shihni mua duke u falur. Kur të afrohet koha e namazit, atëherë njëri prej jush duhet ta thërret thirrjen e namazit (ezanin) dhe më i vjetri nga mesi juaj le të udhëheqë në namaz.” (Transmetur nga Buhari)

E Lusim Allahun që të na jep dobi nga ky libër mësimor, dhe lavdërimet janë vetëm për Allahun i Cili është Zoti i Gjithësisë. Allahu dërgoftë bekimet më të mira dhe paqe mbi Pejgamberin sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem dhe mbi të gjithë familjen dhe shoqëruesit e tij.

KËSHILLA TË DOBISHME PËR NJË JETË TË LUMTUR.

Autor: Abdurrahman ibën Nasir es-Seadi

Përktheu: Besnik Hamiti 

Kaptina e parë: imani/besimi dhe punët e mira.

Mënyra themelore dhe më madhështore për arritjen e një jetese të mirë është imani dhe punët e mira. Allahu (‘Azze ue Xhel) thotë:

“Kush bën punë të mira, qoftë mashkull, qoftë femër, ndërsa është besimtar, vërtet që atij Ne do t'i japim një jetë të mirë; dhe Ne do t'i shpërblejmë ata sipas punëve më të mira që kanë bërë.” (en-Nahl, 97)

Pra, Allahu (‘Azze ue Xhel) informon dhe premton se, cilitdo që e bën bashkë besimin me punët e mira, Ai do t'i japë një jetë të mirë në këtë botë dhe një shpërblim të mirë si në këtë botë, ashtu dhe në Ahiret (botën tjetër).

Arsyeja mbrapa kësaj është shumë e qartë. Kjo sepse besimtarët e vërtetë në Allahun (‘Azze ue Xhel) të cilët kanë besim të shëndoshë që shtyn për punë të mira, që i përmirëson zemrat, ndreq sjelljen dhe e bën të mirë edhe këtë botë, edhe tjetrën, pra, njerëzit e këtillë kanë elementet bazë që i udhëzojnë ata në ballafaqimin me situatat e lumturisë dhe gëzimit si dhe situatat e ankthit, mërzisë dhe shqetësimit.

Ata i pranojnë situatat e lumturisë e të gëzimit ndërsa janë mirënjohës dhe i shfrytëzojnë ato për atë që është e dobishme. Kur ata i shfrytëzojnë (situatat) në këtë mënyrë, përjetojnë një gëzim shtesë, i dëshirojnë bereqetet e këtyre gjërave dhe shpresojnë që ato të mbeten te ta duke qenë të etur për shpërblimin e mirë të atyre që janë mirënjohës ndaj Allahut (‘Azze ue Xhel). Kjo ndjenjë dhe përvojë sjell me vete të mira e bereqete të mëdha, shumë më të mëdha sesa gëzimi i cili është shkaku kryesor i saj.

Në anën tjetër, situatat e dëmshme dhe të pakëndshme, situatat e shqetësimit dhe mërzisë ata i trajtojnë duke i rezistuar asaj që është e rezistueshme dhe duke lehtësuar atë që mund të lehtësohet, dhe ata qëndrojnë me një pranim/kënaqje të hijshme ndaj asaj të cilës s'mund t'i rezistojnë.

Më këtë ata arrijnë dobinë e mundit të madh ndërsa përfitojnë përvojë dhe forcë të brendshme, dhe arrijnë shpërblimin e durimit madhësia e të cilit nënvleftëson gjërat e pakëndshme që i godasin ata. Si rrjedhim, në vend të gjërave të pakëndshme, ata përfundojnë me gëzim e shpresë dhe me një dëshirim të sinqertë për favoret e Allahut (‘Azze ue Xhel) dhe shpërblimin e Tij. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) e përshkroi bukur këtë situatë në një hadith sahih, ku tha:

“Puna e besimtarit përnjëmend është e mahnitshme. E gjithë puna e tij është e mirë. Kur ai është në rehati e qetësi, tregohet mirënjohës dhe kjo është mirë për të; kur ai pëson ndonjë vuajtje, tregohet i duruar dhe kjo është mirë për të. Dhe kështu qëndron puna vetëm me një besimtar.” (Muslim)

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) na informoi në këtë hadith se mirësia e besimtarit dhe fitimet e tij si dhe dobitë e shkëlqyera të punëve të tij shumëfishohen në të gjitha gjërat që e godasin atë, qofshin ato të këndshme, qofshin të pakëndshme.

Kjo është arsyeja pse ti mund të shohësh dy persona të preken nga rënie e ngritje jete të njëjta ndërsa dallojnë aq shumë në mënyrën sesi i trajtojnë ato në përputhje me nivelin e imanit të tyre dhe punëve të mira që bëjnë.

Ai që ka iman e punë të mira, e trajton edhe situatën e mirë edhe të keqen me atë që u përmend nga mirënjohja në situatat e mira dhe durimin në të këqijat, si dhe gjërat tjera që shkojnë me këto. Si rrjedhim, ai përjeton gëzim e lumturi, kurse shqetësimi e mërzia e lënë atë ndërsa çlirohet nga dhimbja, ankthi dhe shtrëngimi i zemrës, dhe ai e jeton një jetë të mirë e të lumtur në këtë botë.

Tjetri, në anën tjetër, përballet me situatat e gëzueshme e të këndshme me paturpësi, arrogancë e rebelim. Si pasojë, sjellja e tij devijon dhe ai bëhet si një kafshë, duke e trajtuar gëzimin me babëzi totale, me hap të pandalshëm dhe etje të flaktë. Pavarësisht kësaj, zemra e tij nuk rehatohet. Ai është i shqetësuar për disa arsye: ai është i shqetësuar nga frika se e mira do të shuhet dhe nga brenga për mundin e fitimit të saj; ai është i shqetësuar nga etja e flaktë për të fituar më shumë, sepse uni njerëzor, nga natyra, nuk njeh kufij në atë që e dëshiron, dhe ai ose mund ta fitojë atë, ose jo; po edhe nëse ai e fiton atë, shqetësimi hala nuk pushon, sepse cikli do t’i përsëritet atij dhunshëm.

Pastaj, ai goditet me gjëra të pakëndshme: mërzitet, dëshpërohet, tutet e pikëllohet. Veç Allahu (‘Azze ue Xhel) e di shkallën e mjerimit jetësor nëpër të cilin ai kalon dhe sëmundjen mendore që shkon krahas kësaj, si dhe përmasën e frikës e cila përfundimisht çon në rezultate edhe më të tmerrshme. Kjo sepse ai as nuk ka ndonjë shpresë për shpërblim, as ndonjë durim që do ta ngushëllonte dhe do t’ia lehtësonte dhimbjet.

Krejt kjo dihet nga përvoja njerëzore. Ka shumë shembuj në jetë që, sikur të reflektoje qoftë edhe vetëm në njërin prej tyre dhe të vrojtoje përjetimin njerëzor gjatë tij, përfundimisht do të shihje dallimin e madh mes besimtarit të vërtetë, i cili vepron në përputhje me besimin e tij, dhe personit që s’është si ky. Kjo sepse feja e së vërtetës nxit fort për kënaqje me furnizimin e Allahut (‘Azze ue Xhel) dhe me çfarëdo që Ai u jep robërve nga bujaria e Tij.

Nëse besimtari goditet me sëmundje, fukarallëk a vuajtje të ngjashme, prej të cilave asnjë person nuk shpëton, ai është i lumtur dhe i kënaqur, për shkak të besimit që ka, kënaqjes dhe pranimit të asaj që Allahu (‘Azze ue Xhel) ka dekretuar për të. Zemra e tij nuk e kërkon atë që s’është shkruar (caktuar) për të. Ai shikon në njerëzit që janë më pak fatlumë se ai e nuk shikon në ata që janë sipër tij në pasuritë e dunjasë. Nëpërmjet kësaj, ai, bile, mund të jetë më i lumtur dhe më i rehatshëm sesa ai që ka të plotësuara të gjitha nevojat e dunjasë, por që nuk i është dhënë kënaqja (me atë që ka).

Të kundërtën e gjejmë tek ai që nuk vepron në përputhje me imanin. Kur ai goditet me fukarallëk apo humb diçka nga të nevojshmet e dunjasë, e gjen atë krejtësisht të dëshpëruar dhe të vrarë në shpirt.

Një shembull tjetër është kur frika dhe ngjarjet shqetësuese e godasin personin. E gjen personin me iman të ketë zemër të vendosur ndërsa është i qetë, dhe plotësisht kontrollon situatën duke përdorur si është më së miri aftësinë mendore, të folurit e të vepruarit, thuajse ai tashmë e ka përgatitur vetveten për ngjarjen. Kjo mënyrë e reagimit e bën atë të rehatshëm dhe ia forcon zemrën.

Në anën tjetër, reagimi i atij që s’ka iman është i kundërt më këtë. Kur ai përballet me situata të frikshme, zemra e tij dridhet dhe ai nervozohet ndërsa mendja e tij humbet përqendrimin. Brenda tij s’ka gjë tjetër veçse alarm e frikë. Tmerri i jashtëm shtohet nga nervozizmi i tij i brendshëm shkalla e të cilit është përtej përshkrimit që mund t’i bëhet. Ky lloj njerëzish, nëse nuk përdorin diçka nga mjetet natyrore që janë në dispozicion të çdonjërit për t’u përballur me telashe nëpër përjetimet jetësore, energjia e tyre shteret dhe ata pësojnë kolaps nervor. Kjo sepse atyre u mungon imani që i nxit për durim, sidomos në situatat e vështira.

Është e vërtetë që edhe i miri, edhe i keqi; edhe besimtari, edhe ai që refuzon të besojë kanë të përbashkët cilësinë e fitimit të guximit dhe aftësinë e lindur për t’u përballur me situata të rënda dhe për të lehtësuar presionin nga vetja e tyre. Por, besimtari, për shkak të besimit të fortë, durimit e mbështetjes në Allahun (‘Azze ue Xhel) si dhe dëshirës për t’u shpërblyer nga Allahu, dallohet me pasjen e cilësive që e bëjnë atë më të guximshëm dhe ia zbusin më shumë sëmbimet e tmerrit dhe dhimbjet e fatkeqësisë që e godasin atë. Allahu ( ‘Azze ue Xhel) thotë:

“Nëse ju përjetoni vështirësi, edhe ata (mosbesimtarët) përjetojnë vështirësi si ju, por ju shpresoni nga Allahu atë që ata nuk shpresojnë.” (en-Nisa, 104)

Përveç kësaj, besimtari pranon nga Allahu ndihmë të posaçme dhe mbështetje që do ta zmbrapsë tmerrin që e godet atë. Allahu (Xhel-le XhelaluHu) thotë:

“Dhe jini të duruar. Vërtet, Allahu është me të duruarit.” (el-Enfal, 46)

Nga mënyrat për eliminimin e shqetësimit e mërzisë është mirësia ndaj krijesave nëpërmjet fjalëve e veprave, si dhe nëpërmjet të gjitha llojeve të bamirësisë. Krejt këto janë të mira në shikimin e Allahut (‘Azze ue Xhel) dhe, nëpërmjet tyre, Allahu i largon shqetësimet dhe mërzitë si nga i keqi, ashtu dhe nga i miri; secilit në përputhje me nivelin e bamirësisë së tij ndaj krijesave. Përveçqë hisja e besimtarit në këtë është më e plotë, ai, po ashtu, dallohet me faktin se kjo mirësi lindet nga sinqeriteti ndaj Allahut (‘Azze ue Xhel) dhe nga kërkimi i shpërblimit të Tij.

Si rrjedhim, Allahu (‘Azze ue Xhel) ia bën të lehtë aktin e mirësisë, për shkak të shpresës së tij për mirësinë që është tek Allahu, dhe largon prej tij gjërat e pakëndshme, për shkak të sinqeritetit që ka dhe kërkimit të shpërblimit të Allahut. Allahu (‘Azze ue Xhel) thotë:

“S’ka gjë të mirë në shumicën e bisedave të tyre të fshehta, përveç në atë i cili nxit për lëmoshë (në rrugë të Allahut) a mirësi apo për pajtim mes njerëzve. Kush e bën këtë duke kërkuar kënaqësinë e Allahut, Ne do t’i dhurojmë atij shpërblim të pamasë.” (en-Nisa, 114)

Allahu (‘Azze ue Xhel) na informon se këto gjëra janë akte mirësie për këdo që i vepron. Dhe aktet e mirësisë u sjellin atyre të mira dhe ua largojnë të këqijat. Por, besimtarit të vërtetë, i cili është në kërkim të shpërblimit dhe kënaqësisë së Allahut (‘Azze ue Xhel), Allahu i jep një shpërblim të pamasë. Pjesë e këtij shpërblim të madh është largimi prej tij i shqetësimit dhe mërzisë...

Kaptina e dytë: Angazhimi në ndonjë lloj aktiviteti apo në dije të dobishme.

Nga mënyrat e largimit të shqetësimeve që lindin nga nervozizmi dhe preokupimi i zemrës me gjërat që të mërzisin është që të merresh me ndonjë aktivitet apo me dije të dobishme. Kjo sepse me këtë do ta heqësh vëmendjen nga ankthet në të cilat zhytet zemra. Kjo, bile, mund të bëjë që ai t'i harrojë gjërat që e kanë shqetësuar e mërzitur dhe, bile, ai mund dhe të gëzohet. Por, besimtari është ndryshe, sepse, kur ai preokupohet me dije të cilën ai e kërkon apo e jep, apo me ndonjë punë të mirë që ai bën, qoftë kjo ndonjë akt adhurimi, qoftë ndonjë akt dunjaje me të cilin synon të forcohet në adhurimin ndaj Allahut (‘Azze ue Xhel), pra, kur ta bëjë këtë, ai e bën nga besimi në Allahun, nga sinqeriteti dhe ngaqë kërkon kënaqjen e Allahut ( ‘Azze ue Xhel). Kjo, në vetvete, ka ndikim shtesë në largimin e shqetësimit e të mërzisë (nëpërmjet një intervenimi hyjnor).

Kemi parë shumë njerëz të vuajnë nga mërzitë dhe shqetësimet e vazhdueshme deri në atë masë sa të sëmuren. Ilaçi i vetëm ishte që ata të harronin shkakun e mërzisë dhe dhimbjes së tyre, si dhe të preokupoheshin me aktivitetet normale të tyre. Aktiviteti me të cilin duhet marrë duhet të jetë diçka e kënaqshme për personin dhe diçka për të cilën personi ka interesim të madh. Kjo e bën më efektive arritjen e synimit të dëshiruar, dhe e tërë dija vjen nga Allahu (‘Azze ue Xhel).

Nga gjërat që largojnë mërzinë dhe shqetësimin është përqendrimi në çështjet e së tashmes dhe të mos shqetësohesh për të ardhmen apo të pikëllohesh për të kaluarën. Për këtë arsye, pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) kërkonte shpëtim tek Allahu (‘Azze ue Xhel) nga shqetësimi dhe pikëllimi. Pikëllimi, zakonisht, ndodh për ngjarjet e kaluara, të cilat as nuk mund t'i kthesh mbrapa e as t'i ndreqësh. Shqetësimi, zakonisht, është një frikë dhe merak për atë që pritet të vijë në të ardhmen.

Prandaj, njeriu duhet të jetë “bir i çastit” duke e përqendruar energjinë dhe synimin e vet në përmirësimin e ngjarjeve të pranishme dhe çasteve të tanishme. Përqendrimi i vëmendjes në çështjet e çastit është një shkak i domosdoshëm për përmbushjen e tyre, dhe kjo është ajo që heq pikëllimin dhe shqetësimin nga zemra.

Kur pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) kërkon diçka nga Allahu apo e udhëzon komunitetin e vet për të kërkuar një gjë të caktuar nga Allahu (‘Azze ue Xhel), ai i këshillon ata që, krahas kërkimit të ndihmës nga Allahu dhe shpresës për favoret e Tij, njëkohësisht ata duhet të punojnë fort për përmbushjen e asaj që duan të hiqet prej tyre. Prandaj, bërja e duasë duhet të shkojë krah për krah me veprimin.

Kështu, robi mundohet për atë që do t'i bëjë dobi në fenë dhe dunjanë e tij, dhe ai e lut Zotin për t'ia përmbushur nevojën dhe kërkon ndihmën e Tij në këtë. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha:

“Mundohu për atë që do të të bëjë dobi dhe kërko ndihmën e Allahut e mos u bë i paaftë. Nëse të godet diçka, mos thuaj: ‘Sikur ta bëja këtë e këtë, do të ndodhte kjo e kjo’, po thuaj: ‘Ky është vendimi i Allahut. Ai bën çfarë të dojë.’ Kjo sepse (të thënët) ‘sikur’ i mundëson shejtanit të veprojë.” (Muslim)

Në këtë hadith, pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) na këshillon të bashkojmë dy gjëra: e para është të mundohemi për gjëra të dobishme në të gjitha situatat dhe të kërkojmë ndihmë nga Allahu (‘Azze ue Xhel) e të mos i dorëzohemi paaftësisë, sepse kjo është neglizhencë e dëmshme; e dyta është t'i dorëzohemi Allahut lidhur me ngjarjet e kaluara dhe të shohim në to vendimin/dekretin e Allahut dhe paracaktimin e Tij Shohim që pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) përvijoi dy kategori të çështjeve: kategoria e parë janë çështjet të cilat robi ka mundësi t'i përmbushë në tërësi apo pjesërisht, apo ato të cilave ai mund t'u shmanget tërësisht apo së paku ta lehtësojë barrën e tyre. Për këtë kategori robi duhet të japë mundin maksimal dhe të kërkojë ndihmë nga Zoti (Xheleshanuhu). Kategoria e dytë janë ato çështje ndaj të cilave robi s'ka kurrfarë mundësie. Për këtë robi duhet ta qetësojë vetveten, ta pranojë atë që i erdhi dhe të dorëzohet (Allahut). S'ka dyshim që ky është një parim zbatimi i të cilit përbën metodën e saktë për arritjen e lumturisë dhe kontrollimin e shqetësimit dhe pikëllimit.

Kaptina e tretë: Të kujtuarit (dhikri) e shumtë e Allahut (Xhel-le XhelaluHu)

Nga mënyrat më madhështore për zgjerimin e zemrës dhe qetësinë e kënaqësinë saj është të kujtuarit e shumtë të Allahut (‘Azze ue Xhel).

Të kujtuarit e Allahut ka një ndikim të mahnitshëm në realizimin e zgjerimit dhe qetësisë në zemër si dhe largimin e mërzisë dhe shqetësimit nga ajo. Allahu (‘Azze ue Xhel) thotë:

“Pa dyshim që në të kujtuarit e Allahut zemrat gjejnë prehje” (e- Rra’d, 28)

Kjo për shkak të ndikimit të jashtëzakonshme që të kujtuarit e Allahut ka në zemrën dhe në faktin se robi, kur e kujton Allahun, mban shpresën për pranimin e një shpërblimi të mirë nga Ai (‘Azze ue Xhel).

Ndër këto gjëra, po ashtu, është dhe deklarimi e përmendja e favoreve dhe e bekimeve të Allahut, si të dukshmet, ashtu dhe të padukshmet. S’ka dyshim që njohja e favoreve dhe e bekimeve të Allahut (‘Azze ue Xhel) si dhe të folurit rreth tyre është një mënyrë nëpërmjet së cilës Allahu largon mërzinë dhe shqetësimin nga zemra, si dhe e bën personin mirënjohës ndaj Allahut. Pozita e mirënjohjes, në vetvete, është një pozitë e epërsisë dhe e shkëlqesisë, pavarësisht përmasës së fukarallëkut a sëmundjes, apo formave tjera të sprovave që e gëlltisin atë. Kur ai të krahasojë favoret e pafundme dhe të pallogaritshme të Allahut (‘Azze ue Xhel) ndaj Tij me gjërat e pakëndshme që e kanë goditur, ai sheh sa të vogla janë ato në krahasim me bekimet e Allahut (‘Azze ue Xhel) ndaj tij.

Në fakt, sprovat dhe çrregullimet janë të atilla që, kur robi të goditet me to dhe ai bën atë çfarë kërkohet prej tij nga durimi, pranimi e dorëzimi, barra e tyre bëhet e lehtë ndërsa dhimbja e tyre zbutet. Veç kësaj, shpresa që robi ka për shpërblimin e Allahut (‘Azze ue Xhel) dhe besimi i tij në faktin se ai po e adhuron Allahun duke qenë i duruar dhe duke pranuar atë me çka Allahu e ka sprovuar e ëmbëlsojnë hidhësinë e fatkeqësisë. Pra, ëmbëlsia e shpërblimit e bën atë të harrojë hidhësinë e durimit.

Nga gjërat më të dobishme në këtë aspekt, po ashtu, është të punuarit sipas mësimeve të një hadithi të vërtetuar të pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem):

“Shiko ata që janë nën ty (në pozitën e dunjasë) e mos shiko ata mbi ty (në pozitën e dunjasë). Kjo është më e përshtatshme për ty që të mos përbuzësh favoret dhe bekimet e Allahut ndaj teje.” (Buhari & Muslim)

Sikur robi ta vente përballë vetes këtë mësim fisnik, do të kuptonte sa lart është ngritur dhe favorizuar ndaj shumë njerëzve në mirëqenie dhe në të kursyerit nga sprovat, si në pasuri dhe në atë çka vjen bashkë me të. Dhe kjo është e vërtetë, pavarësisht se me çfarë gjendje kemi të bëjmë. Nëse ai e bën këtë, shqetësimi dhe mërzia i tij do të shuhen, ndërsa do të shtohet gëzimi e kënaqësia e tij me favoret dhe bekimet e Allahut (‘Azze ue Xhel) me të cilat Ai e vendosi mbi shumë të tjerë.

Kaptina e katërt: Harrimi i gjërave të pakëndshme që kanë kaluar.

Nga shkaqet e domosdoshme për lumturi dhe ndalimin e mërzisë dhe shqetësimit është mundi për të larguar gjërat që shkaktojnë mërzinë dhe marrja me ato që sjellin lumturinë. Kjo arrihet duke harruar gjërat e pakëndshme që kanë kaluar e që ai s’ka mundësi t’i kthejë mbrapsht, si dhe duke e ditur se preokupimi me to është i pakuptimtë, në fakt, kjo është marrëzi, kufizim (i vetvetes) dhe çmenduri. Prandaj, ai duhet të mundohet që të mos mendojë për këto gjëra.

Ai, po ashtu, duhet të mundohet që të mos merakoset për të ardhmen, të mos u kushtojë vëmendje iluzioneve të fukarallëkut, frikës e gjërave tjera të pakëndshme që ai imagjinon se do ta godasin në të ardhmen. Ai duhet të dijë se kurrkush nuk e di çfarë do të ndodhë në të ardhmen, qoftë mirë, qoftë keq; qoftë dhimbje, qoftë kënaqësi; e tëra kjo është në Dorën e Allahut (‘Azze ue Xhel). Robi s’ka kurrfarë kontrolli mbi këtë.

Krejt çka i takon atij është që ai të mundohet të përmbushë atë që i bën dobi në të ardhmen dhe ta largojë dëmin nga vetvetja. Ai, gjithashtu, duhet të dijë se, kur robi të largojë mendjen nga meraku për të ardhmen e çështjeve të tij dhe mbështetet në Zotin e tij për përmirësimin e tyre dhe është i kënaqur që Zoti i tij ta bëjë këtë për të, pra, kur ta bëjë ai krejt këtë, zemra e tij do të qetësohet dhe gjendja e tij do të jetë e mirë, kurse mërzitë e shqetësimet do të shuhen.

Nga gjërat më të dobishme për të bërë lidhur me të ardhmen e çështjeve është të thuhet lutja që e thoshte pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem):

“O Allah, ma bëj të mirë fenë time e cila më është forcë dhe pathyeshmëri; ma bëj të mirë dunjanë në të cilën është jetesa ime; ma bëj të mirë ahiretin tim i cili është vendqëndrimi im përfundimtar; bëje jetën time shtim për mua në tërë atë që është e mirë, dhe bëje vdekjen time prehje për mua nga çdo e keqe.” (Muslim)

Dhe thënia e tij:

“O Allah, në mëshirën tënde shpresoj, kështu që mos më lër të mbështetem në veten time as sa një kapsallitje e syrit, dhe m’i ndreq të gjitha punët. Kurrkush nuk meriton të adhurohet veç Teje.” (Ebu Daud, me zinxhir të vërtetë)

Nëse robërit e thonë këtë dua, çka nënkupton kërkimin e përmirësimit të ardhmërisë së tij si në aspektin e fesë, ashtu dhe në çështjet e dunjasë, pra, nëse ai thotë këtë me zemër të pranishme dhe të vëmendshme e me nijet të sinqertë, krahas mundit maksimal për ta arritur këtë, padyshim që Allahu do ta realizojë atë për çka ai i lutet dhe për çka mundohet. Si rrjedhim, shqetësimi i tij do të ndryshojë në një gjendje të lumturisë dhe kënaqjes.

Kaptina e pestë: Përfytyrimi i situatave më të këqija.

Nga gjërat më të dobishme që largojnë shqetësimet dhe sikletet, kur personi goditet nga ndonjë fatkeqësi, është që ai të mundohet t’i lehtësojë vështirësitë duke e imagjinuar gjënë më të keqe të mundshme që do të mund t’i ndodhte dhe të mundohet të durojë. Pastaj, ai le të mundohet fizikisht sa të mundet për ta lehtësuar vështirësinë. Duke u munduar për atë që do t’i sjellë dobi nëpërmjet përpjekjeve për të duruar, shqetësimet dhe sikletet e tij do të shuhen dhe ai do të ketë shfrytëzuar energjinë në arritjen e të dobishmes dhe mënjanimin e të dëmshmes brenda aftësive normale njerëzore.

Kështu, nëse personi vreroset nga ndonjë gjë e frikshme, nga ndonjë sëmundje, nga fukarallëku apo mungesa e nevojave, ai duhet të përballet me këtë vështirësi dhe duhet të mundohet të durojë sa më shumë që ka mundësi. Në fakt, ai duhet ta përgatisë vetveten për diçka edhe më të rëndë.

Kjo sepse përgatitja mendore për t’u ballafaquar me gjëra të pakëndshme i bën ato të më të lehta dhe e topit mprehtësinë e dhimbjeve. Puna qëndron kështu sidomos kur, veç kësaj, ai edhe fizikisht mundohet t’u shmanget atyre. Duke e bërë këtë, ai bashkon aktin e dyfishtë të përgatitjes mendore për ballafaqimin me fatkeqësinë dhe mundin fizik për t’iu shmangur shqetësimeve, të cilat së bashku i shërbejnë atij për të hequr vëmendjen nga bezdia dhe sikleti i fatkeqësisë.

Ai, po ashtu, duhet të mundohet me zell të rimbushë energjinë e tij të brendshme në ballafaqimin me këto fatkeqësi. Veç kësaj, ai duhet që absolutisht të mbështetet tek Allahu (‘Azze ue Xhel) në të gjitha rrethanat dhe t’i zërë besë Atij.

S’ka dyshim që këto gjëra ndihmojnë shumë në sjelljen e lumturisë dhe kënaqësisë së zemrës. Krahas kësaj, ne kemi atë të cilën shpresojmë ta fitojmë nga shpërblimi si në këtë botë, ashtu dhe në tjetrën.

Kjo dihet mirë nga përvoja dhe, kush e shijon këtë, e di mirë.

Kaptina e gjashtë: Qëndrueshmëria e zemrës dhe mbështetja në Allahun (‘Azze ue Xhel)

Ndër ilaçet më efektive për çrregullimet mendore e nervore, bile dhe të sëmundjeve tjera të trupit, është qëndrueshmëria e zemrës dhe forca e saj si dhe mosshqetësimi dhe mostrazimi i saj nga iluzionet dhe imagjinatat e shkaktuara nga mendimet e këqija. Kjo sepse, kurdo që personi ia lëshon frerin imagjinatës dhe lejon zemrën e vet të trazohet nga ndikimet negative si frika, sëmundja, hidhërimi a konfuzioni lidhur me ndonjë situatë të dhimbshme, apo ndonjë shqetësim lidhur me ndonjë ndodhi të keqe apo ndonjë humbje të gjërave të dashura, pra, kurdo që ai e lejon këtë të ndodhë, sigurisht që kjo do ta hedhë atë në strofullin e ankthit e të sëmundjeve fizike e mendore dhe në një kolaps nervor pasojat e të cilit janë të mirënjohura për të gjithë.

Kurdo që një person mbështetet në Allahun (‘Azze ue Xhel) dhe nuk ia dorëzon zemrën e vet iluzioneve dhe nuk lë që atij t’i vejnë fre imagjinatat e liga ndërsa mbështetet në Allahun dhe është i sigurt në favoret e Tij, si rezultat i këtyre veprimeve, prej tij do të largohen vuajtja e mërzia dhe nga ai do të largohen shumë sëmundje mendore e fizike, ndërsa zemra e tij do të përjetojë aso qetësie e gëzimi sa nuk përshkruhet dot. Sa e sa spitale janë të mbushura me të sëmurë që vuajnë nga iluzionet mendore dhe imagjinatat e liga! Sa e sa personave të fortë ua kanë thyer zemrën këto gjëra, e të mos flasim për të dobëtit! I vetmi që shpëton nga kjo është ai, që Allahu (‘Azze ue Xhel) i ka dhënë mirëqenie dhe e ka udhëzuar për t’u ballafaquar më vetveten në arritjen e mënyrave të dobishme të forcimit të zemrës dhe për zmbrapsjen e shqetësimeve nga ajo. Allahu (‘Azze ue Xhel) thotë:

“Kush i zë besë Allahut, Ai do t'i mjaftojë.” (et-Talak, 3)

Domethënë, Allahu i mjafton atij në tërë atë që e shqetëson lidhur me fenë dhe dunjanë e tij.

Personi që i zë besë Allahut (‘Azze ue Xhel), ka një zemër të fortë dhe nuk ndikohet nga iluzionet e as nuk trazohet nga ngjarjet, sepse ai e di se kjo vjen nga një zemër e dobët dhe është një akt dobësie dhe frike fiktive. Ai, gjithashtu, e di se Allahu (‘Azze ue Xhel) e ka garantuar atë që i zë besë Atij se do t’i mjaftojë tërësisht, kështu që ai është i sigurt në Allahun dhe është i bindur në premtimin e Allahut (‘Azze ue Xhel). Si rrjedhim, mërzia dhe shqetësimi i tij shuhen, vështirësia e tij zëvendësohet me lehtësi, pikëllimi i tij me lumturi, dhe frika e tij me paqe e siguri.

E lusim Allahun (‘Azze ue Xhel) të na japë mirëqenie dhe të na veçojë nga fatkeqësitë, si dhe të na dhurojë forcë të zemrës dhe vendosmëri të saj në pasjen e një sigurie të njëmendtë në Allahun, nëpërmjet të cilës Ai u garanton atyre që i posedojnë këto furnizim të çdo gjëje të mirë dhe largimin e çdo gjëje të keqe e të ligë. Amin.

Kaptina e shtatë: Zmbrapsja e së keqes me të mirë.

Ka dy mësime të rëndësishme për të mësuar nga thënia e pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem):

“Një besimtar (bashkëshorti) nuk duhet ta urrejë një besimtare (bashkëshorten). Nëse ai nuk e pëlqen një cilësi të saj, do ta dojë një tjetër.” (Muslim)

Së pari, kjo ofron udhëzim për sjelljen me bashkëshortet, shokët, kolegët dhe këdo me të cilin ti mund të kesh një marrëdhënie apo shoqërim. Kjo të mëson të përgatitesh që ta pranosh faktin se, cilido person me të cilin ti ke ndonjë lloj marrëdhënieje, sigurisht që do të ketë të meta, cilësi jo të mira apo diçka që ti nuk do ta pëlqesh. Kështu, nëse e gjen këtë tek ai, mendo se çfarë të takon apo është e përshtatshme për ty të bësh lidhur me mbajtjen e marrëdhënieve dhe ruajtjen e lidhjes së dashurisë dhe dhembshurisë mes jush. Sill ndër mend cilësitë e tij të mira dhe rëndësinë që feja i kushton mbajtjes së marrëdhënieve të mira shoqërore. Duke mos i vënë re cilësitë e këqija dhe duke sjellë ndër mend të mirat, mbahen lidhjet dhe shoqëria e mirë, dhe ky është një tjetër burim i harmonisë.

Mësimi i dytë është se kjo të mëson të largosh vuajtjen dhe shqetësimin dhe bën që marrëdhënia të jetë e sinqertë dhe e ndershme, ku secila palë përmbushë obligimet ndaj tjetrës ndërsa mbahet harmonia mes tyre. Ai që nuk vepron sipas këtij mësimi të pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dhe vepron të kundërtën duke i vërejtur cilësitë e këqija dhe duke i injoruar të mirat, pa dyshim që do të kaplohet nga mërzia dhe shqetësimet, dhe sigurisht që do të ndërpritet lidhja e dashurisë mes tij dhe atyre që ai i do, dhe shumë nga të drejtat e obligimet e secilës palë s'do të përfillen.

Shumë njerëz me aspirata të larta dhe energji të brendshme janë në gjendje të përgatiten për t'u ballafaquar me fatkeqësitë e vështirësitë me durim e qetësi. Por, kur përballen me çështje të vogla e të parëndësishme, ata shqetësohen dhe mërziten ndërsa zemrat e tyre humbasin qartësinë e të menduarit dhe trazohen. Arsyeja për këtë është se ata ishin në gjendje të përgatiteshin për t'u përballur me situata të mëdha ndërsa i injoruan të voglat dhe për pasojë gjërat të cilat ata i konsideronin si të parëndësishme i befasuan dhe ua prishën qetësinë.

Personi përnjëmend i fortë e përgatit vetveten për t'u ballafaquar edhe me çështjet e mëdha, edhe me çështjet e parëndësishme dhe kërkon ndihmë nga Allahu në këtë, dhe Ai (‘Azze ue Xhel) nuk e lë atë të mbështetet te vetvetja as sa një kapsallitje e syrit. Kur ai të bëjë këtë, çështjet e vogla i bën të lehta ashtu si edhe të mëdhatë, dhe ai ruan vetëpërmbajtjen, lumturinë dhe qetësinë.

Kaptina tetë: Mos lër që brenga dhe shqetësimi të ta shkurtojnë jetën tënde të shkurtër.

Personi i mençur e di se jeta e vërtetë e tij është jeta që e jeton në lumturi dhe rehati, dhe kjo përnjëmend që është e shkurtër. Prandaj, ai s'duhet ta bëjë atë më të shkurtër duke lejuar që brenga dhe ankimi për telashet t'ia marrin anën, sepse kjo është e kundërta e të jetuarit të vërtetë. Ai duhet të jetë shumë lakmues për jetën e vet, në mënyrë që pjesa më e madhe e saj të mos mbushet me derte e telashe. Në këtë s'ka dallim mes personave të mirë e të këqij, përveçqë besimtari ka një kuptim më të plotë të këtij fakti dhe e shfrytëzon më mirë këtë si për të mirën e dunjasë, ashtu dhe për atë të Ahiretit.

Kur atij i ndodh diçka e pakëndshme apo ai tutet se do t'i ndodhë, ai duhet t'i kujtojë bekimet tjera të Allahut (‘Azze ue Xhel) ndaj tij në fenë dhe në jetën e tij të kësaj bote, dhe t'i krahasojë këto me gjërat e pakëndshme. Nëse e bën këtë, ai do të kuptojë se sa të shumta janë bekimet e Allahut ndaj tij dhe sa të parëndësishme janë telashet që e kanë goditur.

Ai, gjithashtu, duhet ta krahasojë frikën e vet me të keqen që mund t'i ndodhë dhe me shumë mundësi tjera të sigurisë dhe shpëtimit nga ajo e keqe që mund të ndodhë. Prandaj, ai nuk duhet të lejojë që një mundësi e dobët apo e parëndësishme të peshojë më shumë sesa mundësitë e shumta e më të forta. Nëpërmjet kësaj, frika dhe shqetësimi i tij do të shuhen. Ai, po ashtu, duhet të llogarisë se do t'i ndodhë ndonjë telashe më e madhe e pastaj të përgatitet të përballet me të dhe të mundohet aq sa mundet për ta zmbrapsur atë, nëse nuk ka ndodhur, apo ta largojë a ta lehtësojë, nëse tashmë ka ndodhur.

Nga gjërat e dobishme që duhet mbajtur mend është të dish se ajo çfarë njerëzit bëjnë për të lënduar ty, sidomos përgojimet dhe e folmja tjetër e ligë, nuk do të të thyej, por atyre do t'u bëjë dëm. Mënyra e vetme që do të thyejë ty është kur ti preokupohesh me mërzinë lidhur me këtë dhe lejon që kjo të t'i kaplojë ndjenjat. Kur ti e bën këtë, kjo do të të dëmtojë ashtu siç i ka dëmtuar ata. Por, nëse nuk i kushton vëmendje kësaj, s'do të të dëmtojë në asnjë mënyrë.

Po ashtu, duhet ta dish se jeta jote i nënshtrohet mendimeve tua. Nëse ti i angazhon mendimet tua në atë që të bën dobi në fenë tënde dhe në dunjanë tënde, atëherë jeta jote do të jetë e mirë dhe e lumtur. Përndryshe, do të ndodhë e kundërta.

Ndër mënyrat më të dobishme për largimin e brengës është të ushtrosh vetveten që të mos i dëshirosh falënderimet dhe mirënjohjet nga dikush tjetër veç Allahut (‘Azze ue Xhel).

Kështu, nëse ti i bën mirë dikujt që ka ndonjë të drejtë ndaj teje apo që s'ka ndonjë të drejtë ndaj teje, atëherë ta dish se marrëveshja jote është bërë me Allahun dhe mos i kushto vëmendje falënderimeve dhe mirënjohjeve të atij ndaj të cilit je treguar i mirë. Kjo është ashtu siç thotë Allahu (‘Azze ue Xhel) lidhur me elitën e krijesave të Tij:

“(Ata thonë): Ne po ju ushqejmë vetëm për hir të Allahut. Ne nuk duam kurrfarë shpërblimi prej jush e as falënderim.” (el-Insan, 9)

Kjo është edhe më e rëndësishme, kur kemi të bëjmë me familjen, me fëmijët apo me ndonjë person tjetër që është i lidhur fort me ty. Kurdo që ti e bën shprehi largimin e së keqes nga ata, ti vetë rehatohesh dhe, po ashtu, i bën edhe të tjerët të rehatohen.

Ndër gjërat që e bëjnë jetën të lehtë për ty është që të ndjekësh një shteg të natyrshëm në përpjekjet tua për të bërë punë të mbara e të mira dhe të mos e shtrëngosh vetveten për të ndjekur një shteg të panatyrshëm që do ta mbushte zemrën me brenga e shqetësime, ndërsa ti nuk bën gjë në arritjen e pozita të larta. Krejt kjo ngaqë ti ndoqe një shteg të shtrembër.

Dhe e tërë kjo është urtësi. Po ashtu, shfrytëzoji çastet e trazimit dhe ktheji ato në çaste ëmbëlsie. Nëpërmjet kësaj, ëmbëlsia e kënaqësisë tënde do të shtohet ndërsa telashet tua do të shuhen.

Bëje synim tëndin arritjen e gjërave të dobishme dhe mundohu t'i realizosh ato, dhe mos u kushto vëmendje gjërave të dëmshme. Kjo do të ta heqë vëmendjen nga gjërat që sjellin mërzi e shqetësim. Shfrytëzo çastet e kohës së lirë dhe të përqendrimit mendor për të kryer aktivitet e rëndësishme.

Kur të ndërmarrësh gjëra të dobishme, ti duhet t'i radhitësh ato sipas prioriteteve dhe rëndësisë që kanë. Gjej cila prej tyre kërkon të bëhet me urgjencë dhe atë që ti ke qejf të bëhet.

E kundërta e kësaj do të sjellë monotoni, lodhje dhe pezmatim. Kërko ndihmë në mendimin dhe këshillimin e mirë. Thuhet se ai i cili kërkon të këshillohet, kurrë nuk bëhet pishman. Studio me kujdes dhe plotësisht atë që synon ta bësh.

Kur të jesh i sigurt për të mirën që gjendet në të dhe ti vendos ta bësh atë, mbështetu në Allahun (‘Azze ue Xhel) dhe dije se Allahu i do ata që i mbështeten Atij.

Lavdi Allahut, Zotit të botëve. Mëshira dhe bekimi i Allahut qofshin mbi Pejgamberin tonë Muhamed, mbi familjen e tij dhe mbi shokët e tij.

Vërejtje drejtuar të thelluarit në gjumë.

Autor: Imam Abdurr-Rrahman bin el-Xheuzi el-Hanbeli (RahimehUllah)

Burimi: “Tenbihun-Naimil-Ghamr ala Meusimil-‘umr”, fq. 4-12

Përgatiti: Stafi Perlatmuslimane.

Faza e parë e jetës (nga lindja deri në moshën e pjekurisë)

Pjesa më e madhe e kësaj faze ka të bëjë me prindërit. Ata e edukojnë fëmijën, e mësojnë dhe e udhëzojnë në atë që ai/ajo ka dobi. Prindërit asnjëherë nuk duhet të mërziten nga kjo gjë, sepse mësimi në fëmijëri është sikurse gdhendja në gur. Aliu radijallahu anhu kur i interpretoi Fjalët e Allahut Subhanehu ue Te‘Ala:

قُوا أَنفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ

“Ruani veten dhe familjet tuaja nga zjarri, lënda djegëse e të cilit janë njerëzit dhe gurët” 66:6, tha kështu: “Mësoji dhe edukoji fëmijët e tu.”

Prindërit duhet t’ia mësojnë fëmijës marrjen e abdesit dhe namazin e në qoftë se ai nuk falet kur të ketë mbushur nëntë vjet, ata e rrahin lehtësisht atë. Le t’ua mundësojnë fëmijëve të tyre mësimin përmendësh të Kur’anin, dëgjimin e haditheve dhe t’ua mësojnë dijen që i përshtatet për moshën që kanë. Ata duhet ta mësojnë fëmijën në mënyrë që ta kuptojë të shëmtuarën si të shëmtuar dhe ta nxisin atë në përvetësimin e moralit të lartë. Dhe nuk duhet të mërziten apo të lodhen në të mësuarit e fëmijës së tyre në atë që ai është në gjendje ta përvetësojë, ngase kjo është faza e mbjelljes. Një poet ka thënë:

Mos u ngop nga edukimi i të voglit

edhe pse ai mund të ankohet se ndjehet i lodhur.

Lëre të moshuarin ashtu si është,

ngase ai është shumë i vjetër për tu edukuar.

Abdul-Melik bin Mervani e donte djalin e tij El-Uelidin, por nuk e mësoi atë. Si rezultat i kësaj djali i tij kishte pengesa në të folur. Abdul-Melik ka thënë: “Dashuria jonë për el-Uelidin e ka lënduar atë.”

Fëmijës qysh në vegjëli mund t’i jepet mendje e atillë që ai të zgjedhë rrugën e vet të duhur, siç thotë Allahu Subhanehu ue Te‘Ala:

وَلَقَدْ آتَيْنَا إِبْرَاهِيمَ رُشْدَهُ مِن قَبْلُ

“Në të vërtetë, Ne e udhëzuam Ibrahimin në rrugë të drejtë qysh herët.” 21:51

Është përmendur në interpretimet e Kur’anit se ai ishte vetëm tre vjeç kur iu drejtua yllit, hënës dhe diellit me fjalët të cilat i gjejmë në Kuran, derisa ai tha:

إِنِّي وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ حَنِيفًا وَمَا أَنَاْ مِنَ الْمُشْرِكِينَ

“Unë e kthej fytyrën time nga Ai që ka krijuar qiejt dhe Tokën, duke qenë besimtar i vërtetë, dhe nuk jam prej idhujtarëve!” 6:79

Pasi fëmija t’i ketë mbushur pesë vjet, atij/asaj i shtohet të kuptuarit dhe entuziazmi për të mirën. Zgjedhja që fëmija bën gjatë kësaj kohe është e drejtë, qëndron larg nga e keqja dhe anasjelltas.

Një ditë Umer bin el-Hatab radijAllahu ‘anhu kaloi pranë disa fëmijëve të cilët ishin duke luajtur. Kur fëmijët e panë atë, të gjithë u larguan për shkak të respektit dhe pozitës që ai kishte në shoqëri, përveç Abdullah bin ez-Zubejrit radijallahu anhuma. Umeri i tha: “Pse nuk u largove edhe ti?” Ai u përgjigj: “Rruga nuk është aq e ngushtë, në mënyrë që unë të largohem e ta zgjeroj atë dhe as nuk kam bërë ndonjë mëkat që të frikësohem për të.”

Kalifi el-Mu’tasim kur ishte mysafir në shtëpinë e ministrit të tij, iu drejtua djalit të ministrit duke i thënë: “Cila shtëpi është më e mirë, e jona apo e juaja?” Ai tha: “E jona.” Atëherë Kalifi i tha: “Përse?” Djaloshi u përgjigj: “Sepse ti je këtu.”

Të kuptuarit e fëmijës dhe ambiciet e mëdha që i ka –respektivisht të dobëta– tregohen në zgjedhjet e tij për vetveten. Kur fëmijët mblidhen për të luajtur, fëmija me ambicie të mëdha thotë: “Kush është me mua?” Ndërsa fëmija me ambicie të dobëta thotë: “Me kë jam unë?” Ndërsa kur fëmija ka ambicie të mëdha, atëherë ai i jep përparësi dijes përpara çdo gjëje tjetër.

Kur fëmija hynë në pubertet, babai duhet ta martojë atë.

Është e çuditshme që babai nuk e mban në mend gjendjen e vet kur ka qenë në këtë moshë dhe po ashtu vështirësitë që i ka përjetuar pas pubertetit. Ibrahim el-Harbi ka thënë: “Shkaku kryesor i prishjes së fëmijëve janë vet ata (prindërit).”

Të pakët janë ata që do i kishin dhënë përparësi dijes para martesës, të cilët e dinë se mund të durojnë. Ahmed bin Hanbeli (RahimehUllah) u martua vetëm pasi kishte mbushur dyzet vjet.

Faza e dytë e jetës (Nga puberteti deri në të tridhjetepestat)

Kjo është faza më e madhe që kategorizohet nga lufta kundër egos, epshit dhe fuqisë së shejtanit. Ai që ruhet në këtë fazë, do t’i afrohet më afër Allahut, ndërsa kur nuk kihet kujdes nga ajo, njeriu pëson humbjen dhe lajthitjen më të madhe. Në këtë kohë, ata që janë të durueshëm, lavdërohen siç e lavdëroi Allahu Jusufin alejhis-selam. E kush do të ishte ai në qoftë se do kishte gabuar?! Profeti sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem ka thënë:

عجب ربك من الشاب ليست له صبوة

“Zoti juaj habitet me të riun që nuk tërhiqet nga të kotat.” Ahmedi (1/151)

Njeriu që nga adoleshenca duhet ta dijë se është i detyruar ta njoh Allahun Subhanehu ue Te‘Ala me argumente dhe jo ta besoj verbërisht (pa argumente). Si argument i mjaftueshëm për të: le të shikojë në veten e tij dhe mënyrën e ndërtimit të fizikut që ka; le ta dijë se ky fizik duhet të ketë Dikë që e ka krijuar atë në formën më të përsosur, ashtu siç ka nevojë ndërtesa për punëtorë ndërtimi.

Ai gjithashtu duhet ta dijë se i kanë zbritur atij dy engjëj të posaçëm për të, të cilët do të jenë me të gjatë tërë jetës. Ata do të shkruajnë veprimet e tij dhe pastaj ia shfaqin ato Allahut Subhanehu ue Te‘Ala. Allahu Xhele Ue ‘Ala ka thënë:

وَإِنَّ عَلَيْكُمْ لَحَافِظِينَ كِرَامًا كَاتِبِينَ يَعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ

“Dhe mbi ju ka rojtarë (që ju vëzhgojnë), shënues të nderuar që dinë gjithçka që bëni.” 82:10-12

Muhamed bin Fadli ka thënë: “Për dyzet vjet unë nuk u kam dhënë asgjë të keqe “shënuesve” të mi që ta shkruajnë. Dhe po ta kisha bërë këtë, unë do të isha turpëruar prej tyre.”

Prandaj, robi duhet të shikojë se cilat nga veprimet e tij ngrihen lartë, nëse ai gabon, duhet hequr gabimin e tij me pendim dhe kompensim.

Ai gjithashtu duhet të ulë shikimin e tij. Allahu ‘Azze ue Xhel ka thënë:

قُل لِّلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ

“Thuaju besimtarëve që të ulin shikimet e tyre (nga e ndaluara)…” 24:30

Ai që ulë shikimin, do të shpëtojë në cytja e shejtanit.

Është mirë të mjaftohet me një grua, nuk duhet të kërkojë shumë nga kënaqësitë seksuale me të, sepse kjo do ta ndajë zemrën tij, do t’ia dobësojë forcën; kjo gjë është e vazhdueshme dhe nuk ka fund.

Ka pasur shumë njerëz të moshuar që pikëllohen me kohën që e kanë humbur gjatë rinisë së tyre, duke qarë për kohën që e kanë kaluar në neglizhencë të kësaj. Ai i cili do që të jetë i qetë, le të falet natën gjatë, ndërsa ai që dëshiron të jetë i durueshëm, le të agjërojë ditës.

Ekzistojnë tri lloj njerëzish:

01 - Ka të tillë të cilët jetën e jetojnë duke bërë vepra të mira në vazhdimësi- ata janë fitimtar.

02 - Ka të tjerë të cilët përzien në mes së mirës dhe së keqes- të tillët janë të humbur.

03 - Ka njerëz që janë neglizhues dhe mëkatar, e të cilët janë shkatërruar.

Prandaj i riu le ta shikojë se ku gjendet, ngase asnjëherë nuk do të jetë në pozitën që është tani. Le të shikojë në vlerën e mallit të vet dhe çmimin që e meriton.

Duro dhe duro! Luftëtari duron nga shfrytëzimi i epshit në haram, përkundër tërheqjes së epshit si i ri, (ndërsa nesër) i thuhet: “aferim të qoftë!” Prandaj, ti o i ri, duro në mënyrë që të të thuhet:

هَذَا يَوْمُكُمُ الَّذِي كُنتُمْ تُوعَدُونَ

“Kjo është dita juaj e premtuar.” 21:103

Njeriu duhet qëndrojë larg lëshimeve në rininë e tij, sepse ato janë sikurse e meta e madhe në një produkt të mirë. Ata që bëjnë gabime në rininë e tyre, le të shikojnë se ku qëndron kënaqësia e këtij gabimi. Çfarë mbetet prej saj, përveç një vuajtje e përjetshme që gjithmonë dhemb kur mendon rreth saj. Kujtimi i saj i bëhet dënim dhe kushdo që bën një vrimë në rrobat e devotshmërisë, ato shiten për të vjetra dhe të leckosura.

Xhunejdi (RahimehUllah) ka thënë: “Nëse robi do ta kishte adhuruar Allahun për një mijë vjet, dhe pastaj do të largohej prej Tij për një çast të vetëm, ajo që kishte humbur, do të ishte më e madhe se ajo që ai ka arritur.” Hiljetul-Evlija (10/278)

Disa prej Selefëve kan thënë: “Do t’i kisha këputur duart e mia vetëm e vetëm që të më faleshin mëkatet e mia të rinisë.”

Gjatë një qortimi thashë: “O ti i ri! Ti je në shkretëtirë dhe ke me vete xhevahire të vlefshme, ndërsa qëllimi yt është që të arrish vendin e shpërblimit. Ji i kujdesshëm që të mos i shesësh ato në emër të epshit për çmimin më të lirë! Kur të arrish tek vendi i duhur, do t’i shohësh njerëzit që fituan në tregtinë e tyre, ndërsa ti zverdhesh nga pikëllimi dhe qan nga pendimi.”

Faza e tretë e jetës (nga mosha tridhjetepesë vjet derisa t’i mbushë të pesëdhjetat)

Kjo kohë është pjesa tjetër e rinisë e shpirti ende tërhiqet nga epshet. Këtu lufta ndaj vetvetes është më e mirë, edhe pse mosha redukton dëshirën dhe kënaqësinë në gjëra të kota. Njeriu në moshën mesatare duhet të jetë i kënaqur me shndritjen e thinjave të flokut, të cilat ia bëjnë të qartë rrugën e udhëtimit që e pret. Ai duhet të ketë edhe më shumë kujdes ndaj tërheqjeve epshore që i kanë mbetur dhe të ketë më shumë kujdes, e jo sikurse në rini.

Imam Shafiu (RahimehUllah) në lidhje me personin i cili ka marrëdhënie seksuale me gruan e tij gjatë periudhës së saj mujore, ka thënë: “Ai duhet të bëjë shpagimin me një monedhë ari në qoftë se kjo ka ndodhur në fillim të periudhës mujore dhe një gjysmë monedhe ari në qoftë se kjo ka ndodhur në fund të periudhës mujore.”

Kështu është për arsye se burri ka pasur mundësi të ketë marrëdhënie seksuale para periudhës mujore dhe për këtë shkak ai nuk arsyetohet, ndryshe nga personi i cili ka pritur një kohë të gjatë dhe ka pasur marrëdhënie seksuale me të në fund të periudhës mujore. Prandaj ai duhet të paguajë më pak.

Faza e katërt e jetës: Nga mosha pesëdhjetë vjeçare deri në të shtatëdhjetat (koha e pleqërisë)

Në fillim të moshës së pleqërisë, mund të ndjehen ende dëshira për tërheqje epshore. Aq sa duron i tilli, aq edhe do të shpërblehet. Aq më tepër sa kalon mosha, aq më shumë dobësohet epshi dhe kështu largohet dëshira për të mëkatuar.

Nëse plaku ka për qëllim të mëkatojë, ai është mospërfillës, sepse tërheqja epshore nuk ekziston më. Prandaj, i Dërguari i Allahut sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem ka thënë:

أبغض الخلق إلى الله تعالى شيخ زان 

“Krijesa më e urryer tek Allahu është plaku amoral.”

Ka nga ata që kanë për qëllim mosbindjen, për shembull: gjen prej tyre që bartin unazë ari. Mjerë për atë që të thinjurat e tij nuk e pengojnë nga marrëzitë që bën. Arsyeja e vetme prapa sjelljeve të tilla është besimi dobët. Ndonjë i vjetër dhe i ditur, mendon që dituria e tij do ta mbrojë atë nga punët e liga, por ai harron se dija që ka, do të jetë dëshmi kundër tij.

Unë ëndërrova rreth disa prej të moshuarve që i kisha njohur, të cilët ishin të pakujdesshëm ndaj mëkateve. Në ëndërr personi ishte i zhveshur dhe tre këlysh i ishin varur në gjoksin e tij dhe më i vogli prej tyre thithte nga sisa e tij.

Fudajl ​​bin ‘Ijad (RahimehUllah) ka thënë: “Injorantit i falen shtatëdhjetë mëkate para se t’i falet të diturit një mëkat, sepse Allahu ‘Azze ue Xhel ka thënë:

هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ

“A janë të barabartë ata që dinë dhe ata që nuk dinë?!” 39:9

Ebu-Derda (radijAllahu ‘anhu) ka thënë: “Mjerë për atë që vepron dhe nuk di (këtë e tha një herë)! Mjerë për atë që di dhe nuk vepron (këtë e tha shtatë herë)!” (Ez-Zuhd, fq. 176, Imam Ahmed bin Hanbel)

Ai gjithashtu ka thënë: “Ajo që kam frikë më së shumti është pyetja: “A ke vepruar?” Nëse unë them jo, unë kam pas dituri e në qoftë se unë them po, atëherë nuk ka asnjë ajet që urdhëron apo ndalon e që nuk është keqpërdorur nga unë.” (Ez-Zuhd, fq. 170, Ahmed bin Hanbel)

Kopshti i të mençurve dhe vendshëtitja e fisnikëve.

Autor: el-Hafidh Ebu Hatim Muhamed Ibn Hibban el-Busti (RahimehUllah)

Burimi: “Raudatul Ukala ue Nuz´hetul Fudala”

Përkthyes nga Gjuha Arabe: Bekim Gashi

Kontrollues: Valdet Gashi

Përgatiti: Arlind B. Tetrica, (Gjakovë)

 

Përmbajtja:

 

01. Në lidhje me librin “Raudatul-‘Ukala” e Ibn Hibanit.

02. I mençuri dhe sinqeriteti.

03. Fjalë të arta rreth mençurisë dhe të mençurve.

04. Fjalë të arta rreth vlerës së mençurisë.

05. Kapitali i mençurisë qëndron në njohjen e pasojave të mundshme.

06. Cilësia më e mirë është mençuria.

07. I mençuri dhe frika ndaj Allahut.

08. Të mësuarit dhe i mençuri.

09. I mençuri dhe heshtja.

10. I mençuri dhe turpi.

11. Është mirë që njerëzit të duan!

12. Toleranca ndaj mikut.!

13. I mençuri dhe trajtimi i mirë ndaj njerëzve (përhapja e selamit)

14. I mençuri dhe shakaja.

15. I mençuri dhe të shmangurit prej njerëzve.

16. I mençuri dhe lidhja vëllazërore. (01)

17. I mençuri dhe lidhja vëllazërore. (02)

18. I mençuri dhe lidhja vëllazërore. (03)

19. I mençuri dhe armiqësia ndaj njerëzve.

20. I mençuri dhe shoqëria. (01)

21. I mençuri dhe shoqëria. (02)

22. I mençuri dhe dashuria për vëllanë (shokun)

23. I mençuri dhe zgjedhja e shoqërisë.

24. I mençuri dhe vizita e vëllait.

25. I mençuri dhe ahmaku. (01)

26. I mençuri dhe ahmaku. (02)

27. I mençuri dhe spiunimi (gjurmimi i gabimeve të njerëzve)

28. I mençuri dhe dhënia pas kësaj bote.

29. I mençuri dhe xhelozia.

30. I mençuri dhe zemërimi.

31. I mençuri dhe lakmia.

32. I mençuri dhe të lypurit.

33. I mençuri dhe kënaqësia.

34. Nxitja në të qenurit i kënaqur në vështirësi dhe durimi prej saj.

35. Nxitja në të qenurit tolerant ndaj njerëzve.

36. Përmendja e cilësive të të mençurit dhe të keqit.

37. Përmendja e ndëshkimit ndaj pranimit të fjalës së thashethemxhive apo gënjeshtarëve.

38. Përmendja e mirësisë se pranimit të arsyetimit nga arsyetuesi.

39. Nxitja për të mos i treguar të fshehtat.

40. Nxitja për të këshilluar të gjithë myslimanët në përgjithësi.

41. Porositë e Khattab El-Makhzumij drejtuar birit të tij - 01

42. Porositë e Khattab El-Makhzumij drejtuar birit të tij - 02

43. Porositë e Khattab El-Makhzumij drejtuar birit të tij - 03

44. Porositë e Khattab El-Makhzumij drejtuar birit të tij - 04

45. Porositë e Khattab El-Makhzumij drejtuar birit të tij - 05

46. Përkujtimi nga rrezikshmëria e bojkotimit midis myslimanëve në përgjithësi.

47. I mençuri dhe ndjeshmëria.

48. I mençuri dhe butësia dhe nxitimi.

49. I mençuri dhe elokuenca.

50. I mençuri dhe pasuria.

51. I mençuri dhe besueshmëria.

52. I mençuri dhe bujaria.

53. I mençuri dhe dhuratat.

54. I mençuri dhe të ndihmuarit e myslimanëve.

55. I mençuri dhe dhënia lëmoshë nevojtarëve.

56. I mençuri dhe mikpritja.

57. I mençuri dhe shërbimi.

58. I mençuri dhe pushteti.

59. I mençuri dhe qëndrimi ndaj kësaj jete.

60. I mençuri dhe pritja e vdekjes. 

01. Në lidhje me librin “Raudatul-‘Ukala” e Ibn Hibanit. 

Autor: Imam Muhamed bin Salih el-Uthejmin (RahimehUllah)

Burimi: “Sherh Hiljetu Talebil-‘Ilm”, fq. 194

Një nga librat më të mirë që unë kam parë në këtë temë, është libri i Ibn Hiban el-Bustit  “Raudatul Ukala ue Nuz´hetul Fudala”

Edhe pse është një libër i shkurt, ai është një libër i madh.

Në këtë libër ka kuriozitete madhështore dhe transmetime shumë të mira nga dijetarët dhe njerëzit e mençur.

Ky libër ishte pjesë e programit mësimor në shkollat e kohës sime dhe shumë njerëz kanë përfituar prej tij.

02. I mençuri dhe sinqeriteti. 

01 - Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem ka thënë:

عليكم بالصدق ، فإن الصدق يهدي إلى البر ، و إن البر يهدي إلى الجنة ، و إن الرجل ليصدق حتى يكتب عند الله صديقا ، و إياكم و الكذب ، فإن الكذب يهدي إلى الفجور ، و إن الفجور يهدي إلى النار ، و إن الرجل ليكذب حتى يكتب عند الله كذابا

“Bëhuni të sinqertë, sepse sinqeriteti të shpie në drejtësi dhe drejtësia shpie në Xhenet. Në vazhdimësi njeriu promovon sinqeritetin derisa të shkruhet si i sinqertë tek Allahu. Ndërsa, largohuni nga gënjeshtra, sepse gënjeshtra të shpie në mëkat dhe mëkati të shpie në Zjarr. Në vazhdimësi njeriu gënjen derisa të shkruhet si gënjeshtar tek Allahu.”

02 - Allahu Xhela ue ‘Ala ka nderuar gjuhën mbi të gjitha gjymtyrët e tjera të trupit. E ka ngritur atë në shkallën më të lartë, duke e bërë të qartë këtë ndershmëri, ngase i ka dhënë asaj mundësinë që të flasë dhe të shprehë Teuhidin ndryshe nga gjymtyrët e tjera trupore. Prandaj, njeriu nuk duhet që këtë gjymtyrë ta mësojë në gënjeshtër, por gjithmonë ta flasë të vërtetën dhe të thotë atë që i sjell dobi në të dy jetët, sepse gjuha kërkon atë që ajo vepron zakonisht: Në qoftë se është mësuar me të vërtetën, ajo do ta flasë të vërtetën e në qoftë se është mësuar me gënjeshtrën, ajo vetëm do të gënjejë.

03 - Ismail bin Ubejdilah ka thënë: “Abdul-Melik bin Mervani më tha: “Mësoja bijve të mi sinqeritetin ashtu siç ia mëson atyre Kuranin. Mbaj ata larg nga gënjeshtra, edhe nëse u rrezikohet jeta.”

04 - Ali el-Behdelij ka thënë: “Kam qenë me Ibn Umerin radijAllahu ‘anhu kur një irakian i tha atij: “Ti bir i mynafikut!” Ibn Umeri i tha atij: “Mjerë për ty! Mynafiku kur flet, gënjen, e thyen premtimin kur premton dhe nuk e kryen punën që i është besuar.”

05 - Fudajl ​​bin ‘Ijadh ka thënë: “Asnjë pjesë mishi nuk është më e dashur tek Allahu sesa gjuha e sinqertë. Dhe nuk ka asnjë pjesë mishi që urrehet më shumë nga Allahu sesa gjuha gënjeshtare.”

06 - Çdo gjë me të cilën zbukurohet njeriu, është e lehtë ta gjesh e ta huazosh, përveç gjuhës e cila nuk shpreh diçka përveç asaj me të cilën është mësuar. Sinqeriteti e shpëton njeriun, ndërsa gënjeshtra e shkatërron atë. Ai që kontrollon gjuhën, do të zgjidhet udhëheqës i popullit të tij. Ndërsa, ai që gënjen shumë, nuk të le hapësirë që t’i besosh për asgjë. Nuk ka mundësi të gënjejë njeriu, derisa mos ta konsiderojë gënjeshtrën si diçka të letë/normale.

07 - Muhamed bin Ka’b el-Kuradhi ka thënë: “Gënjeshtari gënjen sepse e sheh veten e tij të pa vlerë.”

08 - Nëse dëmi i vetëm i gënjeshtrës do të ishte që mos të konsiderohesh i sinqertë, të folurit e së vërtetës është e mjaftueshme që të jetë obligim. Ndërsa, nga pasojat e gënjeshtrës është se gënjeshtari harron. Dhe kur njeriu është i tillë, kjo i shëmbëllen sikurse atij i cili në vazhdimësi thërret në poshtërim ndaj vetvetes.

09 - Nasr bin Ali el-Xhehdamij ka thënë: “Allahu na ka ndihmuar neve kundër gënjeshtarëve, duke bërë që ata të harrojnë.”

10 - Ez-Zuhri ka thënë: “Po ta kishe parë Tavusin, menjëherë do ta kishe kuptuar se ai nuk gënjen kurrë.”

11 - Gjuha është një kafshë grabitqare. Nëse e frenon atë, shpëton e nëse e lë atë të lirë, ajo e kafshon edhe pronarin e saj. Gënjeshtari zbulohet përmes gjuhës së tij. I mençuri nuk futet në diçka për të cilën nuk ka dije, por akuzohet për dijen që ai e ka, sepse gënjeshtra është prijësi në mëkate. Gënjeshtra tregon anët e këqija dhe fsheh anët e mira të njeriut. Nuk është e lejuar që të përhapësh diçka menjëherë pasi ta dëgjosh atë, ngase ai që përhap gjithçka që dëgjon, nënçmon idetë e veta dhe shkatërron besimin që njerëzit e kanë ndaj tij.

12 - Ibn Mesudi radijAllahu ‘anhu ka thënë: “Është e mjaftueshme që besimtari të bie në gënjeshtër, nëse ai flet gjithçka që dëgjon.”

13 - Isa bin Merjem alejhis-selam ka thënë: “E përgëzoj atë që e ruan gjuhën e tij, e zgjeron shtëpinë e tij dhe qan për gabimet e veta.”

14 - Sinqeriteti, në të dy botët, e ngrit personin, ndërsa gënjeshtra e ulë atë në të dy botët. Nëse sinqeriteti nuk do të ishte tipar i mirë/i lavdërueshëm, përveçse kur njeriu të njihet me këtë cilësi (sinqeritetin) do të pranohej edhe gënjeshtra e tij e do të konsiderohej e vërtetë, do të ishte e detyrueshme për të mençurin që ta mësojë gjuhën e tij të flasë vetëm të vërtetën dhe t’i shmanget gënjeshtrës. Ndonjëherë heshtja është më e mirë sesa të folurit, sepse çdo herë që gabon kur të flasësh, aty vendin e ka pasur heshtja.

15 - Umer bin Hatabi radijAllahu ‘anhu ka thënë: “Nuk do ta shijojë robi besimin e vërtetë përderisa nuk i braktis grindjet edhe nëse ai ka të drejtë dhe përderisa gënjen kur ai bën shaka edhe nëse është i sigurt se do t’i bëjë njerëzit të qeshin.”

16 - Abdullah bin ‘Amri radijAllahu ‘anhu ka thënë: “Largohu nga ajo e cila s’është në interesin tënd, mos flit për atë që nuk ka të bëjë me ty dhe ruaje gjuhën tënde ashtusiç i ruan parat tua.”

17 - I mençuri nuk mund të jetë i tolerueshëm me gjuhën e tij. Ai që flet shumë, bën gabime të shumta. Ndërsa, gabimet tuaja mund të reflektojnë edhe tek të tjerët. Në këtë mënyrë, bën veprime të cilat sjellin rezultate të pariparueshme.

18 - Plagët e gjuhës nuk shërohen kurrë dhe ajo që prehet me anë të gjuhës nuk kthehet asnjëherë në vendin e saj. Kur fjala lëndon zemrën, ajo nuk mund të shërohet për një kohë të gjatë dhe kjo arrihet vetëm pas një trajtimi intensiv.

19 - Ka njerëz të cilët nderohen vetëm për shkak të kujdesit që kanë në të folur dhe ka të tillë që poshtërohen vetëm për shkak të moskujdesit në të folur. Ndërsa, i mençuri nuk mund të jetë me të poshtëruarit.

20 - Ibn Sirin ka thënë: “Fjalët e tepërta peshojnë më rënd sesa gënjeshtra e komikut.”

03. Fjalë të arta rreth mençurisë dhe të mençurve.

01 - Ebu Hatim ka thënë: “Nuk di asnjë hadith autentik nga Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem në lidhje me mençurin, ngase ata të cilët kanë transmetuar në lidhje me këtë, fjalët e tyre nuk merren (v.p.: dijetari përmend një numër transmetuesish të të cilëve nuk u merret hadithi).”

02 - Është mençuri dashuria e njeriut ndaj moralit të mirë dhe urrejtja ndaj të këqijave.

03 - Me mençuri arrihet lumturia, largohet monotonia e vetmisë dhe ikën varfëria. Nuk ka asnjë pasuri më të vlefshme sesa ajo; nuk plotësohet feja e njeriut pa mençuri.

04 - Habib el-Xhal-lab ka thënë: “Është pyetur Ibnul-Mubarak për gjënë më të mirë që i është dhënë njeriut, ai tha: “Mençuria e thellë.” Pastaj i thanë: “Në qoftë se nuk e ka këtë?” Ai tha: “Sjellja e mirë.” Pastaj i thanë: “Nëse ai nuk ka këtë?” Ai tha: “Vëllai i cili e udhëzon në rrugë të drejtë.” Pastaj i thanë: “E nëse nuk e ka këtë?” Ai tha: “Heshtja e gjatë.” Pastaj i thanë: “Në qoftë se ai nuk e ka as këtë?” Ai tha: “Vdekja e shpejtë.”

05 - Mençuria është dy llojesh: E natyrshme dhe e fituar. Mençuria e natyrshme është si toka, e ajo e fituar është si uji. Me mençurinë e natyrshme, njeriu nuk mund të arrijë deri tek zgjedhja dhe veprimi i duhur nëse nuk posedon edhe mençurinë e fituar, ngase kjo e fundit e drejton dhe e përgatit të natyrshmen nga mos të rënit në mëkate. Mençuria e natyrshme tek njeriu është sikurse degët e një peme, kurse mençuria e fituar është ushqimi i frutave të saj.

06 - I mençuri është i detyruar ta ushqejë mençurinë e tij me urtësi (dije) më shumë sesa që e ushqen trupin e tij me ushqim. Ushqimi i trupit është të ngrënit, kurse ushqimi i mençurisë është urtësia. Ashtu siç trupi vdes pa ngrënë e pa pirë, po ashtu edhe mençuria vdes nëse nuk ushqehet me dije.

07 - Të udhëtosh nëpër vende të ndryshme dhe të përfitosh nga njerëzit, kjo bën që njeriu të fitojë dije dhe mençuri , edhe nëse paratë do të harxhohen gjatë udhëtimit.

08 - Mençuria është ilaçi i zemrës, është bartëse e atyre që janë të përkushtuar në arritjen e saj, është gjëja përmes së cilës fitohet ahireti, është kurorë e besimtarit në këtë botë dhe armë në fatkeqësi. Kurse atij që i mungon mençuria, nuk do t’i jepet lavdi, e pasuria nuk do t’ia ngritë statusin shoqërorë. Nuk është i mençur ai i cili jepet pas kënaqësive të kësaj bote përpara ahiretit. Ashtu siç injoranca është sëmundja më e rëndë, ashtu edhe mungesa e mençurisë është varfëria më e rëndë.

09 - Mençuria dhe teket e njeriut janë dy të kundërta. Prandaj, është e obligueshme që ta zgjerosh dijen dhe përmes saj të ruhesh nga teket e epshet. Në qoftë se nuk e dallon njërën nga tjetra, atëherë duhet zgjedhur atë që është më së largëti nga teket dhe epshi juaja, ngase sa më larg që qëndron ndaj kësaj, ti do të përmirësosh brendinë tënde. Mençuria me dije të shëndoshë e përmirëson njeriun.

10 - I mençuri nuk duhet të bie në depresion, ngase kjo nuk i sjell asnjë dobi. Depresioni pakëson mençurin, kurse i mençuri nuk duhet të pikëllohet. Pikëllimi vjen si rezultat i brengave, kurse brengat e vazhdueshme pakësojnë mençurinë.

11 - Me mençuri forcohet zemra, me dituri ëndrrat bëhen realitet. Shtylla e lumturisë është mendja e shëndoshë, kurse mençuria del në pah atëherë kur njeriu duhet të bëjë zgjidhjen.

04. Fjalë të arta rreth vlerës së mençurisë. 

01 - I mençuri, përmes virtyteve të tij të mira, bëhet i bukur në dukje edhe nëse është i shëmtuar. Ndërsa, virtytet e këqija të njeriut jo aq të mençur sa duhet, e shëmtojnë atë në dukje edhe nëse ai është i bukur.

02 - I mençur nuk shqetësohet se do të jetë i varfër, ngase i mençuri në përgjithësi do të bëhet i pasur. Ndërsa, nuk duhet besuar se pasuria e të pasurit injorant do të mbetet për një kohë të gjatë, sepse pasuria e vërtetë është mençuria dhe veprat e mira.

03 - Sëmundjet e mençurisë janë mendjemadhësia dhe arroganca, belatë e rënda dhe luksi i tepruar. Nëse belatë janë të vazhdueshme e të tepërta, atëherë mençuria humbet, e nëse teprohet në luks dhe kjo gjë është e vazhdueshme, atëherë shkatërrohet pasuria dhe njeriu llastohet së tepërmi.

04 - Më mirë është që të kesh një armik të mençur, sesa një mik injorant.

05 - Mu’auijeh bin Kurrah ka thënë: “Ka njerëz që bëjnë haxhin, umren, marrin pjesë në luftë, falen e agjërojnë. Megjithatë, në Ditën e Gjykimit ata shpërblehen vetëm sipas vlerës së mençurisë së tyre.”

06 - Hafs bin Humejd el-Ekkaf ka thënë: “I mençuri nuk bën padrejtësi, ngase devotshmëria e tij nuk e lejon padrejtësinë.”

07 - Ashtu siç “Qëllimi i pastër” pa sukses në vepër nuk sjell dobi, siç bukuria nuk sjell dobi pa tërheqje, ashtu siç gëzimi i përkohshëm nuk sjell dobi pa sigurinë për të qenë i vazhdueshëm dhe afërsia familjare pa dashuri ndërmjet të afërmve, e njëjta gjë është edhe me mençurinë, e cila nuk sjell dobi pa devotshmëri në zemër dhe vepra të duhura. Karakteri i pastër varet nga mençuria e njeriut.

08 - I mençuri nuk flet derisa të pyetet, nuk diskuton shumë nëse fjalët e tij nuk pranohen dhe nuk përgjigjet derisa të jetë i sigurt se atë që po e flet, a është e drejtë.

09 - I mençuri nuk e nënvlerëson askënd. Ai që nënvlerëson pushtetarin, e ka shkatërruar jetën e vet. Ai që nënvlerëson të devotshmit, e ka shkatërruar fenë e tij. Ai që nënvlerëson vëllezërit e tij, ai humbur karakterin dhe ai që nënvlerëson një njeri të rëndomtë, ai e ka rrezikuar veten e tij.

10 - I mençuri është i vetëdijshëm për të metat që i ka, ndërsa ai që nuk i sheh të metat e tij, nuk i sheh të mirat e të tjerëve. Dënimi më i rënd me të cilin mund të goditet njeriu, është që mos t’i sheh të metat e tij dhe ai që nuk i di të metat e tij, ai nuk mund t’i braktisë ato. E njëjta gjë ndodh kur ti nuk mund t’i vlerësosh të tjerët për të mirat që i kanë, nëse nuk i di ato.

05. Kapitali i mençurisë qëndron në njohjen e pasojave të mundshme. 

01 - Kapitali i mençurisë qëndron në njohjen paraprake të pasojave të mundshme.

02 - Është e detyrueshme për të mençurin që t’i shmanget tri gjërave, ngase ato e shkatërrojnë mençurinë e tij më shpejt sesa zjarri që djeg barin e thatë: të qeshurit e shumë (të qeshurit me zë të lartë), shpresat e shumta dhe konfirmimi i pasaktë (kur dëshiron të vërtetosh ndonjë gjë).

03 - I mençuri për shokun e tij jep jetën dhe pasurinë, atij ia ofron njohuritë, tregohet me të i afërt dhe ia jep çdo gjë që është e vetja; armikut ia jep drejtësinë dhe devotshmërinë, ndërsa personit të rëndomtë i ofron buzëqeshje dhe përshëndetje.

04 - I mençur merr ndihmë vetëm nga ai për të cilin e di se dëshiron ta ndihmojë, flet vetëm me atë nga i cili përfiton, përveç në ndonjë rast urgjent.

05 - I mençuri nuk tregon për dijen që posedon, ngase cilësi e të mençurve nuk është të pretendojnë se dinë, por cilësi e të mençurve është kur të tjerët ia atribuojnë dijen atij (të mençurit) dhe mos mërzia për gjërat e dynjallëkut kur ata i humbasin.

06 - I mençuri respektohet edhe nëse nuk ka pasuri, ashtu siç njerëzit frikësohen nga luani edhe nëse ai është i sëmurë.

07 - Fjalimi i të mençurit është i drejtë, sikurse trupi i shëndetshëm, e të folurit e injorantit është i shtrembër, sikurse trupi kur sëmuret.

08 - Fjalimi i të mençurit edhe nëse është i shkurtër, lë përshtypje shumë pozitive, sikurse mëkati i mëkatarit edhe nëse është i vogël, përshtypja që lë është shumë e madhe (ngase vjen si rezultat i të keqes së madhe që ai ka).

09 - Prej mençurisë është që të sigurohesh për veprimin që dëshiron ta bësh.

10 - Sëmundja e mençurisë është dashuria ndaj vetvetes. I mençuri e ka për detyrë që të bëjë durim me fqinjin e keq, shoqëruesin e keq dhe me ndenjësin e keq, ngase atyre nuk mund t’i shmanget gjatë tërëjetës së tij.

06. Cilësia më e mirë është mençuria. 

01 - Shu’be ka thënë: “Mençuria e njeriut është e vogël. Nëse ne shoqërohemi me njerëz që janë më pak të mençur, do humbet edhe ajo mençuri e pakët që e kemi. Ndërsa, kur unë shoh dikë që rri me një person që ka më pak mençuri sesa ai, atëherë filloj ta urrej atë.”

02 - Tipari i parë më i mirë, i cili mund t’i jepet një personi në këtë botë, është mençuria. Kjo është një nga më të mirat që Allahu mund t’i japë robit të Tij. Prandaj, nuk është e lejuar për ta njollosur dhuratën e Allahut, duke qëndruar me një person që nuk është i tillë.

03 - Njeriu i urtë është i obliguar të sillet mirë dhe të heshtë shumë. Gjithashtu, kjo i përket karakterit të Profetëve. Sjellja e keqe dhe të folurit e tepërt janë prej cilësive të njerëzve të këqij e të pavlerë.

04 - I mençuri nuk ka shpresa të mëdha (në të cilat mbështet për së tepërmi). Ai që ka shpresa të shumta, do të ketë veprime të pakta. Ai që vdes (ai që nuk vepron), nuk ka asnjë dobi nga shpresat e tij.

05 - I mençuri nuk hyn në “luftë” pa përgatitje. Ai nuk debaton pa prova, nuk bën mundje pa forcë, sepse mençuria ngjall shpirtrat, ndriçon zemrat, i realizon veprimet dhe i jep kuptim jetës.

06 - Ajo që e shton mençurinë e njeriut, është që të jetë afër me njerëzit sikurse vetja e tij dhe të shmanget nga ata që janë ndryshe prej vetes së tij.

07 - Ebu Malik el-Gazzi ka thënë se e ka dëgjuar babanë e tij, duke thënë: “Ulu me ata që janë të shkathët, qofshin miq apo armiq, sepse mençuria kërkon mençurinë.”

08 - Shoqërimi me të mençurit ka dy kuptime. E para: përkujtosh vetes tënde atë për të cilën personi i mençur ka nevojë për të. E dyta: që ta paralajmërosh vetën tënde nga diçka të rrezikshme, për të cilën injoranti ka nevojë ta dijë.

09 - Afërsia me të mençurit është fitore e të mençurve dhe një mësim për kundërshtarët e tij (që nuk janë sikur ai).

Kjo vlen për të gjitha situatat. Ai duhet ta përkëdhelë vetëm me ata të cilët janë në gjendje ta përkëdhelin atë dhe duhet të shkojë vetëm tek ata që duan tu shkojë atyre.

10 - Nëse mençuria do kishte pas prindër, ata do të ishin durimi dhe qëndrueshmëria.

07. I mençuri dhe frika ndaj Allahut.

01 - I mençuri është i obliguar ta dijë se mençuria ka degët e urdhresave dhe ndalesave, për të cilat ai duhet të ketë njohuri, t’i aplikojë ato në kohën kur kërkohet, që të dallohet nga njerëzit e thjeshtë.

02 - Dega e parë e mençurisë është frika e vazhdueshme ndaj Allahut dhe korrigjimi/përmirësimi i anës së brendshme. Ai që korrigjon anën e brendshme të tij, e jashtmja e tij do t’i korrigjohet nga Allahu. Ai që shkatërron të brendshmen e tij, Allahu do t’ia shkatërrojë anën e jashtme të tij.

03 - Malik bin Dinar ka thënë: “Bën tregti me bindjen ndaj Allahut dhe do të fitosh pa ty kthyer malli prapa.”

04 - Shtylla e adhurimeve në jetën e kësaj bote është që ta përmirësosh anën e brendshme dhe t’i shmangesh asaj që e shkatërron atë.

05 - Njeriu i mençur është i detyruar të kujdeset për anën e brendshme të tij dhe ta ruajë zemrën në çdo rast. Zemra shkatërrohet kur kohët përkeqësohen dhe humbasin kënaqësitë.

06 - Malik bin Dinar ka thënë: “Zemra pa dhimbje demolohet si shtëpia pa banorë. Zemrat e devotshmëve vlojnë nga veprat e mira. Zemrat e mëkatarëve vlojnë nga mëkatet. Allahu sheh brengat tona, prandaj shikoni se me çfarë preokupoheni – Allahu pastë mëshirë mbi ju.”

07 - Hasan el-Basriu ka thënë: “Ju qëndroni këtu dhe prisni që t’ju vijë momenti i vdekjes. Ndërsa, kur të vdisni ju, do ta merrni mesazhin. Prandaj, merrni nga ajo që keni për atë që ju pret!”

08 - I mençuri është i detyruar që të shfrytëzoj devotshmërinë që ka në përmirësimin e të ardhmes së vet, duke korrigjuar anën e brendshme të tij, duke i përmirësuar veprat e tij dhe refuzojë çdo gjë që ia shkatërron bindjen.

09 - Halid er-Rib’ij ka thënë: “Lukmani ka qenë një rob nga Abisinia dhe ka punuar si zdrukthëtar. Një ditë pronari i tij e urdhëroi që ta therë një qengj dhe i tha: “Mi jep dy pjesët më të mira të trupit të qengjit!” Lukmani ia solli gjuhën dhe zemrën. Pas disa, ditësh pronari i tij e urdhëroi përsëri që ta therë një qengj dhe i tha: “Mi jep dy pjesët më të këqija të trupit të qengjit!” Ai ia solli gjuhën dhe zemrën. Pastaj, pronari i tha: “Kur kërkova nga ti që të mi sjellësh dy pjesët më të mira nga trupi i qengjit, ti ma solle zemrën dhe gjuhën dhe kur kërkova nga ti që të mi sjellësh dy pjesët më të këqija të trupit të qengjit, ti prapë mi solle zemrën dhe gjuhën.” Në këtë rast, Lukmani iu përgjigj: “Nëse këto dy pjesë janë të mira, ato janë më të mirat dhe nëse janë të këqija, atëherë ato janë më të këqijat.”

Salih bin Hasan ka thënë: “Hyra tek Umer bin Abdil-Azizi dhe e dëgjova duke thënë: “Robi nuk e ka frikë Allahun para se ai ta shijojë poshtërimin.”

10 - I mençuri kontrollon zemrën e tij me kalimin e kohës, qëndron larg nga çdo ndalese, kryen lloje të ndryshme të urdhëresave dhe është i gatshëm të përmirësohet kur ai bën gabime. Njeriu nuk do të jetë në gjendje t’i bëjë të gjitha këto, nëse fillimisht nuk sigurohet për atë që është duke vepruar.

01 - Muhamed bin Ali bin Husein ka thënë: “Kur t’i mbush njeriu dyzet vite, një thirrës thërret në qiell: “Udhëtimi gati po fillon. Përgatite ushqimin tënd!”

02 - I mençuri është i detyruar të kujdeset që të mos i ngurtësohet zemra. Nëse mbreti është i mirë, edhe ushtarët janë të mirë e në qoftë se ai është i shkatërruar, edhe ata janë të shkatërruar.

03 - Umer bin Hatabi radijAllahu ‘anhu ka thënë: “Ulu me ata që shpesh pendohen, sepse zemrat e tyre janë më të butat.”

04 - Një njeri i tha Hasan el-Basriut: “Si jeni? Si e ke gjendjen?” Ai u përgjigj: “Si të jetë gjendja nëse njeriu përjeton mëngjesin dhe mbrëmjen, duke pritur që vdekja ta marrë atë dhe pa e ditur se çfarë do të ndodhë me të?”

05 - el-Hasan el-Basri: “Vepra më e mirë është frika ndaj Allahut dhe meditimi.”

08. Të mësuarit dhe i mençuri.

01 - Kur i mençuri mbaron me korrigjimin e së brendshmes së tij, ai obligohet që vazhdimisht të kërkojë dituri. Nuk është e mundur për të arritur diçka në mënyrë të pastër pa dituri të thellë rreth asaj që kërkon. I mençuri nuk duhet të qëndrojë larg nga ajo gjë (dija), e cila bën që engjëjt t’i shtrijnë krahët e tyre mbi të.

02 - Nuk është e hijshme që gjatë jetës të kërkojë afërsinë ndaj pushtetarëve apo të ketë motive të tjera të kësaj bote. Ah, sa e shëmtuar është që dijetari t’i nënshtrohet njerëzve, të cilët janë të dhënë pas kësaj bote!

03 - Fudajl ​​bin ‘Ijad ka thënë: “Sa e shëmtuar është të shkosh tek dijetari, ta kërkosh atë dhe të të thuhet se ai është te emiri apo te gjykatësi. Çfarë ka të bëjë dijetari me emirin apo me gjykatësin?! Dijetari duhet të jetë në xhami dhe të lexojë.”

04 - Esh-Sha’bi ka thënë: “O Nxënës dije! Mos kërko dije me budallallëk e pakujdesi, por kërko dije me rehati, qetësi dhe pa u ngutur.”

05 - Esh-Sha’bi ka thënë: “Kjo dije kërkohet vetëm nga ai person, i cili posedon dy veçori: mençurinë dhe adhurimin. Nëse njeriu ka mençuri dhe nuk jepet pas adhurimit, thonë se kjo dituri arrihet vetëm nga ata që jepen fortë pas adhurimit, dhe si rezultat i kësaj njeriu braktis studimet. E nëse ai është i mirë në adhurim, por nuk është i veçantë në mençuri, thonë se kjo dije arrihet vetëm nga ata që janë të veçantë me mençuri. Dhe si rezultat i kësaj, njeriu largohet nga studimet. Kurse në ditët e sotme, dija po kërkohet nga njerëz që u mungon edhe mençuria e veçantë e edhe adhurimi.”

06 - Sufjan eth-Theuri ka thënë: “Dituria fillon me heshtje, pastaj me dëgjim, pastaj duke mësuar përmendësh, pastaj duke vepruar dhe pastaj duke e përhapur atë.”

07 - Ebu-Derda radijAllahu ‘anhu ka thënë: “Nuk je dijetar para se të jesh nxënës dije, dhe ju nuk je dijetar për shkak të dijes që posedon, derisa të veprosh me dijen që ke.”

08 - I mençuri nuk kërkon dije për diç tjetër, përveç se të punojë sipas saj. Ai që kërkon dije për motive të tjera, do të bëhet arrogant dhe kryelartë. Përveç kësaj, ai as nuk do të veprojë/punojë. Kjo gjë i dëmton pasuesit e tij më shumë sesa vetë atë.

09 - Malik bin Dinar: “Nëse njeriu kërkon dije për të vepruar sipas saj, dituria e tij do ta bëjë të lumtur. Mirëpo, nëse e bën këtë për qëllime të tjera, ai bëhet arrogant.”

10 - Sufjan eth-Theuri ka thënë: “Dijetari është mjeku i fesë, kurse paraja është helmi e fesë. Kur mjeku helmohet, si mund të presësh që ai t’i shërojë të tjerët?!”

11 - Ibn Mesudi radijAllahu ‘anhu ka thënë: “Përqendrohuni në dije para se ajo të humbet. Humbja e saj është me vdekjen e dijetarëve. Do të gjeni njerëz që pretendojnë se ata ju thërrasin për në Librin e Allahut, ndërsa ata vetë e lënë atë pas shpine. Asnjë nga ju nuk e di se kur do të ketë nevojë për dijen, ose kur dija do të ketë nevojë për të. Përqendrohuni në dije, largohuni nga bidatet dhe kapuni për fenë e të parëve!”

12 - Ibn Mesudi radijAllahu ‘anhu ka thënë: “Dituria nuk është në transmetime të shumta, por dituria është ta kesh frikë Allahun.”

13 - Imam Maliku ka thënë: “Dituria nuk është në transmetime të shumta, por dituria është ta kesh frikë ndaj Allahut.”

14 - I mençuri i shmanget çdo gjëje të kësaj bote që mund ta njollosë dijen e tij. Ai duhet të veprojë sipas dijes aq sa mundet, edhe nëse kjo është 5 nga 200 hadithe. Në këtë rast, zekati i dijes është dhënë. Mirëpo, edhe nëse ai nuk mund të punojë me dijen që ka, kjo nuk do të thotë që ai duhet ta braktisë të mësuarit e saj.

15 - Uehb bin Munebih ka thënë: “Kush mëson dije të vërtetë të mbështetur në Sunnet, Allahu kurrë nuk do t’ia marrë mendjen atij.”

16 - El-Mu’temir bin Sulejman ka thënë: “Babai im më shkroi letër kur unë isha në Kufe, në të cilën shkruante: “Bli letra dhe shkruaje dijen, ngase pasuria humbet, ndërsa dituria mbetet.”

17 - Udhëtimi i shumtë, braktisja e familjes dhe vendlindjes (për kohë të gjatë) për hir të dijes, por pa vepruar sipas saj ose për ta mësuar përmendësh, nuk i përket cilësive të të mençurve. Gjëja më e mirë që njeriu mund të bëjë në këtë rast, është që të priret në të mirë, duke e shoqëruar këtë me përkushtim të madh dhe ruajtje nga mëkatet.

18 - El-Uaki’i ka thënë: “Mësimin përmendësh ndihmoje duke u ruajtur nga mëkatet.”

19 - I mençuri nuk lufton për diçka që nuk sjell përfitim në të dy jetët. Nëse ai arrin dituri, ai nuk duhet të jetë koprrac, duke mos ua dhënë të tjerëve atë dije. Mirësia e parë e dijes është mësimdhënia. Unë nuk kam parë askënd, i cili është koprrac në mësimdhënie, veçse nuk kanë përfituar nga dituria e tij. Ashtu siç nuk ka dobi nga uji nën tokë, derisa ai të fillon të rrjedhë, po ashtu nuk ka dobi nga dija përderisa ajo nuk përhapet dhe nuk u jepet/mësohet të tjerëve.

20 - Ebu Derda radijAllahu ‘anhu ka thënë: “Njerëzit duhet të jenë ose dijetarë ose janë duke mësuar. Nuk ka hajr/mirësi në kategoritë e tjera.”

09. I mençuri dhe heshtja.

01 - I Dërguari i Allahut sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem ka thënë:

من كان يؤمن بالله و اليوم الآخر فليقل خيرا أو ليسكت

“Kush beson në Allahun dhe Ditën e Fundit, le të flasë mirë ose le të heshtë.”

02 - Njeriu i mençur është i detyruar të luftojë me vetveten, derisa gjuha e tij të flasë vetëm atë që është e mirë. Gjuha e shpie personin në shkatërrim, ndërsa heshtja e shpie në dashuri dhe respekt. Ai që e ruan gjuhën, do të jetë i qetë. Më mirë është të pendohesh përse ke heshtur, se sa të pendohesh përse ke folur. Heshtja është pushim për trurin, ndërsa të folurit është shqetësim për të.

03 - Imam Malik bin Enesi ka thënë: “Çdo gjë që bëhet më tepër se sa që duhet, është e mirë/pozitive, me përjashtim të të folurit, i cili është i dëmshëm.”

04 - Ebu-Derda radijAllahu ‘anhu ka thënë: “Nuk ka asgjë të mirë nga jeta e njeriut, përveçse nga jeta e dy personave: nga i heshturi që kupton dhe dijetari që flet.”

05 - Njeriu i mençur nuk duhet të mbizotërojë ndaj njerëzve kur ata flasin dhe nuk duhet të kundërshtojë. Edhe pse të folurit në kohën e duhur është paraqitja më e mirë, heshtja në kohën e duhur është një shkallë e lartë.

06 - Allahu ‘Azze ue Xhel e ka ngritur gjuhën mbi të gjitha pjesët tjera të trupit. Nuk ka asnjë gjymtyrë trupore që sjell më shumë shpërblim sesa ajo nëse është e bindur. Dhe nuk ka ndonjë gjymtyrë tjetër trupore që bën mëkat më të madh sesa ajo nëse është e pabindur.

07 - Fudajl ​​bin Ijad ka thënë: “Dy gjëra e ngurtësojnë zemrën e njeriut: “Të folurit e shumtë dhe ushqimi i tepërt.”

08 - Sufjan eth-Theuri ka thënë: “Adhurimi fillon me heshtje, pastaj me kërkim të dijes, pastaj duke vepruar sipas këtyre mësimeve, pastaj nxënia përmendësh e pastaj duke i përhapur mësimet.”

09 - El-Ahnef bin Kajs ka thënë: “Heshtja e mbron njeriun nga fjalimi i shtrembër, fjalët e rreme, dhe të folurit e tepërt. Përveç kësaj, heshtja është shkak që të tjerët të të respektojnë.”

10 - Njeriu i mençur është i detyruar të heshtë, derisa të detyrohet të flasë. Sa shumë njerëz pendohen pse flasin dhe sa pak njerëz pendohen pse nuk kanë folur! Njeriu më i pafat dhe më i sprovuar, është ai i cili është sprovuar me të folurit e shumtë dhe ngurtësimin e zemrës.

11 - El-Ahnef bin Kajs tregon se Umer bin Hatabi radijAllahu ‘anhu ka thënë: “O Ahnef! Ai që flet shumë, bën gabime shumë. Ai që bën shumë gabime, e humb turpin. Ai që humb turpin, e humb frikën ndaj Allahut. Ai që humb frikën ndaj Allahut, i vdes zemra.”

12 - Ali bin Bekkar ka thënë: “Çdo gjëje Allahu i ka bërë dy dyer, përveç gjuhës që ia ka bërë katër dyer: dy buzët që luftojnë mes vete dhe dy palë dhëmbë që luftojnë mes vete.”

13 - Njeriu i mençur ka një bilanc mes të dëgjuarit dhe të folurit, bilanc i cili bazohet në atë se i janë dhënë dy vesh në mënyrë që të dëgjojë më shumë, ndërsa një gojë e vetme që të flasë më pak. Kur njeriu flet diçka, nesër mund të pendohet, e nuk do të pendohet (nuk ka nevojë që të pendohet) nëse qëndron i heshtur. Të kthehesh prapa për atë që nuk e ke folur (e ta flasësh), është më lehtë sesa të kthehesh prapa (të pendohesh) për atë që e ke folur. Nëse njeriu flet diçka, atëherë ai është peng i fjalës së vetë, e nëse nuk e flet ndonjë gjë, atëherë ajo fjalë është peng i tij. Është e çuditshme se si dikush flet diçka, e nëse atë e dëgjon ndonjëri, i bën dëm atij e nëse nuk dëgjohet, nuk i bën dëm. Prandaj, pse nuk hesht njeriu e të mos e thotë fare?! Ka mundësi që një fjalë e vetme të jetë shkaktare në pengimin e arritjes së ndonjë mirësie apo të të largohet ajo mirësi.

14 - Ebu Derda radijAllahu ‘anhu ka thënë: “Mjafton të përpiqesh të bësh padrejtësi për të qenë zullumqarë. Mjafton të diskutosh pa nevojë për të qenë mëkatar. Dhe është e mjaftueshme të flasësh shumë për të qenë gënjeshtar, përveç atëherë kur ti flet në lidhje me Allahun Subhanehu ue Te‘Ala.”

15 - Ka’bul-ahbar ka thënë: “Mirëqenia e njeriut përbëhet prej dhjetë pjesëve, nëntë prej tyre janë tek heshtje.”

16 - El-Euzai ka thënë: “Askush nuk është vënë në sprovë më të madhe në fe se sa personi që flet shumë.”

17 - Halid bin el-Harith ka thënë: “Heshtja është zbukurimi i të mençurit dhe shëmtimi i injorantit.”

18 - Nëse në heshtjen nuk do të kishte asnjë veçori të mirë përveç zbukurimit të të mençurit dhe shëmtimit të injorantit, do të ishte e detyrueshme për njeriun që të heshtë sa më shumë. Kushdo që dëshiron të shpëtojë, le ta flasë vetëm atë që pranohet prej tij, të jetë kjo në masë të reduktuar, sepse nuk ka guxim të flasë shumë, përveç budallai dhe ai që është më i miri në të gjitha fushat.

19 - Shumë prej dijetarëve nuk kanë transmetuar hadithe nga njerëzit të cilët flisnin shumë çfarë nuk u takonte. Një shembull i tillë është fjala e Se’idit ku thotë: “E kam pyetur Hakamin se pse ai nuk ka shkruar (nuk ka marrë dije) nga Zadhani. Ai u përgjigj: “Sepse ai flet shumë.”

20 - Gjuha e të mençurit fshihet pas zemrës së tij. Kur ai dëshiron të flasë, i kthehet zemrës. Nëse se është në të mirën e tij, flet, përndryshe hesht. Zemra e injorantit është në majën e gjuhës së tij, çfarë i vjen tek gjuha e tij, ai e thotë. Ai që nuk e ruan gjuhën e tij, ai nuk e kupton fenë e Allahut.

21 - Si do që të jetë gjuha e njeriut, e mirë apo e keqe, kjo shfaqet në të gjitha gjymtyrët e tij.

22 - Jahja bin Ebi Kethir ka thënë: “Nuk ka mundësi që të folurit e njeriut të jetë i mirë, e të mos shfaqet kjo edhe në veprimet e tij.”

23 - I mençuri nuk flet përderisa nuk pyetet dhe flet vetëm me atë i cii e pranon fjalën e tij. Nëse dikush e shpif apo e fyen, ai nuk i kundërpërgjigjet në asnjë formë. Edhe pse heshtja që nga fillimi është gjëja më e mirë, por padyshim se heshtja është e mirë edhe atëherë kur flitet (për të) diçka e keqe.

24 - Ibn Mesudi radijAllahu ‘anhu ka thënë: “Betohem në Allahun e Vetëm, se asgjë nuk meriton të burgoset aq gjatë sesa gjuha.”

25 - I mençuri e ruan veten e tij në mënyrë që të mos bie në mangësi. Prej mangësive që më së shumti e shkatërron shëndetin e brendshëm dhe shpirtin e tij të mirë, është fjala e tepërt. Kjo vlen edhe nëse është i lejuar të folurit e shumtë. Njeriu nuk mund të qëndrojë i heshtur nëse nuk largohet nga të folurit e lejuar.

26 - Ibrahim et-Tejmi ka thënë: “Një person i cili shoqërohej me er-Rabi’ bin Hajthem për njëzet vjet, më tha se ai kurrë nuk e kishte dëgjuar atë të thoshte diçka që është e qortueshme.”

27 - I mençuri duhet të mos flasë shumë fjalë që janë të lejuara, në mënyrë që ai të mos bie në ndalesa, e nga kjo ta shkatërrojë vetveten.

28 - Nëse njeriu flet shumë, mosbindja do t’i hyjë në gjak, ngase nëse robi nuk e flet atë që i sjell dobi në jetën tjetër, për të është më mirë që të mos flasë asgjë.

29 - Muvarrik el-‘Ixhli ka thënë: “Ka një gjë që po e kërkoj që njëzet vjet dhe që do vazhdoj ta kërkoj ende.” E pyetën: “Çfarë është ajo që po e kërkon?” Ai tha: “Që të heshti në lidhje me atë që nuk më përket mua.”

30 - Kharixheh ka thënë: “Jam shoqëruar me Abdullah bin ‘Aun për pesëmbëdhjetë vite dhe nuk mendoj se engjëjt shkruan diçka të keqe prej tij.”

10. I mençuri dhe turpi.

01 - Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem ka thënë:

إن مما أدرك الناس من كلام النبوة الأولى : إذا لم تستحي ، فاصنع ما شئت

“Një nga paralajmërimet e mëparshme të profetëve, të cilën e kanë përcjellë tek popujt e tyre, është: “Nëse nuk ke turp, vepro çfarë të duash!”

02 - Obligim i njeriut të mençur është që të jetë i turpshëm, sepse turpi është baza i mençurisë dhe e mbjella e mirësisë. Ndërsa, mosturpi është baza e injorancës dhe e mbjella e së keqes. Pra, turpi tregon mençurinë e njeriut, kurse mosturpi e tregon injorancën tek ai.

03 - Ibn Mesudi ka thënë: “Gjëja më e keqe tek besimtari është të mos poseduarit e turpit.”

04 - Turp do të thotë t’i shmangesh tipareve të urryera.

05 - Turpi (v.p. i mirë) ndahet në dy lloje:

I pari: “Të turpërohesh para Allahut në lidhje me mëkatin.”

I dyti: “Të turpërohesh nga njerëzit lidhur me fjalët dhe veprimet që ata nuk i duan.”

06 - I tërë turpi është i rekomandueshëm. Mirëpo, duhet pasur parasysh që ka turp që është i detyrueshëm dhe turp që është i pëlqyeshëm. Turpi i detyrueshëm është ai turp që të bën ta braktisësh atë që Allahu e ka ndaluar. Turpi i pëlqyeshëm është të braktisësh ato fjalë dhe veprime që njerëzit nuk e duan.

07 - Turpi është prej besimit dhe besimtari është në Xhenet. Ndërsa, fjalët dhe veprat e këqija, janë ngurtësi dhe mosrespekt, ndërsa këto e shpien njeriun në Xhehenem, përveç atyre që i nderon Allahu me mëshirën e Tij, duke i shpëtuar.

08 - Nëse njeriu në vazhdimisht është i turpshëm, kjo është prej shkaqeve të mirësisë. Në mënyrë të njëjtë, nëse njeriu nuk ka kujdes në fjalët dhe veprat e tij (nuk turpërohet), atëherë arsyeja për të pasur mirësi tek ai njeri, nuk ekziston dhe e keqja tek ai është gjithëpërfshirëse, sepse turpi është pengesa mes personit dhe të gjitha mëkateve/veprimeve të liga. Sa më i fortë të jetë turpi, aq më e pamundshme bëhet veprimi i mëkateve dhe veprave të liga. Dhe me zvogëlimin dhe humbjen e turpit, veprimi i mëkateve dhe veprave të liga bëhet më e lehtë.

09 - Zejd bin Thabit radijAllahu ‘anhu ka thënë: “Ai që nuk turpërohet prej njerëzve, ai nuk turpërohet as prej Allahut.”

10 - Është detyrë e të mençurit që ta bëjë zakon turpin para njerëzve. Prej begative më të mëdha, është të mësohesh për të pasur cilës të mira e të lavdërueshme, e në të njëjtën kohë t’i shmangesh cilësive të këqija, ashtu siç fryti më i madh i turpit ndaj Allahut që është shpëtimi nga Xhehenemi, duke qëndruar larg nga ajo që Allahu ka ndaluar.

Me turp të madh mbrohet nderi, anët e këqija fshihen dhe anët e mira përhapen. Ata që humbin turpin, humbin edhe gëzimin. Ai që humb gëzimin e tij, ai humb vlerën në sytë e të tjerëve dhe bëhet njeri i urryer tek ta. Ai që urrehet prej njerëzve, atij i shkaktohet dëm. Ai që vajton, humb mendjen. Ai që humb mendjen, më shumë flet në dëm të vetin sesa në dobi të tij. Atij që i mungon turpi, nuk gjen ilaç për vete. Atij që i mungon turpi, nuk ka besnikëri. Atij që i mungon besnikëria, nuk ka miq. Ai që ka pak turp, bën atë që do dhe thotë atë që dëshiron.

11. Është mirë që njerëzit të duan!

01 - I mençuri është i detyruar që të bëhet i mirë tek njerëzit edukatës i mirë dhe të njëjtën kohë duke u shmangur nga edukata e keqe. Njeriu duhet të jetë i tillë sepse edukata e mirë i fshinë mëkatet ashtu siç dielli shkrin akullin. Ndërsa edukata e keqe i prish veprat ashtu siç uthulla e prish mjaltin. Mund të ndodhë që njeriu të ketë edukatë shumë të mirë, por në anën tjetër ka ndonjë sjellje të keqe. Dhe mu kjo e fundit mund të fshijë dhe shkatërroj të gjithë edukatën e mirë që ai posedon!

02 - Ibn Abbasi radijAllahu ‘anhu ka thënë: “Lidhjet farefisnore mund të ndërpriten dhe të mirat e tjetrit mund të shprehen me mosmirënjohje. Por nuk kam parë asgjë më me vlerë sesa lidhja e zemrave me njëra-tjetrën.”

03 - Fudajl ​​bin ‘Ijad (RahimehUllah) ka thënë: “Nëse shoqërohesh me dikë, atëherë shoqërohu me atë i cili ka edukatë të mirë, sepse shoqëruesi i tillë nuk thërret në diçka tjetër përveç në të mirë dhe gjithmonë gjen rehatinë tek ai. Ndërsa, mos u shoqëro me atë të cilin ka edukatë të keqe, sepse ai thërret vetëm në të keqe dhe shoqërimi me të është mundim. Më parë do shoqërohesha me një mëkatar i cili ka edukatë të mirë, sesa me një të ditur i cili ka edukatë të keqe! Nëse mëkatari ka edukatë të mirë, ai jeton i udhëhequr nga mendja dhe intelekti i tij. Ai është “i lehtë” për njerëzit andaj njerëzit e duan atë. Mirëpo nëse i devotshmi ka edukatë të keqe, njerëzit e konsiderojnë atë të bezdisshëm dhe kështu e urrejnë atë.”

04 - Hammad bin Selemeh (RahimehUllah) ka thënë: “Agjërimi në kopsht është shtirje.” (Do të thotë të agjërosh agjërim nafile ndërsa je duke shëtitur me shokët në mesin e kopshteve që kanë fruta që njeriu rrallë mund t’i gjej. Prandaj, ai që agjëron në këtë situatë ai vetëm shtiret.)

05 - Edukata e mirë të bën të dashur tek njerëzit. Ndërsa edukata e keqe të bën njeri të urrejtur nga të tjerët! Ai që ka edukatë të mirë, ai e mbron nderin e vet. Ndërsa ai që ka edukatë të keqe ai e prish nderin e vet.

06 - Ez-Zuhrij (RahimehUllah) ka thënë: “A ka ndonjë dobi nga personi që ka edukatë të keqe?!”

07 - Mejmun bin Mehran (radijAll-llahu anhu) ka thënë: “Gjysma e mençurisë është të fitosh dashurin e njerëzve. Gjysma e dijes është të shtrosh pyetje në mënyrë të mirë. Ndërsa të jetosh thjesht do të thotë që harxhon vetëm gjysmën e kohës duke punuar (dhe pjesën tjetër të kohës e shfrytëzon pozitivisht (v.p.)).”

08 - Që të jesh në nevojë për njerëzit dhe që ata të duan ty, është më mirë sesa të mos kesh nevojë për ta ndërsa ata të urrejnë. Ajo që i pengon ata që të duan është edukata e keqe. Ai që ka edukatë të keqe, e lodhë familjen e tij, fqinjët e tij dhe i rëndon vëllezërit e tij. Në këtë mënyrë, ata vetëm duan ta heqin qafe dhe luten që ai të vdes sa më parë.

09 - Njerëzit e perceptojnë një person si të bezdisshëm për shkak të dy arsyeve:

E para: Sepse ai vepron atë që Allahu e ka ndaluar. Kushdo që i tejkalon kufijtë e Allahut urrehet nga Allahu. Atë që e urren Allahu urrehet nga engjëjt. Pastaj ai urrehet në tokë. Pastaj nuk mund të gjesh pothuajse askënd që nuk e konsideron atë të bezdisshëm dhe që nuk e urren atë!

Së dyti: Bërja e veprave që njerëzit i urrejnë. Nëse ai është kështu, atëherë ata kanë çdo të drejtë ta konsiderojnë atë të bezdisshëm!

10 - Ebu Mishari (RahimehUllah) ka treguar se Hisham bin Jahja (RahimehUllah) i ka thënë atij: “Në unazën e të atit tënd – Ebu Ebi Misharit – ishin të shkruar inicialet e fjalës: “Ti je i bezdisshëm! Ik nga këtu!” Andaj, çdo herë kur një njeri ulej me të dhe ai e konsideronte atë të bezdisshëm, ia kthente unazën e tij dhe i thoshte: “Lexo se çfarë shkruan në unazë!” Kështu që kur ai e lexonte largohej menjëherë nga aty.”

11 - Makhlad Ebu ebil-‘Asim (RahimehUllah) ka thënë: “Kur unë e urrej një njeri që është afër mje, unë e urrej edhe anën e trupit tim që është nga ai!”

12 - Ebu Bekr el-Merurudhij (RahimehUllah) ka thënë: “E kam pyetur Ahmed bin Hanbelin në lidhje me njerëzit e bezdisshëm, ai tha: “Unë e pyeta Bishr el-Haaffin rreth tyre dhe ai tha: “Është mjerim të shikosh në ta.” Unë e pyeta Ahmedin: “Kush janë njerëzit e bezdisshëm.” Ai u përgjigj: “Pasuesit e Bidateve.”

13 - Atë që përmendi Imam Ahmed bin Hanbel (RahimehUllah) është mënyra specifike për t’i konsideruar njerëzit si të bezdisshëm. Në qoftë se ata e dinë se një person ia kthen shpinën Sunnetit, ata e urrenin atë për shkak të risisë së tij. Kurse, sa i përket njerëzve të thjeshtë dhe aspekti i përgjithshëm, ata urrenin dhe donin vetëm për karakteret e mira gjegjësisht të këqija.

14 - Ebu Usame (RahimehUllah) ka thënë: “Ma sjell dikë që është i lehtë për zemrën, ndërsa të bezdisshmit mi mbaj larg. Të bezdisshmit mi mbaj larg.”

15 - Ibn Sirin (RahimehUllah) ka thënë: “E kam dëgjuar një beduin duke thënë: “U alivanosa në moment kur pash një person të bezdisshëm”.”

16 - Ibrahim bin Bukejr (RahimehUllah) ka thënë: “Kur Ebu Hurajran e bezdiste shoqërimi i dikujt, thoshte: “O Allah! Na fal neve dhe atë, dhe na mëshiro (na mbroj) neve nga gjendja në të cilën ndodhet ai”!”

17 - I mençuri është i obliguar që në asnjë mënyrë të mos ketë ndonjë cilësi që i bën njerëzit ta konsiderojnë atë të bezdisshëm. Por në vend të kësaj, ai duhet të ketë cilësi që i bën njerëzit ta duan atë.

18 - Prej faktorëve që kontribuojnë më së shumti që njerëzit ta duan një person, është të ndihmuarit e njerëzve aq sa ke mundësi dhe t’i ruash ata nga ajo që mund të dëmtohen. Ndërsa ata të cilët nuk kanë para kur t’i takojnë njerëzit, le t’u buzëqeshin atyre. Ngase kjo zë vendin e ndihmës ndaj tyre.

19 - Harun bin Abdil-Khalik el-Mazinij (RahimehUllah) ka treguar se Ibn-ul-Mubarak (RahimehUllah) u pyet në lidhje me edukatën e mirë, tha: “Buzëqeshje dhe shërbime/ndihmë.”

20 - Muxhahidi (RahimehUllah) ka thënë: “Nëse një mysliman takon vëllanë e tij, ia shtrëngon dorën atij dhe i buzëqesh në fytyrë, atij i bien mëkatet ashtu siç bie një bistak hurme nga palma.” Pastaj një njeri tha: O ebul-Haxhaxh, kjo është një vepër fare e lehtë!” Kurse Muxhahidi ia ktheu:

هُوَ الَّذِيَ أَيَّدَكَ بِنَصْرِهِ وَبِالْمُؤْمِنِينَ وَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ لَوْ أَنفَقْتَ مَا فِي الأَرْضِ جَمِيعاً مَّا أَلَّفَتْ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ

“Ai të ka forcuar me ndihmën e Tij dhe me besimtarët, duke i bashkuar zemrat e tyre. Sikur të shpenzoje tërë pasurinë që gjendet në Tokë, nuk do të mund t’i bashkoje zemrat e tyre” 8:62-63

A është kjo e lehtë?!”

12. Toleranca ndaj mikut.!

01 - Ibnul-Hanefijjeh ka thënë: “Nuk është i mençur ai që nuk jeton në mirëkuptim dhe harmoni me personin nga i cili nuk e ka të detyrueshme të jetojë, derisa Allahu ta lirojë nga ai apo t’ia hap rrugët.”

02 - Ai që dëshiron të jetojë me njerëzit sipas mënyrës së tij do të njollosë jetën e vet dhe do të humbet dashurin e të tjerëve. Sepse dashuria e tyre arrihet vetëm kur ti i ndihmon ata, por jo në mëkate. Në të kundërtën, nëse ndihma e kërkuar prej jush përfshinë mëkatet, dije se ajo nuk ka as dëgjim dhe as bindje në të.

Njerëzit janë krijuar me dëshira dhe natyrshmëri të ndryshme nga njëri-tjetri. Ashtu siç të duket e vështirë që ta braktisësh natyrshmërinë tuaj, edhe të tjerëve ju duket e vështirë që ta braktisin natyrshmërinë e vet. Mënyra e vetme për të arritur dashurinë e pastër të njerëzve, është tu përshtatesh atyre dhe t’i anashkalosh mëkatet që ata bëjnë herë pas here.

03 - Hasan el-Basri ka thënë: “O Njeri! Sillu me njerëzit ashtu siç dëshiron ti, por mos harro se ata do të sillen me ty në të njëjtën mënyrë!”

04 - Ai që pretendon t’i kënaq të gjithë njerëzit, ai është duke pretenduar diçka të pamundur. Mirëpo, i mençuri duhet të ta kënaq partnerin e tij të jetës dhe atë që e ka të detyrueshme të jetoj me të edhe nëse duhet të jetoj me diçka që parimisht nuk e pëlqen, ose të lë gjëra që parimisht i do, por me kusht që të mos bëj mëkat.

05 - Mu’adh bin Sad el-A’uar ka thënë: “Isha duke ndenjur tek ‘Ata bin Ebi Rabaha, dhe përderisa një njeri fliste në atë mexhlis, një njeri tjetër u ngrit nga mexhlisi dhe shkoi.” ‘Ata u zemëruan dhe i thanë: “Çfarë është ky zakon?! Ky njeri po flet për diçka që kam më shumë dije, megjithatë unë po rri me të sikurse të mos dijë asgjë”!”

06 - Nëse njeriu nuk ka durim me gabimet e njerëzve, rreziku është shumë më i madh që ai të njollosë jetën e tij sesa që ta përmirësoj atë. Gjithashtu, me këtë gjë ai ushqen armiqësi dhe urrejtje ndaj njerëzve dhe nuk mund të fitoj në asnjë mënyrë dashurinë e tyre.

07 - Ebu Derda i ka thënë gruas së tij: “Nëse unë zemërohem ti duhet të më qetësosh. Nëse ti zemërohesh atëherë unë do të qetësoj ty. E nëse ne nuk bëjmë kështu, shumë shpejt do të ndahemi.”

08 - Nëse ndodh që i mençuri të shoqërohet me dikë të cilit nuk mund t’i besojë, apo të ketë miqësi vëllazërore me të cilët nuk mund tu besohet; në ndërkohë sheh një gabim tek ta dhe i refuzon për shkak të gabimeve të tyre, ai do të mbetet i vetëm pa asnjë shok. Ai duhet të anashkaloj gabimin e shokut tij të vërtetë dhe jo të përmend gabimin e shokut tij të keq. Sepse diskutimet duhet që më shumë të korrigjojnë rrënjët e dashurisë se sa degët e saj.

09 - Ibn Sheudheb ka thënë: “Një njeri kishte një skllave me të cilën një natë ai kishte marrëdhënie intime me të fshehurazi. Kur shkoi tek gruaja e tij i tha: “Këtë natë Merjemi e kishte zakon të pastrohej, andaj pastrohu edhe ti!” Më pastaj u pastrua ai dhe gruaja e tij. Mirëpo, Merjemi pastrohej çdo natë.”

10 - Ebu Sa’ib ka thënë: “Mos mashtro, sepse mashtrimi është cilësi e mëkatarëve. Këshilloje vëllanë tënd sinqerisht pavarësisht nëse këshilla i vije atij se e mirë apo jo. Ndihmojë atë në çdo rast dhe largohu me të kudo që ai shkon.”

13. I mençuri dhe trajtimi i mirë ndaj njerëzve (përhapja e selamit)

01 - Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem ka thënë:

إن السلام من أسماء الله ، وضعه في الأرض ، فأفشوه بينكم

“Es-Selam është një nga emrat e Allahut që e ka zbritur në tokë. Prandaj, shpërndajeni atë (selamin) mes jush.”

02 - Detyrë e të mençurit është që ta përhapë selamin në mesin e njerëzve. Ai që i jep selam dhjetë njerëzve është si të ketë liruar një skllav.

Selami është diçka që e largon mllefin i cili gjendet tek njeriu në brendi dhe urrejtjen që njeriu mund ta ketë në zemër. Selami ndërprenë bojkotin tek njerëzit dhe i bën vëllezërit të jenë të butë ndaj njëri-tjetrit.

03 - Personi i cili i pari jep selam, është ndërmjet dy të mirave: Allahu ‘Azze ue Xhel e ngrit atë një nivel më të lart se sa personin që ai jep selam, për shkak se ai ia kujtoi atij selamin dhe përgjigjes së engjëjve në Selamin e tij në qoftë se njerëzit janë të pakujdesshëm në kthimin e selamit atij.

04 - Zubejd el-Jamii ka thënë: “Njeriu më bujar është ai që jep diç nga pasuria e tij pa kërkuar shpërblim për këtë. Falësi më i mirë është ai që fal edhe pse mund të ndëshkojë.

Njeriu më i mirë është ai që mban lidhjet me atë që i shmanget(e bojkoton/largohet) prej tij. Dhe koprraci më i madh është ai që nuk jep selam.”

05 - Kur myslimani të takohet me një mysliman tjetër, ai duhet t’i japë atij selam duke buzëqeshur. Ai që vepron kështu, i bien mëkatet e tij ashtu siç i bien pemës gjethet në vjeshtë. Ai që i buzëqeshet njerëzve, e meriton dashurinë e tyre.

06 - Buzëqeshja është cilësi e dijetarëve dhe e njerëzve të mençur. Buzëqeshja shuan zjarrin e kokëfortësisë dhe nxitjen e urrejtjes. Buzëqeshja të mbron nga ai që të urren dhe të shpëton nga ai që është i prirë që të shkatërroj marrëdhëniet midis njerëzve.

07 - ‘Uruesh ka thënë: “Më është treguar se në shkrimet e shenjta të mëparshme shkruan: Bir i dashur! Buzëqeshu njerëzve dhe flit me ta bukur (fjalë të mira dhe të zgjedhura). Në këtë mënyrë njerëzit do të duan më shumë se sa tu japësh dhurata”.”

08 - Nuk është e vepër e mirë për personin e mençur, të udhëzuar e të devotshëm që ta takoj atë që nuk është aq i devotshëm sikurse ai, me ballë të rrudhur. Pra, ai duhet t’i buzëqesh atij.

09 - Habib bin Ebi Thabit ka thënë: “Prej moralit të mirë të njeriut është që, të buzëqesh kur flet me shokun e tij.”

10 - Se’id bin Abdirr-Rrahman ez-Zubejdi ka thënë: “Më pëlqejnë dijetarët që janë të thjeshtë, që buzëqeshin dhe qeshin lehtësisht. Sa për atë që të takon me ballë të rrudhur duke menduar se ai të ka kryer një punë, e lus Allahun që të mos ketë ndonjë të tillë!”

14. I mençuri dhe shakaja.

01 - Transmeton Katade, se Enes bin Malik ka thënë: “Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem kishte një shërbëtor me emrin Enxhesheh i cili kishte zë të bukur, dhe njëherë pre herësh, Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem i tha atij:

يا أنجشة لا تكسر القوارير

“O Enxhesheh! Mos i the shishet!”

Ndërsa Katade, në lidhje me këtë hadith ka thënë: “E kishte për qëllim grat e dobëta.” (Shih Sahihun e Muslimit (2323))

02 - I mençuri duhet t’i përfitoj njerëzit me shaka dhe duke lënë anash zemërimin.

03 - Ekzistojnë dy lloje të shakasë: e lavdërueshme dhe e qortueshme. Shakaja e lavdërueshme nuk ka të bëjë me atë që Allahu ‘Azze ue Xhel urren, si mëkatet apo shkëputja e lidhjeve farefisnore.

Shakaja e qortueshme është ajo që shkakton armiqësi, largon respektin, prishë miqësinë, bën që i dobëti (ai që nuk kontrollon veten në fjalë v.p.) të sulmojë dikë dhe që fisniku ta urrej atë.

04 - Rabi’ah ka thënë: “Unë ua tërheq vërejtjen ndaj shakasë, sepse ajo shkatërron dashurinë dhe e futë urrejtjen në brendinë e njeriut.”

05 - Ibn Hubejk ka thënë: “Thuhet se: nuk duhet bërë shaka me fisnikun, sepse ai do të të urrejë, e as me të dobëtin sepse ai do të të sulmojë.”

06 - Sa vëllezër janë ndarë për shkak të shakasë? Sa bashkëshortë i kanë prishur lidhjet e tyre po për shkak të saj?! E gjitha filloi me një shaka.

07 - El-Hakem ka thënë: “Ishte zakon të thuhej se as nuk duhet grindur e as nuk duhet bërë shaka me shokun tënd. Muxhahidi kishte një shokë i cili bënte shaka me të. Kjo përfundoi që të dy ia kthyen shpinën njëri-tjetrit dhe nuk shkëmbyen më shumë se sa selam me njëri-tjetrin derisa ai vdiq.”

08 - Ka shaka që shkakton grindje. Andaj, i mençuri është i obliguar t’i shmanget kësaj. Sepse, grindjet janë të dënueshme në çdo rast. Kur një person grindet (debaton) me dikë, kjo ose ndodhë mes tij dhe mes dikujt që është më i ditur se ai; – e si mund që njeriu të debatoj me dikë që ka dije më shumë se ai?! – Ose grindet (debaton) me një person që është më pakë i ditur se ai; – e si të debatoj me dikë, kur ai ka më pak dije?!

09 - Grindja është vëllai i urrejtjes, ashtu siç debati është motra e armiqësisë! Edhe nëse grindja ka dobi, dobia e saj është e vogël, ndërsa e keqja e saj është shumë më e  madhe. Grindjet shpien në sharje dhe shpifje, gjë e cila shpie në konflikt, dhe konflikti çon deri në derdhjen e gjakut. Kurrë nuk është grindur njëri me dikë tjetër, veçse grindja të mos ketë ndryshuar zemrat e tyre!

10 - Bilal bin Sa’di ka thënë: “Nëse sheh një person që i ndërhyn njerëzve në fjalë, grindet me ta dhe vetëm mendimet e tij i duket të drejta, dije se ai njeri veçse ka humbur.”

11 - Nëse shakaja ka të bëje me mëkatet ato e nxijnë fytyrën dhe bëjnë që zemra të rrjedh gjak. Ato përhapin urrejtje dhe i japin jetë armiqësisë. E nëse shakaja nuk është e qortueshme, atëherë ajo e ngushëllon të pikëlluarin, e përmirëson miqësinë, i jep jetë shpirtrave dhe largon turpin që duhet larguar. I mençuri bën shaka të këndshme, pa dashur të bezdis dikë apo të kënaq dikë duke dëmtuar dikë tjetër.

12 - Ibrahimi ka thënë: “Vetëm ai që të do bën shaka me ty.”

13 - Muhamed bin el-Munkedir ka thënë: “Nëna ime tha për mua kur isha i vogël: Mos bën shaka me fëmijët e tjerë në mënyrë që të mos humbësh vlerën në sytë e tyre, ose në mënyrë që ata të mos gjejnë arsye që të sulmojnë.”

14 - Umer bin Hatabi radijAllahu ‘anhu ka thënë: “Ai që qesh shumë humbet respektin. Ai që bën shaka nuk do të merret kurrë si njeri serioz. Kushdo që e shpeshton një veprim të caktuar, njihet me të në mesin e njerëzve!”

15 - Ai që bën shaka me një person që nuk është në të njëjtin nivel me të, do të humbë vlerën në sytë e tij dhe pas një kohe ai do t’i vërsulet, edhe në qoftë se shakaja është plotësisht e drejtë. Është e lejuar të bësh shaka me njerëzit e nivelit tënd.

16 - Unë e urrej të bërit shaka kur njerëzit e rëndomtë janë të pranishëm. Gjithashtu, unë e urrej  mosbërjen shaka kur je me ata që janë të barabartë me ty.

17 - Ebu Abdirr-Rrahman Ebu el-A’raxh ka thënë: “Ibrahim bin Ed’ham na tregonte hadithe dhe bënte shaka me ne. Por menjëherë kur e shihte dikë që nuk ishte prej nesh, ai thoshte: Ai është spiun.”

15. I mençuri dhe të shmangurit prej njerëzve.

01 - Detyrë e të mençurit është që t’i shmanget njerëzve në përgjithësi dhe të qëndrojnë larg nga të ndenjurit shumë me ta. Nëse përfitimi i vetëm në këtë do të ishte mos-bërja mëkate, do të ishte e mjaftueshme për të që të mos e njollos gjendjen e tij të shëndosh me diçka që shpie në zënka.

02 - Umer bin el-Hatab ka thënë: “Merreni si pjesë të rëndësishme (të jetës suaj) mos-përzierjen me njerëz.”

03 - Sufjan bin ‘Ujejneh ka thënë: “Kam parë në ëndërr Sufjan eth-Theurin dhe se unë i thash atij: “Më këshillo ndonjë gjë.” Ndërsa ai më tha: “Ke kujdes nga njohja me shumë njerëz. Ke kujdes nga njohja me shumë njerëz. Ke kujdes nga njohja me shumë njerëz”.”

04 - Ahmed bin Hanbeli ka thënë: “E pashë se si Ibnus-Sammak i shkroi letër njërit prej vëllezërve të tij: “Po pate mundësi, bëhu vetëm rob i Allahut dhe mos bë asgjë tjetër (largohu nga njerëzit sa më shumë v.p.).”

05 - I mençuri nuk duhet të robëroj veten duke ndenjur me njerëzit e nivelit të tij, duke luftuar për të drejtat e tyre dhe duke i duruar dëmet e mundshme që ata i shkaktojnë. E gjithë kjo, nëse ai ka mundësi ta bëj këtë. Ngase, mos-përzierja me njerëzit e pastron zemrën dhe do ta ruaj kohën e adhurimit nuk do t’i kaloj së koti. Kështu vepruan të parët tanë të mirë dhe të mëvonshmit prej tyre.

06 - Ibnul-Mubarak ka thënë: “Një herë prej herësh, Fudajli e vizitoi Davud et-Taiun, por Davudi e mbylli derën. Pastaj Fudajli u ul ​​jashtë shtëpisë dhe filloi të qante, ndërsa Davudi ishte ulur brenda në shtëpi dhe qante.”

07 - Bekr Muhamed el-‘Abid ka thënë: “Davud et-Taiu më tha mua: “O Bekr! Qëndro larg nga njerëzit ashtu siç qëndron larg nga kafsha e egër grabitqare”.”

08 - Abdul-‘Aziz bin Hattab ka thënë: “Disa njerëz panë se një qen i madh i zi ishte shtrirë pranë Malik bin Dinarit, andaj i thanë atij: “O Ebu Jahja! A nuk po e sheh qenin afër teje?” Ai u përgjigj: “Ky është më i mirë se një shoqëri e keqe.”

09 - Kur dijetarët si Davud et-Taij qëndruan larg prej njerëzve të veçantë – e cila tregon se ata u shmangën edhe njerëzve të thjeshtë -, ata e bënë këtë në mënyrë që të ushtrojnë vetveten që të jenë në gjendje t’i përballojnë vetmisë. Kam frikë se ai i cili nuk braktis atë që është e lejuar do të bie në të ndaluarën. Lidhur me shkakun e kërkon të shmangurit nga të gjithë njerëzit, kjo ndodh kur nuk ka ndonjë të mirë në ta dhe e keqja është e përhapur në mesin e njerëzve. Sepse njerëzit në përgjithësi janë kurioz/e duan të mirën, ndërsa e shfaqin gjithnjë të keqën! Nëse ai është dijetar ata thonë se ai është bidatçi. Nëse ai është i pa ditur ata e fyejnë atë. Nëse ai është më i lartë se ata, ata e kanë zili atë. Nëse ai është nën ta ata e poshtërojnë atë. Nëse ai flet ata thonë se ai po dërdëllit. Nëse ai hesht ata thonë se ai është budalla. Nëse ai është kursimtar ata thonë se ai është koprrac. Nëse ai është bujar ata thonë se ai është shpenzues i pakujdesshëm. Ai i cili e lejon veten e vet që të mashtrohet nga këta njerëz, në fund do të pendohet , apo do të bie në rangun e tyre!

10 - El-Ekkaf Hafs bin Humejd ka thënë: “Jam shoqëruar me njerëz për pesëdhjetë vite radhazi, dhe ajo që pashë ishte se, askush nuk fshehu ndonjë nga të metat e mia, askush nuk u mundua të më pajtoj me dikë që unë i kisha ndërprerë lidhjet dhe nuk ndjehesha i sigurt ndaj atyre kur ata zemëroheshin. Andaj, të kalosh kohën me njerëz të tillë, është budallallëk i madh!”

11 - Malik bin Enes ka thënë: “Më kanë treguar se Ebu Dherri radijAllahu ‘anhu ka thënë: “Në të kaluarën njerëzit ishin gjethe pa gjemba. Sot janë gjemba pa gjethe”!”

12 - I mençuri e di se karakteret/sjelljet e njerëzve janë të ndryshme. Pothuajse të gjithë dëshirojnë ndihmesën dhe askush nuk dëshiron të lihet mënjanë. Kur të shohësh diçka të pazakontë tek vëllai yt fillon ta mos e duash atë. Kur të sheh diçka të pazakontë mërzitesh nga ai. Kur të mërzitesh nga ai fillon ta konsiderosh atë të bezdisshëm. Kur ta konsiderosh atë të bezdisshëm, atëherë fillon urrejtja. Kur urrejtja vije, së bashku me të vjen edhe armiqësia. Është budallallëk i madh që i mençuri të kaloj kohen me një njeri të tillë.

13 - Mekhuli ka thënë: “Nëse të shoqëruarit me njerëz është i mirë, dije se edhe më e shëndetshme është të shmangesh prej tyre.”

14 - Malik bin Dinar ka thënë: “Ai i cili nuk është i rehatshëm me fjalën e Allahut dhe pos kësaj ka nevojë për fjalët e njerëzve, atëherë dije se ai njeri ka pak dije, ka zemër të verbër dhe një jetë së koti!”

15 - Ibrahim el-Harbi ka thënë: “Një mbrëmje, pas akshamit, unë shkova në Xhaminë e Shenjtë dhe pash Fudajl bin ‘Ijadin ulur aty, dhe kështu shkova dhe u ula me të.” Ai më tha: “Kush është aty?” Unë thashë: “Ibrahimi.” Ai tha: “Pse ke ardhur këtu?” Unë u përgjigja: “Unë të pashë të vetmuar, prandaj erdha tek ti.” Ai tha: “A dëshiron të shpifësh, të zbukurohesh apo që të shohin njerëzit?” Unë i thashë: “Jo.” Ai tha: “Andaj, largohu prej meje.”

16. I mençuri dhe lidhja vëllazërore. (01)

01 - Transmetohet se Enes bin Malik ka thënë:

آخى رسول الله صلى الله عليه و سلم بين سلمان و أبي الدرداء و آخى بين مالك و بين الصعب بن جثامة

“I Dërguari i Allahut sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem vëllazëroi (bëri lidhje vëllazërore) në mes të Selmanit dhe Ebu Derdasë dhe mes ‘Arf bin Malik dhe es-Sa’b bin Xheththameh.”

02 - I mençur nuk duhet të neglizhojë krijimin e lidhjeve të ngushta me vëllezërit e tjerë dhe të qëndruarit pranë tyre në raste të fatkeqësive e të sprovave, ngase veprimet ndryshe, e bëjnë atë të përfolur për mangësi të shumta dhe mungesë të pastërtisë shpirtërore.

03 - Muhamed bin Uasi’ ka thënë: “E vetmja gjë që ka mbetur në këtë jetë janë tre gjëra: Namazi me xhemat, jeta e thjeshtë dhe vëllai (shoku) i mirë me të cilin ndihesh rehat.”

04 - Njeriu i mençur nuk duhet të ketë lidhje vëllazërore me atë të cilin nuk i del në ndihmë në kohët e vështira dhe nuk gëzohet së bashku me të atëherë kur ai gëzohet. Dhe, ka mundësi që një njeri me të cilin ke lidhje vëllazërore (një shok i sinqertë), të jetë më i mirë sesa vëllai nga gjaku. Ndërsa faktori që më së shumti i shërben ruajtjes së lidhjes vëllazërore me të tjerët, është të jesh i kujdesshëm ndaj gjërave që ata i pëlqejnë.

05 - Dashuria e vërtetë dhe e pastër është ajo dashuri që nuk ka të bëj me interesin. Ndërsa nuk prishet në qoftë se ne nuk i jep diçka. Dashuria është siguri, ashtu siç urrejtja është frikë.

06 - I mençuri nuk duhet të ketë asnjë lidhje vëllazërore përveç me atë të cilin e kundërshton në lidhje me epshin, e përkrah atë në mendimin e drejtë dhe që ana e brendshme e tij i përshtatet anës së jashtme. Vëllezërit më të mira janë ata që nuk polemizojnë, ashtu siç lavdërimi më i mirë është ai që vije nga fjalët e njerëzve të mirë. Njeriu nuk mund të ndjehet rehat kur afër e ka të dobëtin ashtu siç nuk mund të kesh dashuri ndaj të pabesit.

07 - Ma’mer ka thënë: “Shkova në shtëpi tek Katade dhe isha i etur. Në dhomë ishte një enë e madhe me ujë. E pyeta nëse më lejohet të pijë nga uji?” Ai u përgjigj: “Ti je shoku ynë”.” Ahmedi tregon se, Abdurrazaku në lidhje me këtë shprehje kishte thënë: “Katade deshi të thotë se, shoku nuk ka pse të pyes!”

08 - Ejub es-Sikhtijani ka thënë: “Ajo çfarë më motivon që të bëjë haxhin shpesh, është se, përgjatë kësaj periudhe mund të takoj vëllezër që unë nuk mund ti takojë kurrë.”

09 - I mençur duhet ta dijë se, qëllimi i vëllazërisë nuk janë takimet për të ngrënë dhe për të pirë. Por, ajo që bën të krijohet dhe të ruhet vëllazëria është, vazhdueshmëria në të ecurit e drejtë, të folurit me zë të ulët, të mos bëhet njeriu i vetëkënaqur, modestia dhe lënia anash e mospajtimeve.

10 - Nuk është mirë për njeriun që tu kërkojë vëllezërve të tij shumë shërbime, në mënyrë që pas një kohe të mos konsiderohet i bezdisshëm. Kur fëmija mëkon për një kohë të gjatë në gjirin e nënës, ka mundësi që ta lëndoj atë dhe ajo të detyrohet ta largojë atë pa dashje dhe me forcë!

17. I mençuri dhe lidhja vëllazërore. (02)

01 - Kushdo që mund të ndihmojë vëllanë e tij me diçka që e lehtëson fatkeqësinë e tij ose vështirësin e tij duhet ta bëjë këtë.

Myslimani e ka për obligim të mos jetë shkaktar që vëllai i tij të humbas diçka për të cilën ai ka nevojë. Ngase ky veprim për të është fatkeqësi dhe besimtari nuk duhet t’i gëzohet vëllait të vet me këtë.

02 - I mençur nuk duhet të ketë lidhje vëllazërore me mëkatarët. Sepse mëkatari është sikurse gjarpri i shurdhër i cili vetëm di të kafshoj dhe të lëshoj helmim. Dije se, mëkatari ka shoqëri dhe mban lidhje vëllazërore me të tjerët vetëm për interesat e tij personale. Fisniku krijon simpati për fisnikun vetëm nga një takim i vetëm, edhe nëse ata nuk takohen më pas kësaj here!

03 - Sufjani tregon se, Junus bin Ubejd u godit me një fatkeqësi; kështuqë, disa i thanë atij: “A nuk të ka vizituar Ibn ‘Aun?” Ai tha: “Nëse ne besojmë në dashurinë e vëllait tonë ndaj nesh, atëherë nuk dëmtohemi nëse ai nuk na viziton.”

04 - I mençuri nuk duhet të jetë arrogant e i pasjellshëm ndaj vëllezërve të tij. Nëse ai e bën një gabim të tillë, duhet që t’i jap fund menjëherë. Njeriu nuk duhet të jetë i pakujdesshëm qoftë edhe ndaj një sjelljeje të pahijshme.

Ai që e nuk është i kujdesshëm ndaj sjelljeve të këqija edhe në rast se ato janë të vogla, shumë shpejt ai mund të bëj sjellje të këqija të mëdha. Prandaj, është detyrë e çdonjërit që menjëherë t’i jap fund sjelljeve të këqija pa asnjë vlerësim ndaj vetvetes. Nuk ka mirësi në besueshmërinë pa besnikëri, ashtu siç nuk ka mirësi në dijen pa pasur frikë Allahun.

05 - I mençuri duhet të ketë lidhje vëllazërore vetëm me njerëz që kanë të menduar të pastër/të mirë, fe të mirë, dije e moral të mirë, mençuri e cila është fituar për shkak të qëndrimit të vazhdueshëm me të devotshmit. Dhe dije se, të shoqëruarit me një budalla i cili është rritur me njerëz të mençur është më e mirë sesa të shoqëruarit me një të shkathët i cili është rritur me njerëz injorantë!

06 - I mençuri hulumton në lidhje me njerëzit para se ai të krijoj lidhje vëllazërore me ta. Një nga përvojat më të mira të një personi është shprehja e dashurisë edhe në raste të zemërimit.

07 - Llukmani e kishte porositur djalin e tij duke i thënë: “Bir i dashur! Nëse dëshiron të krijosh lidhje vëllazërore me një njeri, atëherë fillimisht duhet ta zemërosh atë! Në rast se ai nuk është i drejtë ndaj teje kur ai është i zemëruar, ti duhet ta braktisësh atë menjëherë.”

08 - Shu’be ka thënë: “Një herë prej herësh, Ibn Mesudi radijAllahu ‘anhu i tha shokëve të tij: “Ju jeni ata të cilët ma largoni mërzinë!”

09 - Halid bin Safuan ka thënë: “Vetëm tri gjëra kanë mbetur nga kënaqësitë e kësaj bote: lidhja bashkëshortore, të kesh fëmijët pranë dhe takimi me vëllezërit.”

10 - I mençuri duhet ta dijë se, asnjë lumturi nuk mund të krahasohet me lumturinë që vjen nga të shoqëruarit me vëllezërit, dhe se asnjë brengë nuk mund të krahasohet me humbjen e tyre!

18. I mençuri dhe lidhja vëllazërore. (03)

01 - I mençuri nuk duhet ta përul vëllanë e tij për gabimin që ai mund të bëj. Ngase, në përgjithësi, ata kanë natyrshmëri të njëjtë. Prandaj, secili duhet të ketë durim me vëllanë e vet.

02 - I mençuri nuk duhet të ketë zili vëllezërit e tij. Zilia ndaj vëllait e infekton dashurinë ndaj tij, ashtu sikurse bujaria dhe zemërgjerësia në dashuri është shtytësi më i madh i angazhimit në të vepruar. Dashuria e vërtetë në asnjë mënyrë nuk mund të burojë nga një zemër e sëmurë. Njeriu duhet që të mos e bezdis/rëndon vëllanë e tij. Ndërsa, ai që e bezdis/rëndon vëllanë, e lë të qetë armikun dhe ia lehtëson atij punën (ndaj tij dhe vëllait të tij (v.p.)).

03 - Një nga faktorët që më së miri ngushëllon në rast telasheve, është të pajtuarit me caktimin e Allahut dhe takimi me vëllezërit.

04 - Ibrahim bin Abdil-lah el-Adani ka thënë: U pyet Sufjan eth-Theurij në lidhje me ujin (burimin) e jetës, kurse ai u përgjigj duke thënë: “Takimi me vëllezërit.”

05 - Sufjan eth-Theurij ka thënë: “Ka ndodhur që të kem takuar një vëlla dhe të kem përfituar nga ai takim një muaj më pas!”

06 - Ebu Sulejmani ka thënë: “Kam shikuar në një nga vëllezërit e Irakut, dhe përgjatë një muaji sa veproja ndonjë gjë, më dukej se atë e kam pranë.”

07 - Rabi’ah ka thënë: “Dinjiteti është dy llojesh: Dinjiteti i udhëtimit dhe dinjiteti i shtëpisë.

01 - Dinjiteti në udhëtim është që të t’i paguash shpenzimet e të tjerëve, të mos jesh i përçarë me shokët dhe të bësh shaka shumë por pa e zemëruar Allahun.

02 - Dinjitet në shtëpi është të qenit i rregullt në xhami, të kesh shumë vëllezër që i do për hir të Allahut dhe të lexosh shumë Kuran.”

19. I mençuri dhe armiqësia ndaj njerëzve.

01 - I mençuri duhet ta dijë se, ai që e do atë nuk ia ka zili, dhe se ai që nuk ia ka zili nuk i bëhet armik në asnjë moment. Prandaj, duhet pasur kujdes ndaj armikut të fshehur më shumë sesa ndaj armikut të hapur.

02 - Veprimi më i mirë për të mençurin është që të qëndroj nga larg çdo lloji i armiqësive se të hyjë në to.

03 - El-E’uer ka treguar se, Ismai’li ka thënë: “Armiqësinë e një personi mos e blej qoftë edhe me dashurinë e 1000 njerëzve.”

04 - Nuk i lejohet njeriut të mençur që të hakmerren për të keqen që ia bën dikush. Gjithashtu, nuk është e lejueshme për të që të mallkojë dhe të përgojojë armikun e tij. Ndihma më e mirë që mund të jepet kundër atij që të shkakton armiqësi, është që ai (armiku) të përmirësohet në lëshimet që i bën, e të cilat janë shkak që ty të të shkaktoj probleme.

05 - I mençuri shikon vendin se ku do të vejë këmbën para se të marrë hapin. Pastaj i afrohet armikut gjithnjë e më afër (në mënyrë që ta përfitoj atë (v.p.)), por jo në atë formë që e bën armikun t’i hudhet mbi. I mençuri nuk urren përderisa mund të gjej rrugëdalje deri tek dashuria ndaj personit. Nuk urren atë që detyrohet të jetoj me të, dhe nuk i shfaq armiqësi armikut të zemëruar dhe të padurueshëm. Kjo është zgjidhja e vetme për të shpëtuar prej tij.

06 - Pozita më stabile ndaj armikut është të mos flitet keq për të përderisa nuk është koha për një gjë të tillë. Fitorja më e lehtë ndaj armikut është që armiqtë tuaj të merren me njëri-tjetrin.

07 - Ibnus-Simak ka thënë: “Mos u frikëso nga ai i cili ruhesh, por ki frikë nga ai të cilit i beson!”

08 - Armiqësia e krijuar pas miqësisë me dikë është shumë e shëmtuar, ndërsa i mençuri nuk e bën një gabim të tillë! Nëse ndodhë që ai të bie në këtë, gjithnjë e lë një hapësirë që të kthehet prapa dhe të përmirësohet.

09 - Abdullah bin Hasan i ka thënë Muhamedit birit të tij: “Të këshilloj që të kesh kujdes e të mos armiqësohesh me askënd prej njerëzve. Sepse, armiqësia nuk të shpëton nga planet fatkeqe e dinake të armikut të mençur, dhe as nga sulmet e papritura të injorantit.”

10 - I mençuri kurrë nuk ka armiqësi ndaj askujt. Sepse, armiqësia patjetër se do të jetë ndaj njërit prej dy personave: armikut të mençur, nga planet dinake të të cilit kurrë nuk mund të jesh i sigurt, ose ndaj injorantit, sulmet e të cilit gjithnjë janë të atypëratyshme dhe asnjëherë nuk je i sigurt nga ai.

20. I mençuri dhe shoqëria. (01) 

01 - I Dërguari i Allahut sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem ka thënë:

مثل الجليس الصالح مثل العطار ، إن لم ينلك منه أصابك من ريحه ، و مثل جليس السوء مثل القين ، إن لم يصبك ناره أصابك شرره

“Shembulli i shokut të mirë është sikurse shembulli i shitësit të parfumeve, nëse nuk merr diçka prej tij, të paktën do të dalësh nga ai me aromë të mirë. Ndërsa, shembulli i shokut të keq është sikurse shembulli i farkëtarit, nëse nuk djegësh nga zjarri që i përdor, së paku do të dalësh nga ai duke ndjerë erë të keqe.”

02 - I mençuri qëndron me njerëzit e mirë dhe shmanget nga të këqijtë. Kjo ndodh sepse, dashuria për të mirët krijohet me shpejtësi ndërsa prishja e kësaj lidhje ndodh me ngadalë. Kurse, dashuria për të këqijtë shpejt prishet dhe merr një kohë të gjatë që ajo të krijohet.

Shoqërimi me njerëz të këqij bën që të lindin mendime të këqija për njerëzit e mirë. Dhe, ai që rri me njerëz të këqij nuk do të mund të shpëtoj që të mos bëhet edhe ai një prej tyre.

03 - I mençur e ka për detyrë që të shmanget nga njerëzit e dyshimtë në mënyrë që edhe ai të mos konsiderohet i tillë. Ashtu siç shoqërimi me njerëz të mirë sjell mirësinë, edhe shoqërimi me njerëz të këqij sjell të keqen.

04 - Sufjan bin Ujejneh ka thënë: “Ai i cili e do një njeri të mirë, në të vërtetë ai e do Allahun Subhanehu ue Te‘Ala.”

05 - Malik bin Dinar ka thënë: “Që të zhvendosësh shkëmbinj me njerëz të mirë është më mirë sesa të hash ëmbëlsira me mëkatarë.”

06 - I mençur nuk e njollos nderin e tij, e as nuk adaptohet me rrugët e së keqes duke u shoqëruar me të këqijtë. Por, gjithmonë është syçelë në mbrojtje të nderit të vet, dhe egon e tij mëson që gjithmonë të shoqërohet me njerëzit e mirë. Me kalimin e kohës, njeriu diç tjetër nga ajo që ajo që duket në shikim të parë.

07 - Ebu ‘Amr bin el-‘Ala ka thënë: “Një herë prej herësh, Se’id bin Xhubejri më pa duke ndenjur me disa të rinj, dhe më tha: “Çfarë të shtynë që të ndesh me të rinjtë? Do të ishte më mirë për ty që të shoqërosh të moshuarit”!”

08 - Ebu Derda radijAllahu ‘anhu ka thënë: “Që të kesh një shokë të mirë është më mirë sesa të jesh i vetëm. Por, më mirë të jesh i vetëm sesa të kesh një shok të keq. Gjithashtu, më mirë është të flasësh mirë se të heshtësh, dhe më mirë është që të heshtësh sesa të flasësh keq.”

09 - I mençuri nuk shoqërohet me të këqijtë, sepse shoqërimi me të keqin është pjesë e zjarrit që i sjell njeriut mëri. Dashuria e tij nuk është ashtu siç duhet të jetë, dhe ai nuk e mbanë fjalën që ta jep.

10 - Nga lumturia e një personi janë katër gjëra: “Që bashkëshorti/ja të jetë e të njëjta mendime me të, t’i ketë fëmijët e devotshëm, vëllezërit e tij të jenë të mirë dhe që furnizimi i tij të jetë në vendin e tij (e të mos ketë nevojë që të punoj jashtë vendit (v.p.)).”

21. I mençuri dhe shoqëria. (02)

01 - Nëse nuk përfitoni nga shoqëria juaj, atëherë dije se, më mirë që të ulesh me një qen sesa me të! Ai që shoqërohet me një njeri të keq asnjëherë nuk është i sigurt, ashtu siç dhe bëhesh i dyshimtë nëse ecën rrugëve të tilla (të dyshimta) apo të rrugëve të këqija.

02 - Hasan el-Basriu ka thënë: “Humbja jote më e madhe është të humbasësh një personi i cili gjithmonë të jep mendimin e tij dhe të këshillon kur ti ke nevojë. Mirëpo, kur ta humbasësh atë, do ta kërkosh një tjetër, dhe nuk do ta gjesh dot!”

03 - Uehb ka thënë: “Allahu mund të shpëtojë një fis të tërë për hir të një njeriu të mirë!”

04 - I mençuri është i detyruar të kërkojë mbrojtjen e Allahut nga shoqëria që nuk e ndihmon atë për ta përmendur Allahun, që nuk e ndihmon atë kur ai harron përmendjen e Tij dhe kur ai është i pakujdesshëm (ndaj përmendjes së Allahut), ata e shtyjnë që të mos e përmend Atë.

05 - Ai i cili shoqërohet me shokë të këqij, ai është më i keqi prej tyre. Ashtu siç njeriu i mirë shoqërohet vetëm me të devotshmit, edhe i keqi shoqërohet me mëkatarët. Nëse detyrohesh që për një çast të shoqërohesh me dikë, atëherë shoqërohu me ata të cilët kanë dinjitet.

06 - Abdul-Vahid bin Zejd ka thënë: “Shoqërohuni me ata që janë fetarë nga njerëzit e kësaj jete dhe jo me dikë tjetër. Nëse detyrohesh që të shoqërohesh me dikë tjetër, atëherë shoqërohu vetëm me ata që kanë dinjitet, ngase, ata nuk janë të pasjellshëm.”

22. I mençuri dhe dashuria për vëllanë (shokun)

01 - Nëse Allahu të mençurit i dhuron dashurinë e sinqertë të një myslimani i cili është i kujdesshëm që ta ruaj atë dashuri, ai detyrohet t’i përmbahet asaj çfarë kërkon dashuria e ndërsjellë. Pastaj, ai duhet të kalitë vetveten që të mbaj lidhjen me të edhe atëherë kur ai i shkëput ato, të shkojë tek ai edhe kur ai ia kthen shpinën atij, t’i japë (qoftë edhe dhuratë (v.p.)) atij edhe atëherë kur ai e privon atë nga e drejta themelore e tij, t’i afrohet edhe atëherë kur ai largohet, dhe ta konsiderojë atë sikurse të ishte shtyllë për të!

02 - Një nga mangësitë më të mëdha që njeriu mund të ketë, është që të jetë jostabil në dashuri ndaj të tjerëve.

03 - El-Asme’ij ka thënë: “Një beduin i mençur ka thënë: “Njeriu më i pavlerë për njerëzit, është ai i cili nuk kërkon të ketë vëllezër (shokë)! Mirëpo, ka edhe një person që është edhe më i pavlerë, dhe ai është: ai i cili ka pasur vëllezër (shokë) ndërsa ka humbur dashurinë e tyre që dikur kishin për të! Ai i cili di të bëj zgjidhje e mirë për veten e tij, di të bëj zgjedhjen edhe për të tjerët.”

04 - I mençuri duhet të mos jetë i shkujdesur në ruajtjen e dashurisë. Ai nuk mund t’i ketë disa fytyra apo dy zemra. Por e brendshmja e tij përputhet me të jashtmen që ai shfaq, dhe fjalët e tij janë në përputhje me veprat që ai i vepron. Nuk ka mirësi tek vëllazëria, mes të së cilëve të metat dhe gabimet e tyre vetëm shtohen.

05 - Jahja bin Ebi Kethir thotë se, Sulejmani alejhis-selam i ka thënë djalit të tij: “Bir i dashur! Ruaje lidhjen me shokun tënd të parë, dhe mos mendo se i dyti është sikurse i pari, e ndoshta as nuk i afrohet atij!”

06 - I mençuri nuk mund të jetë shokë me atë i cili ka shumë fytyra, dhe ai nuk lidhet vëllazërisht me personin i cili ia kthen shpinën. Ai shfaq për shokun atë dashuri që e mban brenda vetes.

Edhe pse më shumë mban dashuri përbrenda sesa atë që ai shfaqë. Kur ndodh ndonjë keqkuptim apo mosmarrëveshje mes tyre, ai është me të ashtu siç ka qenë edhe para se të ndodh ajo gjë. Sepse vëllai (shoku) i vetëm i cili ka vlerë është ai që posedon këtë cilësi.

07 - Hisham bin ‘Urueh thotë se, babai i tij ka thënë: “Nga urtësitë e mëhershme është: “Duaje shokun tënd dhe shokun e babait tënd.”

08 - Një nga cilësitë më të mëdha të dukshme përmes të cilave identifikohet nëse dashuria është e shëndoshë apo e keqe, është “të shikuarit”. Në të shumtën e rasteve, shikimi i mirë shfaq atë dashuri që njeriu ka në zemër. Dhe e kundërta e kësaj, shikimi mund të fsheh atë urrejtje që njeriu ka përbrenda. Prandaj, njeriu i mençur e sheh dashurinë e cila gjendet në zemër dhe që shfaqet në sytë e vëllait të tij.

09 - Ibrahim bin Shiklah ka thënë: “Nëse një person të thotë ty se të do apo të urren, atëherë atë që ai fsheh në zemër gjykoje të jetë ashtu siç ai shprehet, ngase ti nuk mund ta dish se çfarë ai mban në brendi. Prandaj, trajtoje atë sipas asaj që ai të shfaqet me anë të të shprehurit.”

10 - Ibrahim el-Xhehni ka thënë: “Shenjat e dashurisë i sheh në personin i cili të do edhe nëse ai nuk të shprehet!”

23. I mençuri dhe zgjedhja e shoqërisë.

01 - I Dërguari i Allahut sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem ka thënë:

الأرواح جنود مجندة فما تعارف منها ائتلف، وما تناكر منها اختلف

“Shpirtrat janë sikurse ushtarë të mobilizuar. Shpirtrat e afërt (të dashur me njëri-tjetrin) qëndrojnë pranë njëri-tjetrit dhe ata të cilët janë të kundërt (me njëri-tjetrin) ndahen/largohen.”

02 - Arsyeja për afërsinë respektivisht ndarjen e njerëzve, është njohja dhe mosnjohja e njëri-tjetrit (gjetja e gjuhës së përbashkët me njëri-tjetrin dhe e kundërta e saj). Kur njerëzit gjejnë gjuhën e përbashkët ata bashkohen, ndërsa kur mes tyre ka diçka që i bën të ndahen, ata qëndrojnë larg njëri-tjetrit.

03 - Muxhahidi ka thënë: “Një herë prej herësh, Ibn Abasi pa një njeri dhe tha: “Ky më do mua!” Të pranishmit i thanë atij: “Si e di këtë?” Ai u përgjigj: “Sepse unë e dua atë dhe “Shpirtrat janë sikurse ushtarë të mobilizuar. Shpirtrat e afërt (të dashur me njëri-tjetrin) qëndrojnë pranë njëri-tjetrit dhe ata të cilët janë të kundërt (me njëri-tjetrin) ndahen/largohen”.”

04 - Katade, në lidhje me fjalët e Allahut:

وَلاَ يَزَالُونَ مُخْتَلِفِينَ إِلاَّ مَن رَّحِمَ رَبُّكَ وَلِذَلِكَ خَلَقَهُمْ

“…por ata vazhdojnë të jenë të përçarë, përveç atyre, që i ka mëshiruar Zoti yt. Për këtë qëllim Ai i krijoi ata.” 11:118-119

ka thënë: “I krijoi për t’i mëshiruar dhe që ata ta adhurojnë Atë. Kur jemi tek ata që i nënshtrohen/adhurojnë Allahun, themi se, zemrat dhe dëshirat e tyre janë të përbashkëta edhe pse ata jetojnë në vende të ndryshme. Ndërsa ata që i bëjnë mëkate Allahut, zemrat e tyre janë të përçara edhe nëse jetojnë në të njëjtin vend!”

05 - Një nga shenjat më të mëdha që na bëjnë ta njohim dikë në çdo lëvizje dhe qëllim të tij, është të merret parasysh se me kë ai flet dhe kë e do. Sepse, njeriu është në fenë e shokut të tij dhe shpendët fluturues i bashkohen vetëm tufave të llojit të tyre!

06 - Hubejrah RahimehUllah ka thënë: “Njihi njerëzit në bazë të shoqërisë së tyre.”

07 - Imam Maliku RahimehUllah ka thënë: “Llojllojshmëria e njerëzve është sikurse llojllojshmëria e shpezëve. Pëllumbi rri me pëllumbin, sorra rri me sorrën, rosa rri me rosën e trumcaku rri me trumcakun! Ashtu ndodh edhe me njeriun; çdo njeri rri me ata të llojit të vet.”

08 - I mençuri shmanget nga shoqërimi me njerëzit që zakonisht janë labil dhe largohet nga shoqërimi i atij i cili nuk është i përkushtuar ndaj fesë. Ngase, ai që shoqërohet me dikë, njerëzit e identifikojnë përmes tij. I mençuri duhet të shoqërohet vetëm me atë i cili është sikurse ai apo që i ngjason atij. Nëse patjetër duhet të shoqërohesh me njerëzit, atëherë zgjidh atë i cili ta zbukuron ndejën, nuk të krijon reputacion negativ, nëse të sheh duke bërë ndonjë vepër të mirë e vlerëson atë, nëse të sheh duke bërë ndonjë vepër të keqe ta fsheh atë para të tjerëve (nuk ta shfaq atë), nëse jeni të heshtur ai fillon bisedën dhe nëse i kërkon diçka ai nuk bëhet koprrac ndaj teje.

Mirëpo, shumica e njerëzve në ditët e sotme, ana e tyre e jashtme është ndryshe me anën e tyre të brendshme!

09 - Ka prej njerëzve që posa t’i shohësh të pëlqejnë, dhe sa më shumë t’i njohësh aq më shumë të pëlqejnë. Ndërsa, në anën tjetër ka njerëz që posa t’i njohësh i urren, dhe sa më shumë t’i njohësh urrejtja për ta gjithnjë shtohet. Në realitet, ndarja mes tyre ka ndodhë shumë më parë, dhe atë për shkak se karakteri i tyre nuk përputhet, ndërsa ndarja e tyre është për shkak se brendia e tyre është e ndarë.

10 - Arsyeja për shfaqjen e pikëllimit kur dy vëllezër ndahen nga njëri-tjetri, është të mos qenit i kënaqur me paracaktimin e Allahut. Ai që bind veten që nga fillimi i vëllazërisë që shoqëria mund të përfundojë keq, nuk do të shfaq pikëllimin dhe dëshpërimin më shumë sesa duhet në rast ndarjeje.

24. I mençuri dhe vizita e vëllait.

01 - I Dërguari i Allahut sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem ka thënë:

إِنَّ رَجُلا زَارَ أَخًا لَهُ فِي قَرْيَةٍ أُخْرَى فَأَرْصَدَ اللَّهُ تَعَالَى عَلَى مُدْرَجَتِهِ مَلَكًا ، فَلَمَّا أَتَى الْمَلَكُ قَالَ لَهُ : أَيْنَ تُرِيدُ ؟ قَالَ : أَزُورُ أَخًا لِي فِي هَذِهِ الْقَرْيَةِ . قَالَ : هَلْ لَهُ عَلَيْكَ مِنْ نِعْمَةٍ ؟ قَالَ : لا ، إِلا أَنِّي أَحْبَبْتُهُ فِي اللَّهِ . قَالَ : فَإِنِّي رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكَ ، إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ أَحَبَّكَ كَمَا أَحْبَبْتَهُ

“Një herë prej herësh, një njeri vizitoi vëllanë e tij nga një vend tjetër. Allahu Subhanehu ue Te‘Ala dërgoi një engjëll i cili e priste në rrugë kur ai të kaloj. Kur arriti njeriu (tek vendi në të cilin qëndronte engjëlli), engjëlli e pyeti: “Nga po shkon?” Ai iu përgjigj: “Po shkoj ta vizitoj një vëlla timin i cili jeton në filan vendin.” Engjëlli i tha atij: “A përfiton prej tij?” Ai ia ktheu: “Jo, por unë po e vizitoj atë sepse e dua atë për hir të Allahut.” Engjëlli i tha atij: “Unë jam i dërguar i Allahut tek ti, dhe të përgëzoj që Allahu ‘Azze ue Xhel të do ty ashtu siç ti e do atë (vëllanë tënd).”

02 - Njeriu i mençur e ka për detyrë që t’i vizitojë vëllezërit dhe të kujdeset për hallet e tyre. Kur besimtari viziton dikë, nga kjo vizitë përfitohen dy gjëra: Shpërblimi në ahiret dhe arritja e kënaqësisë së shoqërimit me atë që e viziton.

03 - Abdullah bin Raxha el-Gadani ka thënë: “Utbeh el-Gulam e kishte zakon të qëndronte në varreza dhe në shkretëtirë, kurse natën e kalonte në vendbanime për të kaluar natën në to. Kur vinte dita e xhumasë, ai shkonte në Basra, falte namazin e Xhumasë dhe takonte vëllezërit e tij.”

04 - El-Firjabi ka thënë: “Uaki bin el-Xherrah erdhi tek unë, kur ishte nisur nga Jerusalemi për në Umre, ndër tjerash më tha: “O Ebu Muhamed! Nuk isha nisur për tek ti, por desha të të vizitoj dhe të qëndroj për pak tek ti.” Ai qëndroi tek unë një natë. Në mënyrë të ngjashme erdhi Abdullah bin Mubarak, i cili erdhi tek unë dhe që kishte veshur ihramin nga Jerusalemi, kur ai ishte në rrugën e tij për në Umre. Ai qëndroi tek unë për tre ditë. Ndër tjerash, unë i thashë atij: “O Eba Abdarr-Rrahman, qëndro tek për dhjetë ditë.” Ai tha: “Jo, sepse vizita zgjat për tri ditë.”

05 - Vizita e njerëzve përbëhet nga dy lloje:

01 - Vizitoni mes dy njerëzve lidhja në mes të cilëve është shumë e mirë, nuk kanë ndonjë problem mes tyre dhe çdo gjë mes tyre u shkon mirë. Në rastin e tillë, mendoj se është mirë që ata të dy të vizitohen sa më shpesh me njëri-tjetrin. Vizitat e tilla nuk janë të mërzitshme, përkundrazi dashuria vetëm sa shtohet.

02 - Që dashuria në mes atyre nuk është aq e mirë dhe ata i druhen njëri-tjetrit. Në qoftë se gjendja është kështu, unë mendoj se ata duhet më pak ta vizitojnë njëri-tjetrin. Dhe dije se vizitat e tilla janë paksa të mërzitshme.

06 - Hasen bin Salih ka thënë: “Dashuria e sinqertë nuk shtohet në ndonjë formë, përveçse nëpërmjet takimeve të shpeshta.”

07 - Nëse lidhja vëllazërore ndërmjet vëllezërve janë të mira, nuk ka rëndësi në qoftë se nuk takohen shpesh sepse lidhja është e nivelit të lartë që të ruhet edhe me takime më të rralla. Dashuria që dëmtohet nga takimet e pakta është e rreme. Ata të cilët nuk kanë dashuri të sinqertë ndërmjet vete nuk duhet të vizitohen shpesh, ngase ata mund të bëhen të bezdisshëm dhe të mërzitshëm për njëri-tjetrin.

08 - Ibn Abbasi radijAllahu ‘anhu ka thënë: “Njeriu më fisnik tek unë është shoku i cili i kalon të gjithë për tu ulur pranë meje.”

09 - Katade, në lidhje me fjalët e Allahut Subhanehu ue Te‘Ala:

وَيَسْتَجِيبُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ

“Ai u përgjigjet lutjeve të atyre që besojnë dhe bëjnë vepra të mira…” 42:26

Ka thënë: “ky ajet e ka për qëllim atë se, ata ndërmjetësojnë për vëllezërit e tyre.

وَيَزِيدُهُم مِّن فَضْلِهِ

“…e u jep edhe më tepër prej dhuntisë së Vet.” 42:26

Do të thotë se, ata ndërmjetësojnë për vëllezërit e vëllezërve të tyre.”

10 - ‘Amir bin Kajs ka thënë: “Më mungon Basra për katër arsye: thirrjet e myezinëve, etja gjatë ditëve, vëllezërit e mi atje dhe se ajo është vendlindja ime.”

25. I mençuri dhe ahmaku. (01)

01 - Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem thënë:

مثل الجليس الصالح مثل العطار ، إن لم يعطك من عطره أصابك من ريحه ومثل الجليس السوء مثل القين إن لم يحرق ثوبك أصابك من دخانه

“Shembulli i shokut të mirë është sikurse shembulli i shitësit të parfumit, nëse nuk të jep asnjë parfum së paku do të ndjesh erën e mirë. Dhe shembulli i shokut të keq është sikurse shembulli farkëtarit, nëse nuk të djeg rrobat së paku do të ndjesh tymin (që vije nga zjarri që ai e përdor).”

02 - I mençuri është i detyruar që të mos shoqërohet me ahmakun dhe të marrin. Por është i detyruar të shoqërohet me të mençurin dhe të shkathëtin. Nëse nuk përfiton mençurinë e tij së paku përfiton nga dija që ai ka. Ndërsa shoqërimi me ahmakun, - edhe nëse nuk merr budallallëkun e tij të paktën do të ndotesh nga shoqërimi me të.

03 - Jasir bin ‘Amr (një prej tabiinëve (v.p.)) ka thënë: “Bojkotoje ahmakun. Gjëja më e mirë që mund t’ia bësh atij është bojkotimi!”

4 - Kur nuk e njeh se cili është ahmaku, dije se shenjat e tij janë: kundërpërgjigja shpejtë në shenjë hakmarrjeje, nuk sigurohet në atë që e thotë (flet atë që e dëgjon edhe pa e ditur se a është e vërtetë, e përhap dhe e beson atë (v.p.)), të qeshurit e tepërt, është kontradiktor, shpif ndaj njerëzve të mirë dhe shoqërohet me njerëzit e këqij.

05 - Ahmakut, nëse ia kthen shpinën, dëshpërohet. Nëse shoqërohesh me të, iu duket vetja e tij se është dikush me vlerë. Nëse je i butë me të, është i pasjellshëm ndaj teje. Nëse ti je i pasjellshëm ndaj tij, ai është i butë ndaj teje. Nëse ti sillesh mirë ndaj tij, ai sillet keq ndaj teje. Nëse ti sillesh keq ndaj tij, ai sillet mirë ndaj teje. Nëse ti je i pa drejtë ndaj tij, ai është i drejtë ndaj teje. Nëse ti je i drejtë ndaj tij, ai është i pa drejtë ndaj teje.

06 - Se’id bin Ebi Ejub ka thënë: “Mos u shoqëro me të keqin, ngase ai është sikurse të jetë pjesë e zjarrit. Dashuria e tij nuk është e drejtë dhe ai nuk i përmbahet premtimit të tij.”

07 - Errësira me e madhe për njeriun është marrëzia (ahmakllaku), ndërsa mendjemprehtësia është reflektim i mençurisë. Nëse njeriu sprovohet me të pasurit nevojë të shoqërohet me ahmakun, ai e ka për obligim që t’i përmbahet karakterit të vet dhe t’i shmanget karakterit të këtij shoqëruesi. Në të njëjtën kohë, ai duhet ta falënderoj Allahun sa më shumë për atë që e ka bërë të kuptoj diçka që të tjerët nuk e kanë arritur.

08 - El-A’mesh ka thënë: “Heshtja është përgjigja më e përshtatshme ndaj ahmakut.”

09 - I mençuri është sprovuar me të shoqëruarit me dikë që ka cilësi të tilla, nganjëherë ai duhet të shtiret kinse nuk ka ndodhur ndonjë gjë. Butësia ndonjëherë është nënshtrim, e ndonjëherë kjo është shtylla e mençurisë.

10 - Sufjan eth-Theuri ka thënë: “Njeriu është krijuar vetëm si ahmak. Përndryshe, nuk do kishte pasur vlerë jeta e tij!”

26. I mençuri dhe ahmaku. (02)

01 - Disa nga cilësitë e ahmakut janë nxitimi, moskujdesi, mosveprimi, mëkatet, injoranca, urrejtja, ligësia, lavdërimi i vetvetes, kundërshtimet e tepërta, zilia, padrejtësia, mashtrimi, neglizhenca, harresa, mashtrimi, veprimet e turpshme, arroganca, armiqësia dhe përbuzja.

02 - Një nga shenja më e mëdha e ahmakut është gjuha e tij. Zemra e tij është në majën e gjuhës, ajo që i vije në mendje, menjëherë e shpreh gjuha e tij.

03 - I mençuri duhet t’i shmanget personit që ka këto cilësi dhe e ka për obligim që të braktis shoqërimin me të. Ata që kanë cilësi të tilla, shpeshherë ndodh t’i vërsulen atyre që shoqërohen me ta (kacafyten me ta padrejtësisht).

04 - Uehb bin Munebih ka thënë: “Ahmaku është sikurse petku i shqyer nga të gjitha anët. Nëse e arnon njërën anë, ana tjetër shqyhet. Ai është sikurse gota balte e thyer. As nuk mund të riparohet e as të rikthehet në baltë.”

05 - Nëse shoqërohesh me ahmakun, gjithnjë do të vuash prej tij. Kur t’i shmangesh do të të përgojojë. Nëse ai të jep ndonjë gjë apo të kryen ndonjë shërbim, do ta kujtoj atë gjë. Nëse ti i jep atij apo i kryen ndonjë shërbim, ai është jo-falënderues. Nëse ta tregon ndonjë sekret, dyshon në ty, e nëse ti i tregon një sekret atij, ai të mashtron (e përhapë atë). Nëse ai është mbi ty të nënvlerëson, e nëse ai është nën ty atëherë të fyen.

06 - Ahmaku beson se ai është krijesa më e mençur dhe se të gjithë të tjerët janë të marrë deri në një masë! Ahmaku urrehet nga njerëzit dhe do mbetet i pa njohur në botë (për mirësinë e pretenduar të tij (v.p.)). Veprimet e tij nuk janë të mira. Ai nuk është i lavdëruar tek Allahu dhe as tek njerëzit e mirë. Ndërsa i mençuri, është i dashur tek njerëzit dhe zotëria në mesin e tyre. Allahu është i kënaqur me veprimet e tij në jetën tjetër dhe njerëzit e mirë janë të kënaqur me veprimet e tij në jetën e kësaj bote.

07 - Hasan el-Basriu ka thënë: “Më e dashur për mua është që një i mençur të ma kthej shpinën, sesa të më dojë një ahmak.”

08 - Njeriu i mençur e ka për detyrë të mos shoqërohet me dikë që nuk përfiton prej tij.

09 - Prej tipareve të mençurit janë dhembshuria, heshtja, qetësia, sinqeriteti, sakrifica, urtësia, dija, devotshmëria, drejtësia, forca, vendosmëria, shkathtësia, butësia, toleranca, ulja e shikimit, dëlirësia dhe trajtimi i mirë i të tjerëve.

Nëse i jepet mundësia njeriut që të shoqërohet me ndonjë të mençur, ai duhet të mos i ndahet atij për asnjë çast dhe për asnjë arsye.

10 - Malik bin Dirhem ka thënë: “Një herë prej herësh, përderisa isha në udhëtim e sipër, kalova pran një manastiri në të cilin pash një murg, më përshëndeti dhe, edhe unë e përshëndeta. Ndër tjerash më tha: “Të këshilloj që të kesh kujdes nga shoqëria e cila nuk ke dobi. Mos u ul afër dhe as larg saj.”

27. I mençuri dhe spiunimi (gjurmimi i gabimeve të njerëzve) 

01 - Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem ka thënë:

إياكم والظن، فإن الظن أكذب الحديث، ولا تجسسوا، ولا تحسسوا، ولا تباغضوا، وكونوا عباد الله إخوانا

“Largohuni nga paragjykimi (dhe hamendësimi), sepse paragjykimi është thënia më e gënjeshtërt. Mos spiunoni, mos gjurmoni dhe mos urreni njëri-tjetrin, por jini robër të Allahut dhe vëllezër.”

02 - Hasan el-Basriu ka thënë: “Mos pyet për veprat e mira dhe të këqija të vëllait tënd, ngase kjo është spiunim.”

03 - I mençuri e ka për detyrë që të ketë zemër të pastër duke mos gjurmuar për gabimet e njerëzve, por në vend kësaj duhet të preokupohet me gabimet dhe mangësitë e tij.

Ai që merret me mangësitë e tij dhe jo me ato të tjerëve, do ta pushoj trupin dhe nuk do të lodhë zemrën. Sa herë që ai i kupton gabimet e veta, i konsideron ato më të lehta gabimet sesa gabimet e njëjta të vëllait të tij. Mirëpo, nëse njeriu merret me gabimet e të tjerëve në vend të gabimeve të tij, do t’i verbohet zemra dhe do t’i lodhet trupi; gjë e cila ia pamundëson atij largimin e gabimeve të veta.

04 - Esh-Shejbani ka thënë: “Në shkrimet e mëparshme thuhet: ‘Atë që mbjell do ta korrësh’.”

05 - Kërkimi i mangësive të të tjerëve është prej llojeve të hipokrizisë, kurse mendimi i mirë për tjetrin është pjesë e besimit. I mençuri mendon më të mirën për të tjerët, ndërsa telashet dhe pikëllimet i mban për veten e vet. Injoranti ka mendim të keq për njerëzit dhe nuk mendon fare për telashet dhe mëkatet e veta.

06 - Mendimi i keq mund ndahet në dy lloje:

A - I ndaluar: Atëherë kur njeriu ka mendim të keq për myslimanët në përgjithësi.

B - I rekomanduar: Atëherë kur njeriu ka mendim të keq në lidhje me atë që, -për shembull, ka një grindje në çështjet fetare apo të kësaj bote, gjë e cila të bën që të kesh frikë prej tij. Në këtë rast është e rekomandueshme për të pasur mendim të keq për të që të ruhesh prej kurthave të tij.

07 - Abdullah bin ‘Amr bin ‘As radijAllahu ‘anhu ka thënë: “Në Teurat thuhet: ‘Ai që bën tregti ka shumë mundësi që të bëhet njeri i prishur. Ndërsa ai që ia bën gropën shokut të tij, do të bie vetë në të’.”

08 - I mençuri e ka për detyrë që të mos ketë moralin dhe veprat e njerëzve të thjeshtë, prandaj nuk duhet të gjurmoj gabimet e njerëzve. Ai që gjurmon gabimet e të tjerëve, në realitet i përhap gabimet e veta. Ka mundësi që, gjurmimi për gabimet e të tjerëve është shkak që gabimet e tij të përhapen.

Prandaj, si ka mundësi që myslimani të kritikoj vëllanë e tij për gabime të cilat edhe vetë bie në to?!

28. I mençuri dhe dhënia pas kësaj bote.

01 - Allahu Azze ue Xhel ka bërë njeriun të jepet pas kësaj bote kalimtare aq sa të mos shkatërrohet ajo. Ngase, kjo botë është shtëpia e të devotshmëve, vendi ku të nënshtruarit ndaj Tij punojnë për të fituar shpërblime dhe vend ku njeriu e mbush bagazhin me vepra të mira. Sikur të kishin hequr dorë nga kjo botë, atëherë ajo do të shkatërrohej. Gjë e cila do të shkaktonte që njerëzit të mos kenë mundësi që ti kryejnë obligimet e Allahut, e lëre më kur jemi tek veprimet vullnetare që i bëjnë robit dobi në ahiret.

02 - Është e qortueshme që njeriu ta lë anash dynjanë.

03 - Ibnul-Mubarak ka thënë: “Bujaria e mos preokupimit me atë se çfarë kanë të tjerët, është më me vlerë sesa bujaria në dorëlirësi ndaj të tjerëve. Dinjiteti i të qenit i kënaqur me atë që ke është më me vlerë sesa dorëlirësia ndaj të tjerëve.”

04 - Ibn Sirini ka thënë: “Nëse gjërat nuk janë ashtu si dëshiron ti, atëherë duaji ashtu siç janë.”

05 - Njeriu më i pasur është ai që nuk është rob i kësaj bote. Kurse, njeriu më i varfër është ai që udhëhiqet nga robëria pas kësaj jete. Dhënia pas kësaj bote është arsye pse gjërat zhvendosen nga vendi i tyre. Dhënia pas kësaj bote është e ndaluar (ngase ajo e vdes zemrën e njeriut), ashtu siç frika shkakton vdekjen. Nëse dëmi i vetëm i dhënies pas kësaj bote do të ishte llogaridhënia e gjatë para Allahut për atë që ka fituar, do të ishte e mjaftueshme që besimtari të mos jepej pas kësaj bote.

06 - Dhënia pas kësaj bote nuk do ta shtojë rrizkun. Po që se vepron kështu, më së paku që mund të dënohet është se, nuk do ta shijoj atë që e ka deri më tash. Kështu që, njeriu lodhet për të arritur diçka që ai nuk është i sigurt nëse do ta arrij atë apo do të vdes. Nëse i dhëni pas kësaj bote nuk do të ishte i tillë, por më shumë do mbështetej në Krijuesin e qiejve, do të furnizohej me atë që në realitet as që e ka pritur.

07 - Dhënia pas kësaj bote është shenjë e varfërisë, ndërsa koprracia petku i varfërisë. Koprracia është ushqim i të dhënit pas kësaj jete, ashtu siç fanatizmi e ushqen injorancën. Mosbamirësia është vëllai i të dhënit pas kësaj bote, ndërsa mendjemadhësia është vëllai binjak i budallallëkut.

08 - Transmeton Abdirr-Rrahman el-‘Utbi se babai i tij ka thënë: “Benu israilët u grinden në lidhje me kaderin 500 vjet. Pastaj ata shkuan tek njëri prej dijetarëve të tyre në mënyrë që ai të gjykonte mes tyre.” Ata thanë: “Na trego për kaderin? Por bëjë këtë shkurtimisht dhe qartë, në mënyrë që njerëzit e thjeshtë ta kenë më të lehtë që të kuptojnë.” Ai tha: “Kjo është humbje për të mençurit dhe fitore për injorantët”.”

09 - Ai që i nënshtrohet dhënies pas kësaj bote nuk do të ketë paqe dhe rahati asnjëherë. Ngase gjëja e tillë në vazhdimësi i sjell njeriut probleme.

10 - I mençuri e ka për detyrë që të mos jepet shumë pas kësaj jete në mënyrë që të mos fajësohet në dynja dhe ahiret. Por qëllimi i tij duhet të jetë që t’i përmbush obligimet e Allahut. Atij që i mungon synimi i shëndoshë do ta dëmtoj veten dhe do ta lodhë trupin. Ai i cili jepet pas kësaj dynjaje në këtë mënyrë (pra, me qëllime të pastra dhe duke iu bindur caktimeve të Allahut ashtu siç duhet (v.p.)) ka qëllime të pastra dhe të lavdërueshme.

29. I mençuri dhe xhelozia.

01 - Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem ka thënë:

لا تباغضوا ولا تحاسدوا ولا تدابروا وكونوا عباد الله إخوانا

“Mos e urreni njëri-tjetrin, mos keni zili njëri-tjetrin dhe mos ia ktheni shpinën njëri-tjetrit, por bëhuni robër të Allahut, vëllezër të vërtetë.”

02 - I mençuri është i obliguar që gjithnjë të qëndrojnë larg të gjitha llojeve të xhelozisë. Shenja më e vogël e xhelozisë është që njeriu të mos jetë kënaqur me caktimin e Allahut, ai dëshiron të kundërtën e asaj që Allahu ka vendosur për të dhe pastaj dëshirën që tjetri të humb dhuntinë e Tij.

03 - Shpirti dhe mendja e ziliqarit nuk rehatohen derisa ta sheh vëllanë e tij t’i ketë humbur dhuntitë që Allahu ia ka dhënë.

04 - Umer bin Hatabi radijAllahu ‘anhu ka thënë: “Nuk ka asnjë njeri të cilin Allahu e ka veçuar me ndonjë dhunti shtesë ndaj të tjerëve, veçse ka edhe një njeri që ia ka zili për atë.”

05 - Muhamed bin Sirin ka thënë: “Kurrë nuk kam pasur dikë zili për diçka të kësaj bote. Si mund ta kem atë zili (për ndonjë gjë të kësaj bote) kur ai është rrugës për në Xhenet (është i devotshëm (v.p.))?! Apo, si ta kem mëkatarin zili për diçka, kur ai është rrugës për në Zjarr të Xhehenemit?!”

06 - Xhelozia është cilësi e të mallkuarve, ndërsa mungesa e saj është cilësi e njerëzve të ndershëm. Çdo gjë që digjet mund të shuhet, me përjashtim të zjarrit të zilisë i cili nuk shuhet.

07 - Nga xhelozia lind urrejtja, ndërsa urrejtja është thelbi i së keqes. Kush mbjell të keqën në zemrën e tij, padyshim se nga ajo do të mbijë një bimë e hidhur. Trungu i saj është urrejtja, kurse fryti i saj është pendimi.

08 - Xhelozia do të thotë që të dëshirosh që vëllai yt ta humbet dhuntinë që i është dhënë për ta zotëruar vetë atë. Kurse ai i cili dëshiron që edhe ai ta ketë të njëjtën dhunti sikurse të vëllait të vet pa e humbur atë vëllai i tij, kjo nuk është xhelozia e keqe nga e cila jemi ndaluar.

09 - Ndoshta nuk do të ekzistonte aspak xhelozia, por ja që Allahu i ka veçuar disa njerëz me dhunti shumë më specifike se disa të tjerë. Aq më më të mëdha dhe të shumta të jenë dhuntitë e Allahut ndaj njeriut, edhe më shumë do të shtoheshin xhelozët ndaj tij.

10 - Muhamed bin Sirin ka thënë: “Kurrë nuk kam pasur zili dikë, qoftë në çështje të fesë apo të dynjasë.”

11 - Nuk ka shpëtim më të mirë nga ai që të xhelozon, sesa të qëndrosh larg tij. Përderisa ai i sheh dhuntitë tuaja që t’i ka dhënë ty Allahu, në vazhdimësi do të ndjehet i parehatshëm në lidhje me këtë, do të ketë mendim të keq për Allahun dhe zilia e tij ndaj teje vetëm se do të shtohet edhe më shumë.

12 - I mençuri duhet të sigurohet që ta largoj xhelozinë për njerëzit sa më shpejt që mundet. Ilaçi më i mirë kundër shërimit nga kjo sëmundje, është qëndrimi larg atij që ti po e xhelozon. Nuk të xhelozon askush për shkak të ndonjë të mete që ti ke apo për shkak të të këqijave që ti i posedon, por xhelozia vije si rezultat që njeriu nuk është i kënaqur me caktimin e Allahut për të.

13 - Hammad bin Humejd i tha Hasan el-Basriut: “O Ebu Se’id, a mund të ketë zili dikë besimtari?” Ai u përgjigj: “Sa shpejt harrove bijtë e Ja’kubit alejhis-selam kur ata kishin zili Jusufin alejhis-selam! Por fshihe xhelozinë në gjoksin tënd. Ajo nuk do të dëmtojë përderisa nuk flet apo vepron diçka si rezultat i saj.”

14 - Po t’i vije në mend të mençurit që ta ketë zili vëllanë e tij, ai lufton për ta fshehur atë që ka dhe nuk e shfaq atë që ka brenda.

15 - Zakonisht xhelozia gjendet në mesin e atyre që janë të barabartë ose përafërsisht të njëjtë. Nuk ka njeri i cili arrin diçka në këtë jetë, veçse ekziston dikush që e urren atë apo e ka zili për këtë që ka arritur.

16 - Njeriu xheloz është armik i pazbërthyeshëm. I mençuri nuk duhet të lejojë xhelozin që të gjykojë në qoftë se ndodhë diçka. Ngase, nëse ai gjykon, do të gjykojë vetëm në dëm të rivalit të tij. Nëse i kërkohet të ndaj drejtësinë, atë do ta ndaj në dëm të atij që e xhelozon. Nëse do të privojë dikë nga diçka, e privon vetëm rivalin e tij apo në dëm të tij (që e xhelozon). E gjithë kjo, me të vetmen arsye sepse rivali i tij ka diçka për të cilën ai e ka zili. Andaj, njeriu duhet të ketë kujdes nga njerëzit që kanë cilësi të tilla. Ata mund të jenë shumë të afërt me të, kolegë, fqinjë e kushërinj.

17 - El-‘Abbas bin Bekkar ka thënë: “Një njeri i tha Shubejb bin Shebbas: Me të vërtetë unë të dua ty.” Shubejbi i tha atij: “E di këtë.” Ai i tha: “Si e di ti këtë?” Ai u përgjigj: “Sepse ti nuk je fqinji im e as kushëri im.”

18 - Sa shenjë e keqe që është xhelozia! Ajo e shpie njeriun në pikëllim e mjerim. Ajo është sëmundje që nuk ka shërim.

19 - Kur e sheh xhelozi dhuntinë që i është dhënë vëllait të tij, shtanget. Kur e sheh vëllanë e tij të bëjë ndonjë gabim, gëzohet. Fytyra e tij dëshmon qartë atë që ka në zemrën e tij. Nuk kam parë ndonjë njeri që është xheloz në dikë, të sillet mirë me njerëzit.

20 - Xhelozia thërret në mjerim. Kujtoje ngjarjen e Ademit alejhis-selam me Iblisin, “kur ky i fundit e pati zili atë, dhe zilia që ai pati i solli atij mjerimin e përjetshëm. Zilia ishte shkaku që ai u mallkua pasi që i ishte dhënë pozitë e lartë.”

30. I mençuri dhe zemërimi.

01 - Transmeton Xhabir bin Abdilah radijAllahu ‘anhu se, një njeri erdhi tek Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem dhe tha: “O i Dërguari i Allahut, më mëso diçka me të cilën do të hyjë në Xhenet, por mos flis shumë gjatë në mënyrë që unë ta mbaj në mend.” Ai sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem i tha:

لا تغضب

“Mos u zemëro.”

02 - Njerëzit më të mençur dhe më të përgatiturit në përgjigjet e tyre janë ata që nuk zemërohen.

03 - Zemërimi i shpejtë është më i dëmshëm për të mençurin sesa zjarri për barin e thatë. Ngase, ai që zemërohet mençuria i largohet dhe thotë e vepron gjëra i ndikuar nga epshi.

04 - Vuhejb ka thënë: “Në Inxhil shkruan: “O biri i Ademit, më kujto Mua kur ti zemërohesh dhe Unë do të të kujtoj ty kur zemërohem Unë.”

05 - Zemërimi i shpejt është prej cilësive të budallenjve. Ndërsa mungesa e tij është prej cilësive të të mençurve.

06 - Zemërimi të bën që ti të veprosh vepra që nesër do të ndjesh keqardhje. Korrigjimi i gjërave është më i lehtë para zemërimit sesa pas.

07 - Bekkar bin Muhamed ka thënë: “Ibn ‘Aun nuk e kishte zakon të zemërohej. Nëse dikush e zemëronte atë, ai i thoshte atij: ‘Allahu të bekoftë’!”

08 - Ebu Se’id ka thënë: “Kur ‘Aun bin Abdilah bin ‘Utbeh zemërohej në ndonjë prej robërve të tij, e kishte zakon t’i thoshte: “Ti i përngjan shumë pronarit tënd (d.m.th. ‘Aunit)! Ti më kundërshton mua, dhe unë e kundërshtoj Allahun.” E nëse ndodhte që ta zemëronte edhe më shumë, thoshte: “Ti je i lirë për hir të Allahut” (d.m.th. nuk je më robi im).”

09 - Atëherë kur i mençuri sheh diçka që ai e urren, është i detyruar të mendoj se sa shpesh bën mëkate ndaj Zotit ndërsa Ai është i Butë me të! Atëherë zemërimi i tij do të kaloj dhe nuk do të bëj ndonjë veprim që nuk e bëjnë njerëzit e mençur. Përveç kësaj, do të ketë edhe shpërblim tek Allahu si rezultat i braktisjes së kësaj cilësie.

10 - Nëse dëmi i vetëm i zemërimit do të ishte se, njerëzit e mençur të zemëruarit nuk ia marrin fjalën, do të ishte e mjaftueshme për të që t’i shmanget zemërimit në çdo mënyrë të mundshme.

11 - Asnjë dijetarë nuk justifikon atë që lëshon gruan e vet ose atë që liron robin e Tij kur është i zemëruar. Kurse, në të njëjtën kohë, këta dijetarë e justifikojnë atë që ndahet nga gruaja e tij ose liron robin e tij si rezultati i gjendjes së dehur.

12 - Krijimtaria e njeriut është e përbërë nga zemërimi dhe butësia në të njëjtën kohë. Kushdo që zemërohet dhe bëhet i butë në të njëjtën vepër, nuk ka bërë asgjë të keqe përderisa zemërimi nuk e shtynë atë që të bëjë apo të thotë diçka të urryer. Megjithatë, është më e lavdërueshme të shmangurit zemërimin në çfarëdo gjendje.

13 - Abdul-Melik bin Mervani ka thënë: “Ai i cili nuk zemërohet nuk mund të jetë i butë sepse i butësia e njeriut vërehet vetëm atëherë kur ai zemërohet.”

31. I mençuri dhe lakmia.

01 - Sehl bin Sa’di radijAllahu ‘anhu ka thënë: “Një njeri erdhi tek Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem dhe i tha: “O i Dërguari i Allahut! Ma mëso një vepër e cila e bën Allahun dhe njerëzit të më duan mua nëse unë e bëj atë.” Ai u përgjigj:

أزهد في الدنيا يحبك الله، وأزهد فيما في أيدي الناس يحبك الناس

“Hiq dorë nga gjërat e kësaj bote (dhe kontrollo veten nga ajo që të tërheq) do të dojë Allahu. Hiq dorë nga ajo që është në dorë të njerëzve do të duan ata.”

02 - I mençuri nuk lakmon në atë që posedojnë të tjerët dhe në atë që nuk mund të bëhet e tija në asnjë mënyrë; këtë gjë duhet ta anashkaloj plotësisht (pra, të mos mundohet ta bëj të tijën). Të shpresosh atë që është e të tjerëve është varfëri e plotë, e çfarë mund të thuhet për atë që nuk ekzistonë fare (që nuk mund të jetë e tij në asnjë mënyrë)?

03 - Sa’d bin ‘Ammarah radijAllahu ‘anhu ka thënë: “Bir i dashur, mos u bëj shumë lakmitar duke shfaqur lakminë për diçka, sepse kjo mos-lakmia është një thesar i vërtetë. Kurse të këshilloj që të largohesh nga ajo që është në dorë të të tjerëve, sepse kjo është varfëria më e madhe.”

04 - Përpjekja më fisnike që e bën njeriu për diçka në jetën e tij, është që të mos lakmoj atë që e kanë të tjerët. Ai që lakmon kurrë nuk do të fitoj pasuri dhe kjo të sjell nderin më të madh. Përgëzoje atë të cilin ka njëmend zemër të devotshme dhe që nuk i janë verbuar sytë nga lakmia për atë që e kanë të tjerët!

05 - Kushdo që dëshiron të jetë i lirë e të mos jetë i robëruar, nuk duhet të lakmojë për atë që nuk e ka. Ngase lakmia është varfëri dhe e kundërta e saj është pasuria e vërtetë. Ai që lakmon do të poshtërohet dhe nënçmohet, ndërsa ai që është i kënaqur me atë që ka do të jetë i ndershëm dhe i pavarur.

06 - Tregohet se Ahmed bin Hanbel e ka dëgjuar Ibnus-Simakun duke thënë: “Lakmia është litar për zemrën tuaj dhe zinxhirë me të cilën të janë lidhur këmbët. Andaj, largoje lakminë nga zemra në mënyrë që të zgjidhet zinxhiri përreth këmbëve.”

07 - I mençuri nuk lakmon në atë çfarë kanë miqtë e tij, ngase për të kjo është poshtërim dhe në të njëjtën kohë, bëhet i shkujdesur ndaj hapave real që i ndërmerr armiku i vërtetë. Vetëm kështu njeriu e shpëton veten e vet.

08 - Mos-lakmia mbjell paqe dhe nder, kurse përmallimi dhe lakmia mbjellin lodhje dhe poshtërim. Sa e sa njerëz kanë lakmuar, por janë lodhur dhe janë poshtëruar pa arritur qëllimet e tyre? Sa e sa njerëz nuk lakmuan, por që në anën tjetër jetuan në paqe dhe me nder, pos kësaj iu është dhënë edhe më shumë nga ajo që dëshiruan?!

09 - Mu’auijeh bin ‘Ammar transmeton se Ebu Xha’feri ka thënë: “Të mos lakmosh në atë që kanë të tjerët është ndershmëria e vërtetë!”

32. I mençuri dhe të lypurit.

01 - I mençuri e ka për detyrë që në çfarëdo gjendje t’i shmanget lypjes. Që njeriut t’i ikën mendja për të lypur, e bën atë ta nënvlerësoj veten dhe të humbas pozitën ndër njerëzit. Dhe e kundërta e kësaj, i jep atij krenari/nder dhe e ngrit pozitën e tij ndër të tjerët.

02 - Musa bin Tarif ka thënë: “Kur unë kam nevojë për dikë, krenaria/nderi më largohet nga zemra ime. Ndërsa kur e largoj këtë nevojë nga agjenda ime (nuk merrem me të), më kthehet krenaria/nderi në zemrën time.”

03 - Umer bin Hatabi radijAllahu ‘anhu ka thënë: “Ai i cili lyp për tu bërë i pasur le ta dijë se kjo është një prej gurëve të ndezur në Xhehenem që do të futet në gojën e tij. Prandaj, ai që dëshiron të kërkoj pak, le të kërkojë sa më pak dhe ai që dëshiron të kërkoj shumë le të kërkoj sa më shumë.”

04 - Hakim bin Kajs bin Asim tregon se babai i tij kur ishte në prag të vdekjes i këshilloi fëmijët e tij duke u thënë: “Bijtë e mi të dashur! Keni kujdes nga lypja! Ngase lypja duhet të jetë furnizimi i fundit i njeriut.”

05 - I mençuri nuk duhet të lypë që njerëzit ta kthejnë duarthatë dhe nuk duhet që të bëhet i tepërt kur të lyp që njerëzit të mos e privojnë (edhe nga ajo që kanë pasur t’ia japin). I mençuri duhet të jetë i përmbajtur dhe fisnik e të mos kërkoj diçka që s’është për të dhe të mos e lë atë që i takon dhe e ka pranë. Dhe më mirë është që të humbasësh diçka sesa t’ua kërkosh atë njerëzve të gabuar. Ai që i kërkon diçka personit të gabuar e ul vetën dy herë më shumë dhe ngritë personin të cilit i ka kërkuar.

06 - Sufjan bin Ujejneh ka thënë: “Ai që i kërkon diçka një personit të pa vlerë ai e ka ngritur atë.”

07 - Mutarrif bin Abdil-lah bin esh-Shikhir i tha djalit të vëllait të tij: “Nipi im i dashur! Nëse ke nevojë për ndonjë gjë prej meje, atëherë shkruaje atë në një copë letër. Me këtë unë dua ta ruaj fytyrën tënde nga poshtërimi/nënçmimi i lypjes.”

08 - Fatkeqësia më e madhe është e keqja që vije më pas. Gjysma e matufërisë është që të lypësh prej njerëzve ose që të shkoj mendja që të lypësh prej tyre. Ai që ndjehet i ndershëm dhe krenar i nënvlerëson gjërat materiale të kësaj bote. Ndërsa nuk bëhet njeriu i ndershëm përderisa nuk qëndron larg nga ajo që të tjerët kanë dhe të ketë durim me atë që bëjnë ata. Që t’i lypësh vëllezërve tu diçka, kjo i lodhë ata. Kurse t’i lypësh të tjerëve është e pafrytshme.

09 - Ibn Mes’udi radijAllahu ‘anhu ka thënë: “T’i kërkohet vëllait diçka është sprovë. Nëse i jep atij, ai lavdëron dikë tjetër dhe jo personin që i ka dhënë. Nëse ai nuk i jep atij, ai flet keq edhe për të tjerët që nuk ka kërkuar prej tyre.”

10 - Nëse dëmi i vetëm i lypjes do të kishte qenë nënçmimi i vetvetes gjatë kryerjes së vet aktit apo edhe atëherë kur të shkon mendja që të lypësh, do të ishte më mirë që i mençuri të haj dhe e të përtyp bërthama e të mos lyp përderisa ia del disi.

Megjithatë, nëse njeriu detyrohet që të lyp, atëherë le të lyp prej dikujt për të cilin e di se do t’i japë ose t’i lyp atij që ka pushtet dhe i cili nuk e qet në pozitë të palakmueshme, ashtu siç është gjendja me atë të cilin jep pa kërkuar prej tij. Kush mbështetet në Allahun, Allahu do t’i mjaftoj atij. Dhe kush kërkon lavdinë tek Allahu, Ai nuk do ta bëj që të ndjehet asnjëherë i varfër. Kurse ai që kërkon lavdinë tek njerëzit, do të poshtërohet para tyre!

33. I mençuri dhe kënaqësia. 

01 - Ibn Umeri ka thënë:

“I Dërguari i Allahut sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem më kapi për krahu dhe më tha: “Bëhu në këtë jetë si të jesh një i huaj ose udhëtar.”

Nuk ka asnjë dyshim në lidhje me vërtetësin e hadithit.

02 - Në këtë hadithë Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem e urdhëroi Ibn Umerin radijAllahu ‘anhu që të jetë në këtë jetë si të ishte një i huaj ose udhëtar. Është sikurse ai e urdhëron atë që të jetë i knaqur me pak nga kjo jetë. Sepse, kur i huaji dhe udhëtari janë larg nga shtëpitë e tyre nuk kan për qëllim që të arrijnë ndonjë pasuri të shumtë. Ata preferojnë që të jenë të knaqur më pak sesa të fitojnë shumë nga gjërat e kësaj bote.

03 - Aktham bin Sejfi RahimehUllah ka thënë: “Bir i dashur! Ai i cili nuk e ka humb shpresën për atë të humburën ai e lodhë trupin e tij. Ai që është i kënaqur me atë që ai ka është gjithmonë i lumtur.”

04 - Ibn Mesudi radijAllahu ‘anhu ka thënë: “Katër gjëra tashmë janë të mbaruara dhe askush nuk mund të fitoj më shumë se sa tjetri; krijimi, morali, furnizimi dhe jetëgjatësia.”

05 - Një nga dhuratat më të mëdha që Allahu mund ti jap robit të Tij është kënaqësia. Nuk ka asgjë që e pushon trupin me tepër se si të qenurit i kënaqur me kënaqësinë dhe të mbështeturit në rrizkun që ia ka caktuar Allahu. Nëse dobia e vetme e kënaqësisë do të ishte se ajo e pushon trupin dhe e mbron atë nga vendet e këqija për të arritur pak më shumë, do të kishte qenë e mjaftueshme për të urdhëruar të mençurin që gjithmonë të jetë i kënaqur pa marr parasysh gjendjen e tij.

06 - Muhamed bin el-Munkadir ka thënë: “Kënaqësia është një pronë që kurrë nuk përfundon.”

07 - I mençuri e di se atij që i mungon kënaqësia kurrë nuk do ta shtone atë me para. Është më mirë që të kesh pak të holla dhe pak shqetësime se shumë të holla dhe shumë shqetsime. I mençuri i hakmerret zellit të kënaqësisë në të njëjtën mënyrë siç i hakmerret armikut me hakmarrje. Se shkaku që e pengon furnizimin e të mençurit, është shkaku në furnizimin e injorantit.

08 - Ibn-ul-Mubarak RahimehUllah ka thënë: “Kënaqësia është një cilësi më e mirë se sa bujaria.”

09 - Kënaqësia gjendet në zemër. Ai që ka një zemër të pasur edhe duart i ka të pasura. Ai që ka një zemër të varfër ska kurrëfarë dobie nga pasuria e tij. Ai që është i kënaqur nuk ndjen asnjëherë zemërimin. Ai jeton në paqe dhe rehati. I pa kënaquri kurrë nuk ndalet përmalluari pas të humburës. Është sikur se pasuria dhe varfëria luftojnë me njerëzit.

10 - el-Medini RahimehUllah ka thënë: “Durimi në formë të përmbajtjes dhe të kënaqësis në lidhje me nevojat dhe varfërin është më e madhe se sa bujaria.”

11 - Ai i cili e detyron veten që të jetë i kënaqur dhe pastaj i ka zili njerëzit për atë që ata kanë nuk është kështu për shkak të kënaqësisë dhe bujaris – ai është kështu për shkak të paaftësisë dhe dështimit.

12 - Muhamed bin Ka’b el-Kuradhi RahimehUllah ka thënë në lidhje me fjalët e Allahut Subhanehu ue Te‘Ala:

مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً

“Kush bën vepër të mirë, qoftë mashkull ose femër, e duke qenë besimtar, Ne do t’i japim atij një jetë të mirë (në këtë botë), e (në botën tjetër) do t’u japim shpërblimin më të mirë për veprat e tyre.” 16:97

“Do të thotë kënaqësia.”

34. Nxitja në të qenurit i kënaqur në vështirësi dhe durimi prej saj.

01 - Ibn Abbasi radijAllahu ‘anhu ka thënë se i Dërguari i Allahut sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem ka thënë: “Gjëja e parë që Allahu e krijoi ishte lapsi, më pas Ai e urdhëroi atë dhe shkruajti gjithçka që do të ndodh deri në Ditën e Gjykimit.”

02 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Është e obliguar për të mençurin që të jetë i bindur se të gjitha gjërat e kanë caktimin e tyre. Ka prej atyre (gjërave) të cilat kanë ndodhur dhe është e pamundur që të mos ndodhin, sikurse ka gjëra të cilat nuk mund të ndodhin, gjëra të cilat njerëzit nuk kanë mundësi me i bërë të ndodhin.

Nëse njeriun në një moment e kap koha e vështirësisë, obligohet që të vishet me një rrobe e cila i ka dy cepe. Njëra prej tyre të jetë durimi dhe tjetra të jetë kënaqësia. Nëse e vepron këtë gjë (pajiset apo vesh këtë rrobë) do të përfitojë shpërblimin e plotë. Sa e sa vështirësi kanë qenë të vështira që të largohen dhe më pas janë larguar me lehtësi për një çast.”

03 - Ebul Haxhxhaxh El-Ezdij (RahimehUllah) ka thënë: “E kemi pyetur Selmanin (radijAllahu ‘anhu) se çfarë është imani në kader?” Ai u përgjigj: “Kur ta mësoi  robi se ajo që e ka goditur nuk ka pas mundësi që të mos e godasë [dhe ajo që nuk e ka goditur nuk ka mundësi ta godas atë.]”

04 - Abdul Uahid Ibn Zejd (RahimehUllah) ka thënë: “I kam thënë Hasen (El-Basriut); O babai i Seid-it: “Nga ka ardhur ky moral?” Ai u përgjigj: “Nga mungesa e të qenurit i kënaqur me Allahun.” Unë i thashë: “Nga vjen mungesa e të qenurit i kënaqur me Allahun?” Ai u përgjigj: “Nga mungesa e njohjës së Allahut.”

05 - Sufjan Ibn Ujejneh (RahimehUllah) ka thënë: “Kam dëgjuar një burrë nga pasuesit e librit i cili e pranoi islami duke thënë: “Allahu i shpalli Daudit; O Daud! Duro në vështirësitë dhe do të vij prej Meje ndihma.”

06 - Abdul Uahid Ibn Zejd (RahimehUllah) ka thënë: “Unë nuk dua që ndonjë vepër t`i paraprij durimit përveçse kënaqësisë dhe unë nuk dij ndonjë gradë me të çmuar dhe më të lartë se kënaqësia. Kënaqësia është koka (maja më e lartë) e dashurisë (ndaj Allahut).”

07 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Durimi i bashkon të gjitha çështjet, (durimi) është rregulluesi i vendosshmërisë dhe shtyllë e mençurisë, (durimi) është mbjellës i mirësisë dhe zgjidhës (i problemeve etj) për ata që nuk kanë zgjidhje.”

08 - Mejmun Ibn Mehran (RahimehUllah) ka thënë: “Nuk e arrin diçka të mirë asnjë rob, qoftë i dërguar apo jo, vetëm se me durim.”

09 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Durimi (mund të) ndahet në tri pjesë; Durimi prej mëkateve, durimi në bindje dhe durimi në vështirësi dhe në fatkeqësi.”

10 - Më i miri prej tyre është durimi prej mëkateve. I mençuri i mediton gjendjet e tij duke u bërë i qendrueshëm në të tri gjendjet të cilat i përmendëm. Ai duhet të ketë durim në tri ndarjet që ne i cilësuam më parë, në mënyrë që të ngrihet me to në gradat e kënaqësisë me Allahun e Lartësuar gjatë gjendjes se tij të rëndë dhe të lehtë. Unë lus Allahun që të arrijmë në ato grada me ndihmën e Tij.

11 - Transmeton Thabit El-Bunani nga Muadhetu gruaja e Siletu Ibn Ushejm (RahimehUllah) se ka thënë: “Silah bin Ushejm ishte jashtë në betejë me djalin e tij. Ai i tha atij: “O biri im! Shko para dhe lufto derisa të vritesh në mënyrë që unë të pres shpërblim për durimin tim. Ai veproi kështu dhe luftoi derisa u vra. Pastaj pas tij babai i tij luftoi dhe u vra.”

“Kur i erdhi lajmi për vdekjen e burrit dhe djalit të saj, i erdhën gratë dhe ajo tha; Nëse keni ardhur (për të më uruar) me çfarë Allahu na ka nderuar (mirësevini), përndryshe kthehuni mbrapsht.”

35. Nxitja në të qenurit tolerant ndaj njerëzve. 

01 - Ebu Hurejra (radijAllahu ‘anhu) ka thënë:

“Një burrë erdhi dhe tha: “O i Dërguari i Allahut! Unë kam të afërm me të cilët i mbaj lidhjet ndersa ata i shkëpusin me mua, ata sillen keq me mua e unë sillem mirë me ta, ata më injorojnë mua ndërsa unë jam i butë me ta.” I Dërguari i Allahut (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “Nëse çështja është sikurse po thua, kjo është e njëjtë sikur po i spërkat ata me pluhur të ndezur. Me ty do të jetë një përcjellës prej Allahut përderisa do të vazhdosh në këtë gjendje.”

02 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Është i obliguar i mençuri që të jetë tolerues me të gjithë njerëzit në përgjithësi dhe të mos hakmerret ndaj tyre sepse nuk ka ndonjë shkak që e parandalon të keqen më mirë sesa mirësia dhe nuk ka ndonjë shkak që e rrit të keqen më shumë sesa përdorimi i njëjtë (kthimi i të keqes me të keqe) me të.”

03 - Ejubi (RahimehUllah) ka thënë: “Një burrë nuk mund të jetë fisnik derisa t`i ketë dy cilësi; të qenurit i përmbajtur ndaj asaj që kanë njerëzit dhe të jetë i tolerueshëm ndaj tyre.”

04 - Umer Ibn Abdul Aziz (RahimehUllah) ka thënë: “Çështjet më të dashura tek Allahu janë tri; Të falësh kur ke mundësi, të jeshë i mesëm kur ke pasuri dhe të jesh i butë në adhurim. Çdo kush i cili sillet butë ndaj dikujt në këtë dynja vetëmse do të sillet butë Allahu me të në ditën e kijametit.”

05 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Njeriu i mençur obligohet që të jetë falës ndaj të tjerëve të cilët e trajtojnë atë keq, duke shpresuar se Allahu i Lartësuar do t`ia falë gjynahet të cilat i ka bërë më parë, sepse njeriu që është falës ndaj të tjerëve ia obligon vetes faljen për shkak që të marrë shpërblime, ndërsa personi i cili dënon edhe nëse ai hakmerret (ndaj të tjerëve duke i dënuar), është më afër pendimit. Ndërsa ai i cili e ka një vëlla të cilin e done arsyeton atë gjatë gjithë jetës për gabimet e tij.”

06 - El-Fedajl Ibn Ijjad (RahimehUllah) ka thënë: “Arsyetoje vëllain tënd deri në 70 gabime.” Iu tha atij: “Si mund të bëhet kjo o babai i Aliut?!” Ai u përgjigj: “Sespe vëllai të cilin e vëllazërove për hirë të Allahut, nuk mund të shtojë mbi 70 gabime.”

07 - El-Fedajl Ibn Ijjad (RahimehUllah) ka thënë: “Ai i cili kërkon një vëlla pa të meta, do të ngeli pa vëlla.”

08 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Njerëzit që janë më së shumti larg urrejtjes janë ata të cilët e rrisin (duke i falur të tjerët) shpërblimin. Ndërsa njerëzit me shkallën më të lartë, janë ata të cilët e mbulojnë injorancën me urtësi. Mirësia është vetëm për atë i cili sillet mirë me atë që i është sjellur keq, ndërsa shpërblimi i të mirës me të mirë është vetëm një karakter i barabartë, të cilën mund ta kenë vepruar edhe kafshët ndonjëherë.”

10 - Nëse në falje (ndaj të tjerëve) dhe në mos hakmarrje të mos kishte cilësi falënderuese përveçse rehatimit të shpirtit dhe lumturisë së zemrës, kjo do të mjaftonte që të ishte e obliguar mbi njeriun e mençur që të mos e humb kohën e tij duke u sjellur me moralin e kafshëve. Kush i përgjigjet të keqes me të keqe, ai është i keqi, edhe pse nuk është ai që e ka nisur i pari.

11 - Lukmani (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) i tha të birit:

“Ka gënjyer ai i cili ka thënë se sherri (e keqia) e shuan sherrin (të keqen). Nëse ai është i sinqertë në këtë, atëherë le të ndezi një zjarr afër një zjarri tjetër dhe të shikoi a e shuajnë ata njëri tjetrin? Vetëm mirësia e shuan sherrin (të keqen) ashtu sikurse e shuan ujti zjarrin.”

36. Përmendja e cilësive të të mençurit dhe të keqit. 

01 - Ebu Hurejra (radijAllahu ‘anhu) ka thënë: “U tha: “O i Dërguari i Allahut! Cilët janë njerëzit më të mirë?”

Tha: “Njerëzit më të mirë tek Allahu janë ata më të devotshmit.”

Ata thanë: “Ne nuk të pyetëm për këtë.”

Tha: “A po më pyesni mua për origjinën e Arabëve?”

Ata thanë: “Po.”

Tha: “Më i miri prej jush në periudhën e injorancës është më i miri prej jush në islam nëse ata e kuptojnë (fenë).”

02 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Njeriu më i mirë është ai që më së shumti i friksohet Allahut. Njeriu i mirë është personi i devotshëm.

Devotshmëria është vendosshmëria për të vepruar gjërat e urdhëruara dhe për tu përmbajtur nga të gjitha gjërat e ndaluara. Atij që i është vërtetuar vendosshmëria në këto dy cilësi, ai është “i devotshmi” dhe e meriton që të quhet “më i miri”. Ndërsa ai që i humb te dyja ato apo njërën prej tyre apo një pjesë prej tyre, të tillit i mangësohet nga mirësia e tij aq saka humbur prej tyre.”

03 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Njeriu i mirë nuk është urrejtës, as ziliqar, as që kënaqet me diçka që e ka goditur dikënd, as nuk i sulmon të tjerët, as nuk e proekupon veten me gjëra të kota, as nuk është i shkujdesur derisa të shkatrrohet, as keqbërës, as mburrës, as gënjeshtar, as nuk mërzitet shpejt, as nuk i këput lidhjet me shokun e tij, as nuk i dëmton shokët e tij, as nuk e humb atë për të cilën është përgjegjës, as nuk ka mungesë respekti në dashuri, ai i jep atij prej të cilit nuk pret që t`ia kthejë atë të mirë, ai e siguron atë që nuk ka frikë, ai fal kur ka mundësi të dënojë apo marr hak dhe i vazhdon lidhjet me ata të cilët i këpusin ato.”

04 - Ibrahim Ibn Shikiletu (RahimehUllah) ka thënë: “Çdo gjë ka jetë dhe vdekje. Ajo që i jep jetë njeriut të mirë është kontakti me njërëzit e mirë. Ndërsa ajo që i jep jetë njeriut të keq është shoqërimi me njerëzit e këqinj.”

05 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Njeriu i mirë bëhet i butë kur ai fiton ndjeshmërinë, ndërsa i keqi bëhet i vrazhdë kur trajtohet me mirësi. Njeriu i mirë i çmon njerëzit e mirë dhe nuk i poshtëron të këqinjtë. Ai nuk e dëmton/bezdis të mençurin dhe as nuk bën shaka me budallain. Ai nuk shoqërohet me mëkatarin e paturpshëm porse u jep përparësi vëllezërve të tij duke u dhënë atyre atë çfarë ai zotëron…”

06 - Ibrahim Ibn Ebi Alijjeh (RahimehUllah) ka thënë: “Kam parë Salim Ibn Abdullahin dhe Muhammed Ibn Abdul Aziz duke ecur me kalë në tokën romake. Njëri prej tyre e la kafshën e tij që të pushojë ndërsa tjetri ndaloi në mënyrë që të vinte tjetri (ai që pushoi).”

07 - Unë e pashë se si Salim bin Abdil-lah dhe Muhamed bin Abdil-Aziz shalëronin në Perandorinë Romake. “Kur njëri prej tyre ishte duke pushuar kalin e tij, tjetri ndalohej në mënyrë që ai tjetri ta zinte atë.”

08 - Sha’biu (RahimehUllah) ka thënë: “Njerëzit më të mirë janë ata që duan shpejtë dhe urrejnë ngadalë, të tillët ngjasojnë me gotën e argjendë e cila thyhet ngadalë dhe riparohet shpejtë. Njerëzit më të këqinj janë ata që duan ngadalë dhe urrejnë shpejtë, të tillët ngjasojnë me gotën prej balte e cila thyhet shpejtë dhe riparohet ngadalë.”

09 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Njeriu i mirë është ai që kur i jipet diçka falenderon, ndërsa atë që nuk i jep gjë ai e arsyeton, ndërsa ata që i këpusin lidhjet me të ai i vazhdon ato, ai që i mban lidhjet me të, atij i jep përparësi, kush kërkon prej tij, ai i jep, ndërsa atij që nuk kërkon, ai fillon dhe i jep, nëse dikush mendon se ai është i dobët, e mëshiron atë, nëse dikush e mendon si të dobët, ai e shikon vdekjen më të mirë për të se sa ajo çka ai përcepton për të. Ndërsa njeriu i keq, është e kundërta e çdo gjëje që kemi përmendur.”

10 - Ebu Isa (RahimehUllah) ka thënë: “Ibrahim Ibn Ed`hem ishte fisnik. Ai shoqërohej me njerëzit ashtu siç ata ishin dhe hante me ta.” Tha: “Ndonjëherë ai u dhuronte atyre mish të pjekur në skarë dhe lloje hurmash. Ndodhte që kur ai ishte i vetëm me shokët e tij, me të cilët ai ndjehej rehat, ndodhte që ata të bënin mundje.” Tha: “Ai bënte punën e dy burrave dhe kur ai ishte vetëm, hante brum (miell të përzier) me ujë.”

11 - Ebul Hauari (RahimehUllah) ka thënë: E kam dëgjuar babain tim duke thënë; “Nuk ka njeri të cilit nuk i pranohet pendimi, përveç atij me karakter të keq. Ai nuk pendohet nga ndonjë mëkat vetëm se do të bjerë një mëkat më të keq (se ai që u pendua).”

12 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Njeriu i mirë në këtë jetë len pas tij gjurmë të lavdërueshme. Veprat e tij janë të pranuara në jetën tjetër. E don atë ai që është larg dhe ai që është afër, i pakënaquri dhe i kënaquri ndjehen rehat me të. Armiku dhe i keqi qëndrojnë larg tij, shoqërohen me të, të mençurit dhe më të mirët. Unë nuk kam parë asnjë gjë që më së shumti e ul fisnikërinë e njeriut të mirë sikurse varfëria, pavarësisht nëse ajo është në zemër apo në materie.”

13 - Ebu Xhuhejfe (RahimehUllah) ka thënë: “Uluni me të moshuarit, shoqërohu me të mençurit dhe pyesni dijetarët.”

37. Përmendja e ndëshkimit ndaj pranimit të fjalës së thashethemxhive apo gënjeshtarëve. 

01 - Hudhejfja (radijAllahu ‘anhu) ka thënë: E kam dëgjuar të Dërguarin e Allahut (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) duke thënë:

“Nuk do të hyjë në xhennet thashethemxhiu.”

02 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Janë të obliguar të gjithë njerëzit që të largohen nga të gjitha mendimet shkaqet e të cilave të shpien në urrejtje dhe ndarje mes njerëzve. I mençuri nuk futet në mendimet të cilat i përmendëm dhe as që i pranon fjalët e thashethemxhiut sepse ai e din se çfarë gjynahu merr dhe çfarë ndëshkimi ka për thashethemxhiun për veprën e tij.”

03 - Sulejman Ibn Daud (RahimehUllah) i ka thënë birit të tij: “Biri im! Bëj kujdes nga thashethemet sepse ato janë më të mprehta se shpata.”

04 - Amr Ibn Mejmun (RahimehUllah) ka thënë: “Kur Musa i biri i Imranit nxitoi që të takohet me Zotin e tij, pa një burrë poshtë Arshit dhe dëshiroi edhe ai një vend si të atij burri, dhe e pyeti Zotin e tij që t`i tregoi emrin e atij burrit.”

05 - Zoti iu përgjigj dhe i tha: “Unë nga veprat e tij do të të tregoj tri vepra; Ai nuk i kishte zili (hased) njerëzit për ato gjëra që Allahu i kishte dhënë atyre, nuk ishte i keq me prindërit e tij dhe nuk merrej me thashetheme.”

06 - El-Utbijju (RahimehUllah) ka thënë: “E kam dëgjuar një grua beduine duke e këshilluar të birin e saj, i thoshte: Ruaji sekretet dhe ki kujdes nga thashethemet sepse thashethemet nuk lënë miqësi vetëm se e prishin atë dhe çdo urrejtje vetëm se e ndez (edhe më shumë) atë.”

07 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Duhet patjetër që të ruhemi nga të ulurit me atë që është i njohur për thashetheme, as duhet t`i besojmë dashurisë (që shfaq) së tij dhe nuk duhet t`i vazhdojmë lidhjet apo të jetojmë me të.”

08 - Ibrahim Ibn Ebi Uljeh (RahimehUllah) ka thënë: “Isha i ulur me Ummu Derdan, i erdhi dikush dhe i tha; Oj Ummu Derda! Një burrë të shau ty tek Abdul Melik Ibn Meruan.” Ajo u përgjigj dhe tha: “Disa herë akuzohemi me atë që nuk gjendet tek ne e disa herë ngrehemi (duke u lavdëruar) me diçka e cila nuk gjendet tek ne.”

09 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Obligohet i mençuri që t`i injorojë (mos t`i japi rëndësi) fjalëve që transportojnë thashethemexhijtë duke i refuzuar të gjitha ato me mirësi si dhe të largohet nga gjërat që nuk i përshtaten njerëzve të mençur.”

10 - Jahja Ibn Ebi Kethiri (RahimehUllah) ka thënë: “Atë që e arrin thashethemexhiu për një orë (kohë të shkurtër) nuk e arrin magjestari për një muaj.”

11 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Prej fryteve të thashethemeve është se ato i heqin perdet (gjërave që janë të mbuluara dhe zbulohen), i përhapin sekretet, nxisin urrejtje, e largojnë dashurinë, e ripërtërisin (e shtojnë) armiqësinë, e ndajnë xhematin, e rrisin urrejtjen dhe e shtojnë frikën.

Nëse dikush lajmërohet se vëllai i tij i ka bërë diçka, atëherë obligohet ta këshillojë atë duke ia pranuar ndjesën nëse ajo thuhet dhe duke ia pranuar arsyetimin nëse arsyetohet. Nuk duhet ta kritikojë shumë, duke u siguruar dhe duke qenë falenderues kur të drejtat të ruhen, duhet të jetë i durueshëm kur ato (të drejtat) humbin dhe të jetë këshillues kur trajtohet me të keqe.”

12 - Alij Ibn Ebi Talib (radijaAllahu anhu) ka thënë: “Mos kritiko shumë sepse kritika mbjell urrejtje të madhe, dhe shtimi i tepërt i kritikës është prej edukatës së keqe.”

38. Përmendja e mirësisë se pranimit të arsyetimit nga arsyetuesi.

 01 - I Dërguari i Allahut sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem ka thënë:

“Ai i cili i kërkon falje vëllait të tij dhe nuk ia pranon faljen, ai do të marrë një dënim të njejtë si ai që merr taksa.” (Hadithi është Hasen).

02 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “I mençuri është i obliguar që kur vëllai i tij të kërkoi falje për gabimet apo për mangësitë e kaluara, t`ia pranojë faljen dhe ta llogarisë atë si ai i cili nuk ka gabuar. Sepse unë kam frik se ai i cili nuk i pranon justifikimet nuk do ta arrijë Haudin e të përzgjedhurit sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem. Ai i cili është i pakujdesshëm për shkak të ndonjë arsye, është i obliguar që t`i kërkojë falje vëllait të tij për mangësitë e tij.”

03 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Nuk është e lejuar që të shtohen shumë të kërkuarit falje tek vëllai ytë, sepse shtimi i kërkimit falje është shkak që të çon në dyshime. Unë rekomandoj që të kërkoni falje sa më pak në përgjithësi sepse justifikimet përzihen me gënejshtra. Të pakët janë ata që unë kam parë të cilët janë justifikuar dhe nuk e kanë përzier justifikimin e tyre me gënjeshtër.

Ai i cili e pranon gabimin, meriton të falet për të, pasi poshtërimi në kërkimin e faljes për gabimin bën që zemërimi të shuhet.”

04 - Ebu Kilabe (RahimehUllah) ka thënë: “Nëse të arrin diçka nga vëllai jot të cilën e urren, gjeji atij një justifikim, nëse nuk i gjen ndonjë justifikim, thuaj; ndoshta ai ka ndonjë arsyetim të cilin unë nuk e dij.”

05 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Nuk është e lejuar që të publikohet dënimi ndaj personit të cilit nuk i është publikuar mëkati i tij. Sepse njerëzit më të këqinj janë ata të cilët nuk i fshehin gabimet dhe fajet, dhe në qoftë se ai nuk është i sinqertë, është e obliguar për atë që e din se ai po gënjen dhe akoma e poshtëron veten me arsyetime, që të mos ta ndëshkoj për një mëkat që ka kaluar. Në vend të kësaj, ai duhet ta falënderoi atë për veprën e tij të madhe që tregohet në kërkimin e faljes nga ai. Nuk është mangësi që personi i cili arsyetohet duke poshtëruar veten e tij dhe përulet përpara vëllait të tij kur ai kërkon falje prej tij.”

06 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Kërkimi i faljes e largon shqetësimin, pikëllim, urrejtjen dhe tmerrin. Të pakësosh kërkimet e faljes i fundosin kundërvajtjet e mëdha dhe mëkatet e shumta. Shtimi në kërkimet e faljes të shpien në dyshime dhe në mendime të këqija. Sikur cilësia e vetme e personit i cili kërkon falje, do të ishte se personi i cili kërkon falje nuk është mëndjemadh kur ai kërkon falje, kjo do të kishte qenë e mjaftueshme për ta obliguar personin e mençur që ta falë atë për çdo gabim që vepron.”

39. Nxitja për të mos i treguar të fshehtat.

 01 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “I mençuri është i detyruar që të mos ia zbulojë sekretet e tij dikujt, pavarësisht nëse personi është i besueshëm apo jo. Herët ose vonë do tu ndodh atyre diçka e cila e bën atë që t`ia zbuloi sekretin e tij.”

02 - El-Meda’ini (RahimehUllah) ka thënë: “U ka pas thënë, se personi me durimin më të fortë është ai i cili nuk ia zbulon të fshehtën shokut të tij, nga frika se mos ndodh diçka mes tyre dhe më pas ai ia përhap të fshehtën.”

03 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Ai i cili e ruan të fshehtën e tij, do t`i dal për zot programit të tij, do të arrijë qëllimet e tij dhe do t`i shpëtoi dështimeve dhe dëmeve. Nëse nuk i jipet ajo që ai e shpresonte, ai e ruan sekretin e tij në një enë dhe e ruan atë larg nga të gjithë. Nëse ai detyrohet që ta zbuloj atë, ai ia tregon atë personit i cili ia dëshiron të mirën atij, sepse e sekreti është amanet dhe zbulimi i tij është tradhëti. Zemra ka enët e saj. Ka enë që nuk mbajnë dhe nuk zënë shumë, dhe ka që mbajnë dhe zënë shumë.”

04 - Ibnul E`arabij (RahimehUllah) ka thënë: “Ishte zakon të thuhej se; I mençur është ai i cili ruhet nga shoku i tij.”

05 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Është paaftësi që të mos jesh në gjendje të ruash sekrete. Atë që e fshehu ndaj armikut, nuk të obligohet që t`ia tregosh shokut. Përvojat vlejnë si mësime për të mençurit. Kushdo që e dëgjon një ndodhi ta mbuloi atë dhe jo ta shqyej apo ta përhap atë, sepse sekreti është quajtur sekret për arsyen se nuk duhet të përhapet.

Kështu që, obligohet njeriu i mençur që të ketë një gjoks më të gjërë se të tjerët për sekretet e tij, dhe të kujdeset që të mos e përhap atë.”

06 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Fitorja vjen me vendosmëri. Vendosmëria vjen me reflektime. Reflektimet vijnë me ruajtjen e sekreteve. Ai që e ruan sekretin e tij, zgjedhjen e ka në dorë. Ai që ua tregon të tjerëve të fshehtat e tij, bjen në sytë e tyre dhe e fshehta e tij zbulohet. Kushdo që nuk e mban të fshehtën, meriton që të kritikohet dhe ai që e meriton kritikimin, ka logjikë të mangët, ndërsa ai i cili vazhdon po në këtë gjendje, kthehet në injorancë.”

07 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “I mençuri duhet ta dijë se konsultimi i zbulon të fshehtat. Prandaj, ai nuk duhet të konsultohet me dikë që nuk është i mençur, këshillues, i dashur dhe fetar. Një konsultim me një person në mënyrën e përshkruar është prej mirësive.”

08 - Hasan El-Basri (RahimehUllah) ka thënë: “Ai i cili kërkon nga këshilluesi një këshillë nuk do të pendohet.”

09 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Obligohet i mençuri i cili gjendet në mesin e një grupi njerëzish prej të cilëve kërkohet që të japin këshilla, të jetë i fundit që do të japë ndonjë këshillë. Sepse kjo i jep atij më shumë kohë për të menduar dhe e mbron atë nga gabimet, në këtë rast shanci është më i madh për të qenë vendimtar dhe rreziku që të gaboi është më i vogël.

Ai i cili kërkon këshilla, duhet të sigurohet që të mos pyes ndonjë person të paaftë për këshilla, e njëjta mënyrë sikurse nuk i kërkohet ndihmë personit përtac. Konsultimi është udhëzim i pastër. Ai i cili kërkon këshillë nuk do ta humbas udhëzimin. Ai i cili nuk kërkon këshilla nuk do të jetë larg humbjes dhe ai i cili kërkon nga këshilluesi një këshillë nuk do të pendohet.”

10 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Prej cilësive të personit të mençur është se në raste vështirësie kërkon këshillë nga personi i mençur dhe këshillues dhe më pas i bindet atij. Ai duhet ta pranojë të vërtetën dhe të mos mbahet pas të kotës, porse duhet ta pranojë të vërtetën prej çdokujt që vjen. Ai nuk duhet ta nënvlerësoi mendimin e saktë nëse ai i vjen nga një person i ulët. Sepse perla e rrezikshme nuk ndikohet nga rreziku i pakët i zhytësit i cili don ta nxjerri atë dhe më pas e lut Allahun që ta udhëzojë dhe të heci sipas udhëzimit.”

11 - Në rast vështirësie është prej cilësive të së mençurit që të kërkon këshillë nga personi dashamirës dhe pastaj t’i bindet atij. Gjatë konsultimit, ai duhet të pranojë të vërtetën dhe të mos disputoj me gënjeshtra. Ai duhet ta pranojë të vërtetën nga personi i cili ia paraqet atë. Ai nuk duhet ta nënvlerësojë mendimin fisnik që vie nga personi i ulët. Perla e rrezikshme nuk ndikohet në mënyrë negative nga rreziku i pakonsiderueshëm i zhytësit. Pastaj ai lut Allahun për udhëzim dhe vepronë përgjatë udhëzimeve.

40. Nxitja për të këshilluar të gjithë myslimanët në përgjithësi.

01 - I Dërguari i Allahut sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem ka thënë:

“Feja është këshillë.”

Ata thanë: “Për kë, o i Dërguari i Allahut?”

Ai tha: “Për Allahun, për Librin e Tij, të Dërguarin e Tij, për udhëheqësit e myslimanëve dhe për njerëzit e thjeshtë (masën e gjërë).”

02 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Është i obliguar njeriu i mençur që të jetë këshillues për të gjithë myslimanët në përgjithësi dhe të mos e zhgënjej askënd në asnjë lloj mënyre. Profeti i zgjedhur sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem i vendoste kusht secilit prej shokëve të Tij, i cili vinte të besatohej se “Këshillimi (me ja dasht të mirën) ndaj çdo myslimani, të falte namazin dhe të jepte zekatin.”

03 - Alij Ibn Ebi Talib radijAllahu ‘anhu ka thënë: “Mos mashtro sepse mashtrimi është karakteristikë e njerëzve të këqinj. Dëshiroja të mirën vëllait tënd sido që ta kuptojë dhe zhduku kur ai të zhduket.”

04 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Vëllezërit më të mirë janë ata që ia duan të mirën (i këshillojnë) vëllezërve të tyre. Sikurse edhe veprat më të mira janë ato që kanë frytet e mira dhe më të mirat prej tyre janë ato të sinqertat. Të të rrah ai i cili të këshillon është më e mirë se sa të të përshëndes ai i cili të urren.”

05 - Hasan El-Basri (RahimehUllah) ka thënë: “Besimtari është pjesë e besimtarit. Ai është pasqyra e vëllait të tij. Nëse sheh tek ai diçka që nuk i pëlqen, ai e korrigjon, e udhëzon dhe e këshillon atë fshehurazi dhe haptazi.”

06 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Këshilla është e rrethuar nga akuzat. Këshilla duhet tu jepet vetëm atyre që e pranojnë atë, e njëjtë sikurse dynjaja është vetëm për atë që e braktis atë dhe se bota tjetër është vetëm për ata që e kërkojnë atë.

07 - Është më mirë që të konsultoheni me një person të shurdhur se sa me një person i cili ta kthen shpinën. Ta këshillosh një person i cili është përbuzëz, është e njëjtë sikur të mbjellësh në tokë të kripur. Shumica e njerëzve të cilët nuk i pranojnë këshillat janë ata të cilët janë të dashuruar në vetvetet e tyre.

08 - Është e detyrueshme që t`ia duash të gjithve të mirën, gjë të cilën e kemi thënë më lartë. Megjithatë, këshilla duhet të bëhet vetëm fshehurazi. Ai që e qorton vëllain e tij publikisht, ai vetëm se e ka shëmtuar atë, ndërsa ai që e qorton vëllain e tij fshehurazi, vetëm se e ka zbukuruar atë. Është më mirë për myslimanin që të veprojë atë që e zbukuron vëllain e tij se sa atë që e shëmton atë.

09 - Sufjani (RahimehUllah) ka thënë: “Unë i thashë Mis’arit; A dëshiron që një njeri të vij tek ti dhe t`i tregosh për mangësitë e tua?” Ai u përgjigj: “Jo, në qoftë se ai do të më dënoj, ndërsa dëshiroj (që t`i tregoj) vetëm nëse ai më këshillon mua.”

10 - Ibnul Mubarak (RahimehUllah) ka thënë: “Kanë qenë burrat që kur shikonin prej vëllezërve të tyre atë gjë që e urrenin, i këshillonin ata fshehurazi dhe i ndalonin ata fshehurazi. Ata shpërblehen për shkak të këshillimit dhe ndalimit fshehurazi. Ndërsa sot, nëse shikon dikush prej dikujt atë çfarë e urren, fillimisht e ngacmon dhe më pas ia përhap.”

11 - Sufjani (RahimehUllah) ka thënë: “Erdhi Talha tek Abdul Xheb-bar Ibn Ua’il, dhe tek ai ishte një grup me njerëz. Talha i tha atij diçka të cilën nuk e dëgjoj askush dhe më pas u largua.” Më pas (Abdul Xheb-bari) tha: “A e dini se çfarë më tha mua?” Ai më tha: “Unë të pashë që ti u ktheve dhe ti ishe duke u falur.”

12 - Ebu Hatim (RahimehUllah) Ka thënë: “Nëse këshilla jipet në mënyrën të cilën e përmendëm, atëherë ajo do të plotësohet dhe të drejtat vëllazërore do të përmbushen.”

41. Porositë e Khattab El-Makhzumij drejtuar birit të tij - 01

“Biri im i dashur! Kije frikë Allahun dhe bindju Atij. Largohu ndalesave të Tij duke pasuar rrugën e Tij në mënyrë që të metat e tua të përmisohen dhe të jesh i lumtur.

Bindju babait tënd, ji i kënaqur me këshillat e tij dhe përqendrohu plotësisht në të.

Unë ta tërheq vërejtjen ndaj të folurës së tepërt, ndaj të qeshurit të shumtë dhe ndaj shakasë si dhe ndaj gabimeve me vëllezërit sepse këto e largojnë respektin dhe sjellin urrejtjen.

Ti duhet të jesh hijerëndë dhe i respektuar, dhe jo mendjemadh dhe i cilësuar me të.

Takohu me mikun dhe armikun tënd me një fytyrë të kënaqur. Kurseji atyre vuajtjet pa e poshtëruar veten tënde dhe pa pasur frikë ndaj tyre.

Ji i mesëm në të gjitha punët e tua sepse punët më të mira janë ato të mesmet. Mos flit shumë. Përhape selamin dhe mos u ul nëpër vende ku ka shumë njerëz dhe as tregjet mos i merr si vend takimi.”

42. Porositë e Khattab El-Makhzumij drejtuar birit të tij - 02

 “Mos debato shumë. Mos u grind me idiota. Në qoftëse flet, fol pak. Nëse bën shaka, bëj pak. Në qoftë se ulesh dikund, ulu këmbëkryq. Bëj kujdes nga të kërciturat e gishtave, luajtjen me mjekërrën, unazën dhe me këllëfin e shpatës. Mos i pastro dhëmbët (në prani të të tjerëve) dhe mos e fut gishtin në hundë. Mos i largo mizat prej teje gjatë gjithë kohës dhe çdo gjë tjetër e cila i bën njerëzit të nënvlerësojnë dhe të përgojojnë ty.

Ulu i qetë dhe le të jetë biseda yte e ndarë. Dëgjoje atë që flet diçka të bukur pa u çuditur dhe pa i kërkuar atij që ta përsërisi. Rri larg humorit, tregimeve dhe përrallave.

Mos u trego të tjerëve se sa të pëlqen djali, robëresha, kali apo dhe shpat jote. Gjithashtu të tërheq vëmëndjen që të mos i tregosh ëndrrat e tua.

Mos u sill me sjelljen e gruas dhe as mos u ndrysho sikurse ndryshon robi.”

43. Porositë e Khattab El-Makhzumij drejtuar birit të tij - 03

“Mos i hiq qimet e ashpra nga fytyra jote dhe as mos i hiq qimet poshtë mjekrës. Mos u kruaj shumë. Mos i hiq qimet e thinjura. Mos vendos shumë kuhl në sytë e tu. Mos e tepro duke vendosur shumë vaj në flokët e tua.

Mos ia trego gruas tënde dhe fëmijëve tuaj apo dikujt tjetër se sa është pasuria jote. Sepse nëse ata mendojnë se janë të pakta, ata të nënvlerësojnë dhe nëse ata mendojnë se ato janë shumë, ata kurrë nuk janë të kënaqur me ty.

Trembi ata pa dhunë dhe ji i butë ndaj tyre pa dobësi. Mos bëj shaka me robëreshën tënde. Kur të grindesh bëje atë me dinjitet. Mos ji pa respekt, mos u nxito dhe mendo për argumentet e tua. Sigurohu që të mos skuqesh në fytyrë dhe të mos djersitet balli. Nëse dikush të trajton me respekt ktheja me butësi. Flit atëherë kur zemërimi yt ka rënë. Nderoje nderin tënd dhe qëndro larg nga bollëku.

Nëse sundimtari të afron ty, ti duhet të qëndrosh larg tij sa distanca e një shtize. Nëse ai të flet ty i qetë, nuk duhet të jeshë i sigurt se ai nuk do të kthehet kundër teje. Sillu butë me të ashtu sikurse sillesh butë me fëmijët dhe thuaji atij atë që ai dëshiron të dëgjojë.

Kur të flasësh, fol të vërtetën. Mos e ngrej zërin sikurse ngrehet kur flet me një person që nuk dëgjon dhe as mos e ul zërin tënd si memec. Zgjidhi fjalët e tua dhe flit një fjalim të bukur. Mos flit për gjëra të çuditshme të cilat nuk i pranojnë zemrat dhe të cilat ta rrënqethin lëkurën.

Mos i përsërit fjalët tuaja, p.sh të thuash; “Po, po”, “Jo, jo”, “Shpejto, shpejto,” dhe të ngjashme.

Mos ji koprrac. Mos ji shkapërderdhës. Sigurohu që të kesh dije në lidhje me obligimin e parave tuaja dhe për shenjtërin e mikut tuaj. Mos ji në nevojë të njerëzve dhe ata do të jenë në nevojë për ty.

Kur një person i njeh aftësitë e tij, e nderon emrin e tij.”

44. Porositë e Khattab El-Makhzumij drejtuar birit të tij - 04

“Një grua e keqe është një sëmundje e pashërueshme. Martesa me një grua të vjetër e largon drojën dhe bindja ndaj grave i poshtëron të mençurit.

Imitojë të mençurit dhe do të bëhesh një prej tyre. Përpiqu ta fitosh nderin dhe do ta arrish atë.

Një person njihet përmes shokut të tij. Qëndro larg nga vëllezërit e këqinj, sepse ata i mashtrojnë dhe i shqetësojnë shokët e tyre. Afrimi i tyre është më i dëmshëm se sa zgjebeja. Të qëndruarit larg prej tyre është prej etikave të larta.

Egzistojnë dy lloje të shokëve. Njëri që kujdeset për ty në vështirësi dhe njëri është shokë i ytë vetëm atëherë kur nuk je në vështirësi. Qëndro me shokun e vështirësive dhe shmangu nga shoku i rehatllëkut sepse ata janë armiqtë më të këqinj.

Qëndro larg nga korrupsioni edhe në qoftë se gjendesh në vendin e armikut. Mos e poshtëro veten tënde për dikë që është më me pak vlerë se sa ti. Sigurohu që të mos shkëlqesh shumë dhe të jesh shumë i butë.

Që injoranti të të dënojë ty, është më mirë se sa të lavdëroi ty. Njohja e së vërtetës i takon karaktereve të besimit.

Ai i cili është në nevojë është i poshtëruar, fjala e tij nuk hecën dhe egziston frika që ai të mohohet.

Misvaku le të jetë nga natyrshmëria jote dhe kur ta përdorësh atë, pastro anash.

Ai i cili e nderon nderin e tij nderohet nga njerëzit.”

45. Porositë e Khattab El-Makhzumij drejtuar birit të tij - 05

“Biri im i dashur! Gruaja është e qetësia e burrit. Ai nuk mund të jetojë bashkë me të nëse ata nuk bien dakord. Nëse dëshiron të martohesh me një grua, duhet të pyesësh në lidhje me familjen e saj sepse rrënjët e mira japin fryte të mira.

Duhet ta dish se gratë janë të ndryshme. Largoju grave të bezdisshme. Ka gra që vetja ju duket dikushi dhe nënvlerësojnë burrat e tyre. Nëse ajo i jep atij diçka, ajo e sheh veten sipër tij. Ajo nuk falënderon për një trajtim të mirë. Ajo nuk kënaqet nëse ai i jep pak asaj. Gjuha e saj kundër tij është si një shpatë e mprehtë.

Ajo nuk kujdeset për fenë e tij apo jetën në dynja. Ajo nuk kujdeset për të, për hir të shoqërisë apo për hir të fëmijëve të shumtë. Petku i tij është grisur dhe është shpërndarë. Ai zgjohet i mërzitur dhe është i mallkuar në mbrëmje. Pija e tij është hidhërimi dhe ushqimi i tij është urrejtja. Fëmijët e tij janë të devijuar. Shtëpia e tij është e konsumuar. Rrobat e tij janë të pista. Flokët e tij janë të pakrehura. Nëse ai qesh, ai është i poshtëruar. Nëse ai flet, ai është i detyruar. Dita e tij është natë dhe nata e tij është një dhimbje. Ajo e kafshon atë si një gjarpër dhe e shpon atë si një akrep.

Ka gra helmuese. Ato kthejnë shaminë nga fryen era. Nëse ai thotë “Po”, ajo thotë “Jo”. Nëse ai thotë “Jo”, ajo thotë “Po”. Ajo e poshtëron atë.

Ka gra budallaqe. Ato flirtojnë në kohët e gabuara dhe mirren me gjëra që nuk u përkasin atyre. Ajo është e kënaqur me dashurinë dhe të hollat e tij. Ajo ha sikurse gomari kur kullot. Dielli ngrihet pa thënë ajo asnjë fjalë. Shtëpia e tij është e parregulluar. Ushqimi i tij është i ngelur. Pjatat e saj janë me yndyrë. Brumi i saj është i tharë.

Ka gra që janë të dashura dhe tërheqëse. Ato janë të bekuara dhe pjellore. Ato janë të besueshme kur burrat mungojnë. Komshijtë e duan atë. Ajo është e lavdëruar në vetminë e saj dhe kur ajo është me të tjerët. Ajo është një grua fisnike. Ajo është shumë bujare. Ajo flet me zë të ulët. Shtëpia e saj është e pastër. Shërbëtori i saj është i trashë. Djali i saj është i pastër dhe i bukur. Mirësia e saj është e qëndrueshme. Burri i saj kënaqet.”

46. Përkujtimi nga rrezikshmëria e bojkotimit midis myslimanëve në përgjithësi.

01 - Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem ka thënë:

“Mos e urreni njëri-tjetrin. Mos garoni kundër njëri-tjetrit. Mos e keni zili njëri-tjetrin. Mos ia ktheni shpinën njëri-tjetrit. Jini o robër të Allahut vëllezër.”

02 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Nuk është e lejuar për myslimanët që të urrejnë njëri-tjetrin, të garojnë kundër njëri-tjetrit, ta kenë zili njëri-tjetrin apo tia kthejnë shpinën njëri-tjetrit. Ata janë të obliguar që të jenë myslimanë ashtu siç ka urdhëruar Allahu dhe i Dërguarit i Tij sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem.”

03 - Nëse njëri vuan nga një dhimbje vuan edhe tjetri po nga ajo dhimbje. Nëse njëri është i lumtur edhe tjetri është i lumtur. Ai nuk gënjen dhe as nuk mashtron, duke ia dorëzuar veten Allahut të Lartësuar, duke qenë i kënaqur me obligueshmërinë e të gjitha dispozitave Nuk është e obliguar që myslimanët të bojkotojnë njëri-tjetrin për shkak të një gabimi që dikush vepron. Në vend të kësaj, ata janë të obliguar që ta zëvendësojnë gabimin me një sjellje të bukur dhe me një përkujdesje dhe ta braktisin bojkotimin e njëri-tjetrit.

05 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Personi nuk duhet të jetë si një njeri i thjeshtë dhe njeri injorant, i cili e përdhos dashurinë ndaj vëllezërve për shkak të faktorëve që shkaktojnë bojkotin, që Profetit sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem e ndaloi. Në vend të kësaj, ai duhet të sigurohet që të injorojë gabimet dhe të mos diskutoj në lidhje me gabimet e bëra. Kjo vlenë në veçanti në lidhje me çështjet që mund të kuptohen në mënyrë të saktë dhe në të gabuar.”

06 - Muhamed Ibn Abdir Rahman (RahimehUllah) ka thënë: “Kam dëgjuar Ebu Ammar Husejn Ibn Hurejthin të thotë: “Iu tha një burri; A ke ti të meta?” Ai tha: “Jo.” Iu tha atij: “A ekziston dikush i cili është në kërkim të të metave të tuaja?” Ai tha: “Po.” Iu tha atij: “Sa shumë të meta që paske!”

07 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Shkaqet që çojnë në bojkotimin midis myslimanëve janë tri; Gabimi i vëllait të tij, i cili është e pashmangshëm. Shpifja e personit që mirret me thashetheme dhe mërzitnia e cila iu bashkangjitet njërit prej këtyre dy gjërave. Mërzitnija të çon në shkëputjen e lidhjeve, ndërsa një person i mërzitshëm nuk ka asnjë shok.”

08 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Nuk i lejohet asnjë myslimani që ta bojkojtojë vëllain e tij më shumë se tri ditë. A i cili e vepron këtë gjë ka rënë në ndalesën e Profetit sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem. Më i miri prej tyre është ai i cili fillon të jap selamin. Ai i cili e jep selamin i pari, ai do të hyjë në xhennet i pari. Ai i cili e bojkoton vëllain e tij për një vit, është e njëjtë sikur i ke derdhur gjakun (sikur e ke vrarë). Ai i cili e ka bojkotuar vëllain e tij dhe vdes, do të hyj në zjarr nëse nuk e fal dhe e mëshiron Allahu. Maksimumi që u lejohet muslimanëve të bojkotohen është tri ditë.”

47. I mençuri dhe ndjeshmëria.

01 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Ndjeshmëria do të thotë që ta frenosh veten kur ajo trajtohet në një mënyrë të keqe, në mënyrë që ai të mos arrijë tek e ndaluara. Ndjeshmëria përbëhet prej dijes, durimit, qetësimit dhe qëndrueshmërisë. Nuk ka asnjë cilësi më të bukur se sa kur bashkohen ndjeshmëria dhe pushteti. Ndjeshmëria më e bukur është kur je i ndjeshëm dhe kur ke aftësinë për t’u hakmarrur.”

02 - Damratu (RahimehUllah) ka thënë: “Ndjeshmëria është më lartë se sa logjika sepse Allahu i Lartësuar e ka quajtur Veten e Tij me atë emër.”

03 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “Nëse cilësia e vetme e ndjeshmërisë do të kishte qenë se ajo e pengon personin nga mëkatet, ajo do të ishte e mjaftueshme për ta obliguar të mençurin që ta mos e braktisë kurrë ndjeshmërinë për derisa ka mundësi. Ndjeshmëria është një cilësi me të cilën lind njeriu ose përvojë ose që të dyja.”

04 - Muauije Ibn Ebi Sufjan radijaAllahu anhu ka thënë: “Nuk ka ndjeshmëri vetëm se me përvojë.”

05 - Ebu Derda radijAllahu ‘anhu ka thënë: “Dituria arrihet vetëm me të mësuar dhe ndjeshmëria arrihet vetëm me përvojë. Ai që e synon mirësinë do ta arrijë atë dhe ai që i shmanget të keqes do të shpëtojë prej saj.”

06 - Ka thënë Ebu Hatim (RahimehUllah): “I mençuri është i ndjeshëm ndaj të gjithë njerëzve. Nëse ai e sheh këtë shumë të vështirë ai duhet të pretendojë se është i ndjeshëm, sepse kjo gjë shpie në ndjeshmëri.”

07 - Ibnul Mubarak (RahimehUllah) ka thënë: “Na thirri Abdullah Ibn Aun për të ngrënë. Ne ishim duke ngënë dhe shëbërtorja e tij hyri dhe në dorë kishte një enë, u ngatarrua me rrobet e saj dhe i ra ena nga dora, dhe i tha asaj Ibn Auni; “Mos u frikëso! Ti je e lirë.”

08 - Muhamed Ibnus Sa’da (RahimehUllah) i tha djalit të tij Ur`ues kur ai mori pushtetin në Jemen: “Nëse zemërohesh shiko lart në qiell dhe poshtë në tokë dhe më pas madhëroje Krijuesin e tyre.”

09 - Xhafer Ibn Sulejman (RahimehUllah) ka thënë: “Ishte një grua e devotshme në Basra, të cilën gjithmonë e godisnin fatkeqësi. Ne habiteshim me durimin e saj, derisa një ditë ajo u godit nga një fatkeqësi e rëndë dhe ajo vazhdoi të duronte. Kur fola me të në lidhje me këtë ajo tha; “Çdo fatkeqësi që më godet, bashkë me të kujtoj edhe xhehennemin dhe ajo (fatkeqësia) bëhet tek sytë e mi sikurse rëra.”

10 - Bekr Ibn Mudar (RahimehUllah) ka thënë: “Ebul Hejthemit i vdiq djali dhe ai la jetim një foshnje të vogël, e cila vdiq. I erdhën vëllezërit për ngushëllim dhe ai ishte në një anë të xhamisë, dhe u tha atyre; Brenga në ditën e gjykimit më ka bërë mua që të mos pikëllohem për çfarë unë kam humbur dhe as të gëzohem për atë që më është dhënë.”

48. I mençuri dhe butësia dhe nxitimi.

01 - I mençuri është i obliguar të jetë i butë në të gjitha çështjet dhe të mos nxitohet. Allahu Azze ue Xhel e do butësinë në të gjitha çështjet. Ai që privohet nga butësia është privuar nga mirësia, sikurse që atij që i ipet butësia i ipet mirësia. Një person vështirë që të zbatojë ëndrrën e tij nëse ai nuk i përmbahet butësisë dhe ti shmanget nxitimit.

02 - I mençuri është i butë në disa çaste dhe i mesëm në disa situata, sepse teprimi përtej masës është mangësi, ashtu edhe mangësimi i gjërave të obliguara është paaftësi. Ai që nuk korrigjohet nga butësia nuk korrigjohet as nga dhuna. Nuk ka dëshmi më të përsorur se sa mirësia, nuk asnjë ndihmë më të fortë se sa mençuria. Butësia të shpie në kujdes, ndërsa me kujdes shpresohet shpëtimi. Mungesa e butësisë shkakton të çara, ndërsa nga të çarat vie shkatërrimi.

03 - Njeriu i butë vështirë se mund të tejkalohet, sikurse që personi inxituar është vështirë të arrihet. Sikurse  ai që hesht është vështirë që do të ndjejë keqardhje. Ai që flet vështirë që do të shpëtoj. Personi në nxitim flet para se ai të dij, përgjigjet para se ai të kuptoj, lavdëron pa e provuar, qorton pasi ka lavdëruar, vendos para se ai të mendoj dhe vepron para se ai të vendos. Nxitimin e shoqëron keqardhja dhe e braktisë shpëtimi. Arabët e kishin zakon ta quanin nxitimin “Nëna e keqardhjeve.”

04 - Nxitimi është nga ashpërsia, kur personit të nxituar i vie rasti nuk bën vepër të lavdëruar, e nëse nuk i vie rasti ai është i qortuar. Është më vendosmëri për të bërë një akt pas shqyrtimit të tij se sa ta braktisësh atë pasi ke filluar ta veprosh. Nxitimi kurrë nuk është i lavdërueshëm.

05 - Esh-Shamardal ka thënë: “Paaftësia u martua me vonesën dhe iu lindi keqardhja.”

06 - Shkaku i suksesit qëndron në mungesën e vonesës, ndërsa faktor i privimit është përtacia, sepse ajo është armik i dinjitetit dhe dënimi i rinisë. Vonesa dhe paaftësia shpien në shkatërrim. Ndrësa ngadalësimi pasi të vie rasti është gabimi më i madh. Nxitimi para se të vie rasti është një gabim i njëjtë. Njeriu i udhëzuar është ai që i shpëton nxitimit, ndërsa i humburi është ai që humb për shkak të ngadalësisë. Ai që nxitet gjithmonë gabon. Ai që sigurohet mirë gjithmonë është korrekt.

49. I mençuri dhe elokuenca.

01 - Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem ka thënë:

“Vërtetë ka gojëtari që është magji.”

02 - Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem e krahasoi gojëtarinë me magjin. Sepse magjistari tërheq zemrën e shikuesve përmes magjisë ndërsa gojëtari tërheq zemrën e dëgjuesve nëpërmjet gojëtarisë dhe retorikës.

03 - Ibn Shubrumah ka thënë: “Unë nuk kam parë një tipar më të mirë tek një burrë sesa gojëtaria, dhe unë nuk kam parë një tipar më të mirë tek një grua se sa trashësia e saj. Kur një njeri flet me gojëtari është sikurse ai të ketë veshur mëndafsh të errët. Kur një njeri ka defekte në të folurit e tij është sikurse ai të jetë i veshur me rroba të grisura. Nëse do ta nënvlerësosh personin e moshuar dhe ta vlerësosh të riun duhet ta mësoshë gramatikën.”

04 - Gojëtaria është veshja më e bukur që një njeri mund të ketë dhe izari më i bukur që mund ta posedon një i mençur. Letërsia është një mik në vetmi, një shoqërim në boshllëk, një bukuri në turmë, një shtesë e mençurisë dhe një dëshmi e dinjitetit. Ai që përfiton nga letërsia si i ri do të përfitojnë nga ajo si i vjetër. Ai që mbjellj një palme të vogël së shpejti do të ha hurmat e freskëta të saj. Të mençurit nuk i shohin të barabartë dy njerëz; gojëtarin dhe të kundërtën e tij.

05 - Selim bin Kutejbe ka thënë: “Ne ishim ulur dhe bisedonim tek Ibn Hubejreh kur ra biseda për gjuhën arabe. Ai tha: “Betohem në Allahun se të dy burra nuk janë të barabartë; të dy kanë të njëjtën origjinë dhe të dytë posedojnë dinjitetin e vet, por njëri ka defekt në fjalimin e tij ndryshe nga tjetri. Më i miri prej tyre në të dy jetët është ai që nuk ka defekte në të folurit.” I thashë: “Allahu e përmirësoftë udhëheqësin! Unë e kuptoj se ai është më i mirë në këtë jetë për shkak të gojëtarisë dhe arabishtës, por çfarë e bënë që ai të jetë më i mirë në jetën tjetër?” Ai u përgjigj: “Ai e lexon Kuranin sikurse ai është shpallur. Njeriu me defkete në të folurit e tij futë tek Kurani atë që nuk i përket atij dhe nxerr prej tij atë që i përket atij.” Atëherë unë thashë: “Udhëheqësi ka folur të vërtetën!”

06 - I mençuri është i detyruar që ta ndez zemrën e tij me letërsi në të njëjtën mënyrë sikurse zjarri ndezet me dru. Ai që nuk e ndez zemrën e tij do të ketë një zemër të errët.

07 - Abdurr-Rrahman bin Mehdi ka thënë: “Nuk pendohem për asgjë sikurse pendohem se nuk kam studiuar gjuhën arabe.”

08 - el-Esma’i ka thënë: “Mësone gramatikën! Izraelitët dolën nga feja për shkak të një germe.” Allahu tha: “O Isa! Unë të kam krijuar (ualladtuk) ty!” Ata lexuan: “O Isa! Unë të kam lindur (ualadtuk) ty! “Si rezultat ata dolën nga feja.”

09 - Njerëzit me nevojën më të mëdha për letërsi dhe gojëtari janë dijetarët sepse ata lexojnë shumë hadithe dhe mirren me aftësi të ndryshme.

10 - el-Esma’i ka thënë: “Asaj që unë i frigohem për momentin, është se në qoftë se ai nuk e dinë gramatikën ai bie në fjalët e Profetit sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem:

“Ai që qëllimisht gënjenë për mua le të përgatisë vendin e tij në Zjarr.”

Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem nuk bënte gabime në të folur. Sido që të rrëfesh për të me një pengesë në të folur, ti ke gënjyer rreth tij.”

11 - Shu‘beh ka thënë: “Studenti i cili studion hadithin pa e ditur gramatikën është sikurse si një kafshë me një rastë ushqimi bosh rreth qafës.”

50. I mençuri dhe pasuria.

01 - I Dërguari i Allahut sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem ka thënë:

“O Amr! Sa e mrekullueshme një pasuri e drejtë e një njeriu të drejtë!”

02 - Në këtë transmetim deklaron Profeti salAllahu aejhi ue selem se është e lejuar për të grumbulluar pasurinë duke u siguruar të jetë e detyrueshme dhe e ligjshme për personin, që përmbushë të drejtat e pasurisë. Është e qartë se pasuria e drejtë përmendet së bashku me burrin e drejtë. Sepse lejohet grumbullimi i të hollave në qoftë se ato nuk janë të ndaluara për personin. Më pas, personi duhet të përmbushë të drejtat e Allahut lidhur me këtë pasuri.

03 - Kajs bin Asim i tha bijve të tij kur ai ishte në shtratin e vdekjes: “Kini dhe fitoni para! Ato e karakterizojnë bujarin. Ai që ka para nuk ka nevojë për të mallkuarin. Unë iu paralajmëroj nga të lypurit nga njerëzit! Lypja është furnzimi i fundit i njeriut.”

04 - Megjithatë, ajo që i sjell dobi më së shumti njeriut në të dy jetët është devotshmëria dhe veprat e mira.

05 - I mençuri është i detyruar që në rini të punoj për të përmbushur nevojat e tij, si diçka që kurrë nuk e lë atë, dhe ta korigjojë fenë e tij, sikurse të jetë diçka që ai nuk mund ta gjejë nesër. Marrëdhëniet e tij me të pasurinë duhet të jetë në mënyrë që ai të mund të jetojë, të mbroj veten dhe të përfitojnë prej tyre në jetën tjetër dhe ta kënaq Krijuesin e tij. Varfëria është më e mirë se pasuria e ndaluar. Personi i pasur dhe i pa vlerë është më i keq se qeni.

06 - Muhamed bin el-Munkadir ka thënë: “Pasuria është një ndihmë e mirë për devotshmërinë.”

07 - ez-Zubejri ka thënë: “Umer bin el-Hatabi kaloi pranë Muhamed bin Meslemeh që qëndronte duke mbjellë pemë të vogla. Ai i tha: “O Ibn Meslemeh! Çfarë po bën?” Ai u përgjigj: “Ti po e sheh. Unë veprojë kështu që të mos kam nevojë për të tjerët.”

08 - Abdan ka thënë: “Unë hyra tek Abdullah bin el-Mubarak i cili ishte ulur dhe qante. Unë i thashë: “Abu Abdirr-Rrahman! Pse po qan?”Ai u përgjigj: “Më ka humbur një mall.” I thash: “A je duke qarë për një pronë?” Ai tha: “Ajo mban fenë time.”

09 - Një nga njerëzit më të lumtur është personi i cili përmbahet kur ai është i pasur dhe i lumtur dhe kur ai është i varfër. I varfëri detyrohet që ta braktis drojën. Varfëria shkatërron intelektin dhe dinjitetin e njeriut. Ajo heq dijen dhe etiken. Varfëria është pothuajse mosbesim. I varfëri është gjithmonë i dyshar. Ai është i prirur për të gjitha sprovat. Përjashtimi i vetëm është i varfëre që ka një zemër të devotshëm dhe të kënaqur.

10 - Ejubi ka thënë: “Ebu Kilabeh më tha: “O Ejub! Rri në tregun tënd. Vëllezërit e tu do të vlerësojnë për derisa nuk ke nevojë për ta.”

11 - Nuk ka asnjë cilësi që është e lavdërueshme tek i pasuri pa qenë e njejta cilësi e dënueshme tek i varfëri. Nëse i varfri është i butë, thuhet se ai është budalla. Nëse i varfëri është i mençur, thuhet se ai është dinak. Nëse i varfëri është gojëtar, thuhet se ai flet palidhje. Nëse i varfëri është i zgjuar, thuhet se ai është brutal. Nëse i varfëri hesht, thuhet se ai është injorant. Nëse i varfëri është i kujdesshëm, thuhet se ai është frikacak. Nëse i varfëri është i ditur, thuhet se ai është i pamatur. Nëse njeri i varfëri është bujar, thuhet se ai është shkapërderdhës. Nëse i varfëri është kursimtarë, thuhet se ai është koprrac.

12 - Pasuritë më të këqija janë ato që janë fituar në mënyrë të ndaluar dhe janë shpenzuar në një mënyrë të ndaluar. Ekzistenca dhe jo-ekzistenca e pasurisë nuk varet nga durimi dhe shtegdaljet. Ato varen nga shpërndarja dhe dhuririmi i të Gjithëdijshmit Krijuesit.

13 - Ka’b ka thënë: “Personi i parë që bëri monedha ari dhe argjendi ishte Ademi (‘alejhis–selam). Ai tha: “Nuk mund të jetohet pa këto të dya.”

51. I mençuri dhe besueshmëria.

01 - I mençuri është i detyruar të jetë i denjë në mënyrë që ai të zotëroj cilësi të bukura aq sa të mundet dhe ti shmanget cilësivë të këqija aq sa të mundet.

02 - Unë nuk kam parë askënd që është aq humbës i madh dhe aq budalla dhe qesharak se sa personi që mburret me cilësitë e paraardhësve të tij ndërsa vetë nuk i ka ato.

03 - Hasan el-Basri ka thënë: “Nuk ka fe pa dinjitet.”

04 - Disa thanë se dinjiteti është që ti japësh ushqim axhallarëve, të shtoshë pasurin dhe të ulesh në karrige në shtëpinë tënde.

- Disa thanë se dinjiteti është që të jeshë i drejtë ndaj atij që është më i ulët se ti, ta nderosh atë që është më i lartë se ti dhe të shpërbleshë një dhuratë me po aq shumë.

- Disa thanë se dinjiteti është që ta pranosh të vërtetën dhe të kujdesesh për mysafirët.

- Disa thanë se dinjiteti është që ta flasësh të vërtetën, të durosh më të kqijat e fqinjit, tu japësh njerëzve dhe të mos i bezdisësh njerëzit e huaj dhe fqinjët.

- Disa thanë se dinjiteti është vetëm që të mos posedosh karaktere të shëmtuara.

- Disa thanë se dinjiteti është të jeshë i butë dhe të ke karaktere të bukura.

- Disa thanë se dinjiteti është të përmbahesh dhe të punosh; të përmbahesh nga ajo që Allahu e ka ndaluar dhe të punoshë me atë që Allahu e ka lejuar.

- Disa thanë se dinjiteti është të jesh mirënjohës kur të ipet diçka, të jesh i durueshëm kur sprovohesh, të falësh kur ke mundësin të dënoshë dhe të përmbushësh premtimin kur premtonë.

- Disa thanë se dinjiteti është të jesh i dashur dhe i zgjuar.

- Disa thanë se dinjiteti është që ti shmangesh çdo gjëje të dyshimte, sepse i dyshuari nuk është fisnik, ta shtosh pasurin tënde, sepse i varfëri nuk është fisnik, dhe ta furnizoshë familjen tënde, sepse ai familja e të cilit ka nevojë për të tjerët nuk është fisnik.

- Disa thanë se dinjiteti është të qenurit i pastër dhe aromatik.

- Disa thanë se dinjiteti është elokuenca dhe tolerimi.

- Disa thanë se dinjiteti është të kujdesurit për marrëveshjet dhe respektimi i kontratës.

- Disa thanë se dinjiteti është të bësh shaka dhe të buzëqeshësh.

05 - Ata kanë mendime të ndryshme për dinjitetin, por ato janë të gjithë të përafërta.

06 - Sipas meje, dinjiteti është ti shmangesh të gjitha veprave që Allahu dhe myslimanët i urrejnë dhe të bëjë të gjitha veprat që Allahu dhe myslimanët i duan.

07 - Ibn Sirin ka thënë: “Tre gjëra nuk i përkasin dinjitetit; ngrënia jashtë në treg, të parfumosurit tek shitësi i parfumeve dhe shikosh në pasqyrë tek njeriut që bën hixhame.”

08 - Esh-Sha’bi ka thënë: “Nuk është dinjitet të shikosh në pasqyrë tek njeriut që bën hixhame.”

09 - Ebu Kilabeh ka thënë: “Nuk është e dinjitet që të fitosh para nga shoku ytë.”

10 - Muavija bin Ebi Sufjani ka thënë: “Sëmundja e dinjitetit qëndron në të paturit miq të këqijë.”

11 - Sherik ka thënë: “Poshtërimi i botës është në pesë gjëra: të vizitosh hamamet para agimit pa kovë, të ecësh në një kalim për këmbësorë pa kalim ku nuk ka udhëkryq, të shkosh në leksion pa libër, nevojat e të nderuarit e personit më të ulët se ti dhe nevoja e burrit për gruan e tij.”

52. I mençuri dhe bujaria.

01 - Bujaria është e dashur dhe e lavdëruar dhe koprracia është e urrejur dhe e qortuar. Nuk ka asgjë të mirë në të pasurinë pa bujari.

02 - Bujaria më e mirë është që të jeshë bujar me pasurinë tënde dhe të qëndroshë largë pasurisë së njerëzve të tjerë. Ai që është bujar bëhet zotëri, ndërsa si që është koprrac bëhet i ulët.

03 - Koprracia është një pemë në Xhehnem, degët e së cilës janë këtu në tokë. Ai që kap një prej degëve të saj shkon poshtë në Xhehnem. Bujaria është një pemë në Xhenet, degët e së cilës janë këtu në tokë. Ai që kap një prej degëve të saj ngjitet lartë me të në Xhenet. Xheneti është vendbanimi i njerëzve bujar.

04 - Nuk ka asnjë cilësi që e diskreditonë dhe turpëron një person dhe fenë e tij aq shumë si koprracia.

05 - Nafi ka thënë: “Kur Ibn Umeri u sëmur në Medine, atë e morri malli për rrush ndërsa nuk ishte periudha e rrushit. Ata dolën për të kërkuar rrush dhe e gjetën atë vetëm tek një njeri. Ai bleu shtatë kokrra rrushi për një monedhë argjendi. Pastaj erdhi një lypës dhe urdhëroi që ti ipen ato.”

06 - Unë nuk kam parë dikë në lindje ose në perëndim të jetë bujar dhe të mos i bezdis të tjerët, përvçse është bërë prijësë i të gjithë njerëzve. Ai që dëshiron një nivel të lartë në jetën tjetër dhe një nivel fisnik në këtë jetë duhet të jetë bujar dhe të mos shqetësojë njerëzit e tjerë. Ai që dëshiron të diskreditojë dhe turpërojë personalitetin dhe religjiozitetin e tij, ti mërzis vëllezërit e tij dhe të shqetësojë fqinjët e tij duhet të jetë koprrac.

07 - Koprracia ka qenë e dënuar nga të gjithë njerëzit e mençur në kohët pagane dhe në Islam deri në ditët e sotme.

53. I mençuri dhe dhuratat.

01 - Është e detyrueshme të marrësh një dhuratë kur të ipet. Nuk lejohet ta refuzoshë atë. Pastaj ai duhet të shpërblejë për të nëse është e mundur dhe të falënderoj për të. Unë rekomandoj vëllezërit që t’i japin njeri tjetrit dhurata. Ky veprim sjell dashuri dhe largon grindjet.

02 - Abdul-Malik bin Rifa’ah el-Fehmi ka thënë: “Dhuratë është një magji e qartë.”

03 - Aban ka thënë: “El-Hasan bin Amarah e morri vesh se al-A’mash e kishte fyer atë. Si rezultat, ai ia dhuroi atij një rrobë. Pastaj el-A’mash e kishet zakon të fliste mirë për të. Njerëzit i thanë: “Si mundesh që së pari ta fyesh atë dhe pastaj ta lavdëroshë atë?” Ai tha: “Khejthemeh më tha se Ibn Mesudi ka thënë: “Zemrat janë krijuar me natyrshmërinë për të dashur atë që sillet mirë ndaj teje dhe ta uresh atë që sillet keq ndaj teje.”

04 - Ibn Sirin ka thënë: “Ata e kishin zakon t’i dhuronin njëri-tjetrit monedha prej argjendi në pjatë.”

05 - I mençur është i obliguar që të përdor gjëra që janë të përshtatura për kohën dhe të jetë i kënaqur me kaderin. Ai nuk duhet të dëshiroj diçka tjetër përveç asaj që i është dhuruar si furnizim. Nëse ai posedon një gjë të pavlerë, ai nuk duhet të mos e jep atë si lëmoshë vetëm sepse ajo nuk ka vlerë tek ai. Një veprim i tillë përbëhet të themi më së paku nga koprracia. Kushdo që nënvlerëson diçka edhe nuk e dhuron atë.

06 - El-Esma’i ka thënë: “Ne shkuam në shtëpinë e Kahmas i cili na i dhuroi njëzet e pesë hurme të kuqe dhe të papjekura. Atëherë ai tha: “Ky është mundi i vëllait tuaj, dhe nga Allahu kërkohet ndihmë.”

07 - Mejmun ka thënë: “Kushdo që dëshiron vëllezër pa diçka duhet të shoqërohet me të vdekurit në varret e tyre.”

08 - Is´haq bin Ibrahim ka thënë: “I është thënë el-Mugireh bin Shu’behs: Çfarë po shijon ende?” Ai u përgjigj: “Nga dhuratat të cilat ia dhurojë vëllezërve.” Ai u pyet: “Kush jeton jetën më të mirë?” Ai u përgjigj: “Ai nga i cili të tjerët jetojnë.” Ai u pyet: “Kush jeton jetën më të keqe?” Ai u përgjigj: “Ai nga i cili askush nuk jeton.”

54. I mençuri dhe të ndihmuarit e myslimanëve.

01 - I Dërguari i Allahut sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem ka thënë:

“Ai që ia lehtëson vëllaut të tij një vështirësi në këtë jetë, Allahu ia lehtëson një nga vështirësitë në Ditën e Gjykimit.”

02 - Të gjithë myslimanët janë të detyruar që t’u duan myslimanëve të mirën dhe t’ua largojnë brengat dhe vështirësitë e tyre. Kush ia largon një myslimani një vështirësi në këtë jetë, Allahu ia largon atij një nga vështirësitë në Ditën e Gjykimit.

03 - Vëllezërit e vërtetë dihen në kohë të vështira. Të gjithë njerëzit janë miq kur ata janë në gjendje të mirë. Vëllezërit më të këqij janë ata që ia kthejnë shpinën vëllezërve të tyre kur gjendja është më e vështirë dhe vendi më i keq është vendi që ka mungesë së tokës pjellore dhe mungesë të sigurisë.

04 - Hasan el-Basri ka thënë: “Unë preferoj më tepër që të plotësojë nevojat e vëllait tim se sa që të bëjë I’tikaf dy muaj.”

05 - Personi i cili e di shpërblimin nuk duhet të dështojë në të ndihmuarit të tjerët me pozitën e tij ose me pasurin e tij nëse është e mundur. Ai duhet ta bëjë këtë para vdekjes. Me vdekjen pushojnë të gjitha veprat e mira dhe atëherë vajton çdo të mirë që ke humbur.

06 - Nevojtari nuk duhet të dërdëllit ndihmë. Dërdëllitja në fakt mund të shkaktojë që të mos ipet ndihmë fare. Atij që i ipet duhet të falënderoj dhe atij që nuk i ipet duhet të jetë i kënaqur me kaderin. Pyetja duhet ti bëhet vetëm në shtëpi të atyre të cilëve i kërkon ndihmë. Ajo nuk nuk duhet të bëhet në turma, në xhamitë apo në publik.

07 - Umer bin Hatabi ka thënë: “Mos kërko prej njerëzve kur ata janë në tubime dhe në xhami në mënyrë që të mos i bezdisni ata. Kërkojuni atyre kur ata janë në shtëpi. Atij që i ipet, i ipet, dhe atij që nuk i ipet, nuk i ipet.”

08 - Fjalët e Umerit radijAllahu ‘anhu kanë të bëjnë me personin bujar. Nëse personi bujar pyetët kur ai është me të tjerët dhe nuk ka, ai turpërohet. Nëse atij që është i qortuar tek njerëzit i kërkohet në një tubim ose në xhami, ka një shans të madhe që ai të jep. Sepse i qortuari nuk jep nga besimi apo dinjiteti, por ai jep vetëm për të marrë një reputacion të mirë.

09 - Unë e rekomandoj të mençurin që ai të ha lëkurë dhe të thithë mbi shkëmbinj dhe të duron në vend se të lyp nga i qortuari. Që i qortuari të jepë është vepër e shëmtuar dhe që ai të mos jep është vdekje.

10 - Të mençurit nuk i lejohet ti kërkojë ndihmë armikut, budallasë, mëkatarit, gënjeshtarit apo atij që është në kërkim të interesave të tij. Nuk është e lejuar që të kërkosh dy gjëra në të njëjtën kohë. Kjo nuk është e lejuar të shprehësh nevojën e madhe që ke. Për personin fisnik, është e mjaftueshme që ai të dijë për nevojën pa e dëdallisur.

55. I mençuri dhe dhënia lëmoshë nevojtarëve.

01 - Xhabiri ka thënë: “Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem kurrë nuk ka thënë jo, kur atij i kërkohej ndonjë gjë dhe as nuk e goditi dikë me dorën e tij.”

02 - Unë e rekomandoj çdonjërin që të ketë karaktere të larta dhe të mos i refuzojë lypësat. Është më mirë të mos kesh para se sa të mos kesh karaktere të bukura.

03 - Njeri me të vërtetë i lirë është ai i cili është liruar nga karakteret e tij të bukura. Rob më i keq është ai i cili është i skllavëruar nga karakteret e tij të shëmtuara. Prej gjërave më të mira që mund të posedosh në jetën tjetër janë karakteret e lavdërueshme.

04 - Jusuf bin Asbat ka thënë: “Që kur u krijua bota, paraja kurrë nuk ka qenë aq e dobishëm sikurse është sot.”

05 - Ubejdullah bin Zijad bin Dhijan ka thënë: “Unë e kisha një dajë nga fisi Kelb. Ai e kishte zakon të më thoshte: “Ki ambicie të larta! Sepse ambiciet e larta janë gjysma e dinjitetit.”

06 - Ebu Sulejman edh Dhabbi ka thënë: “Ibrahimi ‘alejhis–selam kishte tetë porta në kështjellën e tij. Pa marrë parasysh se në cilën portë vinte lypësi, i ipej atij.”

07 - Seid bin Abdil-Aziz ka thënë: “El-Hasan bin Ali bin Ebi Talib radijAllahu ‘anhu dëgjoi një burrë pranë tij duke lutur Allahun që ti jep atij 10.000 monedha argjendi. Ai u largua nga aty dhe dërgoi një mesazh tek ai që i dha atij këtë shumë.”

08 - Ebu Said tregon nga mësuesi i tij, i cili tha: “Unë e pashë Ibn-ul-Mubarak duke e kafshuar në dorë shërbëtorin e tij.” I thashë: “A po e kafshon shërbëtorin tënd në dorën e tij?” Ai u përgjigj: “Sa herë duhet ti them atij që të mos i numëroj monedhat për lypësat? Jepu atyre ca grushte monedha!”

09 - I mençuri është i deturuar që tu japë të tjerëve dhe të trajtojë të tjerët mirë. Ai duhet të fillojë me ata që janë më shumë të detyrueshëm për tu kujdesur mirë ndaj tyre dhe pastaj ata që vijnë pas tyre. Ai duhet të fillojë me familjen e tij, pastaj me vëllezërit dhe fqinjët e tij dhe kështu me radhë. Ai duhet të sigurohet që prioritet të kenë njerëzit fetar dhe dijetarët.

10 - I mençuri fillon tu japë të tjerëve para se të kërkohet prej tij. Është më mirë për të marrë hapin e parë se sa të konpensoshë për të. Është më mirë që të mos lypësh sesa të japësh. Bamirësia është e mirë kur ajo të plotësohet dhe pastaj vazhdon. Fundi i mirë pastron fillimin. Është më mirë të japësh pasi që nuk ke dhënë sesa të mos japësh pasi ke dhënë.

11 - Bamirësia më e mirë që ndikon në zemër më së shumti dhe zgjatë dhe shmang fatkeqësitë më së miri është lëmosha që nuk përfundon duke ia përkujtuar atë personit që ia ke dhënë. 

56. I mençuri dhe mikpritja.

01 - I Dërguari i Allahut sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem ka thënë:

“Ai që beson në Allahun dhe Ditën e Fundit duhet të nderojë mysafirin e tij. Ai që beson në Allahun dhe Ditën e Fundit nuk duhet ta bezdis fqinjin e tij.”

02 - Unë e rekomandoj të mençurin që të ketë si zakon të ftojë njerëzit për ushqim dhe të jetë mikpritës. Të ftosh njerëzit për ushqim është një nga cilësitë më fisnike, më të mëdha dhe më të bukura. Ai që është i njohur për të ftuar njerëzit për ushqim konsiderohet i çmuar tek të gjithë njerëzit. Mikpritja e ngritë një person në nivelet më të larta, madje edhe në qoftë se ai vjen nga një prejardhje më e ulët.

03 - Seid bin el-Musejib ka thënë: “Njeriu i parë i cili u kujdes për mysafirët ishte Ibrahimi ‘alejhis–selam.”

04 - Çdo njeri i cili ka qenë lider në kohët pagane dhe në Islam është bërë duke i ftuar njerëzit në ushqim dhe duke qenë mikpritës.

05 - Arabët nuk e konsideronin bujarin të jetë asgjë pa mikpritje dhe të ftuarit njerëzit në ushqim. Ata nuk e konsideronin një person të jetë bujar në qoftë se ai nuk posedon këto cilësi. Disa prej tyre mund të ecnin disa milje me shpresën për ta gjetur një mysafir.

06 - Hasan bin Isa Masarxhas ka thënë: “Kam udhëtuar me Ibn-ul-Mubarak nga Horasani për në Bagdad dhe unë nuk e pashë atë duke ngrënë i vetëm asnjë herë.”

07 - Qëllimi në mikpritjen është që të mos e nënvlerësosh atë të pak që e ke. Duhet ta ftosh në atë që ke. Ai që nënvelrëson diçka nuk e dhuronë atë.

08 - Ukbeh bin Alkameh dhe Mubashshir bin Isma’il e pyeti el-Euzain, në lidhje me domethënien e mikpritjes. Ai tha: “Një buzëqeshje dhe një fjalim i mirë.”

09 - Njeriu më koprrac është ai që është koprrac në ushqim dhe më bujari, është ai që është bujar në ushqim.

10 - Prej mikpritjes është një fjalim i mirë, një buzëqeshje dhe që zoti i shtëpisë personalisht të kujdeset për mysafirin e tij. Ai që i shërbenë mysafirëve të tij nuk është i poshtëruar dhe ai që shfrytëzon mysafirët e tij ose kërkon pagesë nuk është i fuqishëm.

11 - Seid bin el-Musejib ka thënë: “Unë më parë e ngopi një person se sa të bëjë haxhin disa herë.”

57. I mençuri dhe shërbimi.

 01 - Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem ka thënë:

“Ai i cili nuk falënderon njerëzit nuk e falënderon Allahun.”

02 - Personi i cili shërbehet është i detyruar ta kthej me një shërbim më të mirë ose të të njejtin. Një shërbim si mirënjohje nuk mund të krahasohet me iniciativën edhe nëse ajo do të jetë më e pakët. Ai që nuk është në gjendje ti kthej një të mirë duhet ta lavdërojë dhuruesin. Në rast pamundësie falënderimi, lavdërimi zë vendin e falënderimit. Askush nuk mund të jetë pa mirënjohje.

03 - Personi i lirë nuk është mosmirënjohës. Ai nuk zemërohet në rast fatkeqësie. Ai falënderon kur ai merr një dhuratë.Duron kur ai goditet nga ndonjë fatkeqësi. Ai që nuk falënderon për një gjë të thjeshtë vështirë që do të falëndrojë për shumë. Dhuratat shtohen vetëm kur Allahu falënderohet, pastaj dhuruesi dhe fatkeqësitë shmangen në këtë mënyrë.

04 - Një person është i detyruar të falënderoj për dhuratat që ai merr. Ai duhet të lavdërojë për shërbimin aq sa mundet. Ose me dy herë më shumë, me aq shumë ose edhe me urtësinë e dijes se nga kush i ka ardhur dhurata dhe t’ia kthej me një shërbim dhe mirënjohje. Ai duhet të thotë:

جزاك الله خيرا

“Allahu të shpërbleftë me të mira.”

Ai që nuk ka asgjë për ti dhënë dhe përgjigjet në këtë mënyrë e ka lavdëruar atë shumë.

05 - Ka njerëz të cilët i përgjigjen me një mënyrë përbuzëse kur atyre i ipet dhuratë. Një prej tyre nuk ka njohuri për faktorët prapa dhuratës apo se si duhet falënderuar për të sepse ai nuk e di se si duhet kujdesur për një familje. Me këtë person duhet pasur tolerim. I dyti është i ndjeshëm dhe nuk falënderonë për dhuratën. Ai e nënvlerëson dhuruesin dhe e zhvlerëson dhuratën. Nëse ai është kështu, është detyrim për të mençurin që të mos i jep më dhurata atij.

58. I mençuri dhe pushteti.

01 - Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem ka thënë:

“Secili nga ju është bari për kopenë e vet. Udhëheqësi është bari dhe është përgjegjës për kopenë e tij. Burri është bari për familjen e vet dhe është përgjegjës për kopenë e vet. Gruaja është baresh në shtëpinë e burrit të saj dhe ajo është përgjegjëse për kopenë e saj.”

02 - Sunneti ka ardhur nëpërmjet të zgjedhurit sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, shprehimisht deklaruar se çdo bari është përgjegjës për kopenë e tij. Kështu që secili bari është i detyruar të kujdeset për të mirën e kopesë së tij. Barinjtë e njerëzve janë dijetarët. bariu i mbretërve është mendja. Bariu i të devotshmëve është frika ndaj Allahut. Bariu i studentit është mësuesi i tij. Bariu i fëmijës është babai i saj. Roja e gruas është burri i saj. Roja e robit është pronari i tij. Secili bari është përgjegjës siç u tha për kopenë e tij.

03 - Përgjegjësinë më të madhe mbi kopenë e kanë mbretërit. Ata janë përgjegjës për popujt. Ata janë barinj më të lartë për shkak se urdhëresat e tyre zbatohen aq shpesh. Nëse ata nuk kujdesen për kohën e tyre dhe lënë pas dore qytetarët e tyre, ata shkatërrohen dhe i shkatërrojnë të tjerët. Një botë e tërë mund të shkatërrohet për shkak të një mbreti të keq. Fuqia e mbretit do të mbetet për derisa ndihmësit e tij i binden atij. Ndihmësit nuk do t’i binden atij pa një ministër. Kjo nuk do të ndodhë derisa përderisa ministri nuk është i dashur dhe dashamirës. Ministëri nuk do të jetë i tillë për derisa ai nuk është i përmbajtur dhe i kuptueshëm. Këta njerëz nuk mund të mbahen në kontroll pa para. Paratë vien vetëm nëse qytetarët janë të mirë. Qytetarët bëhen të mirë vetëm nëse ata qeverisen me drejtësi. Nga ana tjetër, pushteti mbetet vetëm nëse është i drejtë. Nga ana tjetër, ai pushon vetëm nëse është i padrejtë.

04 - Mbreti është i detyruar të kujdeset për punëtorët e tij kështu që ai është i vetëdijshëm për mirësinë e të mirit dhe të keqen e të keqit. Kur mbreti nuk e di se çfarë bëjë punëtorët e tij, ai nuk mund të jetë i drejtë.

05 - Pushtetari nuk duhet të jetë shumë i kënaqur dhe i lumtur me qytetarët e tij, e as tepër pak. Shumë nga këto tipare shkaktojnë marrëzi. Pak nga këto tipare sjellin mendjemadhësi dhe arrogancë. Mbreti nuk duhet të zemërohet, sepse fuqia e tij shtrihet përtej nevojave të tij. Mbreti nuk duhet të gënjejë, sepse askush nuk mund ta detyrojë atë në asgjë. Mbreti nuk duhet të jetë koprrac sepse nuk ka asnjë justifikim nëse posedon pronë dhe pozitë. Mbreti nuk duhet të jetë urrejtës, sepse ai duhet të jetë më fisnik se sa të ndëshkon. Pushtetari më i mirë nuk është arrogant.

06 - Pushtetari është si zjarri. Nëse zjarri është shumë i vogël, është i padobishëm. Nëse është shumë i madhë, e keqja e tij tejkalon kufirin. Pushtetari më i mirë është ai që të kujton shiun që sjell dobi në rrethinën e tij dhe jo e zjarrin që djeg rrethinën e tij.

07 - Një pushtetar i drejtë është më i mirë se shiu. Një pushtetarë i padrejtë është më mirë se një sprovë e gjatë. Njerëzit janë në nevojë më të madhe për një pushtetarë të drejtë, sesa për një kohë pjellore.

08 - El-Ahnaf bin Kajs ka thënë: “Marrëdhënia e pushtetarit ndaj qytetarëve është sikurse lidhja e shpirtit me trupin pa të cilin smund të jetoj dhe marrëdhënia e kokës me pjesët e trupit pa të cilën ato nuk funksionojnë.”

09 - Së pari dhe më kryesorja është se pushtetari është detyruar që ta ketë frikë Allahun dhe të përmirësojë marrëdhëniet e tij të fshehta me Krijuesin e tij. Pastaj ai duhet të mendojnë për përgjegjësinë që Allahu i ka dhënë atij mbi vëllezërit e tij dhe me të cilën Ai e ka ngritë atë mbi ta. Ai duhet ta dijë se ai është përgjegjës për të gjitha çështjet e tyre të vogla dhe të mëdha. Pastaj ai duhet ta dijë se ai do të jetë përgjegjshës për të gjitha çështjet e tyre të pakta apo të shumta. Pastaj ai duhet të emërojë një ministër të drejtë, të urtë, të dëlirë, dhe dashamirës. Ai duhet të ketë punëtorë të devotshëm, të drejtë dhe të ndjeshëm. Ai duhet të ketë ndihmëtarë të fshehur dhe shërbyes të njohur.

10 - Pushtetari duhet të kërkojë nga punëtorët e tij devotshmëri dhe bindje ndaj Allahut. Pasuritë lejohet të mirren vetëm nga burime të ligjshme dhe pastaj ti shpërndahen atyre që e meritojnë. Pushtetari duhet ta ketë nën kujdes arkën kështu që as edhe një kokërr e ndaluar me anë të detyrimit, padrejtësisë, plaçkitjes, grabitjes apo ryshfetit të hyjë në të. Pushtetari është përgjegjës për gjënë më të vogël në të. Ai do të jetë i përgjegjshëm për çdo kokërr në të. Pastaj ai nuk duhet ta shpenzojnë këtë pronë në diçka tjetër përveç asaj që Allahu urdhëron në kapitullin el-Enfal.

Allahu Tebarake ue Te‘ala ka thënë:

وَاعْلَمُواْ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَيْءٍ فَأَنَّ لِلّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ إِن كُنتُمْ آمَنتُمْ بِاللّهِ وَمَا أَنزَلْنَا عَلَى عَبْدِنَا يَوْمَ الْفُرْقَانِ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ وَاللّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ

“Dijeni edhe se çdo gjë nga plaçka e luftës që ju mund të fitoni, një e pesta e saj është përcaktuar për Allahun dhe për të Dërguarin (Muhammedin sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dhe të afërmit e tij si dhe për jetimët, për të varfrit që lypin dhe për udhëtarin, në qoftë se ju vërtet keni besuar në Allahun dhe në atë që Ne ia kemi zbritur robit Tonë (Muhammedit sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) në Ditën e së Vërtetës, Ditën kur u takuan dy forcat (flitet për luftën e Bedrit); dhe Allahu është i Zoti për të bërë gjithçka.” (El-Enfal, 41)

59. I mençuri dhe qëndrimi ndaj kësaj jete.

01 - I Dërguari i Allahut sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem ka thënë:

“Të zgjohesh i sigurt në shtëpinë tënde, i shëndetshëm në trup dhe të kesh furnizim të mjaftueshëm në një ditë është si të kesh të gjithë botën.”

02 - I mençur e ka detyrimin që të mos lejoj që të mashtrohet nga kjo jetë dhe nga bukuria e saj kështu që ai të preokupohet me të në vend të jetës së përjetshme. Ai duhet ta konsiderojnë këtë jetë sikurse e konsideron atë Allahu. Kjo shpie në mënyrë të pashmangshme në një fund. Ndërtesat e saj do të shkatërrohen dhe banorët e saj do të vdesin. Kopshtet e saj do të shuhe, gjelbërimi i saj do të ikë dhe.

03 - Nuk mbetet udhëheqës tiranik dhe imponues apo varfanjakë i poshtëruar, vetëm se që të gjithë do të pijnë nga kupa e vdekjes. Pastaj ata çohen tek ajo tokë ku ata do të kalben derisa ata të zhduken. Pastaj është Ai që e di të fshehtën që trashëgon tokën dhe çdo gjë në të.

04 - I mençuri nuk do të rri duarkryq në një botë të tillë si kjo. Ai nuk duhet të ndjehet i qetë me një botë si kjo. Atë është duke e pritur atë që syri kurrë nuk e ka parë, veshi nuk e ka dëgjuar dhe një zemër kurrë nuk e ka imagjinuar.

05 - Kjo jetë është një det i bollshëm. Njerëzit notojnë në valët e tij. Ditët japin shembuj për njerëzit. Çdo gjë që po shkonë drejt fundit të saj ta kujton atë. Ai që merr tre gjëra nga kjo jetë ka marrë të gjitha; sigurinë, jetesën dhe shëndetin. Vetëm i mashtruari gënjehet nga diçka gjë në këtë jetë.

06 - I mençuri e di se ajo nuk është lënë për të tjerët nuk është lënë as për të. Ai e di se ajo që është marrë nga tjerët nuk do të mbetet tek ai.

07 - Ai që dëshiron të jetë i lirë duhet të qëndrojnë larg epsheve edhe në qoftë se ato do të jenë të kënaqshme. Çdo gjë e kënaqshme nuk është e mirë, por çdo gjë e dobishme është e knaqshme. Të gjitha epshet bëhen të mërzitshme pas një kohe. Përjashtimi i vetëm janë fitimet dhe fitimi më i madh është Xheneti, dhe që të mos kesh nevojë për askënd tjetër përveç Allahut.

08 - Ma’n bin Aun ka thënë: “Sa shumë njerëz fillojnë ditën pa e përfunduar atë? Sa shumë njerëz e presin të nesërmen pa e përjetuar atë? Nëse ju shikoni në shpërblimin dhe rrugën drejt tij, do të urreni planet për të ardhshmen.”

09 - Ajo që e bën të mençurin që ta konsiderojë këtë jetë sikurse duhet, ai nuk duhet të rri duarkryq në lidhje me të dhe në vend të kësaj ai duhet të bëjë atë që mundet për të arritur jetën e përjetshme dhe lumturinë e qëndrueshme. Ai nuk duhet të ketë plane afatgjata për të ardhmen. Ai duhet të mendoj se mund të vdes në çdo kohë.

10 - I mençur nuk duhet të ketë plane pë të ardhshmen. Në vend të kësaj, ai duhet gjithmonë ti ketë parasysh popujt e mëparshëm të cilët kanë jetuar. Gjurmët e tyre janë zhdukur. Lajmi i tyre ka pushuar. E vetmja gjë që mbetet prej tyre është emri i tyre. E vetmja gjë që ka mbetur nga shtëpia e tyre janë vizatimet e tyre. I pa të meta është Ai që ka mundësinë që ti ringjallë ata dhe ti mbledhë për shpërblimin dhe ndëshkimin.

60. I mençuri dhe pritja e vdekjes.

01 - I Dërguari i Allahut sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem ka thënë:

“Kujtone shumë shktaërruesin e kënaqësive – vdekjen.”

02 - Përveç çdo urtësie të cilën e kemi përmendur në këtë libër, i mençuri është i detyruar që të përkujtojë vdekjen gjithmonë, dhe të mos mashtrohet nga kjo jetë. Vdekja është një mulli krahët e të cilit sillen në mesin e të gjitha krijesave. Vdekja është një kupë nga i cili të gjithë të gjallë duhet të pinë dhe ta shijojnë.

03 - Vdekja shkatërron kënaqësitë, përmbytë epshet, trazon kohët, largon mangësitë.

04 - Ebul-Atahijah ka thënë: “Hyra tek udhëheqësi i besimtarëve Harun [er-Rashid], kur ai më pa, tha: “Ebul-Atahijah?” Unë thashë: “Ebul-Atahijah.” Ai tha: “Poeti?” Unë i thashë: “Poeti?” Ai tha: “Më qorto me disa poezi të shkurtëra.” “Atëherë unë lexova:

Kurrë mos u ndjejë i sigurt me vdekjen

Edhe nëse do të mbrohesh me roje

Ti duhet ta dish se shigjetat e vdekjes hidhen kundër 

Çdo njëri i cili e mbron veten me armatim dhe mburoja

A po e shpreson shpëtimin pa ecur rrugës së tij?

Anija nuk lundronë në tokë

Haruni ra pa vetëdije.”

05 - I mençuri nuk e harron atë çfarë e pret atë. Sa umete i ka shfarosur vdekja? Sa shumë qytete i ka lënë shkret? Sa shumë gra i ka lënë veja? Sa shumë fëmijë i ka lënë jetimë? Sa shumë vëllezërit i ka lënë të vetëm?

06 - I mençuri nuk lejon që të mashtrohet nga një gjendje të cilës po i afrohet fundi sikurse e kemi përmendur. Ai nuk mbështetet në një jetë që përfundon në mënyrën e përmendur. Ai nuk e harron gjendjen që në mënyrë të pashmangshme e pret atë. Vdekja është një gjuetar të cilës personi i ambientuar nuk i shpëton dhe refugjati nuk mund të ik prej saj.

07 - Ibn-us-Simak ka thënë: “Një peshkatar nga popujt e lashtë doli për peshkim. Pasi kishte hedhur rrjetën në det dhe pastaj e tërhoqi atë, ai gjeti një kafkë të njeriut në të. Ai shikoi në të, filloi të qajë dhe tha: “Ti ishe i fuqishëm, por nuk u le në fuqinë tënde. Ti ke qenë i pasur, por nuk u le në pasurinë tënde. Ti ke qenë i varfër, por nuk u le në varfërinë tënde. Ti ke qenë bujar, por nuk u le në bujarinë tënde. Ti ke qenë i ashpër, por nuk u le në ashpërsinë tënde. Ti ke qenë i ditur, por nuk u le në dijeninë tënde. “Ai përsëriti fjalët e tij dhe qau.”

08 - Abdul-Mun’im er-Rajjahi ka thënë: “Malik bin Dinar u zhduk një ditë. Kur ai u kthye, ata e pyetën se ku ai kishte qenë.” Ai tha: “Në el-Ubullah.” Ata e pyetën për gjën më të bukurë që ai pa. Ai tha: “Një grua që rrinte në këmbë dhe lutej.” Ata e pyetën për gjënë më të çuditshme që ai pa. Ai tha: “Një Kala në Bahrein. Mbi derën e saj shkruante:

“Unë dëshirova një jetë sikurse jeta e më të lumturve 

Dhe kam jetuar në mënyrë magjepse dhe i lumtur 

Betohem në Zotin e njerëzve që nuk zgjati shumë kohë

Para se të largohesha nga miqtë dhe të dashurit.”

09 - Salih el-Murri ka thënë: “Një ditë shumë të nxehtë hyra tek varrezat, ku pashë se si varret ishin të qeta. Ato ishin sikurse të ishin njerëz të heshtur. Thashë: “I pa të meta është Allahu! Kush do të sjellë së bashku shpirtrat tuaj dhe trupat pasi ata kanë qenë të ndarë? Kush do t’u ringjallë pas një kohe të gjatë në kalbje? “Atëherë një zë u dëgjua nga një varr: “O Salih!

وَمِنْ آيَاتِهِ أَن تَقُومَ السَّمَاء وَالْأَرْضُ بِأَمْرِهِ ثُمَّ إِذَا دَعَاكُمْ دَعْوَةً مِّنَ الْأَرْضِ إِذَا أَنتُمْ تَخْرُجُونَ

“Dhe nga Treguesit e Tij është se qielli dhe toka qëndrojnë me Urdhërin e Tij dhe më pas, kur Ai t’ju thërret ju me një thirrje, kur ç’të shohësh! Ju do të dilni nga toka (nga varret tuaj për llogari e shpërblim)” (Er-Rum, 25)

“Betohem në Allahun se rashë pa ndjenja.”

10 - Ne kemi përmendur vetëm disa, përndryshe ka jashtëzakonisht transmetime të shumta në këtë libër. Unë shpresoj se kjo është e mjaftueshme për ata që dëshirojnë të udhëtojë në rrugën e të mençurve, vetëm nëse ai mediton në lidhje me të dhe vepron sipas saj.

Hamdi dhe lavdërimi i Allahut qoftë mbi profetin e fundit Muhamedin familjen e tij të pastër. Hamdi dhe lavdërimi i takon Allahut, Zotit të krijesave.

Morali dhe sjelljet Shërimi i shpirtrave.

 

 

Autor: Ebu Muhammed Ali ibn Ahmed Ibn Seid Ibn Hazm el-Endelusi el-Kurtubi.

Burimi: “El-Ahlak ue Es-Sijer Fi Mudauat - In-Nufus ue Tehdhib”

Përktheu: Grup Përkthyesish.

 

Në emër të All-llahut, të Gjithë mëshirshmit, Mëshirëplotit!

Ebu Muhammed ibn Ali ibn Ahmed ibn Seid ibn Hazmi, jurist sheri’ati nga Endelusi, RahimehUllah, thotë: - Lavdi Allahut për dhuntitë e Tij të mëdha. Allahu e bekoftë Muhamedin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), robin e Tij, Vulën e pejgamberëve; Allahu u dhëntë atyre lumturinë e përjetshme. Atij i mbështetem për çdo aftësi e fuqi që mund të kem, dhe kërkoj ndihmën dhe mbrojtjen e Tij nga të gjitha tmerret dhe të këqijat e kësaj bote, dhe Ai më shpëtoftë nga llahtaria dhe vuajtja në botën tjetër.

Tash, në këtë libër kam përmbledhur ide të shumta nga të cilat Allahu, Dhuruesi i mendjes, ma mundësoi të përfitoja nga dita në ditë dhe me ndërrimin e rrethanave, duke më lejuar të kuptoja peripecitë e fatit dhe të kontrolloja rrjedhat e tyre deri në atë masë, saqë i kam kushtuar kësaj një pjesë të madhe të jetës sime. Unë kam zgjedhur që t’i zotëroja këto probleme me anë të studimit e reflektimit më parë sesa të zhytesha në kënaqësitë e ndryshme trupore, që i tërheqin shumicën e shpirtrave të kësaj toke, si dhe të grumbulloja pasuri të panevojshme. Unë i kam mbledhur të gjitha vrojtimet e mia në këtë libër me shpresën që i Plotfuqishmi të lejojë këdo nga robërit e Tij të përfitojë nga çështjet në të cilat unë kam robitur, duke i kushtuar atyre tërë mundin tim dhe duke reflektuar mbi to një kohë të gjatë. Shpresoj që kjo do të mirëpritet, meqë unë po e prezantoj këtë me një qëllim e zemër të mirë.

Ky libër do t’i bëjë dobi personit më shumë sesa thesaret e pronat, nëse ai reflekton mbi to dhe nëse Allahu (‘Azze ue Xhel) ia mundëson të përftojë nga kjo. Sa më përket mua, shpresa ime në këtë ndërmarrje është të fitoj shpërblimin më të madh nga Allahu (‘Azze ue Xhel), meqë kam bërë nijetin t’u ndihmoj robërve të tij, të kuroj çfarëdo që është prishur në karakterin e tyre dhe të shëroj sëmundjen e shpirtrave të tyre. E lus Allahun të më ndihmojë.

Trajtimi që u duhet bërë shpirtrave dhe përmirësimi i karaktereve të këqija.

Kënaqësia që merr një person i matur nga arsyeja e tij e shëndoshë, një dijetar nga dija e tij, një i urtë nga urtësia e tij, kënaqësia e kujtdo që punon shumë në udhët që kënaqin Allahun fuqiplotë, është më e madhe sesa kënaqësia të cilën e merr një specialist ushqimi nga të ngrënët, pirësi nga pija e tij, dashnori nga dashuria e tij, pushtuesi nga pushtimit tij, i argëtuari nga argëtimit i tij, dhe një komandant nga dhënia e urdhrave. Dëshmi për këtë është se i urti, i maturi, dijetari, ai që zbaton mësimet islame dhe të gjithë ata që i përmendëm janë në gjendje t’i gëzojnë këto kënaqësi po aq sa ata që lëshohen në to. Ata i kanë të njëjtat ndjenja e dëshira si të atyre që nguten t’i kënaqin ato. Por, ata qëllimisht u përmbajtën dhe ua kthyen shpinën, duke parapëlqyer kërkimin e moralit të përsosur.

Kurrkush s’mund t’i vlerësojë këto dy (lloje kënaqësish), përveç dikujt që njeh të dyja, jo dikush që ka njohur vetëm njërën e tjetrën jo.

Nëse shikon thellë në çështjet e kësaj bote, do të biesh në melankoli dhe do të përfundosh duke reflektuar mbi natyrën jetëshkurtër të çdo gjëje këtu poshtë dhe faktin se e vërteta qëndron vetëm në përpjekjen për Ahiret, pasi çdo ambicie që mund ta kesh do të përfundojë në lot; ose synimi hiqet nga ti, ose ti duhet të heqësh dorë nga ai para se ta arrish. Njëri nga këto përfundime është i pashmangshëm, përveç në rastin e kërkimit për Zotin e plotfuqishëm. Pastaj, rezultati gjithmonë është gëzim, edhe i menjëhershëm, edhe i përhershëm. Gëzimi i menjëhershëm është ngaqë ti pushon së merakosuri rreth gjërave të cilat zakonisht i brengosin njerëzit; kjo çon te një rritje e respektit ndaj teje si nga miqtë, ashtu dhe nga armiqtë. Gëzimi i përhershëm është gëzimi i Xhenetit.

Jam munduar të gjeja një synim për të cilin gjithkush do të pajtohej se është i shkëlqyeshëm dhe që ia vlen të mundohesh për të, dhe e kam gjetur vetëm një: të jesh pa shqetësime. Kur reflektova mbi këtë, kuptova se jo vetëm që krejt pajtohen në vlerësimin dhe dëshirimin e kësaj, por po ashtu pashë që, pavarësisht pasioneve, aspiratave, preokupimeve e dëshirave të ndryshme të tyre, ata nuk bëjnë as më të voglin gjest po që se s’është menduar të largohet shqetësimi. Njëri humbet rrugën, tjetri gati sa nuk gabon, dhe, më në fund, dikush tjetër arrin sukses. Por, ky është person i rrallë, dhe sa i rrallë është suksesi (O Zoti i Gjithëdijshëm).

Davaritja e shqetësimit është një synim rreth të cilit të gjithë popujt janë pajtuar që nga koha kur i Plotfuqishmi krijoi botën e deri në ditën kur kjo botë do të shuhet dhe të pasohet nga Dita e Gjykimit. Dhe veprimet e tyre janë drejtuar vetëm nga ky synim. Në rastin e çdo synimi tjetër, gjithmonë do të ketë disa njerëz që nuk do ta dëshirojnë atë. Për shembull, disa njerëz nuk janë fetarë dhe s’e vejnë në hesap përjetësinë. Ka disa që nga natyra dhe prirja preferojnë të mos bien në sy e të mos jenë të famshëm. Ka disa që nuk u intereson të grumbullojnë pasuri, duke preferuar kështu përkore ndaj pronësisë; ky ishte rasti me shumë nga pejgamberët – ‘alejhimus-salatu ues-selam – dhe i atyre që pasuan shembullin e tyre, asketë (zahidë) e filozofë. Ka disa që nga natyra nuk i pëlqejnë kënaqësitë trupore dhe i përçmojnë ata që ngarendin mbas tyre, siç janë ata që sapo i përmendëm, dhe të cilët preferojnë më parë të humbasin një pasuri sesa të fitojnë një. Disa preferojnë paditurinë ndaj dijes.

Në fakt, shumica e njerëzve që i sheh në rrugë, janë të këtillë. Këto janë synime të njerëzve që s’kanë ndonjë qëllim në jetë. S’ka asnjeri në tërë botën, nga koha e krijimit të saj e deri në fundin e saj, që do të zgjidhte qëllimisht shqetësimin dhe që s’do të donte ta largonte atë.

Kur arrita këtë urtësi madhështore, kur zbulova këtë sekret të mrekullueshëm, kur Allahu i plotfuqishëm m’i çeli sytë e mendjes (shpirtit) sime për të parë këtë kënaqësi të madhe, nisa të kërkoja shtegun i cili përnjëmend do të ma mundësonte davaritjen e shqetësimit, atë synim të çmuar, të dëshiruar nga çdo lloj personi, qoftë i paditur apo dijetar, i mirë apo i keq. Atë e gjeta në një vend të vetëm, në veprimin e kthimit për te Zoti i plotfuqishëm, në punët e devotshme të bëra me sy nga përjetësia.

Kështu, arsyeja e vetme përse dikush ndjek pasuritë është që të largojë ankthin dhe fukarallëkun. Arsyeja e vetme përse dikush kërkon famë është që të largojë shqetësimin e të parit dikë tjetër t’ia kalojë atij. Arsyeja e vetme përse dikush ndjek kënaqësitë është që të largojë shqetësimin e mungesës së tyre. Arsyeja e vetme përse dikush ndjek dijen është që të largojë shqetësimin e të qenit i paditur rreth një gjëje. Njerëzit kënaqen duke dëgjuar muhabetin dhe thashethemet e njerëzve tjerë vetëm ngaqë kjo largon shqetësimin e të qenit i vetëm dhe i izoluar. Njerëzit hanë, pinë, bëjnë dashuri, mbartin tesha, luajnë lojëra, strehohen, kalërojnë, shëtisin, vetëm ngaqë duan t’i shmangen të kundërtës së krejt këtyre veprimeve dhe çdo lloj shqetësimi.

Kushdo që ndalon për të reflektuar mbi të gjitha veprimet e përvijuara këtu, do të shohë se shqetësimet pashmangshëm do të ndodhin, siç janë problemet që shfaqen gjatë veprimit, pamundësia e bërjes së të pamundurës, natyra kalimtare e çdo arritjeje, dhe paaftësia për të gëzuar diçka për shkak të ndonjë vështirësie. Gjithashtu, ka dhe pasoja të këqija që shfaqen bashkë me çdo sukses: frika nga rivali, sulmimet nga ziliqarët, vjedhja nga lakmitarët, humbja ndaj një armiku, e të mos përmendim kritikën, gjynahun dhe gjërat e këtilla. Në anën tjetër, kam gjetur që veprat e bëra me sy nga përjetësia, janë të pastra nga të metat, të pastra nga çdo njollë, dhe një mjet i vërtetë për largimin e shqetësimit. Kam gjetur që personi i cili përpiqet për përjetësinë, mund të sprovohet rëndë në rrugën e tij, por ai nuk merakoset, bile ai kënaqet ngaqë sprova së cilës ai i nënshtrohet, ia shton shpresën e cila i ndihmon atij në ndërmarrjen e tij dhe e vendos më fort në shtegun drejt dëshirës së vërtetë të tij. Kam gjetur që, kur ai e gjen rrugën e tij të bllokuar nga ndonjë pengesë, nuk merakoset, sepse s’është faji i tij dhe ai nuk zgjodhi veprimin për të cilin do t’i duhet të përgjigjet. Kam gjetur njeriun e tillë të kënaqet kur tjerët ia duan të keqen, dhe të kënaqet kur të sprovohet, dhe të kënaqet; duke qenë gjithmonë në një gjendje kënaqësie ndërsa të tjerët gjithmonë janë në të kundërtën. Prandaj, duhet të kuptosh se ka vetëm një synim për të ndjekur, që është largimi i shqetësimit; dhe vetëm një shteg që të çon për te kjo, që është robërimi ndaj Zotit, më të lartit. Çdo gjë tjetër është paudhësi dhe absurd.

Mos përdor energjinë tënde, përveçse për një kauzë më fisnike sesa vetja jote. Një kauzë e tillë s’mund të gjendet, përveç në vetë Zotin e plotfuqishëm: të predikosh të vërtetën, të mbrosh femërinë, të zmbrapsësh poshtërimin që Krijuesi yt nuk ta ka vënë, të ndihmosh të shtypurin. Kushdo që përdor energjinë për hir të kotësive të kësaj bote, është si ai që shkëmben gurë të çmuar për zhavorr.

S’ka kurrfarë fisnikërie në këdo që ka mangësi në besim (fe). I urti e di që i vetmi çmim i përshtatshëm për shpirtin e tij është një vend në Xhenet. Dreqi vë kurthet e tij nën maskën e vërejtjes ndaj hipokrizisë. Mund të ndodhë që dikush të përmbahet nga bërja e një vepre të mirë nga frika se mos po mendohet nga të tjerët si hipokrit.

Mendja dhe çlodhja.

Mos i dëgjo të tjerët çfarë thonë. Dëgjo vetëm Fjalët e Krijuesit. Ky është shtegu për te një mendje plotësisht e shëndoshë dhe një çlodhje e përsosur. Kushdo që beson të jetë i sigurt nga çdo kritikë dhe qortim, është i luajtur mendsh.

Kushdo që e studion thellësisht shpirtin e vet dhe e disiplinon atë që të mos pushojë, derisa ta ketë gjetur të vërtetën, edhe nëse fillimisht kjo është e dhimbshme, ai më shumë do të gjejë kënaqësi në kritikë sesa në lavdërim. Vërtet, nëse i dëgjon njerëzit ta lavdërojnë, edhe nëse është i meritueshëm, ai do të krenohet dhe vlera e tij do të prishet.

Nëse i dëgjon njerëzit ta lavdërojnë dhe lavdërimi është i pamerituar, ai do të kënaqet padrejtësisht, dhe ky është një gabim i rëndë. Në anën tjetër, nëse ai i dëgjon njerëzit ta kritikojnë atë siç e meriton, ai mund të udhëhiqet për të ndrequr sjelljen që e çoi në të (kritikë). Kjo kritikë do të ishte një copë e konsiderueshme e fatit të mirë të cilën vetëm një budalla do ta injoronte. Nëse dikush kritikohet padrejtësisht dhe e kontrollon vetveten, do të përfitojë nga butësia dhe durimi i tij. Për më shumë, të gjitha punët e mira të bëra ndonjëherë nga kritikët e tij, do t’i atribuohen atij dhe ai do të përfitojë nga ato në Ditën e Gjykimit, kur ato do ta mbështesin në një vend të mirë, atëherë kur ai do të ketë nevojë për to, ndonëse ato s’kanë qenë rezultat i mundit të tij. Dhe kjo është një hise e lartë e fatit të mirë përbuzja e së cilës do të ishte çmenduri. Nëse ai nuk i dëgjon lavdërimet nga njerëzit, ajo çfarë thonë ata apo çfarë nuk thonë nuk ka ndonjë dallim për të. Por, puna qëndron ndryshe me kritikën që vjen prej tyre. Sido që të jetë, ai fiton, qoftë kur e dëgjon kritikë e tyre, qoftë kur nuk e dëgjon.

Sikur të mos ishin fjalët e pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) rreth lavdërimit të mirë i cili u jep sihariqin besimtarëve për lumturinë e premtuar, do të kishte qenë një shenjë urtësie që të preferoje më shumë të kritikoheshe qoftë dhe padrejtësisht sesa të lavdëroheshe pa meritë. Por, këto fjalë janë thënë. Lumturia e premtuar gjithmonë do të dalë nga merita, jo në mungesë të meritës; do të shpërblehet vetëm objekti i lavdërimit, jo thjesht fakti se janë shprehur lavdërime.

S’ka dallim mes virtyteve dhe veseve, mes akteve të devocionit dhe akteve të rebelimit, përveç lidhur me atë që shpirti ndjen tërheqje apo zmbrapsje. I lumtur është ai, që gjen kënaqësi në virtyt dhe punë të mbarë ndërsa ikën nga vesi dhe rebelimi. I palumtur është ai, shpirti i të cilit gjen kënaqësi në ves dhe rebelim ndërsa ikën nga virtyti dhe punët e mbara. Kjo s’është gjë më pak sesa rendi i shenjtë i gjërave të caktuara me urtësinë e Allahut fuqimadh.

Kushdo që jep mundin për përjetësinë, është në anën e engjëjve. Kushdo që jep mundin për të keqen, është në anën e dreqërve. Kushdo që kërkon famë dhe fitore, është në anën e tigrave. Kushdo që kërkon kënaqësi trupore, është në anën e kafshëve. Kushdo që kërkon para vetëm sa për të pasur e jo për të harxhuar në detyrat e devocionit dhe akteve të lavdërueshme të sadakasë, është tepër i poshtër, tepër i ndyrë për t’u krahasuar me një kafshë; ai më shumë u përngjan ujërave që mblidhen në vendet e paarritshme në shpella: asnjë kafshë nuk përfiton prej tyre.

I urti nuk gjen kënaqësi në cilësinë e cila e zbret atë nën tigrat, nën kafshët që s’flasin dhe nën objektet e pajetë. Ai i gëzohet vetëm përparimit të tij në virtytin me anë të cilit Allahu e dallon atë nga po këta tigra, kafshët që s’flasin dhe objekte të pajetë: ky është virtyti i inteligjencës, të cilin ai e ndan me engjëjt.

Kushdo që ndjehet krenar për trimërinë që nuk zbatohet në drejtimin e duhur, në shërbim të Allahut (‘Azze ue Xhel), le të dijë se tigri është më trim se ai, dhe luani, ujku e elefanti, po ashtu, janë më trima se ai.

Kushdo që lëvdohet me fuqinë e vet fizike, le ta dijë se mushka, kau dhe elefanti janë fizikisht më të fuqishëm se ai.

Kushdo që lëvdohet me mundësinë e tij për të mbartur pesha të rënda, le ta dijë se gomari mund të mbartë pesha më të mëdha.

Kushdo që lëvdohet me vrapimin e tij, le ta dijë se qeni dhe lepuri janë vrapues më të shpejtë sesa ai.

Kushdo që lëvdohet me tingullin e zërit të tij, le ta dijë se shumë zogj kanë zërin më të ëmbël se ai, dhe tingulli i flautit është më elegant dhe më joshës se tingulli i zërit të tij.

Si mund të lëvdohet apo kënaqet dikush me cilësitë në të cilat këto kafshë janë më superiore?

Por, njeriu që ka intelektin e fortë, dija e të cilit është e gjerë dhe punët e të cilit janë të mira, duhet të gëzohet, sepse vetëm engjëjt dhe njerëzit më të mirë janë më superior se ai në ato çështje.

Allahu (‘Azze ue Xhel) thotë: “Kushdo që e ka frikë qëndrimin para Allahut dhe e ruan veten nga epshet, do të hyjë në Xhenet.” (en-Nazijat, 40) Këto fjalë përfshijnë të gjitha virtytet: kontrollim i vetvetes nga epshet do të thotë largim nga prirja natyrore që personi ka ndaj hidhërimit dhe epshit, gjëra që janë nën urdhrin e tekës. Pastaj, krejt çka mbetet për shpirtin të shfrytëzojë është intelekti që i ka dhënë Zoti, arsyeja e shëndoshë që e dallon nga kafshët, nga insektet a krimbat dhe nga tigrat.

Kam parë shumicën e njerëzve - përveç atyre që i ka ruajtur Allahu, dhe ata janë të pakët – të hedhin veten në mjerim, në ankthe e rraskapitje të kësaj bote dhe të grumbullojnë një mal gjynahesh, që do të thotë se në Ahiret ata do të hyjnë në Xhehenem dhe s’do të përfitojnë nga qëllimet perfide për të cilat kujdesen aq shumë, siç është dëshirimi i rritjes së çmimeve, çka do të sillte fatkeqësi për fëmijët e të pafajshmit, apo dëshirimi i sprovave të rënda për ata që i urrejnë. Ata e dinë shumë mirë se këto qëllime të liga nuk do të sjellim medoemos atë që e dëshirojnë dhe s'do të garantojnë ardhjen e saj. Sikur ata të pastronin dhe të përmirësonin qëllimet e tyre, do ta shpejtonin çlodhjen e shpirtrave të tyre; ata do të kishin kohë t’i kushtoheshin vetëve të tyre e punëve të tyre, dhe kështu do të përfitonin shumë, veç kthimit të shpirtrave të tyre nga Zoti, dhe krejt këtë pa e ngutur apo vonuar realizimin e dëshirave të tyre. A ka mashtrim më të madh sesa qëndrimi kundër të cilit po paralajmërojmë këtu, dhe a ka lumturi më të madhe se ajo që po parashtrojmë?

Kur reflektojmë mbi jetëgjatësinë e universit, e shohim atë të kufizuar në momentin e tanishëm. E kaluara dhe e tashmja janë aq të pakuptimta, sikur të mos ekzistonin fare. A ka më të humbur se njeriu që shkëmben ardhmërinë e përjetshme për një moment që kalon më shpejt sesa një kapsitje syri?

Kur njeriu fle, ai e lë botën dhe harron tërë gëzimin e mërzinë. Sikur ai të rrinte në këtë gjendje kur të ecën (i zgjuar), do ta njihte lumturinë e përsosur.

Një burrë që dëmton familjen dhe fqinjët e tij (që e dëmtojnë atë), është më i ulët se ata. Kushdo që e kthen të keqen me të keqe, është po aq i keq (sa ata). Kushdo që përmbahet nga të kthyerit e së keqes, është zotëriu i tyre, eprori i tyre dhe më i virtytshmi ndër ta.

Dituria.

Sikur dituria të mos kishte asnjë dobi tjetër pos asaj që ta bëni injorantin të ta ketë frikën dhe të të respektojë, dhe dijetarët të të duan dhe të të nderojnë, kjo do të mjaftonte si arsye për ta kërkuar atë, e lëre më të gjitha dobitë tjera në këtë botë dhe në tjetrën.

Sikur injoranca të mos kishte asnjë të metë tjetër pos asaj që e bën injorantin xheloz ndaj njerëzve të ditur dhe të ngazëllyer kur të shohë më shumë njerëz sikur vetë ai, kjo, në vetvete, do të mjaftonte si arsye për të na obliguar neve të ikim prej saj, e lëre më pasojat tjera të këqija nga kjo e keqe në këtë botë dhe në tjetrën.

Sikur dituria dhe akti i të përkushtuarit asaj s’do të kishte tjetër qëllim përveç që ta lirojë personin që e kërkon atë nga shqetësimet rraskapitëse dhe nga shumë brenga të cilat e dëmtojnë mendjen, atëherë vetëm kjo, me siguri, do të mjaftonte që të na shtyjë të kërkojmë dituri. Por, çfarë të themi për dobitë tjera që janë tepër shumë për t’i numëruar, më e pakta e të cilave janë këto që u përmendën më lart dhe të cilat të gjitha grumbullohen në njeriun e ditur. Në kërkim të dobive të vogla siç janë këto, mbretërit mendjengushtë e kanë rraskapitur veten duke kërkuar ikje prej shqetësimeve të këtyre gjërave në lojën e shahut, zarit, në verë, në këngë, në ekspedita të gjuetisë dhe argëtime tjera të cilat nuk sjellin gjë tjetër veçse dëm në këtë botë dhe në tjetrën dhe s’kanë absolutisht kurrfarë dobie.

Sikur dijetari i cili ka shpenzuar orë të tëra të rehatshme (gjatë studimit të tij) të ndalej për të menduar sesi dituria e tij e ka mbrojtur atë prej poshtërimit nga ana e injorantëve dhe prej shqetësimit që vjen nga mosnjohja e të vërtetave të panjohura, dhe atë se çfarë gëzimi i ka sjell atij duke i mundësuar zgjidhjen e problemeve të cilat për të tjerët janë të pazgjidhshme, ai, me siguri, do ta shtonte shprehjen e falënderimit ndaj Allahut dhe do të kënaqej më shumë në diturinë që ai e posedon dhe do të dëshironte ta shtojë atë.

Kushdo që e shpenzon kohën e tij duke studiuar diçka të parëndësishme ndërsa lë studimet më të larta për të cilat ai ka aftësi, është sikur ai i cili mbjell misër në një fushë që mund të rrisë grurë, apo si ai i cili mbjell shkurre në dheun që mund të rrisë drunjtë e palmës dhe ullirit.

Shpërndarja e diturisë në mesin e atyre që janë të paaftë ta kuptojnë atë do të ishte po aq e dëmshme sa edhe të dhënit mjaltë apo ëmbëlsira ndokujt që ka temperaturë (ethe), apo të dhënit misk dhe amber ndokujt që ka migrenë të shkaktuar nga qelbi i shumtë.

Njeriu që është koprrac me diturinë e tij, është më i keq se njeriu që është koprrac me pasurinë e tij, sepse koprraci i diturisë bëhet zemërngushtë me diçka e cila kurrë nuk përfundon dhe nuk humb kur të jepet.

Çdokush që ka prirje natyrore ndaj një dege të diturisë, edhe nëse ajo është më pak e rëndësishme se degët tjera, s’duhet ta lërë atë, përndryshe ai do të ishte sikur ai që mbjell kokos në Endelus apo drurë ulliri në Indi, ku asnjëra s’do të jepte fryt.

Degët më fisnike të diturisë janë ato që të afrojnë më shumë ndaj Krijuesit dhe të ndihmojnë që të jesh i kënaqshëm për Të.

Kur të krahasosh veten tënde në çështjet e pasurisë, pozitës e shëndetit, duhet të shikosh në njerëzit që janë më pak të favorizuar se ti. Por, kur të krahasosh veten tënde me të tjerët në çështjet e fesë, diturisë e virtytit, duhet të shikosh në njerëzit që janë më të mirë se ti.

Sikur njeriu i çmendur ta hidhte veten thellë në të arsyeshmen ashtu siç e hedh veten në çmenduri, ai, me siguri, do të ishte më i urtë se el‐Hasan el‐Basri, Platoni i Athinës dhe Vuzurgmihër [Vurzugmihër ishte ministër i mbretit të lashtë Persian Khusra Nushirwan dhe mësues i birit të tij. Ai njihej për thëniet e tij të urta, të cilat shpesh citohen në burime arabe.] persiani.

Inteligjenca i ka kufijtë e vet. Ajo është e pavlefshme, përveç nëse është e bazuar në udhëzim të fesë apo në mbarësi në këtë botë.

Mos e lëndo shpirtin tënd duke eksperimentuar me pikëpamje të prishura me qëllim që t’ia vërtetosh çoroditjen e tyre ndokujt i cili është konsultuar me ty, përndryshe do ta humbasësh shpirtin. Nëse e mbron veten nga të vepruarit në mënyrë të neveritshme, çfarëdo kritike që mund të të bëhet nga njeriu me besime të çoroditura për shkakun se ti s’pajtohesh me të, është më e mirë se respekti i tij dhe më e mirë se efekti i keq në juve dyve, sikur t’i kishe bërë ato akte te neveritura.

Ruajuni prej përjetimit të kënaqësisë në çfarëdo mënyre që do ta dëmtonte shpirtin tënd dhe e cila s’është e kërkuar prej teje nga ligji fetar apo virtyti.

Dituria nuk ekziston më, nëse personi nuk merr parasysh Cilësitë e Krijuesit të Madh e të Plotfuqishëm.

Nuk ka fatkeqësi më të madhe për diturinë dhe dijetarët sesa kur ndërhyjnë ata që s’i përkasin asaj. Ata janë injorantë ndërsa mendojnë se janë të ditur. Ata rrënojnë çdo gjë dhe besojnë se po ndihmojnë.

Kushdo që kërkon lumturinë e jetës së përtejme, urtësinë në këtë botë, mënyrën më të mirë të sjelljes, të gjitha cilësitë e moralshme, zbatimin e të gjitha virtyteve, ai duhet ta marrë si model Muhamedin, pejgamberin e Zotit – Zoti i dhëntë atij suksese e paqe – dhe ta imitojë moralin dhe sjelljen pejgamberike aq sa të jetë e mundur. Zoti na ndihmoftë që, me mëshirën e Tij, ta marrim atë si shembull. Amin!

Injorantët më kanë mërzitur në dy raste në jetën time. Së pari, kur ata flisnin për gjëra të cilat nuk i njohin, në kohën kur unë isha po aq injorant sa edhe ata; herën e dytë, kur ata heshtën në praninë time (në ditët kur unë mësova diç). Në mënyrë të njëjtë, ata gjithmonë ishin të heshtur në lidhje me çështjet të cilat do t’u bënin dobi atyre po t’i flisnin, ndërsa flisnin për gjërat të cilat nuk u sollën kurrfarë dobie atyre.

Dijetarët më kanë ofruar kënaqësi në dy raste në jetën time. Së pari, ata më mësuan kur unë isha injorant; hera e dytë ishte kur ata debatuan me mua pasi që unë kisha mësuar.

Njëra prej dobive të diturisë fetare dhe asketizmit në këtë jetë është se Zoti i Plotfuqishëm nuk e vendos atë (diturinë) brenda shtrirjes së mundësive të ndokujt përveç atyre që janë të denjë për të dhe e meritojnë atë. Njëra prej të metave të gjërave të mëdha të kësaj bote, pasurisë e famës, është ajo se ato, në shumicën e rasteve, u bien atyre që s’janë të denjë për to dhe nuk i meritojnë ato.

Kushdo që e kërkon virtytin, duhet të shoqërohet me të virtytshmit dhe s’duhet ta shoqërojë në udhëtimin e tij përveç me shokun më fisnik, atë prej njerëzve që është dashamirës, mirëbërës, i sinqertë, i shoqërueshëm, i durueshëm, besnik, shpirtmadh, i dëlirë në ndërgjegje dhe shok i vërtetë.

Cilido që kërkon famë, pasuri e kënaqësi, do t’i shoqërojë vetëm njerëzit që u ngjasojnë qenve të tërbuar dhe dhelprave dinake; ata do të marrin për bashkudhëtarë të tyre vetëm njerëz që janë finokë dhe me natyrë të prishur.

Vlera e diturisë (së mirë) në zbatimin e virtytit është mjaft e madhe. Çdokush që e njeh bukurinë e virtytit, do ta praktikojë atë, ndonëse kjo rrallë herë ndodh. Duke e ditur shëmtinë e vesit, ai do t’i shmanget atij, ndonëse kjo rrallë herë ndodh. Njeriu i ditur e me vullnet të mirë e dëgjon lavdërimin e shëndosh dhe e dëshiron atë për vete; ai e dëgjon të folurit e keq dhe dëshiron t’i shmanget asaj. Nga kjo detyrimisht del që dituria ka hise në çdo virtyt, ndërsa injoranca ka hise në çdo ves. Një njeri i cili nuk ka pasur instruksione në dituri (e mirë), s’do ta praktikojë virtytin, përveç nëse ka natyrë skajshmërisht të pastër, një formim të virtytshëm. Kjo është gjendja e veçantë e pejgamberëve (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) sepse Zoti ua ka mësuar atyre virtytin në tërësi, pa pasur nevojë që ta mësojnë atë prej njerëzve.

Është e vërtetë se unë kam parë nga mesi i njerëzve të rëndomtë disa të cilët, me sjelljen dhe moralin e tyre të shkëlqyeshëm, nuk janë tejkaluar nga asnjë urtar, dijetar apo njeri i vetëpërmbajtur. Por, kjo është shumë e rrallë. Dhe unë kam parë njeri i cili ka mësuar degë të ndryshme të diturisë, i cili ka pasur njohuri të mirë për porositë e pejgamberëve – ‘alejhimus-salatu ues-selam – dhe këshillat e filozofëve, por të cilët, megjithatë, i tejkalonin më të këqijtë në sjelljen e tyre të keqe dhe prishjen e tyre, së jashtmi dhe së brendshmi. Këta janë krijesat më të këqija. Kjo është e zakonshme, prandaj unë kuptoj që këto dyja (qëndrime morale) janë një dhunti e cila dhurohet ose ndalohet nga Allahu i Plotfuqishëm.

Parimet morale.

Ki kujdes që të konsiderohesh si person me nijet të mirë. Ruhu të mos konsiderohesh si i devijuar ose njerëzit do të të shmangen çdo ditë e më shumë dhe ti do të përfundosh i dëmtuar apo bile dhe i humbur.

Ushtroje vetveten të mendosh për gjërat që të frikësojnë. Nëse ato ndodhin, nuk do të merakosesh shumë për to. Ti nuk do të humbasësh gjë duke u mësuar t’i çosh ndërmend këto gjëra, kurse kënaqësia jote do të jetë më e madhe apo dhe dyfish më shumë, nëse ndodh diçka e këndshme apo e papritur.

Kur brengat shumohen, ato të gjitha do të bien përtokë. (Do të gjendet rrugëdalje)

Mashtruesi nganjëherë mund ta mbajë fjalën me ndonjë fatlum, dhe një besnik nganjëherë mund ta tradhtojë ndonjë fatkeq. I lumtur është ai, që në këtë botë nuk është i detyruar t’i testojë shokët e vet.

I bekuar është ai, që i di gabimet e veta më mirë sesa që i dinë ato të tjerët.

Durimi përballë pafytyrësisë është tre llojesh:

Durimi me dikë që ka pushtet mbi ty ndërsa ti s’ke hiç pushtet mbi të; durimi me dikë mbi të cilin ke pushtet ndërsa ai s’ka hiç pushtet mbi ty; dhe durimi me dikë atëherë kur asnjëri prej jush nuk keni pushtet mbi njëri-tjetrin.

Lloji i parë: është poshtërues e degradues dhe nuk është virtyt. Këshillë për atë që ka frikë nga një situatë e tillë e padurueshme do të ishte që të lërë gjithçka dhe të ikën.

Lloji i dytë: është virtyt, është bamirësi, është butësia e vërtetë e cila e karakterizon shpirtin e virtytshëm.

Lloji i tretë: përbëhet nga dy soje. Pafytyrësia mund të vijë nga një keqkuptim apo frikë, dhe i gabuari mund të kuptojë shëmtinë e aktit të tij dhe të ndjejë keqardhje.

Durimi ndaj tij do të ishte një virtyt dhe një obligim; kjo është shpirtmadhësia e vërtetë. Por, në rastin e personit që mbivlerëson vetveten dhe është arrogant e krenar dhe nuk ndjen keqardhje për veprimin e vet, të tolerosh këtë është poshtërim dhe kjo e inkurajon keqbërësin në keqbërjen e tij, sepse ai do të sillet edhe më dhunshëm dhe do të ishte budallallëk të përgjigjeshe në mënyrën e njëjtë. Shtegu më i përshtatshëm është ta lësh atë të kuptojë se ti do të mund t’i kundërpërgjigjeshe, por ti përmbahesh nga kjo, sepse ai është papërfillshëm dhe i padenjë për vëmendjen tënde. S’ka nevojë për më shumë. Sa i përket sjelljes së pacipë të klasave më të ulëta, ilaçi i vetëm është që ajo të ndëshkohet.

Kushdo që përzihet me turmën, nuk do të mbetet pa brenga që e mundojnë atë, apo gjynahe për të cilat do të pendohet ditën kur të kthehet te Allahu, apo hidhërim që do t’i shkaktojë dhimbje në mëlçi (zemër) [1], apo poshtërim që e bën atë ta ulë kokën. Atëherë, çfarë të them për dikë që është intim me njerëzit dhe përherë në shoqërimin e tyre? Në vetmi do të gjesh dinjitet, çlodhje, lumturi dhe siguri. Shoqërimin duhet ta trajtosh si zjarrin: nxehu me të, por mos bjerë në të.

[1] - Në një transmetim nga Ali ibn ebi Talib thuhet se Ejjad ibn Khalifel tha se, gjatë betejës së Siffinit, e kishte dëgjuar Aliun të thoshte: “Vërtet, intelekti/të kuptuarit është në zemër, mëshira në mëlçi, keqardhja në shpretkë, dhe shpirti/nefsi në mushkëri.” (Përcjellë nga Buhari në Edeb el-Mufred nr.547).

Nëse shoqërimi me njerëzit do të kishte vetëm dy të meta, kjo do të mjaftonte që të largoheshim: e para është nxjerrja e sekreteve fatale gjatë një takimi miqësor, sekrete që ndryshe kurrë s’do të zbuloheshin; dhe e dyta është sjellja sa për sy e faqe, çka e vë pavdekshmërinë tonë në një rrezik vdekjeprurës. Këtyre dy sprovave s’mund t’u shmangesh ndryshe përveç nëpërmjet tërheqjes në një vetmi absolute, larg nga të gjithë njerëzit.

Punën që mund ta kryesh sot, mos e lër për nesër. Nëse e njeh këtë obligim, do të ngutesh që për nesër të bësh edhe përgatitjet më të vogla. Sepse, nëse obligimet e vogla lihen të grumbullohen, ato bëhen shumë. Në fakt, ato bëhen tepër të shumta për t’u kryer dhe e tërë ndërmarrja do të mbytet.

Mos përçmo asnjë nga veprimet për të cilat shpreson se do të njehen në favor tëndin në Ditën e Ringjalljes. Duke i bërë ato tani, qoftë dhe në sasi të vogla, këto veprime përfundimisht do të peshojnë më shumë sesa gjynahet tua, të cilat përndryshe do t’i shtonin shkakut të mjaftueshëm për të të hedhur në Xhehenem.

Me mërzi, fukarallëk, mjerim e frikë, dhimbjen e ndjen vetëm ai që i vuan këto. Njerëzit që i shikojnë këta nga jashtë, s’kanë ide se si është kjo. Në anën tjetër, me gjykimin e rremë, turpin e gjynahun, vetëm shikuesi e sheh se sa të tmerrshme janë ato! Personi që zhytet thellë në to, nuk e percepton këtë.

Siguria, shëndeti dhe pasuria nuk çmohen nga personi që i posedon ato. Kushdo që i ka këto, nuk ua di vlerën. Në anën tjetër, arsyeja e shëndoshë dhe virtyti, puna drejt përjetësisë, vlerën e këtyre e dinë vetëm ata që kanë hise në to. Kushdo që s’ka hise në to, nuk di se si janë ato.

Personi i parë që ndahet nga mashtruesi, është ai të cilin e ka mashtruar mashtruesi. Personi i parë që e urren dëshmitarin e rremë, është personi të cilin e ka mbështetur dëshmitari i rremë. Personi i parë që e përçmon një kurorëshkelëse (atë që bën kurvëri), është burri për shkak të të cilit ajo bën kurvëri.

Me sa dimë, kurrgjë s’mund të degradohet e më pas të vazhdojë gjendjen e vet natyrale pa ndonjë telashe të madhe apo vështirësi. Çfarë të themi për personin që dehet për çdo natë. Vërtet, një mendje e cila çdo natë e shtyn të zotin e saj drejt humbjes, duhet të jetë një mendje e dënuar.

Shtegu i gjatë është i lodhshëm, strehimi i qetë është përtëritës. Pasuria e tepërt ta shton lakminë, pasuria e pakët të bën të përmbajtur.

Planet e një personi inteligjent mund të gabohen, planet e një budallai kurrë nuk shkojnë si duhet.

Kurrgjë s’është më e dëmshme për një kryetar sesa të jetë i rrethuar me një numër të madh të papunësh. Një pushtetar i urtë e di si t’i mbajë ata të zënë me punë pa qenë i padrejtë ndaj tyre, përndryshe ata do ta kaplojnë atë me çështje të parëndësishme. Kushdo që fton armikun e tij të afrohet, është vetëvrasës.

Kushdo që e sheh një person të rëndësishëm tepër shpesh, do ta konsiderojë atë më të ulët dhe më pak të rëndësishëm.

Ekspozimi, shfaqja, për shembull, e një atmosfere të rëndë dhe të pakënaqshme është perde me të cilën injorantët e ngritur në dunja mundohen ta mbulojnë injorancën e tyre.

I urti s’duhet ta mashtrojë vetveten me shoqërimin që nisi kur ai ishte në pushtet, sepse atëherë çdonjëri ishte shok i tij.

Personi më i mirë për të të ndihmuar në çështjet tua, është dikush që ka interes të barabartë në suksesin e atyre çështjeve. Mos merr ndihmë nga dikush i cili i ka punët mirë.

Mos iu përgjigj të folmes që sillet nga dikush për një person tjetër, përveç nëse je i sigurt se personi ka folur qashtu. Sepse ai që të sjellë rrena, do të largohet me të vërtetën (dmth me të vërtetën e pakëndshme që ti do të mund t’ia tregosh atij dhe të cilën ai do të shpërndante).

Zëri besë një të devotshmi, edhe nëse feja të cilën ai e praktikon është e ndryshme nga jotja. Mos i zë besë kurrkujt që përbuzë gjërat e shenjta, edhe nëse ai pohon t’i përket fesë tënde. Sa i përket personit që kundërshton urdhrat e të Plotfuqishmit, mos i beso atij në çfarëdo për të cilën ti interesohesh/shqetësohesh shumë.

Kam vërejtur se njerëzit janë më bujarë me opinionet e tyre sesa me paratë e tyre. Në studimin tim të gjatë që i kam bërë kësaj meseleje, kjo asnjëherë s’është hedhur poshtë, pavarësisht vrojtimeve të panumërta. Meqenëse nuk po mund ta kuptoj shkakun e kësaj, supozoj që kjo është prej natyrës njerëzore.

Është kulmi i padrejtësisë t’i mohosh një keqbërësi të rregullt mundësinë për të bërë një mirësi të rastit.

Kur ti heq qafësh një armik, sheh shumë të tjerë të avancojnë.

Për një kohë të gjatë kam menduar për vdekjen. Kam pasur disa shokë të dashur, të lidhur për mua me një dashuri të sinqertë ashtu siç shpirti është i lidhur për trupin. Pasi vdiqën, disa prej tyre mu shfaqën në ëndrra, të tjerët jo. Ndërsa ishte gjallë njëri nga të vonët, i premtuam shoqi- shoqit se, pasi do të vdisnim, do të vizitoheshim në ëndërr, nëse kjo do të ishte e mundur, por unë s’e kam parë atë pasi ai më parapriu për në botën tjetër. Nuk di nëse ka harruar apo është i zënë.

Harresa e shpirtit që harron gjendjen në të cilën ishte në botën e sprovave (vendbanimin e parë të saj) ndërsa pret për ringjalljen e trupit (për të hyrë në trup), është si harresa e dikujt që bie në lloç dhe zhytet së bashku me gjithçka që ai dinte më herët dhe njihte. Gjithashtu, kam reflektuar një kohë të gjatë mbi këtë mesele dhe duket të ketë një tjetër shpjegim të mundshëm veç këtij që përmenda. Kam studiuar personin që fle në momentin kur shpirti lë trupin e tij; ndjenjat e tij mprihen deri në pikën kur ai mund të shohë të padukshmen, dhe shpirti harron krejtësisht gjendjen në të cilën ishte vetëm një çast para se të flinte, ndonëse (ai çast) ishte aq i vonë/i afërm. Shpirti i di gjendjet lidhur me të cilat i janë dhënë kujtesë dhe ndjenja, pasi ai që fle ndjen lumturi, ëndërron, frikësohet, bile dhe pikëllohet në gjumë.

Shpirti s’është i lumtur, përveç në shoqërimin e një shpirti tjetër. Trupi është i rëndë dhe i lodhshëm. Kjo provohet me ngutjen me të cilën varroset trupi i një të dashuri, kur shpirti të largohet nga ai, si dhe me pikëllimin e shkaktuar nga largimi i shpirtit, ndonëse kufoma hala është aty.

Kurrë s’kam parë Shejtanin të përdorë dredhi më të keqe apo më të shëmtuar a më të marrë sesa kur ai vendos dy shprehje në gjuhët e atyre që e pasojnë atë. E para është kur dikush e arsyeton veprimin e keq të tij duke pretenduar se dikush e ka bërë këtë para tij. E dyta është kur dikush e bën të lehtë keqbërjen sot ngaqë ka bërë keq dje, apo ai bën padrejtësi në një aspekt ngaqë tashmë e ka bërë atë të keqe në një aspekt tjetër. Këto dy shprehje arsyetojnë dhe mundësojnë keqbërjen. Ata e sjellin atë në fushën e të pranueshmes dhe të tolerueshmes, që të mos kritikohen.

Mos zi besë, nëse ke mundësi të jesh mjaftueshëm i kujdesshëm, por, nëse s’mund ta bësh këtë, do të të duhet t’u besosh njerëzve. Kjo do të të sjellë rehati mendore.

Përkufizimi i bujarisë, synimit më të lartë të bujarisë, është të japësh si sadaka krejt tepricën e pasurisë tënde. Sadakaja më e mirë është të rehatosh një komshi nevojtar, një të afërm të ngratë, një person që ka humbur pasurinë dhe është gati të rrënohet. Kushdo që mban këto para të panevojshme pa e harxhuar në njërën nga këto rrugë, është shembull i koprracisë dhe ai duhet ë lavdërohet dhe të kritikohet në përpjesëtim me atë se a është më pak apo më shumë bujar në këtë drejtim. Çfarëdo që jepet në gjëra tjera veç këtyre bamirësive, është shkapërderdhje dhe veprim i qortueshëm. Është virtytshmëri t’i japësh dikujt që ka nevojë më shumë se ti një pjesë të asaj me të cilën mbahesh gjallë; ky është një akt më fisnik i vetëflijimit sesa bujaria e thjeshtë. Të mbash atë për çka ke nevojë s’është as e lëvdueshme, as e dënueshme, por është thjesht e lejueshme. Të kryesh obligimet është një detyrë; të japësh tepricën e ushqimit është një virtyt. Të pengosh këdo nga kryerja e detyrës së tij është e kundërligjshme. Të refuzosh të japësh mbetjet e ushqimit është babëzi dhe koprraci e skajshme. Të refuzosh ta lësh veten keq me qëllim që ta japësh një pjesë të ushqimit për të cilin ke nevojë është e falshme. T’ia mohosh vetvetes ushqimin apo ta lësh keq familjen në çfarëdo mase, është poshtërsi dhe krim. Të jesh bujar me pasurinë që ke fituar padrejtësisht është të përkeqësosh të keqen tashmë të bërë, dhe kjo duhet të shpërblehet me kritikë, jo me lavdërim, meqë ti, në fakt, po jep pasurinë e tjetërkujt e jo tënden. T’u japësh njerëzve hisen e tyre që u takon nga pasuria jote s’është bujari, por është detyrë.

Përkufizimi i trimërisë është të luftosh deri në vdekje në mbrojtje të fesë, në mbrojtje të femërisë, për një komshi të keqtrajtuar, për të shtypurit që kërkojnë mbrojtje, në mbrojtje të pasurisë së humbur, nderit që është sulmuar apo të drejtave tjera; kundër të gjithë armiqve, qofshin ata shumë a pak. Të bësh më pak se kjo është burracakëri dhe dobësi. Të përdorësh trimërinë në luftim për krenaritë e kësaj bote, është pamaturi e marrosur. Por, është budallallëk edhe më i madh t’ia kushtosh trimërinë tënde luftimit kundër të drejtës dhe detyrës, qoftë në interesin tënd, qoftë në të të tjerëve. Edhe më budallallëk se krejt këto: kam parë njerëz që nuk dinë se cilës çështje t’i përkushtohen; nganjëherë ata e luftojnë Zejdin për hatër të Amrit, nganjëherë e luftojnë Amrin për hatër të Zejdit, nganjëherë të dy në të njëjtën ditë, duke e rrezikuar veten panevojshëm, duke ngarendur potershëm drejt Xhehenemit apo duke vrapuar drejt çnderimit. Për të tillët njerëz i Dërguari i Allahut sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka paralajmëruar: “Do të vijë koha kur ai që vret, s’do të dijë përse vret, ndërsa i vrari s'do të dijë përse u vra.”

Përkufizimi i vetëpërmbajtjes seksuale është të kthesh shikimin si dhe të gjitha organet ndijore nga objektet e ndaluara. Gjithçka veç kësaj është mospërmbajtje. Kushdo që shkon tutje dhe ia ndalon vetes atë që i Plotfuqishmi ia ka lejuar, është i dobët dhe i pafuqi.

Përkufizimi i drejtësisë është të japësh spontanisht atë që duhet dhënë dhe të dish të marrësh të drejtën tënde. Përkufizimi i padrejtësisë është të marrësh atë që të takon dhe të mos u japësh të tjerëve atë që u takon. Përkufizimi i fisnikërisë së shpirtit është të japësh spontanisht dhe me zemër të mirë atë që u takon të tjerëve dhe t’u japësh vullnetshëm të drejtat atyre; kjo, gjithashtu, është një virtyt. E tërë bujaria është fisnike dhe virtytshmëri, por s’është bujari çdo akt fisnik dhe çdo virtyt. Virtyti është term përgjithësues, bujaria është më specifike. Shpirtmadhësia është virtyt pa qenë bujari. Virtyti është përshkrim i përgjithshëm të cilit personi i shton një veprim të veçantë.

Një orë shkujdesje mund të zhbëjë një vit përpjekje.

Sa i përket marrëdhënieve, një gabim i bërë nga një individ është më i mirë sesa politika e drejtë e pasuar nga e gjithë bashkësia muslimane, nëse ata nuk janë të tubuar nën udhëheqjen e një burri. Kjo sepse gabimet individuale mund të ndreqen, por pikëpamjet e sakta të bashkësisë muslimane do t’i çojnë ata në injorimin e diçkaje që ka mundur të jetë e gabuar, dhe ata do të humbasin për shkak të kësaj.

Në kohët e luftës civile, lulja e pemës nuk jep frytin.

Vetë unë kam pasur gabime dhe jam munduar t’i ndreq ato me anë të disiplinës dhe duke studiuar fjalët e pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dhe fjalët e më të urtëve ndër të lashtët, të cilët ishin të avancuar në moral dhe vetë-disiplinë, derisa Allahu më ndihmoi t’i mposhtja shumicën e gabimeve të mia falë udhëzimit dhe mëshirës së Tij. Është një virtyt i përsosur dhe vetë-disiplinim, një shenjë se personi e kontrollon të vërtetën, që të pranohen gabimet e tilla me qëllim që një ditë të mundë të mësojë prej tyre, nëse do Allahu.

Një nga gabimet e mia ishte se unë anoja nga vetëkënaqja e skajshme, kur e kisha me vend, dhe anoja nga karakteri i keq, kur e kisha gabim. Në përpjekje të vazhdueshme për të shëruar vetveten nga kjo, unë vendosa të mos shfaqja ndonjë neveri në vërejtjet e mia, në veprimet e mia apo diskutimet e mia. Unë hoqa dorë nga çdo lloj triumfi që s’është i lejuar dhe për këtë vendim kam hequr të zitë e ullirit. Unë kam pasur durim të bollshëm për të mbartur një fatkeqësi të lemerishme, e cila gati më bëri të sëmurë dhe të paaftë, por nuk kam mundur të kapërcej ndjenjën e të qenit gjithmonë i drejtë/i saktë. Gati dukej se nuk e mendoja këtë si të metë dhe nuk mendoja se duhej të heqja dorë nga ky qëndrim.

Një tjetër gabim që kam pasur ishte prirja e papërmbajtshme për sarkazëm. Ajo që vendosa të bëja rreth kësaj ishte të përmbahesha nga çfarëdo që mund të neverit personin me të cilin po flisja. Por, ia kam lejuar vetes të bëj shaka; të ndjej të mos e bëjë këtë do të ishte mendjengushtësi dhe pothuajse arrogancë.

Një tjetër gabim: krenaria e skajshme. Mendja ime është grindur me shpirtin tim, meqë i di të metat e mia. Dhe u grind aq gjatë dhe suksesshëm, saqë krenaria ime u zhduk plotësisht, pa asnjë gjurmë, falë Allahut. Veç kësaj, vendosa ta përçmoja vetveten plotësisht dhe të jem shembull i përulësisë.

Një tjetër e metë e imja ishte ajo se vuaja nga dridhja e shkaktuar nga rinia ime dhe dobësia e gjymtyrëve. E detyrova veten që ta ndaloja këtë dhe ajo u zhduk.

Një tjetër e metë: dashja e famës dhe lavdisë së madhe. Për t’u përballur me këtë të metë, vendosa të hiqja dorë nga gjithçka që është e ndaluar në fe, meqë, nëse shpirti mbetet nën kontrollin e arsyes, bile dhe zemërimi mund të bëhet një virtyt dhe të konsiderohet si një prirje e lavdërueshme.

Unë ndjeja neveri të madhe në shoqërimin e femrës në çfarëdo rasti dhe kjo ma vështirësonte përparimin. Jam përpjekur tërë kohën kundër kësaj ndjenje të tepruar, për të cilën e di se është e keqe nga problemet që m’i ka shkaktuar. Allahu më ndihmoi.

Kam pasur dy të meta të cilat Allahu (‘Azze ue Xhel) m’i ka fshehur dhe më ka ndihmuar t’i luftoja dhe t’i mposhtja me mirësinë e Tij. Njëra është zhdukur krejtësisht, dhe falënderimi i qoftë Allahut për këtë. Në këtë rast, duket se kaderi është në anën time: sapo ta qesë kokën kjo e metë, unë ngutem ta ndrydhi atë. Por, e meta tjetër më ka torturuar për një kohë të gjatë. Kur valët e saj vërshojnë mbi mua, venat e mia pulsojnë dhe kjo e metë bie në një pikë të rishfaqjes, por Allahu ma ka mundësuar të përmbahem nëpërmjet mirësisë së Tij dhe ajo tash është zhdukur.

Kam qenë këmbëngulës në mbartjen e inateve/zemërimeve të mëdha. Më është mundësuar ta fsheh këtë me ndihmën e Allahut (‘Azze ue Xhel) dhe t’i shmangem manifestimit të të gjitha efekteve të saj. Por, kurrë s’kam mundur ta vulosë krejtësisht e as që ka qenë e mundur të bëhem shok me këdo që është sjellë në një mënyrë vërtet armiqësore ndaj meje.

Moszënia besë, në vetvete, konsiderohet nga disa si një e metë absolute. Nuk është ashtu, përveç nëse kjo e çon personin që e ndjen atë të kryejë veprime fetarisht të palejueshme apo të sillet në mënyrë antishoqërore. Në rastet tjera, moszënia besë mund të jetë vendosmëri, dhe vendosmëria është virtyt.

Sa i përket qortimit që ma bëjnë kundërshtarët e paditur, të cilët thonë se nuk unë nuk çmoj askënd që s’pajtohet me mua, kur unë besoj se e kam me vend, dhe se unë kurrë nuk bashkërenditem me ata që i kundërshtoj, edhe nëse ata janë të gjithë njerëzit mbi faqen e dheut, dhe atë se unë s’i jap kurrfarë vlere përshtatjes me njerëzit e vendit tim në shumë nga traditat apo veshjet që ata i kanë adoptuar pa kurrfarë shkaku; kjo pavarësi është një cilësi të cilën unë e konsideroj si njërën nga virtytet më të rëndësishme që kam. Kurrgjë s’është e barabartë me të dhe, sikur të mos e kisha këtë në jetën time, do të ishte diçka për të cilën do të digjesha (për ta pasur) dhe do t’i lutesha Allahut (‘Azze ue Xhel). Në fakt, këdo që i dëgjon fjalët e mia, do ta këshilloja të sillet në këtë mënyrë. S’ka kurrfarë dobie të kopjosh njerëzit tjerë, nëse veprimet e tyre janë të pavlera dhe të pakuptimta; duke e bërë këtë personi e neverit Allahun, zhgënjen vetveten, i shkakton vuajtje shpirtit dhe trupit, dhe hedh në krahët e tij një zgjedhë të panevojshme.

Personi që s’di gjë rreth të vërtetës, më qortoi për atë se nuk çaja kokën për padrejtësitë që më bëheshin, bile dhe për padrejtësitë që u bëheshin shokëve të mi, pasi unë as që bezdisem kur atyre u bëhet padrejtësi në praninë time.

Përgjigja ime në këtë do të ishte se, kushdo që më ka përshkruar si të atillë, është ngutur dhe duhet të jetë më i saktë. Kur personi ngutet e flet, rrëshqet në përdorimin e gjuhës e cila të keqen nuk e bën të duket edhe aq keq, dhe të mirën jo aq të mirë. Për shembull, “filani fle me të motrën” do të ishte një gjë e urryer të thuhet dhe do të tmerronte këdo që do ta dëgjonte këtë, por, nëse do ta shpjegoje se kjo është një çështje e “motrës në Islam”, do të qartësohej se ngutja në të folur e shkaktoi këtë incident dhe këtë aspekt të shëmtuar të çështjes.

Nëse unë do të shtiresha se nuk lëndohem kur sulmohen nga dikush, s’do ta thosha të vërtetën, sepse është e natyrshme të ndjej dhimbje në një rast të tillë, është njerëzore. Por, e kam detyruar vetveten të mos shfaq as hidhërim, as egërsi. Unë arrij të zmbraps një përgjigje të inatosur duke u përgatitur paraprakisht, pastaj këtë e bëj falë fuqisë dhe mundësisë nga Allahu (‘Azze ue Xhel). Por, nëse nuk kam kohë të përgatitem, kufizohem në kundërpërgjigje me fraza therëse, por pa ofendime, dhe mundohem ta them vetëm të vërtetën dhe të shprehem pa hidhërim dhe pa egërsi. Urrej që ta bëj dhe këtë, përveç kur është e domosdoshme; për shembull, kur dua të ndali përhapjen e thashethemeve të rreme, meqë shumica e njerëzve e pëlqejnë t’i bartin fjalë kujtdo që dëgjon, cikërrima të urryera (që ia atribuojnë personit të tretë), dhe kurrgjë s’i ndalon ata më efektshëm sesa ky lloj veprimi. Kjo i ndalon ata të shesin shpifje që ua veshin të tjerëve dhe të cilat nuk i shërbejnë asnjë qëllimi, përveç prishjes së mendjes dhe bëhet vetëm për hir të përhapjes së përgojimit.

Për më shumë, sa i përket personit që më bën padrejtësi, ka dy mundësi dhe jo më shumë. Ai ose rren, ose e thotë të vërtetën. Nëse rren, Allahu pa vonuar do të më lejojë ta refuzoj atë nëpërmjet gjuhës së tij, meqë ky person do të përshkojë shtegun e të gjithë rrenësve dhe do të tërheqë vëmendjen ndaj vlerave të mia duke më veshur gjëra të këqija, sepse herët a vonë kjo do t’u bëhet e qartë shumicës së njerëzve që e dëgjojnë atë. Nëse ai e thotë të vërtetën, ka tri mundësi dhe vetëm njëra prej tyre mund të jetë e vërtetë. Ndoshta, unë kam qenë ortak i tij në ndonjë tregti dhe i jam rrëfyer ashtu siç bën dikush me dikë që i beson dhe mbështetet në të, dhe ai atëherë do të ishte tinëzari më i urryer; nuk kam nevojë të them më shumë rreth një kopuku të poshtër si ky. Apo, ndoshta, ai mund të më kritikojë në diçka që ai e konsideron si gabim e që në fakt nuk është gabim. Padituria e tij mjafton që kjo të harrohet; më parë atë duhet akuzuar, jo atë të cilin ai e kritikon. Apo, në fund, ai mund të më akuzojë për ndonjë gabim të cilin përnjëmend e kam. Pasi ai ka vërejtur një nga të metat e mia, ia lëshon frerin gjuhës së vet rreth kësaj. Nëse ai e thotë të vërtetën, unë meritoj fajësim më shumë se ai. Në këtë rast, unë duhet të hidhërohem më vetveten, jo me kritikun tim, i cili është i justifikuar në kritikën e tij.

Sa u përket shokëve të mi, ia kam ndaluar vetvetes që t’i mbroj ata. Por, këtë e bëj butësisht, duke e bindur personin që i ofendon ata në praninë time të pendohet, duke e nxitur atë ta qortojë vetveten, të kërkojë falje, të turpërohet, dhe ta tërheqë atë që tha. Këtë e arrij duke ndjekur metodën e cila fajëson ofenduesin dhe duke u thënë atyre se do të ishte më mirë t’i këqyrnin punët e tyre dhe të rregullonin shtëpitë e tyre sesa të përcillnin gabimet e të tjerëve. Pastaj ia kujtoj vlerat e shokut tim, duke e qortuar kritikuesin se kufizohet vetëm në përmendjen e gabimeve pa i përmendur edhe virtytet, dhe duke i thënë: “Ai kurrë s’do të fliste kështu për ty. Ai është më bujar se ti dhe këtë ti s’do ta pranoje”, apo diçka të ngjashme. Sa i përket sulmimit të folësit duke e neveritur atë, duke e bezdisur atë, duke e hidhëruar atë, duke e shtyrë ashtu që ai të shtojë ofendimin ndaj shokut tim, gjë të cilën aq shumë e urrej, kjo do të më bënte fajtor në raport me vëllain tim, sepse kjo do ta ekspozonte atë ndaj mallkimeve dhe ofendimeve të vazhdueshme të cilat do të përhapeshin në veshët e atyre që s’i kanë dëgjuar më herët dhe do të shpërndahej ofendimi më shumë. Ndoshta, kjo do të më bënte fajtor edhe ndaj vetvetes, gjë që s’do t’i shkonte në favor as shokut tim, sepse do të pësoja ofendim dhe lëndim. Unë vetë s’do të doja që shoku im të më mbronte përtej kufijve që përvijova. Nëse ai shkon më tej duke e sulmuar atë, bile dhe babanë tim, nënën time dhe prindërit e vet, varësisht sa i pacipë është ai që e nisë këtë, mund të vijë deri te goditjet. Unë do ta përçmoja atë, ngaqë ai ma shkaktoi këtë. Sigurisht që s’do t’i isha mirënjohës atij, bile do të isha skajshmërisht i hidhëruar me të. Allahu na ndihmoftë!

Personi paragjykues i cili kurrë nuk ndalet të mendojë, më akuzoi për shkapërderdhje të pasurisë sime. Edhe kjo është e folme e ngutur, të cilën e shpjegoj si në vijim: unë e shkapërderdhi vetëm hisen e cila do të shkonte kundër fesë sime, sikur ta mbaja atë, apo do të shkaktonte fjalë të këqija ndaj nderit tim apo do të më lodhte. Konsideroj se ajo së cilës i shmangem nga këto tri të këqija, sado e vogël që është, peshon shumë më rëndë sesa pasuria e humbur, edhe sikur kjo të ishte sa gjithçka mbi të cilën rrezon dielli.

Dhuntia më e mirë që Allahu (‘Azze ue Xhel) mund t’i japë robit të Tij është që ta pajisë atë me drejtësi dhe dashuri ndaj drejtësisë, me të vërtetën dhe me dashuri ndaj së vërtetës mbi çdo gjë tjetër. Për të vulosur prirjet e këqija të mia, për të bërë gjithçka që është e mirë sipas fesë dhe botës, unë kam bërë vetëm atë që kam mundur. S’ka as ndryshim e as fuqi, përveç me Allahun e plotfuqishëm. Në anën tjetër, personi që ka prirje ndaj padrejtësisë dhe i cili e ka të lehtë të veprojë padrejtësisht, si dhe që ka prirje të shkelë dhe të kënaqet në këtë, le të mos shpresojë se do të përmirësojë ndonjëherë natyrën e vet dhe le të kuptojë se s’do të ketë sukses qoftë në fe, qoftë në mirësjellje.

Sa i përket sqimës, zilisë, rrenës dhe tradhtisë, unë absolutisht s’kam kurrfarë përvoje të këtyre nga natyra ime. Me sa duket, s’kam kurrfarë merite për shmangien e tyre, meqë e tërë qenia ime i refuzon këto. Falënderimi për këtë i takon Allahut, Zotit të botëve.

Një nga të metat e dashurisë ndaj famës është se ajo anulon vlerën e veprimeve të mira, nëse personi që i kryen këto e pëlqen të flitet për to. Kjo gati e bën atë jobesimtar, sepse ai po punon për diçka tjetër veç Allahut (‘Azze ue Xhel). Kjo e metë heq krejt vlerën nga virtyti, sepse personi i ndikuar nga kjo zor se mundohet të bëjë mirë për hir të së mirës, por e bën atë për dashuri ndaj famës.

S’ka faj më të madh sesa ai i personit që lavdëron një cilësi në ty të cilën nuk e ke, duke e afruar kështu më shumë mungesën e saj.

S’ka lavdërim më të mirë se ai i personit që të qorton për ndonjë të metë që s’e ke, duke tërhequr vëmendjen kështu ndaj vlerës tënde, dhe ta jep hakmarrjen tënde ndaj tij duke e ekspozuar vetveten ndaj kundërshtimit dhe qortimit për atë se shpif kundër teje.

Sikur personi ta njihte papërsosurinë, do të ishte i përsosur, meqë asnjë krijesë s’është pa të meta. I lumtur është ai, që i ka të metat e pakta dhe të parëndësishme.

Ajo që ndodh më së shpeshti, është e papritura. Vendosmëri do të thotë të përgatitesh vetveten për aq sa mund të parashohësh. Lavdi Atij që e ka rregulluar kështu, me qëllim që t’u tregojë njerëzimit pafuqinë e njeriut dhe nevojën e tij për Krijuesin e vet të plotfuqishëm.

Shokët, Miqësia e ngushtë, dhe shkëmbimi i këshillës.

Kush të kritikon, e dëshiron miqësinë me ty. Kush s’i zë për gjë gabimet tua, s’e ka për gajle punën tënde.

Të kritikosh një shok është si të shkrish një shufër: ose rafinohet, ose tretet.

Një shok që fsheh një sekret i cili ka të bëjë me ty, është më i pabesë ndaj teje sesa ai që e tregon një sekret tëndin. Meqë, ai që tregon sekretin tënd, ai vetëm të tradhton, kurse, ai që e fsheh atë prej teje, ai edhe të tradhton, edhe nuk të zë besë.

Mos u mundo të bëhesh shok me ata që të përbuzin, sepse s’do të përfitosh gjë veçse mashtrim e turpërim.

Mos i përbuz ata që mundohen të bëhen shokë me ty. Ta bësh këtë është një formë padrejtësie dhe do të ishte dështim në përgjigje ndaj mirësisë së tyre, dhe kjo është ligësi.

Kush detyrohet të përzihet me burra, në asnjë mënyrë s’bën t’ia thotë shoqëruesit të tij gjithçka që i shkon ndërmend. Kur të largohet prej tij, gjithmonë duhet të sillet sikur ai të ishte një armik i krisur. Kur të zgjohet për çdo mëngjes, gjithmonë duhet të presë që shokët e tij ta tradhtojnë dhe t’i bëjnë keq, të presë që ata të sillen tamam si armiqtë e tij të përbetuar. Nëse kurrgjë nga kjo s’ndodh, le ta falënderojë Allahun; nëse ndodh, së paku do të jetë i përgatitur dhe tronditja do të jetë më e pakët. Sa më përket mua, ju tregoj që kam pasur një shok me të cilin kishim miqësi të përbetuar, miqësi të pastër e të sinqertë, për kohë të liga e të mira, për kamje e për skamje, në hidhërim e në kënaqje. Ky shok e ndryshoi qëndrimin ndaj meje në mënyrën më të urryer, pas dymbëdhjetë vitesh miqësie të përsosur dhe për një arsye krejtësisht të pavlerë, për të cilën kurrë s’do të besoja se do të ndikonte tek një person i tillë. Qysh atëherë, ai s’është pajtuar me mua dhe kjo më ka pikëlluar për shumë vite. Sidoqoftë, njeriu s’duhet të bëjë gjëra të liga dhe të ndjekë shembullin e burrit të ligë dhe të tradhtarëve.

Përkundrazi, nga ky shembull ne duhet të mësojmë shtegun që duhet ndjekur. Kjo është e rrezikshme dhe e vështirë të ndiqet, dhe një person do të bënte mirë të avanconte me kujdesin e thëllëzës, më kujdesshëm se laraska, derisa të kthehet në udhën e përshkuar nga njerëzimi dhe të ikën te Zoti i vet. Kjo udhë të çon në fitore; këtë na e thonë edhe feja, edhe dunjaja. Personi që e ndjek atë, do ta ruajë nijetin e pastër të shpirtrave të shëndoshë, të cilët janë të vërtetë ndaj premtimeve të tyre, persona pa dredhi e mashtrime. Ai do të ketë virtyte të të zgjedhurve, karakter të të virtytshmëve. Veç kësaj, ai do të ndjehet i sigurt sikurse mashtruesit më të mëdhenj, i lirë nga gajlet sikurse keqbërësit, njerëzit më të ligë e më dinakë.

Ti duhet të mbash brenda teje çfarëdo sekreti që ke dhe të mos ia zbulosh atë ndonjë shoku apo të huaji, bile dhe personit më të afërt, nëse ke ndonjë mundësi ta bësh këtë. Ti duhet të jesh i vërtetë ndaj secilit që të zë besë, po ti vetë mos i zër besë askujt në çështjet që ti dëshiron të kesh sukses, përveç kur kjo të jetë absolutisht e domosdoshme, e edhe atëherë ti duhet të ndalesh e prapë të mendosh e të mundohesh të tërheqësh forcë nga Allahu (‘Azze ue Xhel).

Ji bujar me gjërat tua të panevojshme dhe me forcën tënde për t’u ndihmuar tjerëve, qoftë kur kjo të kërkohet nga ti, qoftë kur nuk të kërkohet; dhe t’i ndihmosh kujtdo që ka nevojë për ty dhe të cilëve mund t’u ndihmosh, edhe nëse ai nuk të vjen enkas për ta kërkuar ndihmën tënde.

Mos prit të të kthehet ndihma nga kushdo, përveç Allahut të plotfuqishëm. Ndërsa ti përshkon shtegun tënd, kujto që, personi i parë të cilin e ndihmon, do të jetë i pari që do të të dëmtojë dhe të kthehet kundër teje. Vërtet, për shkak të xhelozisë së thellë që kanë, personat me karakter të keq I urrejnë ata që u ndihmojnë atyre, kur të shohin se këta të fundit janë në gjendje më të mirë.

Sillu me çdo njeri sa më njerëzishëm që mundesh. Nëse dikush të vjen me të meta e probleme që dalin nga jeta normale, mos i lërë të dinë se t’i s’po i pëlqen ata. Në këtë mënyrë do të jetosh jetën në rehati e qetësi.

Kur të këshillosh, mos këshillo vetëm me kushtin që këshilla të pranohet. Mos ndërmjetëso vetëm me kushtin që ndërmjetësimi yt të pranohet. Mos jep dhuratë vetëm me kushtin që ajo të kompensohet. Bëje këtë vetëm për të zbatuar një virtyt dhe të bësh atë çfarë duhet bërë, kur të japësh këshillë, të ndërmjetësosh e të jesh bujar.

Përkufizimi i miqësisë është: (pika e mesme) mes dy ekstremeve. Ajo që e pikëllon një shok, e pikëllon dhe tjetrin, po ashtu. Ajo që e lumturon njërin, e lumturon dhe tjetrin. Çfarëdo më pak se kaq, nuk është miqësi. Kush i përgjigjet këtij përshkrimi, është shok. Personi mund të jetë shok i dikujt i cili s’është shok me të, meqë njeriu mund ta dojë dikë nga i cili urrehet. Mbi të gjitha, ky është rasti i baballarëve dhe bijve të tyre, i vëllait me vëlla, i bashkëshortit me bashkëshorten, dhe i krejt atyre te të cilët miqësia është bërë dashuri e zjarrtë. Jo çdo shok është këshillues, ndonëse çdo këshillues, nëpërmjet dhënies së këshillës, tregohet të jetë një shok.

Përkufizimi i këshillës është që, personi i cili këshillon, të ndjejë keqardhje për dëmtimin e shokut të tij, qoftë shoku i tij i lumtur apo i palumtur me atë (situatë). Ky është një faktor shtesë të cilën e ka këshilluesi, e cila shkon përtej kufirit të miqësisë së thjeshtë.

Synimi më i lartë i miqësisë – dhe s’ka më të lartë se kjo – është të kesh të gjitha gjërat e përbashkëta, veten e personit, gjërat personale të personit, pa kurrfarë kufizimi, dhe të parapëlqesh shokun tënd mbi çdokënd. Sikur të mos e njihja Muzefferin dhe Mubârekun, dy zotërinjtë e Valencias, do të mendoja se një ndjenjë e tillë është zhdukur në kohët tona.

Por, unë kurrë s’kam parë dy persona tjerë aq thellësisht të zhytur në të gjitha gëzimet e miqësisë, pavarësisht ngjarjeve të cilat do t’i ndanin personat tjerë.

S’ka ndonjë virtyt që i përngjan vesit më shumë sesa aftësia për të pasur shumë shokë dhe të njohshëm. Por, kjo vërtet që është një virtyt i përsosur, i përbërë nga cilësi të ndryshme, meqë shokët fitohen vetëm me anë të tolerancës, bujarisë, durimit, besnikërisë, shenjave të dhembshurisë, ndjenjave të përbashkëta, dhe maturisë. Është me rëndësi të mbrohen shokët, t’ua mësosh atë që ti e di, dhe t’i përfitosh ata nëpërmjet çdo lloji të veprimit të lavdërueshëm. Me këtë nuk po mendojmë në mercenarët apo ata që na ndjekin në ditët tona të lavdisë. Ata janë hajna të titullit të miqësisë, ata mashtrojnë miqësinë. Ti mendon se ata janë shokë, po nuk janë. Prova e kësaj është se ata të braktisin, kur s’të ecin punët mirë. E as që po mendojmë në ata që bëhen bashkë për të kryer krime, poshtërsi, për të sulmuar nderet e njerëzve, për të kënaqur kureshtjen e tyre të sëmurë apo çfarëdo objektivi tjetër të pavlerë. Këta hiq nuk janë shokë. Prova është se ata përflasin njëri-tjetrin dhe ata shpërndahen sapo të kryhen interesat që i bëjnë bashkë. Ne po mendojmë të flasim vetëm për shokët e kulluar, të cilët bëhen bashkë vetëm në dashuri ndaj Allahut, ose për të ndihmuar njëri- tjetrin që të triumfojë virtyti i vërtetë, ose për të shijuar kënaqësinë e llojit të vetëm të vërtetë të miqësisë. Nëse personi bën gabimin e pasjes së shumë shokëve, ekziston vështirësia e të gëzuarit e të gjithë atyre, rreziku i shoqërimit me ta, dhe detyrat që bien mbi ne, kur ata u nënshtrohen sprovave. Nëse personi reflekton mbi shqetësimet që u bien atyre apo na bien neve për shkak të tyrin: vdekja, ndarja, tradhtia e ndonjërit prej tyre, personi do të shohë se gëzimi i sjellë nga këta shokë peshon më rëndë se pikëllimi i dhimbshëm që ata shkaktojnë.

S’ka gjë ndër veset që aq shumë ngjan me një virtyt siç është dëshira për t’u lavdëruar. Vërtet, nëse dikush na thur lavde në praninë tonë, do të ishim budallenj po t’i besonim, duke pasur parasysh gjithçka që tradita na ka mësuar lidhur me lajkatarët. Mirëpo, lavdërimi mund të jetë i dobishëm në inkurajimin e dikujt për të bërë më pak gjëra të këqija dhe më shumë gjëra të mira. Lavdërimi mund të nxisë personin që e dëgjon atë të dëshirojë të ketë një karakter të ngjashëm me të atij që lavdërohet. Kështu, ndjej që sunduesit e botës takuan një nga ata persona që përhapnin të keqen kudo që shkonin dhe për të cilët thuhet të kenë bërë gjëra të këqija, dhe ai i pranoi ata me lavdërime. Ai dëgjoi lavdërimet t’i thureshin kudo; në çdo anë njerëzit s’flisnin tjetër veçse për punët e tij të mira dhe bujarinë e tij. Pas kësaj, krimineli s’mund të bëjë keq.

Disa lloje të caktuar atë këshillës vështirë dallohen nga përgojimi, meqë, kush dëgjon një person të kritikojë një tjetër padrejtësisht apo e fsheh atë (kritikën) nga personi i cili është objekt i kësaj thënieje të padrejtë e të ligë, është po ashtu i padrejtë dhe duhet të fajësohet. Nëse ia thotë atë troç, kritikut inatçi mund t’i sjellë edhe më shumë telashe sesa që e meriton. Dhe kjo do të ishte padrejtësi ndaj tij, sepse s’është e drejtë të ndëshkosh keqbërësit përtej masës së veprës së padrejtë që ata bëjnë. Është vështirë për këdo, përveç një personi inteligjent, që të përballet me këtë situatë.

Zgjedhja që duhet adoptuar nga personi inteligjent në një situatë të tillë është që të mbrosh viktimën kundër përgojuesit dhe jo më shumë, pra, jo ta informosh atë çfarë tha ky i fundit; kjo për ta parandaluar atë të shkojë të përgojuesi e të futet në telashe më të mëdha. Sa u përket dredhive dinake, personi duhet ta mbrojë viktimën, po kurrgjë më shumë se kaq.

Dhënie e informatave është raportimi ndaj dikujt për diçka që personi dëgjon e që në asnjë mënyrë nuk e dëmton personin që ia thotë. Dhe fuqia vjen nga Allahu.

Këshilla mund të jepet dy herë. Hera e parë është urdhëruar si detyrë fetare. Hera e dytë është një rikujtim dhe një paralajmërim. Nëse e përsërit këshillën për të tretën herë, kjo bëhet protestë dhe qortim. Mbas kësaj, duhet të japësh shuplakë dhe të grushtosh, dhe ndoshta të provosh metoda edhe më serioze të cilat mund të shkaktojnë zarar dhe humbje. Me siguri, vetëm në çështjet fetare është e lejueshme të përsërisësh këshillën vazhdimisht, qoftë kur dëgjuesi e pranon atë apo irritohet, qoftë kur këshilluesi pëson nga kjo apo jo. Kur të këshillosh, bëje këtë butësisht. Mos bërtit. Bëj aluzione. Mos flit haptazi, përveç nëse po këshillon dikë që ngulmon në moskuptim. Pastaj, shpjegimet do të ishin esenciale. Mos jep këshillë vetëm me kushtin që ajo të ndiqet, përndryshe je një tiran e jo një këshillues; ti po kërkon bindje e nuk po ua jep hakun ndjenjave fetare dhe shpirtit vëllazëror. As arsyeja e as miqësia nuk të jep të drejtën për të insistuar. Ajo është një e drejtë që një sundues ka ndaj të nënshtruarve të tij apo një padron ndaj robërve të tij.

Mos i kërko shokut tënd më shumë sesa që je i gatshëm të japësh. Të kërkosh më shumë do të thotë ta abuzosh miqësinë me të. Mos nxirr përfitime, përveç kur dëmton veten dhe sillesh neveritshëm.

Nëse gjen arsyetime për personat egoistë e lakmitarë dhe mbyll sytë ndaj gabimeve të tyre, ti nuk po shfaq njerëzi dhe miqësi. Përkundrazi, kjo është një gjë e pandershme dhe e dobët, e cila i inkurajon ata të vazhdojnë me këto qëndrime të këqija dhe i mbështet në punët e tyre të liga. Një lëshim i këtillë do të ishte i njerëzishëm vetëm atëherë kur shfaqet ndaj të drejtëve, të cilët shpejt falin dhe të sillen bujarisht. Në kësi rasti, është obligim për një person të mirë të sillet në po të njëjtën mënyrë ndaj tyre dhe, mbi të gjitha, nëse ata kanë nevojë të menjëhershme për një tolerancë të tillë dhe nëse kjo është më e domosdoshme për ta.

Dikush mund të kundërshtoj: “Sipas asaj çfarë thoni ju, ne s’duhet të jemi tolerant, ne s’duhet të bëhemi se nuk shohim, kur kemi të bëjmë më shokët tanë. Shokët, armiqtë, të huajt, të gjithë duhet të trajtohen njëjtë. Kjo s’mund të jetë në rregull.” Përgjigja jonë s’do të ishte gjë tjetër – dhe Allahu na ndihmoftë - veçse inkurajim për tolerancë dhe bujari.

Ti s’duhet të bëhesh se nuk sheh gabimet e lakmitarëve, po (këtë duhet ta bësh) vetëm me shokët e vërtetë. Nëse do të dish se si të sillesh në këtë çështje dhe si mund të qëndrosh në shtegun e së vërtetës: Nëse ka një situatë ku njëri nga dy shokët duhet të tregohet bujar për hir të tjetrit, secili nga dy shokët duhet të shqyrtojë problemin dhe të shohë se cili ka nevojë më urgjente dhe rrethana më shtrënguese. Miqësia dhe njerëzia ia imponojnë tjetrit obligimin e të qenët bujar. Nëse ai s’e bën këtë, është lakmitar dhe s’meriton privilegj, meqë ai nuk po sillet as si një shok e as si një vëlla. Nëse të dy ata kanë nevojë të barabartë, janë në ngushtësi të barabartë, miqësia e vërtetë e kërkon që ata të bëjnë garë me njëri-tjetrin për të qenë sa më bujarë. Nëse ata sillen kësisoj, të dy ata janë shokë. Nëse njëri prej tyre ngutet të jetë bujar e tjetri jo, dhe nëse zakonisht kështu ndodh, i dyti s’është shok dhe s’ka nevojë të sillemi miqësisht ndaj tij. Por, nëse ai ngutet të sakrifikohet në rrethana tjera, atëherë ky është një çift i vërtetë shokësh.

Nëse dëshiron t’i ndihmosh dikujt që ka nevojë, qoftë kur nisma vjen nga ai ose nga ti, mos bëj më shumë sesa që ai pret nga ti, jo atë çfarë ti personalisht do të doje të bëje. Nëse ti e kalon kufirin, s’do të meritosh falënderim, por fajësim nga ana e tij dhe nga të tjerët, dhe ti do të tërheqësh armiqësi e jo miqësi.

Mos i përsërit shokut tënd gjëra që e bëjnë të palumtur dhe s’do t’i bënin dobi sikur t’i mësonte ato; ky do të ishte një veprim prej budallai. Mos fshih nga ai kurrgjë padija ndaj së cilës do t’i shkaktonte humbje atij; ky do të ishte një veprim i personit të ligë.

Mos u kënaq nëse dikush të lavdëron për cilësi që nuk i ke; përkundrazi, ndjej keqardhje për shkak të kësaj, sepse kjo do t’ia vërë në pah publikut mungesën e tyre. Të thurësh lavde të këtilla do të thotë të përqeshësh e të luash, dhe vetëm një idiot do të ishte i kënaqur me këtë. Mos u mërzit nëse dikush të kritikon për një të metë që s’e ke; përkundrazi, ti duhet të jesh i kënaqur, sepse vlera jote do t’i vihet në pah publikut.

Në anën tjetër, ti duhet të jesh i kënaqur të kesh një cilësi të lavdërueshme, qoftë kur dikush të lavdëron për të, qoftë kur nuk të lavdëron; dhe duhet të ndjesh keqardhje të kesh një të metë, qoftë kur të kritikon dikush për të, qoftë kur nuk të kritikon.

Kush dëgjon të thuhen gjëra të këqija për bashkëshorten e shokut të tij, assesi s’duhet t’ia thotë këtë atij, sidomos nëse personi i cili i flet ato gjëra është një përgojues apo thashethemexhi, një nga ata që mundohet të largojë vëmendjen nga të metat e veta duke shtuar numrin e njerëzve si vetja e tij; kjo ndodh shpesh. Në parim, më së miri është t’i përmbahesh të vërtetës. Tash, në këtë rast, s’mund të dish se a janë këto fjalë të vërteta, apo të rreme. Por, ti e di që është gjynah i madh në fenë tënde të mbash mendime të tilla. Sidoqoftë, nëse ti merr vesh se e njëjta gjë po flitet në disa thashetheme e jo vetëm në një, apo nëse ke mundësi të verifikosh se thënia është e bazuar, edhe nëse s’mund ta qesësh shokun tënd në pozitën nga e cila ti ke vrojtuar, duhet t’ia kallëzosh atij të gjithat, privatisht dhe me kujdes. Duhet të thuash diçka si: “Ka shumë gra” apo “Kujdesu për shtëpinë tënde, mëso familjen tënde, shmangu nga kjo, kujdes lidhur me këtë...” Nëse ai merr këshillën tënde dhe merr masa, ai do të ketë përfituar nga rasti. Nëse ai ndryshon qëndrimin, kjo është mirë. Por, nëse ai nuk ndryshon qëndrimin, duhet t’i shmangesh miqësisë me të, sepse ai do të ishte një person i ulët, pa vlera dhe pa ambicie fisnike.

Fakti që një burrë hyn në një shtëpi fshehurazi është provë e mjaftueshme se synon diçka të keqe. E njëjta vlen për një grua që hyn fshehurazi në shtëpinë e një burri. Do të ishte marrëzi të kërkosh më shumë prova. Ti duhet të ikësh nga një grua e tillë apo së paku të ndahesh. Kushdo që do të mbante të tillën, do të ishte një ndërmjetësues/korrier i njëmendtë.

Burrat mund të ndahen në shtatë kategori, sipas cilësive të caktuara të karaktereve të tyre:

Disa të lavdërojnë në sy dhe të kritikojnë pas shpine. Kjo është karakteristikë e hipokritëve dhe përgojuesve; kjo, zakonisht, ndodh mes burrave.

Të tjerë kritikojnë edhe në sy, edhe pa shpine; kjo është karakteristikë e përgojuesve që janë të fuqishëm e të pacipë.

Disa persona të bëjnë lajka në sy dhe pas shpine; kjo është shenjë e lajkatarëve dhe e ambiciozëve. Të tjerët të kritikojnë në sy dhe të lavdërojnë pas shpine; kjo është karakteristikë e budallenjve dhe e teveqelëve.

Personat e virtytshëm kanë kujdes që as të të mos lavdërojnë, as të të mos kritikojnë në praninë tënde. Ata ose të lavdërojnë në mungesën tënde, ose përmbahen nga kritika ndaj teje.

Përgojuesit që s’janë hipokritë apo injorantë, kurrgjë s’të thonë në sy dhe të kritikojnë në mungesë tënde. Sa u përket atyre që duan jetë të qetë, ata kujdesen që as të të mos lavdërojnë, as të të mos kritikojnë, qoftë kur je i pranishëm, qoftë kur ti mungon. Ne i kemi parë këto lloje të ndryshme dhe i kemi testuar kategoritë dhe kemi gjetur që kjo është e vërtetë.

Kur të japësh këshillë, bëje privatisht dhe fol butësisht. Mos thuaj se dikush tjetër e ka bërë kritikën që po ia adreson shokut tënd; kjo do të ishte e folme e lig. Nëse e thua këshillën tënde troç, do të bezdisësh dhe do të dekurajosh. “Foli atij njerëzisht”, tha i Plotfuqishmi: “Dhe foli atij me fjalë të buta” (Ta-Ha, 44) Dhe pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “Mos dekurajo.” Nëse e këshillon dikë dhe tij këmbëngul të merret këshilla jote, ti je i gabuar, sepse mund të mos e kesh me vend dhe do të këmbëngulje që ai të pranojë gabimin tënd dhe ta refuzojë të vërtetën.

Gjithçka ka përdorimin e vet. Kështu, unë kam përfituar shumë nga përzierja me të paditurin. Kjo më ka frymëzuar, ma ka shkrepur shpirtin, ma ka mprehur mendjen, dhe më ka nxitur të veprojë. Kjo ka bërë që të lindin punime të vlefshme të shkruara. Sikur i padituri të mos kishte zgjuar diçka në veten time, sikur të mos kishte zgjuar diçka që klloçit në mua, nuk do të hidhja veten time në të shkruarit e këtyre punimeve.

Mos u qorro ndaj një shoku duke e marrë për grua dikë nga familja e tij dhe mos bëj kontratë me të. Nuk dimë që këto dy akte të kenë rezultuar në diçka tjetër veç thyerjes, ku të paditurit presin që lidhjet e miqësisë të forcohen. Arsyeja për këtë është se dy aktet detyrojnë secilën palë të shtyjë interesat e veta për epërsi ndaj të tjerëve. Kur ka përplasje mes interesave të individëve, ndodhin grindje dhe grindja sjell ndryshim në dashuri. Aleanca më e fortë është ajo mes dy njerëzve të cilët tashmë kanë lidhje mes vete, meqë fakti se ata tashmë janë të lidhur i detyron ata ta durojnë unionin, edhe nëse ata janë të tepër të palumtur, pasi ata janë bashkuar nga një lidhje e pathyeshme, atë të origjinës së përbashkët, të cilën natyrshëm e mbrojnë dhe e ruajnë.

Llojet e ndryshme të dashurisë.

Më është kërkuar të përqendrohem në atë se çfarë mund të thuhet për dashurinë dhe llojet e ndryshme të saj. Të gjitha llojet e ndryshme të dashurisë i përkasin familjes së njëjtë. Dashuria karakterizohet nga përgjërimi për të dashurin, nga tmerri i ndarjes, nga shpresa që dashuria të jetë e ndërsjellë. Është thënë se ndjeshmëria ndryshon sipas objektit të vet, por objekti ndryshon vetëm sipas dëshirave të të dashuruarit, sipas asaj se a janë ato në rritje, në pakësim apo janë duke u zhdukur plotësisht. Kështu, dashuria e ndier ndaj Allahut (‘Azze ue Xhel) është një dashuri e përsosur. Ajo që i bashkon qeniet në kërkimin e idealit të njëjtë, si dashuria e një babai, e një biri, e prindërve, e një shoku, e një sovrani, e një bashkëshorteje, e një mirëbërësi, e një personi në të cilin shpresohet, e një të dashuruari, krejt këto janë të njëjta në përgjithësi, krejt kjo është dashuri, por ka lloje të ndryshme siç sapo përvijova, të cilat dallojnë për nga sasia e dashurisë së frymëzuar nga ajo që i dashuri është i aftë të japë nga vetvetja. Kështu, dashuria mund të marrë forma të ndryshme. Kemi parë të vdesin persona me zemër të thyer, për shkak të bijve të tyre, mu ashtu siç një të dashuruari i thyhet zemra nga i dashuri i tij. Kemi dëgjuar për një person që digjej nga aso frike ndaj Allahut dhe me aq dashuri ndaj Tij, saqë vdiq.

Ne e dimë që një person mund të jetë po aq xheloz sa edhe një i dashuruar ndaj dashnores së tij.

Më së paku që një i dashuruar mund të dëshirojë nga e dashura është që të fitojë respektin e saj, vëmendjen e saj, dhe t'i afrohet asaj, duke mos marrë guximin të presë më shumë. Këso aspirata kanë ata që e duan njëri-tjetrin për hir të Allahut fuqimadh.

Faza tjetër është kur dashuria shtohet me kalimin e kohës bashkërisht në bashkëbisedim dhe shfaqet interesi ndaj njëri- tjetrit. Kjo është shkalla e dashurisë së një personi ndaj princit të vet, ndaj shokut të vet apo ndaj vëllait të vet.

Por, kulmi i asaj çfarë mund të dojë i dashuruari nga i dashuri është që ta marrë atë në duart e veta, kur ta dëshirojë atë. Për këtë shkak, shohim personin që e do gruan e vet të provojë pozita të ndryshme gjatë bërjes së dashurisë dhe vende të ndryshme, në mënyrë që të ndjejë se e posedon atë tërësisht. Kjo është kategoria ku ne duhet t’i fusim përkëdheljet dhe puthjet. Disa nga këto dëshira (që ta marrë në duart e veta) mund të shfaqen te një baba ndaj fëmijës së tij, çka mund të shtyjë atë të puthë dhe të përkëdhelë.

Gjithçka që sapo përmendëm është funksion unik i dëshirës (së fortë). Kur, për ndonjë arsye, dëshira ndaj një objekti ndrydhet, shpirti shtyhet ndaj një objekti tjetër të dëshirës.

Kështu, gjejmë që personi i cili beson se do ta shohë Allahun fuqiplotë, ka etje të madhe për këtë dhe kurrë s'do të jetë i kënaqur me diçka tjetër, meqë kjo është ajo të cilën e dëshiron. Në anën tjetër, personi që nuk beson në këtë, nuk e aspiron këtë ekstazë dhe nuk e do, pra, nuk e dëshiron këtë. Ai është i kënaqur t'i përulet vullnetit hyjnor dhe të shkojë në xhami, dhe s'ka ambicie tjetër.

Ne kemi vrojtuar se personi i cili ligjërisht mund të martohet me të afërmit e tij, nuk kënaqet me favoret të cilat do ta kënaqnin dikë që nuk i lejohet të martohet me ta; dashuria e tij nuk ndalet në pikën e njëjtë si dashuria e një personi të cilit i është ndaluar me ligj t'i dojë ata/ato. Mexhusëve (persianëve) dhe çifutëve, të cilëve u është lejuar martesa me vajzat e mbesat e tyre, nuk e frenojnë dashurinë e tyre në pikën e njëjtë ku e frenon një musliman. Përkundrazi, ata e ndjejnë dashurinë e njëjtë ndaj vajzave të tyre apo ndaj mbesave të tyre ashtu siç një musliman ndjen ndaj një femre me të cilën fle. Asnjëherë s'mund të shohësh një musliman t'i dëshirojë të afërmit e tij në këtë mënyrë, edhe nëse ata janë më të hijshëm sesa vetë dielli, qoftë ai edhe personi (muslimani) më i shthurur dhe më epshor. Dhe, nëse kjo ndodh ndonjëherë, ndodh vetëm midis të paditurve që nuk ndiejnë detyrimin fetar, që i lejojnë vetes çdo mendim epshor, dhe që e gjejnë të çelur çdo derë të dëshirave. Nuk mund të ketë garanci që një musliman të mos e dojë një të afërm aq shumë, saqë dashuria e tij të bëhet një mani dhe të tejkalojë dashurinë që mban ndaj bijës dhe mbesës së tij, edhe nëse i/e afërmi nuk është i hijshëm si ato. Në fakt, ai mund të dëshirojë nga i/e afërmi i tij favore të cilat kurrë s'do të mund t’i priste nga bija apo mbesa e tij. Në anën tjetër, një i krishterë e trajton të afërmin e vet me respekt të barabartë, pasi atij nuk i lejohet ta dëshirojë atë. Por, (ndryshe nga një musliman) ai nuk ka nevojë të përmbahet ndaj kujtdo që ka ndarë mëndeshën me të, meqë ai mund ta dëshirojë atë pa shkelur ligjet e fesë së tij.

Ne tash e shohim të vërtetën e asaj çfarë thamë më lart: Dashuria, në të gjitha manifestimet e saj, formon një familje të vetme e të përgjithshme, por llojet e saj ndryshojnë sipas objekteve të ndryshme të dëshirës së saj.

Kështu, natyra njerëzore është e njëjtë kudo, por traditat dhe zakonet e ndryshme kanë formuar dallime të qarta.

Ne nuk themi që dëshira ka ndikim vetëm në dashuri, por do të thoshim që ky është shkaku i të gjitha llojeve të interesimeve, bile dhe të atyre që kanë të bëjnë me fatin dhe pozitën shoqërore të personit. Kështu, mund të shihet me lehtësi se një person që e sheh vdekjen e komshiut të vet, të dajës së vet, të shokut të vet, të kushëririt të vet, të nipit të vet, të gjyshit a stërnipit të vet, dhe nuk ka hise në pasurinë e tyre, nuk shqetësohet që ajo po i ikën, sado të mëdha të jenë pasuritë e tyre, sepse ai nuk i ka pritur ato. Por, sapo të vdesë një anëtar i largët i familjes së babait të tij apo ndonjë myshteri i largët i tij, ai nis të lakmojë gjërat që u përkasin atyre. Së bashku me lakminë vjen dhe grumbullimi i shqetësimeve, keqardhjeve, hidhërimeve dhe pikëllimeve të mëdha, nëse u ikën ndonjë pjesë e vogël e pasurisë së tyre.

E njëjta gjë vlen me pozitën e personit në shoqëri: personi që i përket shkallës më të ulët shoqërore, nuk shqetësohet nëse nuk konsultohet, kur dikujt tjetër i jepet pushteti në vend. Ai s'e ka për gajle nëse dikush tjetër gradohet apo zhgradohet. Por, sapo ai të nisë të ndjejë ambicie për ta përmirësuar vetveten, kjo nxit telashe, shqetësim dhe hidhërim që do të mund ta bënin atë ta humbasë shpirtin, dunjanë e ahiretin. Kështu, lakmia është shkaku i të gjitha poshtërimeve dhe i çdo lloj shqetësimi; ajo është një lloj i lig e i përbuzur i sjelljes.

E kundërta e lakmisë është paanësia. Kjo është një cilësi e virtytshme e cila bashkon guximin, bujarinë, drejtësinë dhe inteligjencën. Një person i paanshëm përnjëmend është inteligjent, sepse ai e kupton kotësinë e lakmisë dhe preferon paanësinë. Guximi i tij e lind një madhështi shpirtërore, e cila e bën atë të paanshëm. Bujaria e tij e natyrshme e ndalon atë të shqetësohet për pasurinë të cilën e humbet. Natyra e tij e paanshme e bën atë ta dojë përmbajtjen dhe maturinë në dëshirat e tij. Kështu, paanësia përbëhet nga këto katër cilësi mu ashtu siç një lakmi – e kundërta e saj – përbëhet nga katër gabime të kundërta, domethënë, frika, babëzia, padrejtësia dhe padituria.

Babëzia është një lloj i lakmisë e cila do të dëshironte të posedonte gjithçka; ajo është e pangopshme dhe përherë në rritje të kërkesave të saj. Sikur të mos kishte diçka si lakmia, kurrkush kurrë s'do të poshtëronte vetveten karshi të tjerëve. Ebu Bekr ibn ebu ibn el-Fejjãd më tha se Uthman bin Muamis (v.356H) kishte gdhendur në derën e shtëpisë së vet në Ekije (Sevilë): “Uthmani nuk lakmon fare.”

Një person që bëhet i palumtur nga prania e një personi që e urren, është sikurse një person që bëhet i palumtur nga mungesa e personit që ai e do. Dhe s’mund të bësh dallim mes këtyre.

Kur një i dashuruar do që të harrojë, ai sigurisht që mund ta bëjë këtë. Kjo dëshirë gjithmonë i plotësohet atij.

Nëse e respekton personin me të cilin jeton, edhe ai do të të respektojë.

Personi i palumtur në dashuri është ai, që vuan nga dashuria për atë që mund ta mbajë në vend të sigurt dhe me të cilin mund të bashkohet pa tërhequr mbi vete hidhërimin e Allahut apo kritikën e shokëve të tij. Gjithçka është në rregull, kur dy të dashuruar pajtohen ta duan njëri-tjetrin. Që dashuria të rrjedhë lirshëm, është thelbësore që të dy ata të mos ndjehen të mërzitur, meqë kjo është një ndjenjë e keqe e cila sjell urrejtjen. Dashuri e përsosur do të ishte sikur vdekja t'i harronte dy të dashuruarit ndërsa ata kënaqen me njëri-tjetrin. Por, ku mund të ndodhë kjo tjetërkund veçse në Xhenet? Vetëm atje dashuria mund të ketë strehë të sigurt, pasi ajo është shtëpia e qëndrueshmërisë. Përndryshe, në dunja ndjenjat e tilla nuk janë të mbrojtura nga fatkeqësitë, dhe ne kalojmë jetën pa shijuar kënaqësinë deri në skaj.

Kur të vdesë xhelozia, mund të jesh i sigurt se edhe dashuria, po ashtu, ka vdekur. Xhelozia është një ndjenjë e virtytshme e cila përbëhet nga guximi dhe drejtësia. Vërtet, një person i drejtë urren t’i nëpërkëmbë të drejtat e të tjerëve dhe urren t'i shohë të tjerët t'i nëpërkëmbin të drejtat e tij. Kur guximi është i bashkëlindur te njeriu, kjo i jep madhështi shpirtërore e cila e urren padrejtësinë.

Një person jetën e të cilit e kam përcjell gjatë këtyre kohëve më tha një herë se vetë ai kurrë se kishte pas njohur xhelozinë, derisa ishte përvëluar nga dashuria; vetëm atëherë ai është ndjerë xheloz. Ky person ishte i degjeneruar për nga natyra dhe kishte karakter të keq, por, megjithëkëtë, ai ishte mendjemprehtë dhe bujar.

Ka pesë faza në rritjen e dashurisë: e para është ta mendosh dikë si të këndshëm, domethënë, dikush mendon për dikë tjetër se është i mirë apo magjepset nga karakteri i tij. Kjo është pjesë e bërjes së shokëve.

Pastaj vjen admirimi: kjo është dëshira që të jesh afër personit që e admiron.

Pastaj vjen miqësia e ngushtë, kur të merr malli tmerrësisht, nëse ai mungon.

Pastaj vjen dhembshuria dashurore, kur je plotësisht i pushtuar nga i dashuri. Në terminologjinë e veçantë të dashurisë kjo quhet “ishk” (dashuria epshore) apo robërimi i dashurisë.

Në fund, vjen pasioni, kur personi më s'mund të flejë, të hajë e të mendojë. Kjo mund të të sëmurë deri në delirium apo bile dhe vdekje. Mbas kësaj, s'ka absolutisht ndonjë vend ku mbaron dashuria.

Ne kemi menduar se pasioni gjendet më shpesh në mesin e grave energjike dhe emocionale, por përvoja jonë ka treguar se kështu nuk qëndron puna. Pasioni më së shpeshti gjendet midis grave të qeta, për sa kohë që qetësia e tyre s'është qetësi e budallallëkut.

Llojet e ndryshme të bukurisë fizike.

Kur mu kërkua të këqyrja në këtë çështje, unë u përgjigja si në vijim:

Hiri përbëhet nga cilësi delikate, lëvizje të zhdërvjellëta, gjeste të hirshme, një shpirt që është në harmoni me formën që i është dhënë, edhe aty ku s'ka bukuri të dukshme.

Ngashënjimi është bukuri e secilës cilësi vështruar veças. Por, dikush që ka cilësi të bukura, kur të vështrohet veças, mund të paraqitet si i ftohtë, jo pikant, i pahijshëm, jo tërheqës apo jo i hirshëm.

Joshja është aureola e pjesëve të dukshme. Kjo, po ashtu, njihet me emrin elegancë dhe tërheqje.

Sharmi është diçka e caktuar, që s'ka emër tjetër për ta shpjeguar atë. Shpirti është ai që e percepton atë dhe gjithkush e njeh porsa ta shohë. Ai është sikurse një vello që mbulon fytyrën, një dritë shndritëse e cila tërheq zemrat ashtu që të gjithë pajtohen se është e bukur, edhe nëse nuk shoqërohet nga cilësitë e hijshme. Kushdo që e sheh, joshet, magjepset, robërohet, dhe, megjithëkëtë, sikur të shikoje në secilën cilësi veç e veç, s'do të shihje gjë të veçantë. Mund të thuhet se ka diçka të panjohur, të cilën e sheh kur të shikosh në shpirtin. Ky është lloji sipëror i bukurisë. Mirëpo, shijet dallojnë. Disa preferojnë joshjen, të tjerë preferojnë hirin. Por, unë asnjëherë s'kam takuar dikë që preferon ngashënjimin si të tillë.

Ne e quajmë pikante bukurinë, kur ka një kombinim të disa prej këtyre cilësive.

Morali praktik.

Paqëndrueshmëria, që është një e metë, nënkupton ndryshimin nga një jetë e zorshme dhe e pakuptimtë në një mënyre jete po aq të zorshme dhe të pakuptimtë, dhe nga një gjendje absurde në një gjendje po aq absurde pa asnjë arsye të shëndoshë.

Por, personi i cili zhvillon shprehitë që u përshtaten mundësive dhe nevojave të tij, dhe i cili refuzon gjithçka që s'i hyn në punë, do të marrë nga burimet më të mira të arsyes dhe urtësisë.

Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), shembulli i gjithë të mirave, morali i të cilit qe lavdëruar nga Allahu (‘Azze ue Xhel) dhe në të cilin Allahu mblodhi virtytet më të ndryshme e më të plota dhe të cilin e ruajti nga gjynahu, e kishte shprehi t'i vizitonte të sëmurët i shoqëruar nga shokët e vet. Ata shkonin në periferi të Medinës në këmbë duke mos pasur as këpucë e as sandale, kapelë a turban. Ai mbartte tesha të ndërthurura nga qimet e kafshëve, kur i kishte ato, apo mbartte dhe tesha të qëndisura, nëse i kishte; asnjëherë nuk mbartte diçka të panevojshme dhe asnjëherë nuk harronte atë që ishte e domosdoshme, duke qenë kështu i kënaqur me atë që kishte dhe duke bërë pa atë që s'e kishte. Nganjëherë ai ngiste një mushkë apo e ngiste të pa shaluar kalin, devenë e gomarin, me ndonjë shok që ngiste prapa tij. Nganjëherë ai hante hurme pa bukë, nganjëherë bukë të thatë, nganjëherë hante qengj të pjekur, shalqi të freskët e hallve, duke marrë atë kishte nevojë dhe duke ndarë tepricën, apo duke lënë atë për të cilën s'kishte nevojë dhe duke mos e detyruar vetveten të merrte më shumë se që kishte nevojë. Ai kurrë nuk hidhërohej, kur gjendje i vetmuar në luftë për ndonjë arsye, dhe s'linte që ndonjë gjë ta parandalonte nga hidhërimi, kur ishte në pyetje çështja e Allahut (‘Azze ue Xhel).

Këmbëngulja që përbëhet nga mbajtja e fjalës dhe këmbëngulja që s'është tjetër veçse kokëfortësi mund të dallohet vetëm nga dikush që e di se si janë karakteret e ndryshme. Dallimi mes dy llojeve të këmbëngulësisë është se kokëfortësia kapet për gabimin. Ky është veprim i dikujt që ngulmon në bërjen e asaj lidhur me të cilën ai ka vendosur ndërsa e di se është i gabuar, apo kur nuk është i sigurt se a ka me vend, apo jo. Kokëfortësia e këtillë është e gabuar. E kundërta e kokëfortësisë është drejtësia. Sa i përket këmbëngulësisë që përbëhet nga mbajtja e fjalës, ky është veprim i dikujt që e ka me vend apo që beson se e ka me vend, pa parë ndonjë arsye për të mos besuar në këtë. Kjo cilësi meriton të lavdërohet, kurse e kundërta e saj është paqëndrueshmëria. Vetëm e para nga dy llojet e këmbëngulësisë (kokëfortësisë) është e gabuar, sepse të bën të humbasësh shprehinë e të menduarit lidhur me një çështje pasi të vendoset për të dhe ti nuk mendon më se a është me vend ai vendim, apo jo.

185 - Arsyeja e mirë përkufizohet si: praktika e dëgjueshmërisë ndaj Allahut dhe praktika e devotshmërisë dhe e virtytit. Ky përkufizim nënkupton shmangie nga rebelimi dhe veset. Allahu (‘Azze ue Xhel) e ka thënë këtë qartazi më shumë se një herë në Librin e Tij duke theksuar se, kush e kundërshton Atë, sillet paarsyeshëm. Kur flet për persona të caktuar, i Gjithëfuqishmi thotë: “Ata do të thonë: 'Sikur të dëgjonim e të arsyetonim, s'do të ishim midis banorëve të Zjarrit” (el-Mulk, 10), dhe Ai Subhanehu ue Te‘Ala) i konfirmoi fjalët e tyre si të vërteta, kur tha: “Ata i pranuan gjynahet e tyre. Larg qofshin nga mëshira e Allahut banorët e Zjarrit” (el-Mulk, 11)

Budallallëku përkufizohet si: praktika e kundërshtimit ndaj Allahut (‘Azze ue Xhel) dhe praktika e veseve.

Sa i përket tërbimit, gjuajtjes me gurë të njerëzve dhe pavetëdijes rreth asaj çfarë flitet, kjo është çmenduri.

Budallallëku është e kundërta e arsyetimit të mirë, siç shpjeguam më lart, dhe nuk ka pikë të mesme mes arsyetimit të mirë dhe budallallëkut, përveç nëse është ngathtësi.

Përkufizimi i ngathtësisë është të punosh dhe të flasësh në një mënyrë që as nuk i shërben as fesë, as dunjasë e as moralit të shëndoshë. Kjo s'është as kundërshtim ndaj Allahut e as bindje; kjo nuk sjell dikë tjetër në punë të këtilla dhe s'është as virtyt e as ves i dëmshëm. Kjo përbëhet vetëm nga pallavra dhe parregullsi lidhur me bërjen e gjërave të kota. Varësisht se a janë këto veprime të shpeshta apo të rralla, personi duhet të trajtohet si pak apo shumë i ngathët. Për më shumë, ai mund të jetë i ngathët në një çështje, i arsyeshëm në një tjetër, dhe budalla në një çështje të tretë.

E kundërta e çmendurisë është aftësia për të dalluar dhe për të përdorur dijet (shkencat) dhe dijen teknike. Kjo është ajo çka të lashtët e quanin “aftësia e arsyetimit.” S'ka pikë të mesme mes këtyre dy ekstremeve.

Sa i përket artit të udhëheqjes së çështjeve personale dhe lajkatimit me njerëzit me mënyra që do të mund të përfitonin vullnetin e tyre të mirë dhe të shpëtonin situatën, siç është sjellja e rreme, çoroditja apo cilado praktikë tjetër e keqe, dhe sa u përket dredhive që mundësojnë shtimin e pasurisë a ngritjen e reputacionit apo për të arritur lavdi nëpërmjet një krimi apo çdo sjelljeje të poshtër, këta (që veprojnë kësisoj) janë pranuar si të paarsyeshëm dhe ndaj tyre janë konfirmuar Fjalët e Allahut (‘Azze ue Xhel), kur Ai thotë se këta kanë humbur mendjen; këta dinë t’i udhëheqin punët e tyre të kësaj bote. Kjo cilësi quhet dinakëri dhe e kundërta e saj janë inteligjenca dhe ndershmëria.

Mirëpo, nëse për të arritur qëllimet e njëjta dikush tregohet i përmbajtur dhe me dinjitet, kjo do të ishte fortësi. E kundërta e kësaj është dobësia dhe humbja.

Të jesh serioz, të vendosësh secilën fjalë në vendin e vet, të ruash maturinë në mënyrën e jetesës sate, të tregosh njerëzi ndaj kujtdo që të vjen, kjo quhet vendosmëri dhe është e kundërta e ngathtësisë.

Virtyti i mbajtjes së fjalës përbehet nga drejtësia, bujaria dhe guximi. Sepse një person besnik mendon se është e padrejtë të mashtrosh këdo që i zë besë atij apo këdo që i bën atij ndonjë të mirë. Ai sillet drejtësisht, sepse dëshiron të ndihmojë në përmirësimin e padrejtësive sa më shpejt që ka mundësi. Ai sillet bujarisht, sepse ka vendosur të durojë pa u zmbrapsur nga pasojat e besnikërisë së tij. Ai është trim.

Virtytet kanë katër rrënjë të cilat formojnë të gjitha virtytet; ato janë: drejtësia apo paanësia, inteligjenca, guximi dhe bujaria.

Veset kanë katër rrënjë të cilat janë bazat e çdo të mete dhe të cilat janë e kundërta e asaj çfarë përbën virtytet; ato janë: padrejtësia, padituria, paburrëria dhe lakmia.

Ndershmëria dhe përmbajtja janë dy lloje të drejtësisë dhe bujarisë. Në vijim keni disa vargje të poezisë sime që kanë të bëjnë me moralin. Ebu Muhamed Ali ibn Ahmed thotë:

Shpirti është themeli në të cilin morali ngrit kështjellën.

Nëse shpirti nuk hijeshon vetveten me dije, padyshim që në hall e telashe do të bjerë.

Një i paditur padyshim që është i verbër dhe s'di nga ia mban.

Kur dija nuk çiftëzohet me drejtësinë, ajo është mashtruese.

Kur drejtësia nuk çiftëzohet me bujari, ajo është zullumqare.

Bujaria varet nga guximi.

Paburrëria është mashtruese.

Mbaj veten nën kontroll, nëse je xheloz; njeriu xheloz askurrë kurvëri s'ka bërë.

Krejt këto virtyte janë plotë devotshmëri...

Dhe ja ku janë disa vargje tjera poetike në stilin tim:

Frerët që përmbajnë të gjitha virtyte janë drejtësia, inteligjenca, bujaria dhe forca.

Të tjerat virtyte përbëhen nga këto katra.

Kush i ka këto, është i pari i njerëzve.

Kryet është vendi ku njeriu gjen vlerat e shëndosha me të cilat kapërcen krejt vështirësitë.

Paanësia si një vlerë njerëzore është një virtyt që përbëhet nga guximi dhe bujaria. Kështu qëndron puna dhe me durimin.

Shpirtmadhësia është një lloj guximi. Ajo s'ka të kundërt.

Maturia është një virtyt që përbëhet nga bujaria dhe drejtësia.

Mizoria del nga lakmia, dhe lakmia del nga zilia. Zilia del nga dëshira, dhe dëshira del nga padrejtësia, babëzia dhe padituria.

Mizoria pjell vese të shumta, si: servilizmi, hajnia, hidhërimi, kurvëria, vrasja, pasioni dhe frika nga varfëria.

Lypja e diçkaje që i takon tjetërkujt vjen nga prirja që është mes mizorisë dhe lakmisë.

Nëse bëjmë dallim mes mizorisë dhe lakmisë, kjo bëhet vetëm ngaqë mizoria shpalos lakminë që fshihet në shpirtin.

Arti i sjelljes me njerëzit është një cilësi e përbërë nga shpirtmadhësia dhe nga durimi.

Besnikëria përbëhet nga drejtësia dhe guximi.

Kush të vjen me rrena, largohet me të vërteta. Domethënë, kush të përsërit rrena të cilat ia vesh një personi të tretë, do të të zemërojë. Pastaj ti do t'i përgjigjesh atij dhe përgjigja jote është e vërteta që ai do ta bartë. Prandaj, ki kujdes të mos sillesh kësisoj dhe përgjigju vetëm atëherë kur je i sigurt për burimin e rrenave.

S’ka gjë më të keqe sesa pavërtetësia. E, si ta konsiderosh një ves që si lloj të vetin ka vetë mosbesimin/kufrin apo mosrespektim? Meqë krejt mosbesimi është pavërtetësi. Pavërtetësia është klasë dhe mosbesimi është një nga llojet e saj. Pavërtetësia del nga ligësia, paburrëria dhe padituria. Vërtet, paburrëria e poshtëron shpirtin. Një rrenës ka shpirt të ndyrë, i cili është larg nga arritja e një madhështie të denjë për lavdërim.

Nëse i klasifikojmë njerëzit me anë të të folurit e tyre – dhe kujto që të folurit i dallon njerëzit nga gomarët, qentë dhe insektet –, ne mund t’i ndajmë në tri grupe.

Grupi i parë nuk merakosen për çfarë përcjellin; ata flasin gjithçka që u vjen ndër mend, pa mbajtur të vërtetën apo pa korrigjuar gabimet, dhe kështu qëndron puna me shumicën e njerëzve.

Një tjetër grup flet me qëllim që t’i mbrojnë opinionet e tyre të fiksuara apo për të protestuar kundër asaj që ata e mendojnë të jetë e pavërtetë, pa u munduar të konfirmojnë të vërtetën, thjesht vetëm sa për të mbajtur pozicionin e tyre. Kështu ndodh shpesh, por nuk është aq serioze sa grupi i parë.

Grupi i tretë përdor gjuhën në rrugë të Allahut dhe kjo është me e çmueshme sesa sulfuri i kuq.

Shqetësimi i pafund e pret një person i cili irritohet nga drejtësia.

Dy lloje njerëzish jetojnë një jetë pa gajle: njëri lloj janë skajshmërisht të denjë për lavdërim, lloji tjetër janë ata që s’i kanë për gajle kënaqësitë e kësaj bote dhe s’e kanë për gajle turpin/modestinë.

Që të largohemi nga kotësitë e dunjasë, duhet të mjaftojë fakti që çdo natë secili njeri i gjallë në gjumin e tij harron gjithçka që e shqetëson gjatë ditës, të gjitha frikat e tij dhe të gjitha shpresat. Atij më nuk i kujtohen fëmijët apo prindërit e vet, lavdia apo mosnjohja, përgjegjësitë e larta shoqërore apo mosangazhimi, fukarallëku apo kamja, dhe as katastrofat. Një mësim i këtillë do të duhej të ishte i mjaftueshëm për një person të kujdesshëm.

Një nga rregullimet më mahnitëse në botën e Zotit është ajo se Ai ka bërë që gjërat më të nevojshme të arrihen kollaj, siç mund të shihet në rastin e ujit dhe atë që është edhe më e nevojshme (ajri). Dhe, sa më e parëndësishme që është një gjë, aq më e rrallë është, siç mund të shihet në rastin e safirëve dhe gjërave që janë edhe më pak të dobishme.

Më të gjitha brengat, një person është si dikush që kalon nëpër shkretëtirë. Sa herë që të kalojë një regjion të caktuar, ai sheh t’i hapen regjione të reja përpara tij. Po ashtu, sa herë që personi të kryejë një punë, gjen punë të tjera të grumbullohen.

Ka pasur drejtë personi që tha se të mirët e kanë vështirë në këtë botë. Por, edhe personi i cili tha se të mirët janë pa shqetësime, po ashtu, pati të drejtë. Të mirët vuajnë nga e gjithë e keqja që e shohin të përhapur në gjithçka dhe nga të gjitha paraqitjet e drejtësisë të cilat ngrihen midis drejtësisë së vërtetë dhe atyre. Por, qetësia e tyre vjen nga indiferenca që kanë ndaj kotësive të kësaj bote, të cilat aq shumë e shqetësojnë pjesën tjetër të njerëzve.

Ki kujdes të mos pajtohesh me një folës të ligë, të mos u ndihmosh bashkëkohësve tu duke bërë çfarëdo që do të mund të të dëmtonte sadopak në këtë botë dhe në tjetrën, meqë s’do të korrësh gjë tjetër veçse keqardhje në një kohë kur keqardhja s’do të të ndihmojë aspak. Dhe personi që ke ndihmuar, s’do të të falënderojë. Përkundrazi, ai do t’i gëzohet fatkeqësisë tënde apo së paku – dhe mund të jesh i sigurt që – ai do të jetë indiferent ndaj rezultateve të këqija (të veprimeve tua) dhe fundin tënd të dhimbshëm. Por, ki kujdes nga kundërshtimi ndaj folësit dhe ndaj bashkëkohësve tu deri në atë masë sa të dëmtosh sadopak vetveten në këtë botë dhe në tjetrën. Ti do të korrësh vetëm humbje, armiqësi dhe urrejtje. Ti, bile, mund t’i lejosh vetvetes të marrësh anë dhe mund të pësosh sprova të mëdha të cilat s’do të të bëjnë dobi aspak.

Nëse të duhet të zgjedhësh mes zemërimit të njerëzve dhe zemërimit të Plotfuqishmit, dhe nëse s’ka rrugëdalje veçse të iket nga e drejta apo të iket larg nga njerëzit, ti duhet të zgjedhësh t’i zemërosh njerëzit dhe të ikësh prej tyre, por mos zemëro Zotin tënd dhe mos ik nga padrejtësia.

Ti duhet ta imitosh pejgamberin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) në atë kur ai i predikoi të paditurit, gjynahqarit dhe të ligut. Kush predikon ftohët dhe me zymti, bën gabim dhe nuk zbaton metodën e pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem). Predikimi i tillë, zakonisht, i shtyn dëgjuesit të ngulmojnë në mënyrat e liga nga kokëfortësia, hidhërimi dhe tërbimi kundër ligjëruesit të vrazhdë. Atëherë, ai do të ketë bërë keq me të folurën e tij, jo mirë. Por, një person që këshillon në një mënyrë miqësore, me buzëqeshje e butësi, duke i kushtuar rëndësi sjelljes gjatë këshillimit dhe duke folur në vetën e tretë, kur të kritikojë gabimet e atij me të cilin flet, atëherë fjalët e tij do të mbërrijnë më larg dhe do të kenë ndikim më të madh. Mirëpo, nëse nuk pritet mirë, ai duhet të vazhdojë të qortojë apo t’i thërrasë ndjenjës së turpit të njeriut, por vetëm privatisht. Dhe, nëse këshilla e tij hala nuk pranohet, ai duhet të flasë në prani të dikujt që do ta ndryshojë gjynahun. Kjo është praktika për të cilën urdhëron Allahu (‘Azze ue Xhel), kur Ai urdhëron për përdorimin e mirësjelljes. Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) nuk u drejtohej dëgjuesve drejtpërsëdrejti, por ai u thoshte: “Çfarë mendojnë njerëzit që bëjnë kështu e kështu ...?” sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem Ai lavdëroi butësinë, na urdhëroi të jemi tolerantë dhe të mos grindemi. Ai i ndryshonte ligjëratat e veta për të mos u bërë monoton. Dhe Allahu tha: “Sikur të ishe i ashpër dhe zemërftohtë, ata do të largoheshin prej teje” (Aa Imran, 159).

Ashpërsia dhe ngurtësia nuk duhet të përdoret, përveç për të zbatuar një ndëshkim të urdhëruar nga Allahu. Personi i cili është autorizuar për të zbatuar ndëshkimin e tillë, s’duhet të tregohet i butë.

Diçka që po ashtu mund të ketë ndikim të mirë në ligjërim është që të lavdërosh në praninë e një keqbërësi dikë që është sjellë ndryshe. Kjo është një nxitje për t’u sjellë më mirë. Unë nuk di për ndonjë dobi tjetër të dashjes së lavdërimit (veç kësaj). Personi që e dëgjon tjetrin të lavdërohet, e modelon veten sipas tij (që lavdërohet nga të tjerët). Kjo është arsyeja që ne duhet të tregojmë rrëfenja të virtyteve e veseve, në mënyrë që, kushdo që t’i dëgjojë, të largohet nga vepra e ligë për të cilën dëgjon se e kanë bërë tjerët dhe të bëjë vepra të mira për të cilat dëgjon se të tjerët i kanë bërë, duke mësuar kështu nga e kaluara.

Kam reflektuar gjatë mbi çdo që jeton nën qiell dhe kam vërejtur që gjithçka që ekziston, qoftë e gjallë apo e pajetë, ka prirje natyrore të shtohet duke marrë nga speciet tjera karakteristikat e tyre dhe duke i mbështjellë ato me të vetat.

Kështu, një person i virtytshëm shpreson që i tërë njerëzimi të bëhen të virtytshëm, kurse gjynahqari shpreson që tërë njerëzimi të bëhen gjynahqarë. Mund të vëresh që çdonjëri që kujton një veprim të kaluar të vetin për të cilin i nxitë të tjerët ta imitojnë, thotë: “Unë gjithmonë e bëj këtë e këtë.” Dikush që ka një doktrinë/besim, dëshiron që secili të pajtohet me të. Ky fenomen, po ashtu, mund të shihet mes elementeve: kur disa bëhen më të forta se tjerat, ato i ndryshojnë tjerat sipas lëndës së vet. Mund të shohësh sesi formohen pemët dhe si ushqehen bimët dhe pemët duke transformuar ujin dhe lagështinë e dheut në lëndë të veten. Për këtë lavdërimi i qoftë Atij që krijoi dhe organizoi të gjitha gjërat; s’ka të denjë për adhurim pos Tij.

Një nga manifestimet më mahnitëse të fuqisë së Zotit është se, pavarësisht numrit të madh të krijesave që ekzistojnë, kurrë s’do të shohësh njërën t’i përngjajë tjetrës ashtu që të mos ketë kurrfarë dallimi mes syresh.

E pyeta një plak që kishte mbërritur të tetëdhjetat në mos kishte parë në të kaluarën ndonjë formë që i përngjan dikujt sot deri aty sa të jenë identike, “jo” u përgjigj ai, “përkundrazi, çdo formë ka diçka të veçantë në veten e vet.” E njëjta gjë vlen për gjithçka që ekziston në botë. Kush studion objektet e ndryshme dhe trupat që ata përbëjnë, kush i shqyrton gjatë dhe shpesh ata, e di këtë dhe është në gjendje të dallojë një objekt nga tjetri në sajë të nuancave që shpirti percepton e që fjalët s’mund ta shprehin. Atëherë, lavdi të Gjithëfuqishmit, të Gjithëdijshmit, fuqia e të cilit është e pafund.

Një gjë e çuditshme në këtë botë është të shohësh njerëzit t’ia lejojnë vetvetes të dominohen nga shpresat e mbrapshta të cilat s’do t’u sjellin gjë tjetër veçse telashe në afate të shkurtra dhe shqetësim e gjynah në afate të gjata. Për shembull, një person shpreson në ngritjen e çmimit të artikujve, një ngritje e cila mund të jetë fatale për njerëz tjerë. Por, edhe nëse dikush ka interes të caktuar në ndodhjen e diçkaje, fakti që ai shpreson për të nuk e bën atë të ndodhë para kohës së vet, dhe s’do të ndodhë ajo për të cilën Allahu s’ka vendosur. Po ta dëshironim të mirën dhe përparimin e njerëzve tjerë, ne do ta shpejtonim shpërblimin tonë, do të arrinim qetësi mendore e virtyt pa e lodhur vetveten. Çudituni me prishjen e pavlerë të këtyre karaktereve!

Trajtimi i karakterit të prishur.

Personi kryelartë duhet të mendojë për gabimet e veta. Nëse ai është kryelartë për shkak të virtyteve që ka, duhet të kërkojë atë që është e lig në karakterin e tij. Dhe, nëse të metat e tij janë aq mirë të fshehura prej tij saqë mendon se nuk ka asnjë, le ta dijë se fatkeqësia e tij do të zgjasë përgjithmonë, se ai është njeriu më i keq, që ka të metat më të këqija nga të gjithë dhe aspak s’është mendjehollë.

Në rend të parë, ai është i dobët nga mendja dhe i paditur, dhe asnjë e metë s’është me e keqe se këto dyja. Sepse i mençur është ai, që sheh të metat e veta, i lufton ato dhe mundohet t’i mposhtë ato. Budallai i injoron ato, sepse ka pak dije dhe mprehtësi, dhe mendimet e tij janë të dobëta, ndoshta ngaqë ai konsideron të metat e veta si cilësi të mira, dhe s’ka gjë më të keqe mbi faqen e dheut se kjo.

Ka shumë të atillë që mburren me bërjen e kurvërisë, me homoseksualizëm (abuzim me fëmijët), me hajni e gjynahe tjera, dhe janë krenarë për këto njolla dhe prirjen që ushtruan në këto akte të turpshme.

Ta dish se kurrkush mbi faqen e dheut s’është i pastër nga gjynahet, përveç pejgamberëve, Allahu i bekoftë ata.

Personi që nuk sheh të metat e veta, është një i rrëzuar përdhe. Ai bëhet i këtillë nga poshtërsia, budallallëku dhe dobësia e intelektit, si dhe nga mungesa e mprehtësisë dhe e të kuptuarit deri në atë masë, saqë nuk dallon gjë nga personat e ndyrë. Dhe s’ka mundësi të bjerë në shkallë më të ulët se kjo. Le ta shpëtojë ai shpirtin e vet duke kërkuar t’i gjejë të metat që ka dhe t’u kushtojë vëmendje atyre në vend se të kërkojë krenarinë e vet dhe të metat e të tjerëve, gjë që nuk do t’i bëjë dëm as në këtë botë, as në tjetrën.

Nuk di për ndonjë dobi që nxirret nga të dëgjuarit rreth të metave të personave tjerë, përveçqë, ai i cili i dëgjon ato, të marrë ndonjë mësim, t’u shmanget atyre dhe të kërkojë ilaç për vetveten e të shërohet me to me ndihmën e Allahut.

Të flasësh për të metat e të tjerëve është një turp i rëndë, që assesi s’është e pranueshme. Personi duhet t’i shmanget kësaj, përveç kur do të këshillojë dikë për të cilin tutet se do të bjerë në kthetrat e personit të cilin po e kritikon apo kur personi do që vetëm të qortojë një mburravec, gjë që duhet t’i bëhet në sy atij e jo mbas shpine.

Pastaj, mburravecit duhet t’i thuash: “Kthehu dhe shiko vetveten. Kur të kesh ndjerë të metat tua, do të gjesh ilaçin për kryelartësinë tënde. Mos krahaso veten tënde me dikë që ka të meta më shumë se ti që të mos e shohësh si të lehtë bërjen e gabimeve dhe imitimin e personave të ligë. Meqë tashmë kemi kritikuar personat që imitojnë verbërisht punët e mira, çfarë të themi për personat që imitojnë verbërisht punët e këqija? Përkundrazi, ti duhet të krahasosh vetveten me dikë që është më i virtytshëm se ti, pastaj kryelartësia jote do të venitet. Pastaj do të shërohesh nga kjo s’mundje e urryer, e cila tek ti polli përçmimin ndaj të tjerëve, kur padyshim që ka persona më të mirë se ti midis tyre. Nëse ti i përçmon ata pa kurrfarë arsye, edhe ata do të të përçmojnë, meqë Allahu i plotfuqishëm thotë: “Shpërblimi për një të keqe bëhet me një të keqe si ajo” (esh-Shura, 20) Pra, ti do t’i ekspozohesh përçmimit, bile dhe përbuzjes së merituar si dhe Hidhërimit të Allahut dhe humbjes së çdo gjurme të virtytit që ka mundur të gjendet në ty.”

Nëse je kryelartë për inteligjencën tënde, kujto të gjitha mendimet e këqija që të vijnë ndërmend, shpresat mashtruese që të sulmojnë. Atëherë, do të kuptosh sa e dobët është inteligjenca jote. Nëse je kryelartë për idetë tua personale, kujto gabimet tua, mbaj mend ato e mos i harro. Mendo për kohët kur ke besuar se e ke me vend ndërsa edhe ke pasur të drejtë, edhe ke qenë i gabuar. Nëse e bën këtë, do të shohësh se në shumicën e rasteve ke qenë i gabuar po aq shpesh sa ke pasur te drejtë. Hesapi do të dalë i barabartë. Por, mbas gjase, gabimet tua do të jenë më të shumta, sepse kështu qëndron puna me çdo njeri, përveç pejgamberëve (‘alejhimus-salatu ues-selam).

Nëse je kryelartë për punët tua të mira, kujto kohët tua të rebelimit, gabimet tua, jetën tënde në të gjitha aspektet e saj. Pasha Allahun, paskëtaj do të gjesh se ato janë më të shumta në numër sesa punët tua të mira dhe kjo do të bëjë që punët tua të mira të harrohen. Pra, ti duhet të merakosesh një kohë të gjatë dhe ta zëvendësosh kryelartësinë tënde me përçmim të vetvetes.

Nëse je kryelartë për dijen që ke, duhet të dish se kjo s’është një veresie për ty, ajo është një dhuratë që Allahu fuqiplotë ta ka dhënë. Mos e prano atë në mënyrën që do ta hidhëronte të Plotfuqishmin, sepse Ai mund ta fshijë atë duke të të goditur me ndonjë sëmundje e cila do të të bëjë të harrosh krejt atë që ke mësuar dhe mbajtur mend. Më është thënë se kjo i kishte ndodhur Abdul-Malik ibn Terifit (v.400H), i cili ishte dijetar, inteligjent, i matur, i saktë në hulumtimet e tij, të cilit i ishte dhënë aso kujtese e jashtëzakonshme, saqë, pothuaj, kurrgjë s’i mbërrinte në vesh që duhej t’i thuhej dy herë. Tani ai ndërmori një udhëtim me anije dhe përjetoi një stuhi aq të tmerrshme në det, saqë harroi shumicën e asaj çfarë dinte dhe pësoi një shqetësim të konsiderueshëm mendor, dhe kurrë nuk rimori inteligjencën e plotë që kishte. Vetë unë jam goditur me sëmundje. Kur u çova prej saj, kisha harruar tërë dijen, përveç disa ideve me vlerë të pakët. Nuk e mora veten deri disa vite më vonë.

Ti, po ashtu, duhet të dish se ka shumë njerëz lakmitarë për dije, të cilët i përkushtohen leximit, studimit e hulumtimit, por nuk nxjerrin kurrfarë dobi nga kjo. Një dijetar duhet të kuptojë se mjafton të kërkohet dija dhe se shumë tjerë do të gradohen më lart se ai. Dija përnjëmend është një dhuratë nga Allahu i patëmeta. Pra, a ka vend për kryelartësi këtu? Personi vetëm mund të ndjehet kokulur, të falënderojë Allahun dhe ta lusë atë t’i shtojë dhuntitë e Tij e të mos i ndalojë.

Ti, po ashtu, duhet të kujtosh se gjithçka që mbetet e panjohur për ty, gjithçka që ti nuk di nga degët e ndryshme të dijes, si dhe aspektet në të cilat ke specializuar dhe je kryelartë që ke depërtuar në to, (pra, ajo që ti nuk di) është më e shumtë se ajo që ti e di. Prandaj, ti duhet ta zëvendësosh kryelartësinë tënde me përçmim të vetvetes; kjo do të ishte më mirë. Mendo për ata që janë më të dijshëm se ti dhe do të gjesh se ata janë të shumtë. Dhe qoftë i përulur shpirti yt në sytë tu.

Po ashtu, duhet të kujtosh se ti mund të mashtrohesh nga dija, meqë, nëse nuk e zbaton atë që e di, dija jote do të jetë dëshmi kundër teje dhe do të ishte më mirë për ty sikur kurrë të mos ishe dijetar. Dhe duhet të kesh parasysh se një person i paditur është më i urtë se ti; ai është në një pozitë më të mirë dhe mund të arsyetohet më shumë. U zhduktë kryelartësia jote krejtësisht.

Për më shumë, dija për të cilën je aq kryelartë që e ke, ndoshta, është një nga degët më pak të rëndësishme të dijes, me më pak vlerë, siç është poezia apo gjëra të ngjashme. Atëherë, ti duhet ta kujtosh personin dega e dijes së të cilit është më fisnike se e jotja në peshojën e kësaj bote dhe të tjetrës, dhe shpirti yt duhet të jetë i përulur në sytë tu.

Nëse je kryelartë për guximin që ke, kujto ata që janë më të guximshëm se ti. Pastaj shqyrto se çfarë bën me guximin që Allahu ta ka dhënë. Nëse e humbet atë në rebelim kundër Allahut fuqimadh, ti je një budalla që humbet shpirtin duke bërë akte të pavlera. Nëse e shfrytëzon guximin në bindje ndaj Allahut të patëmeta, ti po e prish atë me kryelartësinë tënde. Po ashtu, ti duhet të kujtosh se guximi yt do të hiqet ndërsa plakesh dhe, nëse jeton gjatë, do të bëhesh i varur e i dobët si foshnja.

Është më se e vërtetë që kurrkund s’kam parë më pak kryelartësi sesa midis trimave, dhe, sa më përket mua, kjo provon dëlirësinë dhe madhështinë e shpirtrave të tyre.

Nëse je mendjemadh ngaqë je i fortë, kujto ata që mund të ngrihen kundër teje, shokët tu, ata që janë të barabartë me ty, personat që mund të jenë të çoroditur, të dobët e të ndyrë. Por, ti duhet të kujtosh se ata janë të barabartë me ty në fuqi, edhe nëse do të turpëroheshe të jesh si ata, për shkak të poshtërsisë së skajshme të tyre, turpërimit të shpirtrave të tyre, moralit të tyre, prejardhjes së tyre. Ti duhet të përçmosh çfarëdo përnderimi që do të të bënte koleg të personave të atillë që sapo përshkrova, edhe sikur të posedoje tërë botën e të mos kishe asnjë kundërshtar, diçka që zor mund të ndodhë, meqë kurrkush kurrë s'ka dëgjuar për dikë që ka poseduar tërë botën e banueshme edhe atëherë kur ishte fare e vogël dhe me dimensione të kufizuara krahasuar me zonat e pabanuara. Dhe mendo se sa e vockël është kjo në krahasim me sferën yjore që rrethon universin!

Kujto atë që është thënë nga Ibn el-Semmak (Ebul-Abbãs ibn Subejh v.183G) drejtuar er-Rashidit, kur ky i fundit kërkoi të sillej një gotë me ujë: “O Udhëheqës i besimtarëve, sikur kjo pije të të refuzohej, sa do të jepje që ta merrje atë?” “Tërë mbretërinë time”, u përgjigj er-Rashidi. “O Udhëheqës i besimtarëve”, vazhdoi tjetri: “Sikur të shihje se s'po mund të urinosh, sa do të sakrifikoje për ta bërë atë?” “Tërë mbretërinë time”, u përgjigj er-Rashidi. “O zotëriu i besimtarëve, si mund të mburresh për një mbretëri e cila nuk vlen as sa një sasi e pakët e shurrës dhe disa gllënjka uji?” Ibn es-Semmak kishte të drejtë, RahimehUllah.

Sikur të ishe mbret i krejt muslimanëve, do të duhej të kujtoje se mbreti i Sudanit, një zezak famëkeq, një person i paditur që nuk mbulon pjesët intime, ka mbretëri më të madhe se tënden. Nëse thua: “E kam marrë me të drejtë”, (jo) ti nuk e ke marrë me të drejtë, nëse ajo është burim arrogance në ty dhe ti nuk e përdor pozitën tënde për të sjellë drejtësi. Ti duhet të turpërohesh për pozitën tënde; ajo është një gjendje poshtërsie, jo një gjendje për t'u krenuar.

Nëse krenohesh për pasurinë tënde, ky është niveli më i keq i krenarisë. Mendo për të gjithë personat e ndyrë e të poshtër që janë më të pasur se ti dhe nuk krenohen për diçka në të cilën ata të tejkalojnë. Ti duhet të kuptosh se është budallallëk të krenohesh për gjërat që ke; pasuritë janë ngarkesa të cilat nuk të bëjnë dobi, derisa t'i heqësh qafe dhe t'i harxhosh sipas ligjit. Pasuria, po ashtu, është jetëshkurtër dhe në ikje. Ajo mund të ikën dhe ti mund ta gjesh atë kudo, ndoshta në duar të dikujt tjetër, ndoshta në duart e armikut tënd. Të krenuarit me pasuri është budallallëk, mbështetja në fatin e mirë është një kurth dhe një dobësi.

Nëse krenohesh me bukurinë tënde, mendo për dëmin që ajo ndjell, për të cilin turpërohemi ta përmendim. Vetë ti do të turpërohesh nga kjo, kur bukuria jote të zhduket me kohën. Por, kjo që thamë mjafton.

Nëse lavdërimet që t'i grumbullojnë shokët tu të bëjnë mendjemadh, mendo për kritikën që ta thonë armiqtë tu. Pas kësaj, kryelartësia jote do të shkrihet. Nëse s'ke ndonjë armik, atëherë në ty s'ka kurrfarë të mire, sepse s'ka gjë të më ulët në vlerë sesa personi që s'ka armiq. Kjo pozitë është e rezervuar për personat që s'kanë pranuar nga Zoti asnjë favor të denjë për të pasur zili. Nëse mendon se të metat tua janë të pakta, imagjino dikë tjetër t'i shohë ato dhe të mendo se çfarë do të thoshte ai për to. Paskëtaj do të ndjehesh i turpëruar dhe do të njohësh përmasën e të metave tua, nëse ke dhe mendjemprehtësinë më të vogël.

Nëse studion ligjet që rregullojnë natyrën njerëzore dhe zhvillimin e karaktereve të ndryshme sipas përzierjes së elementeve të rrënjosura në shpirtrat e tyre, ti sigurisht që do të bindesh se s'ke kurrfarë merite në virtyt tua, se ato janë vetëm dhunti nga i Plotfuqishmi, të cilat, nëse Ai do t'ia dhuronte tjetrit, do ta bënin mu sikurse ti, dhe do të kuptosh se, nëse lihesh vetëm në mundësitë tua, do të rrënohesh dhe vdesësh; ti do të zëvendësoje kryelartësinë tënde për virtytet që ke me akte të hirshme ndaj Atij që t'i ka dhënë ato, si dhe me frikë se po i humbet ato, meqë edhe karakteret më të admirueshme mund të ndryshohen nga sëmundja, fukarallëku, frika, hidhërimi apo dobësimi i pleqërisë. Trego mëshirë ndaj atyre që u mungojnë dhuntitë që ti ke pranuar dhe mos rreziko t'i humbasësh ato duke kërkuar të ngrihesh mbi Atë që t'i dha ato duke pohuar meritë apo të drejta në atë që Ai të ka dhënë, apo duke menduar se mund të bësh pa mbrojtjen e Tij, sepse pa të ti do të zhdukeshe përnjëherë dhe përgjithmonë.

(Për shembull) Njëherë e një kohë, po vuaja nga një sëmundje e rëndë që shkaktoi rritjen e shpretkës. Rashë në ankth dhe u bëra idhnak, i paduruar dhe i ndjeshëm. E qortova vetveten për këtë, duke mos qenë në gjendje të përballesha me faktin se karakteri im kishte ndryshuar. U befasova jashtëzakonisht se kisha humbur cilësitë e mira që kisha. Kështu, unë mora një provë të mirë se shpretka është qendra e karakterit të mirë dhe, kur ajo sëmuret, rezultat i kësaj është karakterit i keq.

Nëse krenohesh me origjinën tënde, kjo është edhe më keq se gjithçka që përmendëm deri tani, meqë kjo është kryelartësi për diçka që s’ka dobi të njëmendtë për ty në këtë botë apo në tjetrën. Vetëm pyete veten nëse origjina jote të mbron nga uria, çnderimi, apo nëse të sjellë ndonjë të mirë në botën tjetër.

Pastaj konsidero ata që kanë origjinë të njëjtë, apo dhe më mirë, ata që kanë prejardhjen nga pejgamberët (‘alejhimus-salatu ues-selam) apo pasardhësit e tyre nga Sahabët e Muhamedit apo nga dijetarët. Pastaj kujto ata që kanë origjinën nga mbretërit joarabë, Kisratë e Cezarët, ata që kanë origjinën nga Tubba dhe mbretërit e ndryshëm islamikë. Konsidero çfarë ka mbetur prej tyre dhe çfarë ka mbijetuar. Vrojto ata që mburren me origjinën e tyre siç bën ti me tënden dhe do të shohësh se shumica e tyre janë të ulët si qentë. Do të gjesh se ata janë të poshtër, tepër të ndyrë, të pasigurt; do të gjesh se ata kanë cilësitë më të këqija.

Prandaj, ti s’duhet të mburresh me diçka në të cilën njerëzit e këtillë janë të barabartë, bile më superior se ti. Paraardhësit që të bëjnë të krenohesh, mund të kenë qenë të shthurur, të dehur, të pabindur, mendjelehtë dhe të marrë. Rrethanat u lejuan atyre të bëheshin despotë e tiranë; ata lanë të dhëna të turpshme të cilat do ta përjetësojnë turpin e tyre. Krimi i tyre është i pamasë dhe pendimi i tyre do të jetë i pamasë në Ditën e Gjykimit të Fundit. Meqë kështu qëndron puna, kujto se ti po krenohesh me diçka në të cilën je pjesëtar në injorancë, turp e çnderim; kjo s’është diçka për t’u admiruar.

Nëse krenohesh me origjinën tënde nga paraardhës të virtytshëm, sa të zbrazëta do t’i lërë duart tua virtyti i tyre, nëse ti vetë nuk je i virtytshëm! Sa pak krenari do të kenë paraardhësit tu në ty në këtë botë dhe në tjetrën, nëse ti s’bën kurrfarë të mire! Krejt njerëzit janë fëmijë të Ademit, të cilin Allahu e krijoi me Dorën e vet, duke i dhënë atij Xhenetin si vendbanim dhe duke i lënë engjëjt e Vet t’i binin në sexhde atij. Por, sa e vogël është përparësia që ata kanë, pasi të gjitha veset banojnë në njerëzimin dhe të gjithë njerëzit e ligë e të pabindur gjenden mes tyre.

Kur personi i mençur sheh se virtytet e paraardhësve të tij nuk e afrojnë atë ndaj Allahu të plotfuqishëm dhe nuk i sjellin atij ndonjë favor të cilin ai s’do të mund ta arrinte me fat në një garë apo me mundësitë që ai ka dhe as me pasurinë e tij, çfarë kuptimi ka që të krenohet me një origjinë të padobishme? Dikush që krenohet me këtë, a nuk është si ai që krenohet me pasurinë e fqinjit të vet, me lavdinë e ndonjë personi të tretë, me kalin e tjetrit ngaqë ai ka një fre që njëherë e një kohë ishte e tija? Kjo është, siç thotë populli, “Si eunuku që krenohet me potencën e babait të vet.”

Nëse kryelartësia jote të shtyn të mburresh, do të jesh dyfish fajtor, sepse inteligjenca jote do të jetë treguar e paaftë për të kontrolluar kryelartësinë tënde.

Kjo do të ishte e vërtetë sikur të kishe një arsye të mirë për t’u mburrur, kështu që imagjino se si do të ishte sikur s’do të kishe një arsye të mirë. I biri i Nuhut, babai i Ibrahimit, dhe Ebu Lehebi, xhaxhai i pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), ishin më së afërti krijesave më të virtytshme të Allahut nga të gjithë bijtë e Ademit. Për të arritur fisnikëri, do të mjaftonte të pasoheshin hapat e tyre. Por, ata nuk nxorën kurrfarë dobie nga kjo.

Midis atyre që janë lindur si të paligjshëm, disa janë ngritur në pozitat më të larta në kontrollin e çështjeve të dunjasë, si, për shembull, Zijad (Ibn Ebihi v.53H) dhe Ebu Muslim el-Kurasani (v.129H). Ka pasur dhe të tjerë që kanë arritur virtyte sipërore, si ata që ne i respektojmë së tepërmi për t’i përmendur në këtë kontekst. Ne i afrohemi Allahut, nëse i duam ata dhe i modelojmë jetët tona sipas arritjeve të lavdishme të tyre.

Nëse krenohesh me fuqinë tënde fizike, kujto që mushka, gomari dhe dëmi janë më të fuqishëm se ti dhe më të përshtatshëm për të mbartur pesha të rënda. Nëse ndjehesh mendjemadh për lehtësinë e vrapimit tënd, kujto që qeni dhe lepuri të lënë pas në këtë fushë. Është tepër e çuditshme që qeniet e arsyeshme ndjehen krenare për diçka në të cilën tejkalohen nga kafshët e pamenda.

Ti duhet të dish se një person që ka kryelartësi apo një ndjenjë të superioritetit të groposur thellë në shpirtin e vet, duhet të masë se sa mirë po toleron shqetësimet, fatkeqësitë, dhimbjen apo dhe brengat dhe mjerimet që e pllakosin atë. Nëse sheh se po i trajton ato keqas, ai duhet të kujtojë se, të gjithë ata që u nënshtrohen sprovave, ata që vuajnë nga uria dhe s’kanë gjë për të ngrënë, për shembull, dhe të gjithë ata që vuajnë me durim, kanë më shumë merita sesa ai, pavarësisht të kuptuarit të tyre më të dobët. Mirëpo, nëse ai gjen se po mund të durojë, le të kujtojë se kjo s’e bën atë më të jashtëzakonshëm sesa ata që sapo u përmendën; ai mund të jetë më i parëndësishëm se ata apo dhe i barabartë me ta, por s’është më superior.

Pastaj, le të shqyrtojë ai sjelljen. A sillet ai drejtësisht apo padrejtësisht, kur përdor dhuntitë që Allahu ia ka dhënë: paratë, pushtetin, robërit, shëndetin dhe famën? Nëse gjen që ka dështuar në obligimin e tij për t’u ndjerë falënderues ndaj Allahut (‘Azze ue Xhel), nëse gjen se është në skajin e fundmë të drejtësisë, në kufi me padrejtësinë, ai duhet të kujtojë se njerëzit e drejtë, mirënjohës e të ndershëm janë të favorizuar më shumë se ai dhe janë më të virtytshëm se ai. Nëse sheh se po e do drejtësinë, le të kujtojë se një person i drejtë është larg nga të qenët kryelartë, sepse ai e di rëndësinë e vërtetë të gjërave, vlerën e vërtetë të karaktereve, dhe ai e pëlqen mesin e lumtur që është balancë mes dy ekstremeve të këqija; përndryshe, ai duhet të anojë nga njëra prej këtyre ekstremeve të këqija.

Ti duhet të kujtosh se, nëse i shtyp dhe keqtrajton qeniet që të janë lënë në dorëzim nga Allahu (‘Azze ue Xhel) si robër apo të nënshtruar, kjo tregon se ti ke një shpirt të ulët, një shpirt të ndyrë, një inteligjencë të dobët. Vërtet, personi i mençur me shpirtin e vet fisnik, me mendimet e veta të larta, lufton vetëm kundër personave që janë të fuqishëm sa vetja e tij, me çiftin e tij në forcë. Por, të sulmosh ata që s’munden të mbrojnë vetveten e tyre është shenjë e natyrës së keqe, e një shpirti dhe karakteri të prishur; kjo të paraqet të jesh i paaftë dhe i pandershëm. Një person që sillet kësisoj, do të zbresë në nivelin e dikujt që kënaqet se ka vrarë një mi, ka asgjësuar një plesht apo ka shtrydhur një morr. S’ka gjë më të ulët se kjo.

Kujto që është më vështirë të zbutësh vetveten sesa të zbutësh bishat e egra. Në fakt, kur bishat e egra mbyllen brenda në kafazet e urdhëruara për ta nga mbretërit, ato s’mund të të dëmtojnë. Por, vetja, edhe sikur të burgosej, s’do të ketë garanci se s’do të të dëmtojë.

Kryelartësia është si një trung peme; degët e saja janë vetëkënaqësia, guximi i tepruar, arroganca dhe superioriteti. Këto terme i referohen koncepteve të ngjashme me njëra-tjetrën dhe që vështirë dallohen nga shumica e njerëzve. Një person kryelartë bëhet kryelartë për shkak të ndonjë merite evidente. Personi mund të jetë mendjemadh për dijen që ka dhe të jetë arrogant dhe përçmues ndaj të tjerëve.

Një tjetër mund të jetë mendjemadh për shkak të gjykimit të tij dhe bëhet arrogant. Një tjetër është i vetëkënaqur dhe i pëlqen vetvetja. Një tjetër që është përplot me reputacion të vetin dhe pozitën e lartë, e ndjen veten të rëndësishëm dhe arrogant.

Niveli më i ulët i kryelartësisë është kur ti përmbahesh nga të qeshurit atëherë kur të qeshurit s’është e pavend; ti u shmangesh lëvizjeve dhe reagimeve të shpejta, përveç kur kjo është e domosdoshme në jetën e përditshme. Mirëpo, një e metë e këtillë është shumë serioze. Sjellja e këtillë me qëllim që të përparohet në punën personale dhe për t’iu shmangur gjepurave që ta humbasin kohën do të ishte një virtyt i lavdërueshëm, por këta njerëz sillen kështu vetëm nga përçmimi ndaj të tjerëve dhe nga kryelartësia që kanë në vetvete, kështu që ata meritojnë vetëm fajësim, meqë veprat vlejnë sipas nijetit të bërësit, dhe çdo njeri do të shpërblehet sipas nijetit që ka.

Pastaj një rast më serioz është kur ti s’je i mençur sa duhet për të mbajtur kryelartësinë brenda kufijve të drejtë të saj, kur shpirti yt është i dobët dhe ti mbërrin pikën ku shfaq përbuzje dhe neveri ndaj të tjerëve me anë të fjalëve dhe veprave tua. Pastaj, për të shkuar dhe më tej, kur arsyeja dhe shpirti yt të jenë edhe më të dobëta, ti mbërrin pikën e dëshirimit të dëmtimit e të tjerëve me fjalë dhe me të rëna për t’i urdhëruar, për t’i abuzuar, për t’i tiranizuar ata, kur të ketë mundësi, me qëllim që të nxjerrësh bindje dhe nënshtrim prej tyre. Kur s’ka mundësi ta bëjë këtë, kryelarti i thur vetes lavde dhe kënaqet me kritikën dhe përqeshjen ndaj të tjerëve.

Kryelartësia, po ashtu, mund të ekzistojë pa ndonjë arsye dhe kur s’ka kurrfarë merite në personin kryelartë; kjo është gjëja më e çuditshme lidhur me të. Shprehja e mirënjohur për këtë është “shquarja mutemendil.” Kjo shpesh gjendet në gratë apo në burrat të cilët absolutisht s’kanë kurrfarë cilësie të mirë: as dije, as guxim, as pozitë të lartë shoqërore, as prejardhje fisnike, as pasuri, gjëra që do të mund t’i jepnin atij autoritet abuzues. Për më shumë, personi i tillë e di se është i parëndësishëm në çdo mënyrë, meqë edhe idioti drejt të cilit hidhen gurë e di këtë. Personi i vetëm që mund ta mashtrojë vetveten është ai, që ka një hise të pakët të disa cilësive të mira. Për shembull, një person që është pajisur me pak mendje, mund ta imagjinojë vetveten të jetë një ekspert i përsosur. Dikush gjenealogjia e të cilit ka origjinë të keqe dhe paraardhësit e të cilit madje s’ishin as tiranë të mëdhenj, është më i magjepsur me vetveten sesa sikur të ishte biri i Faraonit. Nëse ka ndonjë vlerë si një luftëtar, ai mendon se mund ta bëjë Aliun (Ibn ebi Talibin) të ikën, ta zërë ez-Zubejrin (Ibn el-Awwamin) dhe të vrasë Khalidin (Ibn Welidin). Nëse paksa është i njohur, ai se zë për gjë Aleksandërin e madh. Nëse ka mundësi të fitojë pak para dhe të fitojë pak më shumë se domosdoshmëritë e jetës, ai është kryelartë për këtë sikur ta kishte kapur diellin për brirësh. Mirëpo, kryelartësia midis njerëzve të këtillë, edhe nëse ata janë shokë të admirueshëm, nuk është e zakonshme. Kjo është e zakonshme midis atyre që kanë një grimë dije, fisnikëri, pasuri, reputacion apo guxim. Ata shtrëngohen nga të tjerët dhe i marrin nëpër këmbë ata që janë më të dobët sesa vetja e tyre. Ndonëse ata janë plotësisht të vetëdijshëm se vetë ata kanë mangësi të cilësive të mira apo s’kanë aspak, ata hala janë arrogantë dhe të pafytyrë.

Shfrytëzova rastin të pyesja butësisht një person të tillë se cili ishte shkaku i ndjenjës së tij të superioritetit dhe përçmimit të tij ndaj të tjerëve. Përgjigja e vetme që munda të merrja ishte: “Unë jam njeri i lirë”, tha ai, “Unë s’i robëroj ndokujt.” Unë u përgjigja: “Shumica e personave që takon njeriu ndajnë këtë cilësi me ty. Sikurse ti, ata janë të lirë, përveç një numri të caktuar të robërve që janë më bujarë se ti dhe të cilët të japin urdhra ty dhe shumë njerëzve tjetër të lirë.” Asgjë tjetër s’munda të nxirrja prej tij.

Iu ktheva shqyrtimit të rastit të tyre duke u thelluar më shumë në çështjen. Mendova rreth kësaj për vite duke u përpjekur t’i gjeja arsyet që i shtyn ata në kryelartësi të pajustifikuar. Kam hulumtuar kamaret e shpirtrave të tyre vazhdimisht, bazuar në atë çfarë pasqyronin fjalët e tyre lidhur me situatën që kishin dhe qëllimet e tyre, dhe erdha në përfundim se ata imagjinonin vetveten të kishin inteligjencë superiore dhe të kuptuar të mirë e të gjykuarit. (Ata besonin se) Sikur do t’i linte fati t’i përdornin këto talente, ata do të kishin mundësi të pafundme; ata do të dinin si të udhëhiqnin mbretëri të fuqishme dhe merita e tyre do të tregohej më superiore sesa e personave tjerë. Sikur të kishin fat, ata do të ishin shumë të mirë në harxhimin e tij. Ky është këndi nga i cili mendjemadhësia i kishte zotëruar ata dhe kryelartësia kishte depërtuar në shpirtrat e tyre.

Këtu njeriu mund të dalë nga tema dhe (të vejë në pah) paradokse të caktuara. Është fakt që asnjë virtyt tjetër përveç inteligjencës dhe perceptimit nuk e lë personin të besojë se ai është një mjeshtër i mbaruar në të, dhe sa më shumë që personi të mendojë se ka arritur përsosuri në të, aq më shumë i mungon ajo.

Shpesh ndodh të shohësh një të çmendur të përçartë apo një pijanec të regjur të tallet me një person të arsyeshëm. Një person i mangët mendërisht do të përqeshë personat e mençur, të virtytshëm e të dijshëm. Çunat e vegjël u bërtasin burrave. Burrat budallenj dhe të pafytyrë i përçmojnë burrat që janë inteligjentë dhe të përmbajtur.

Bile dhe gruaja më e dobët mendon që shpirtit dhe opinioneve të burrave madhështorë u mungon energjia. Shkurt, sa më e dobët inteligjenca, aq më shumë personi e imagjinon vetveten të pajisur mirë dhe se shkëlqyeshëm zotëron fuqinë e perceptimit. Kështu nuk qëndron puna me cilësitë tjera; dikush që s’e ka asnjë prej tyre, e di që i mungojnë. Gabimi shfaqet vetëm në personin që ka një hise të pakët (të inteligjencës), edhe nëse e vockël, sepse ai më pas imagjinon - nëse ka fuqi të kufizuar të perceptimit - se e posedon këtë cilësi deri në nivelin më të lartë.

Shërimi i kryelartësisë në këta persona është fukarallëku dhe mosnjohja. S’ka gjë më të efektshme se kjo, sepse, nëse nuk frikohen, ata janë të këqij dhe telashe e konsiderueshme për njerëzit tjerë. I gjen ata të mos bëjnë gjë tjetër veçse të zhvlerësojnë njerëzit, duke sulmuar reputacionin e tyre, duke përqeshur çdokënd, duke përbuzur të gjitha të drejtat dhe duke i lejuar vetvetes çdo pamaturi. Ata shkojnë deri në fund, deri aty sa të rrezikojnë të lëndojnë vetveten dhe të grinden; ata, bile, edhe grushtojnë për shkaqet më të kota.

Mund të ndodhë që kryelartësia të qëndrojë e fshehur në thellësirat e zemrës së njeriut dhe të mos shfaqet, derisa ai të arrijë ndonjë sukses apo të fitojë pasuri dhe arsyeja e tij të mos mund as ta kontrollojë e as ta fshehë këtë ndjenjë.

Diçka që kam parë të jetë mjaft e çuditshme në krijesat e dobëta, është se ato janë të dominuar nga një dashuri e thellë për nipërit e tyre apo bashkëshorten e tyre të cilët i përshkruajnë në publik si tepër inteligjentë. Ata shkojnë deri aty sa të thonë: “Ajo është më inteligjente se unë dhe unë e konsideroj bekim këshillën e saj.” Ata lavdërojnë bukurinë e saj, sharmin e saj, gjallërinë e saj – kjo ndodh shpesh tek burrat shumë të dobët – dhe e bëjnë këtë aq shumë, saqë, sikur të donin t’i gjenin asaj një burrë, s’do të kishin nevojë të thoshin më shumë që ta bëjnë dikë ta dëshirojë atë nga përshkrimi që i bëjnë. Një sjellje e tillë gjendet vetëm midis shpirtrave të dobët, të cilëve u mungon vetë-respekti.

Bëj kujdes të mos mburresh, sepse kurrkush s’do të të besojë, edhe nëse e thua të vërtetën. Përkundrazi, ata do të marrin gjithçka që ke thënë kur je mburrur për vetveten dhe do ta përdorin si bazë për kritikën ndaj teje.

Bëj kujdes të mos e lavdërosh dikë në sy, se kjo do të ishte një sjellje e një lajkatari të ndyrë.

Bëj kujdes të mos shtiresh se je i varfër, sepse s’do të përfitosh gjë përveçqë do të trajtohesh si një gënjeshtar apo do të përbuzesh nga kushdo që të dëgjon. Ti s’do të kesh kurrfarë dobie nga kjo, përveçqë do të dështosh të njohësh dhuntinë që ke nga Zoti yt, dhe, nëse i ankohesh ndokujt rreth saj, ata s’do të kenë aspak keqardhje ndaj teje.

Gjithashtu, ti duhet të ruhesh të mos tregosh pasurinë tënde, pasi krejt çka do të arrish është se ata që do të dëgjojnë, do të lakmojnë për atë që ke.

Ji i kënaqur që të falënderosh Allahun e plotfuqishëm, t’ia besosh Atij nevojat tua, dhe të vëresh ata që janë të ulët ndaj Tij. Në këtë mënyrë, ti do të ruash dinjitetin tënd, kurse, ata që kanë zili, do të të lënë rehat.

Personi i mençur është ai, që nuk lë pas dore detyrat të cilat ia ngarkon inteligjenca.

Kush provokon të tjerët me pasuritë që ka, s’do të ketë zgjedhje veçse t’i ndajë ato – dhe kësaj s’do t’i vijë fundi – apo t’i refuzojë ata, çka do të bëjë që ai të duket koprrac dhe do të tërheqë armiqësi të përbotshme. Nëse dëshiron t’i japësh diçka dikujt, bëje këtë me iniciativën tënde dhe para se ai ta kërkojë atë; kjo është më fisnike, më e ndershme dhe më e denjë për lavdërim.

Diçka e veçantë për zilinë është kur dëgjon një person xheloz të thotë, kur dikush të ketë kryer një punim origjinal në ndonjë degë të shkencës: “Sa budalla që është! Askush më herët nuk ka parashtruar këtë hipotezë dhe askush kurrë s’ka besuar në këtë.” Por, nëse personi i njëjtë dëgjon dikë të parashtrojë një ide që s’është e re, ai bërtet: “Sa budalla që është! Kjo s’është ide e re!” Ky lloj personi është i dëmshëm, sepse ai është i prirë të bllokojë shtegun e dijes dhe të largojë njerëzit prej tij, me qëllim që ta shtojë numrin e llojit të vet, të paditurve.

Mençuria të mençurit nuk i sjell dobi në sytë e të ligut; ky i fundit mendon se ai (i mençuri) është i lig sikurse vetë ai. Kështu, kam parë krijesa të poshtra të imagjinojnë në shpirtrat e tyre të ndyrë se gjithkush është si vetë ata; ata kurrë nuk do të besonin se është e mundur që, në një mënyrë apo në tjetrën, të mos kihen të metat e tyre. S’ka karakter më të prishur se ky dhe s’ka asnjë më të largët nga të qenët i virtytshëm dhe i mirë. Kushdo që është në këtë gjendje, s’mund të shpresojë që të shërohet ndonjëherë. Allahu na ndihmoftë në të gjitha çështjet.

Drejtësia është një kështjellë në të cilën strehohen të gjithë ata që kanë frikë. Në fakt, nëse një tiran ndjehet i shtypur, a nuk thirret ai në drejtësi ndërsa e përçmon dhe dënon drejtësinë! Por, ti kurrë s’do ta shohësh të kundërtën e kësaj: që dikush ta dënojë drejtësinë. Prandaj, personi i drejtë nga natyra mund të rehatohet në këtë kështjellë të pathyeshme.

Përçmimi është një variacion i tradhtisë, meqë dikush mund të jetë i pabesë ndaj teje pa të përçmuar. Por, nëse ai të përçmon, ai tradhton paanësinë që duhet të tregojë ndaj jete. Prandaj, çdo përçmues është i pabesë, por jo çdo i pabesë është përçmues.

Nëse ti përçmon një gjë, kjo tregon se ti përçmon personin që e posedon atë gjë.

Ka dy situata në të cilat është mirë të bëhet diçka që përndryshe do të ishte e keqe: kjo është kur personi dëshiron të qortojë dikë apo të paraqet arsyetime ndaj dikujt. Në këto dy raste, është e lejueshme të përvijohen dobitë e kaluara dhe të kujtohen dhuratat. Në të gjitha rastet tjera përveç këtyre dyjave, kjo do të kishte shijen më të keqe të mundshme.

Ne s’duhet ta kritikojmë dikë që ka prirje natyrore ndaj një vesi – edhe nëse kemi të bëjmë me të metën më të keqe – për sa kohë që ai nuk lë që kjo të shfaqet në gjithçka që thotë apo bën. Ai gati meriton më shumë lavdërim sesa dikush që natyrshëm anon ndaj virtytit, meqë duhet pasur një mendje të fortë e të virtytshme për të kontrolluar një prirje të natyrshme të prishur.

Të sulmosh nderin bashkëshortor të personit është më e rëndë sesa të sulmosh jetën e tij.

Për një person fisnik, nderi është më i dashur sesa ari. Fisniku duhet të shfrytëzojë arin e vet për të mbrojtur trupin, trupi ia mbron shpirtin, shpirti ia mbron nderin, dhe nderi ia mbron fenë.

Të sulmosh nderin e personit është më pak e rëndë sesa të vjedhësh nga pasuria e tij. Provë për këtë është se pothuaj kurrkush, bile as më i virtytshmi, s’mund të thotë se kurrë s’ka sulmuar nderin e një tjetri, ndonëse kjo ka ndodhur rrallë. Por, të vjedhësh pasurinë e ndokujt, qoftë në masë të madhe apo të vogël, përfundimisht është vepër e një personi të ndyrë dhe larg nga virtyti.

Krahasimi i situatave në të shumtën e rasteve është mashtrues dhe mund të jetë krejtësisht i rremë. Kjo formë e argumentimit nuk është e pranueshme në problemet fetare.

Personi që verbërisht pason një tjetër, kërkon të mashtrohet në mendimet e veta ndërsa do ta konsideronte si krimin më të madh që të mashtrohej në paratë e veta. Ai gabon njëjtë në të dyja rastet.

Kush nuk di se ku të gjejë virtytin, duhet të mbështetet në urdhrat e Zotit dhe pejgamberit të Tij (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem). Të gjitha virtytet gjenden në këto urdhra.

Ka mundësi të sillet diçka e rrezikshme duke u munduar të ruhemi prej saj. Ka mundësi të zbulohet një sekret duke u munduar fort ta ruajmë atë. Nganjëherë është më mirë t’i shmangemi një teme për të mos shkaktuar dyshime duke ndenjur në të. Në secilën nga këto raste dëmi vjen nga bërja e tepruar e saj dhe duke tejkaluar kufijtë e mesit të lumtur.

Virtyti është mesi midis dy ekstremeve. Këto dy ekstreme duhet kritikuar - kurse virtytin, që është mes këtyre dyjave, duhet lavdëruar -, përveç kur kemi të bëjmë me inteligjencë; atëherë, s’mund të ketë teprim.

Më mirë është të bësh gjynah duke qenë tepër i rreptë, sesa duke qenë tepër i butë.

Është mahnitëse të shohësh sesi virtyti konsiderohet i dashur, por i vështirë, kurse vesi i tmerrshëm, por i lehtë për t’u bërë.

Një person që dëshiron të jetë i drejtë, duhet të vejë veten në pozitën e kundërshtarit. Pastaj, ai do të shohë padrejtësinë e sjelljes së vet.

Përkufizimi i të qenët i disiplinuar është që të jesh i aftë të dallosh shokun nga armiku. Kulmi i budallallëkut dhe i dobësisë është paaftësia për të dalluar armikun nga shoku.

Mos e dorëzo armikun tënd te një zullumqar dhe ti vetë mos i bëj zullum atij. Trajtoje atë ashtu siç do ta trajtoje një shok, përveç që t’i besosh atij. Bëj kujdes të mos përzihesh me të apo t’i ndihmosh atij të ngrihet në shoqëri; kjo do të ishte sjellje e një budallai. Kush e trajton armikun si të barabartë me shokun e vet në afri dhe në përkrahjen ndaj tij, arrin që vetëm t’i bëjë njerëzit t’i shmangen shoqërimit me të dhe ta shohin si të lehtë armiqësimin me të. Ai do të fitojë vetëm mosrespektim nga armiku i tij duke ia dorëzuar atij pikat e veta të dobëta, dhe ai do të humbasë shokun, meqë ky i fundit do t’u bashkohet radhëve të armiqve të tij.

Më madhështorja e veprave të mira është të përmbahesh nga ndëshkimi i armikut tënd dhe të mos e dorëzosh atë të një zullumqar. Sa i përket përzierjes me të, kjo është shenjë e budallenjve që pa vonuar do të humbasin.

E keqja më e madhe është t’i bësh zullum shokun tënd. Sa i përket asaj që ta mbash atë larg nga vetja, ky do të ishte veprim i një personi pa gjallëri, që shkon drejt fatkeqësisë.

Shpirtmadhësia përbëhet nga mospërzierja me armiqtë tu, por duke u treguar atyre mëshirë ndërsa nuk u beson.

Sa e sa njerëz që nuk i kemi parë janë treguar kryelartë për atë që kanë pasur dhe kështu kanë humbur. Ruhu nga ky qëndrim. Vërtet që kjo është dëmshme dhe krejtësisht e pavlerë. Sa e sa njerëz i kemi parë të humbasin, për shkak të asaj që kanë thënë, por kurrë s’kemi dëgjuar për dikë të ketë humbur, për shkak se ka heshtur. Prandaj, ti duhet të flasësh vetëm për ta kënaqur Krijuesin tënd, dhe, nëse ke frikë se do të abuzohet me atë çfarë do të thuash, atëherë hesht.

Rrallëherë kam parë të përsëritet rasti i humbur.

Personi u nënshtrohet sprovave të shumta gjatë jetës së vet, por më të rëndat janë ato që ia shkaktojnë të afërmit. Dëmi që ia bën njeriu njeriut është më i keq sesa dëmi që bëhet nga bishat e egra dhe gjarpërinjtë helmues, sepse ti hiç s’mund të mbrohesh nga njerëzit.

Hipokrizia është gjëja më e përhapur te njerëzit dhe është për t’u çuditur kur sheh që, pavarësisht kësaj, njerëzit i duan vetëm ata që sillen ndaj tyre me hipokrizi.

Nëse themi që karakteret janë të rrumbullakëta si globi ngaqë skajet e tyre takohen, s’do të ishim larg të vërtetës. Vërtet që shohim pasojat e dy gjërave të njoftojnë për pikëllim; dashuria e tepërt bën që personi të bëjë gabime të shumta ashtu siç bën dhe urrejtja e tepërt, dhe kjo mund të shkaktojë ndarje, nëse të dashurit i mungojnë durimi dhe drejtësia.

Nëse personi dominohet nga një pasion natyror, atëherë, sado i fortë dhe i arsyeshëm të jetë në gjërat tjera, ai mund të mposhtet, nëse ti e sulmon këtë pikë të dobët të tij.

Një mendje që dyshon shumë, mëson të gënjejë, pasi ai shpesh ka nevojë të arsyetojë vetveten duke përdorur gënjeshtrën të cilën e ushtron shumë dhe e ka të lehtë ta bëjë këtë.

Dëshmitari më i paanshëm kundër personit të sinqertë është fytyra e tij; ajo bëhet e vrenjtur sapo ai të gënjejë apo është gati ta bëjë këtë.

Dëshmitari më i papajtueshëm kundër një gënjeshtari është gjuha e tij; ajo përdridhet dhe bie në kundërshtim me vetveten.

Është katastrofë më e madhe të kesh një shok të pabesë sesa ta humbasësh atë.

Ata që shfaqin tmerrin më të madh kur ngritin zërin për aktet e turpshme, kanë prirjen më të madhe për t’i bërë ato. Kjo mund të shihet qartë në poshtërsinë e rrugaçëve dhe ofendimin e personave të ndyrë, të cilët kanë mbërritur në pikën më të ulët të poshtërsisë në praktikimin e zanateve të ndyra. Për shembull, ata burra dhe gra që mbahen gjallë duke luajtur në flaut, duke fshirë oborret e fermave, duke punuar si shërbëtorë në thertore, ata që i vizitojnë kafenetë të sanksionuara si vendtubime të njerëzve të nivelit më të ulët apo ahure; kurrkush nuk abuzon me ta më shumë sesa që ata abuzojnë me vetët e tyre. Më shumë së çdokush tjetër ata njoftojnë për skandal ndërsa ata vetë notojnë në të dhe kanë fituar reputacionin më të keq nëpërmjet tij.

Takimet bëjnë që armiqësia të shkrihet. Personi mund të mendojë që, kur shikimet takohen, zemrat rehatohen. Mos e mundo vetveten, nëse shokët tu takojnë armikun tënd, sepse takimi do të pakësojë urrejtjen e këtij të fundit ndaj teje.

Fatkeqësitë më të rënda që mund të godasin janë frika, shqetësimi, sëmundja dhe fukarallëku. Por, gjëja që e bën shpirtin të vuajë më së shumti është shqetësimi për humbjen e gjësë që e do dhe të shohësh të ndodhë atë që e urren. Pas kësaj vjen sëmundja, pastaj frika, pastaj fukarallëku. Provë për këtë është se njerëzit me gatishmëri pranojnë fukarallëkun për t’iu shmangur dhimbjeve të sëmundjes. Se njeriu kërkon me entuziazëm shëndetin dhe nuk llogarit harxhimet për shërim, kur t’ia ketë frikën vdekjes. Kur ky përfundim (vdekja) është i sigurt, ai do të donte të ishte në gjendje ta jepte tërë pasurinë për të shpëtuar dhe për t’u shëruar. Frika është e durueshme, kur ajo largon shqetësimin, meqë njeriu kërkon me tërë qenien e vet të largojë shqetësimin. Sëmundja më e rëndë është dhimbja e vazhdueshme në një organ, që është gjithmonë e njëjtë.

Për të qenë një shpirt fisnik, poshtërimi është më pak i durueshëm sesa të gjitha fatkeqësitë që kemi përshkruar. Në anën tjetër, kësaj më së paku i frikohen shpirtrat e pandershëm.

Tipare të veçanta të karakteristikave të shpirtit.

I mençuri nuk duhet të gjykojë sipas paraqitjeve, kur një qaraman të klithë për mëshirë, të shtiret se po i bëhet zullum, të ankohet, të shtrembërojë, të kthehet e të vajtojë. Unë jam i bindur se personi që sillet kësisoj ishte zullumqari që tejkaloi kufijtë dhe abuzoi jashtë mase. Po ashtu, kam parë një person që duron një padrejtësi të flasë qetësisht, pa u ankuar dhe duke shfaqur vetëm pak shqetësim. Në shikim të parë, pa verifikim të mëtejmë, do ta merrje për zullumqar. Në rastet e këtilla është me rëndësi të konfirmohen faktet, të luftohet me vendosmëri kundër prirjes sonë për të marrë anë, të mos anojmë për ose kundër qëndrimeve të tilla siç përshkruam, dhe të kërkojmë të jemi të paanshëm për të gjithë, meqë këtë na e obligon drejtësia.

Një gjë e çuditshme rreth natyrës njerëzore është se mospërfillja është e keqe, kur e di si ta përdorësh atë nganjëherë. Kjo mund të shpjegohet vetëm me faktin se një person që natyrshëm anon nga mospërfillja, e përdorë atë atëherë kur duhet të jetë syçelë. Ky është hutim pa kurrfarë ndjesie ndaj realitetit. Mospërfillja e tij përket në kapitullin e paditurisë dhe për këtë arsye është e keqe. Në anën tjetër, shpirti që është syçelë për nga natyra, e përdorë mospërfilljen vetëm për një qëllim të mirë, kur nuk ka nevojë të studiojë apo të kërkojë më thellë në çështjen. Të shtiresh se po injoron diçka në këtë rast do të thotë të kuptosh realitetin, të refuzosh të sillesh vrullshëm, të përdorësh maturinë dhe të parandalosh më të keqen. Kështu, është e lavdërueshme të dish të bësh se gjoja s'po dëgjon dhe të jesh natyrshëm i pavëmendshëm ndaj të pakëndshmes.

E njëjta mund të thuhet rreth pranimit nga personi se po ka frikë dhe po fsheh një fakt. Është keq ta shfaqësh bezdinë sapo të nisin telashet, sepse kjo do të thotë se ti s'mund ta kontrollosh vetveten, dhe shfaqja e jote e ndjenjave nuk i shërben ndonjë qëllimi të dobishëm. Vërtet, ligji hyjnor na këshillon kundër kësaj, se kjo (mospërmbajtja) të ndalon nga bërja e asaj që duhet bërë dhe që të bësh përgatitjet e nevojshme përball ngjarjeve që i parasheh dhe të cilat mund të jenë më të tmerrshme sesa situata e tanishme e cila ka shkaktuar këtë frikë.

Tash, meqë është e gabuar të lësh frikën tënde të shihet, e kundërta është e mirë, domethënë, të shfaqësh durim, sepse kjo nënkupton se ti po kontrollon veten tënde, se ti je larg veprimeve të padobishme dhe anon nga veprimet që janë të dobishme dhe me përfitim të atypëratyshëm apo në të ardhmen.

Sa i përket fshehjes së durimit, kjo, po ashtu, është e gabuar, meqë kjo do të dukej sikur je i pandjeshëm, zemërgur dhe i pamëshirshëm. Këto të meta gjenden vetëm tek njerëzit e dobët, me natyrë të mbrapshtë, të egër e të ndyrë.

Meqë krejt kjo është tepër e shëmtuar, e kundërta, e cila përbëhet nga fshehja e faktit se ke bezdi, është e lavdërueshme, sepse është shenjë e keqardhjes, e butësisë, e lëmoshës dhe e dhembshurisë.

Kështu, mund të thuhet se mesi i lumtur për një person është që të ketë një shpirt të ndjeshëm, por një trup të pandjeshëm, domethënë, as në fytyrën e tij e as në sjelljen e tij të mos ketë ndonjë shenjë shqetësimi.

Sikur personi që vlerëson dobët të dinte se çfarë dëmi i kanë sjellë kalkulimet e gabuara të tij deri tani, ai do të gjente sukses në të ardhmen, nëse do të ndalonte të mbështetej në vlerësimin e vet. Allahu na udhëzoftë.

Dëshira e njeriut për të ditur, çfarë duhet t'i tregosh atij e çfarë jo, dhe si të jesh i lavdëruar dhe i njohur.

Ka dëshirime nga të cilat rrallëkush është i lirë, përveç personit mendimet e të cilit janë krejtësisht të pavlera apo atij që e ka mësuar veten me një sistem të përsosur të disiplinës dhe plotësisht e ka zbutur fuqinë e shpirtit të tij të hidhëruar. Në mënyrë që të shërosh dëshirën lakmuese që shpirti ndjen për të zënë informata të cilat personi dëshiron t'i fshehë prej tij apo që të shohë një objekt që personi dëshiron ta fshehë prej tij, ti duhet të mendosh për të gjitha gjërat e llojit të njëjtë të cilat i shpëtojnë në vendet ku ai s'ka qenë, e të mos flasim për zonat e largëta të tokës. Nëse personi merakoset për këto gjëra, ai është plotësisht i çmendur dhe krejtësisht i paarsyeshëm. (Në anën tjetër) Nëse ai nuk merakoset për këto gjëra tjera, a nuk është gjëja e fshehur prej tij e ngjashme me këto gjëra për të cilat ai nuk merakoset apo, në fakt, absolutisht e njëjtë? Personi duhet t'i shumëfishojë argumentet kundër pasionit të vet dhe duhet t'i flasë shpirtit me zërin e arsyes: “O shpirti im, nëse s'e ke ditur se ka pasur diçka të fshehur prej teje, a mendon se do të kishe merak ta dije atë?” S'ka dyshim që përgjigja duhet të jetë “Jo”. Atëherë, ai duhet t'i thotë shpirtit të vet: “Bëhu gjoja nuk e ke ditur se ka pasur diçka të fshehur prej teje. Atëherë, ti mund të çlodhesh dhe do të jesh në gjendje ta largosh shqetësimin, ta zbusësh tundjen e dhimbshme dhe lakminë e urryer.” Këto janë fitore të shumta, përfitime të mëdha, dhe ambicie fisnike për të cilat aspiron personi i mençur dhe të cilat i përbuz vetëm dikush që është krejtësisht i mangët.

Sa i përket personit që ka ambicien dhe maninë për të përhapur famën e vet në çdo vend dhe të kujtohet nëpër shekuj, le të reflektojë dhe t’i flasë shpirtit të vet: “O shpirti im, sikur të ishe i famshëm e i lavdishëm në të gjitha vendet e botës përherë dhe deri në fund të kohës, por që të mos më thuhej kjo dhe që unë të mos di gjë rreth kësaj, a mendon se do të isha i lumtur e i kënaqur për këtë, apo jo?” Padyshim që përgjigja do të ishte “Jo”, meqë çdo përgjigje tjetër do të ishte e pamundshme. Pasi ta ketë bindur veten për këtë të vërtetë, personi duhet të kuptojë se, kur ai të ketë vdekur, s’do të ketë mundësi të dijë se a është i famshëm, apo jo; bile, ai s’do ta kishte ditur këtë ndërsa ishte gjallë, nëse kurrkush s’do t’i tregonte. Ai, gjithashtu, duhet të shqyrtojë dy pika me rëndësi.

Së pari: gjatë kohëve të mëhershme ka pasur një numër të madh pejgamberësh e të Dërguarish (‘alejhimus-salatu ues-selam) të cilëve kurrkush mbi faqen e dheut nuk ua kujton emrin, as ndonjë gjurmë, as ndonjë kujtim, as historinë e tyre, as gjënë më të vogël rreth tyre.

Së dyti: në kohët e lashta, nga burrat e mirë e të virtytshëm ka pasur shoqërues të pejgamberëve, asketë, dijetarë, njerëz të shkëlqyer, mbretër të popujve që janë zhdukur, themelues të qyteteve që tash janë braktisur, oborrtarë të princërve historia e të cilëve nuk na ka mbërritur. Asnjeri sot s’di gjë rreth tyre dhe kurrkush nuk ka as njohurinë më të vogël se ata kanë ekzistuar.

A e ka dëmtuar ky fakt ndonjërin prej atyre që ishin të virtytshëm? A ka asgjësuar kjo vlerat e tyre e punët e mira të tyre? A ua ka ulur vlerën kjo atyre te Krijues i gjithëfuqishëm? Më lini t’i tregoj secilit që tashmë s’e ka ditur se kurrkund në botë nuk ekziston as copëza me e vogël e informatës rreth cilitdo sovrani të botës apo gjeneratave të lashta të cilat i paraprinë dijes së historisë së burrave e që nis me mbretërit e Izraelit. Dhe gjithçka që dimë për historinë e sovranëve të Greqisë e të Persisë nuk shkon më larg se njëmijë vjet. Ku është përkujtimi për burrat që populluan tokën para tyre? A s’është zhdukur e harruar krejtësisht?

Për këtë arsye, i Plotfuqishmi ka folur për “...të Dërguar të cilët Ne nuk t’i kemi përmendur” (en-Nisa, 164), dhe “...dhe shumë gjenerata ndërmjet” (el-Furkan, 38), dhe “Ata që erdhën më pas, që vetëm Allahu di për ta” (Ibrahim, 9). Edhe nëse kujtimi i një person zgjat për një kohë të shkurtër, a do ta bënte kjo atë të ndryshëm nga ata që jetuan në kohët e vjetra ndër popujt që u zhdukën kujtimi i të cilëve, po ashtu, zgjati një kohë para se të humbej krejtësisht?

Ne, gjithashtu, duhet të mendojmë rreth atyre që ishin të famshëm për punët e tyre të mira apo për punët e këqija: a i ngriti fama e tyre për ndonjë gradë tek Allahu? A u solli kjo atyre ndonjë shpërblim që tashmë s’e kishin fituar me anë të punëve të tyre gjatë jetës së tyre?

Meqë kështu qëndron puna, dëshira për t’u bërë i famshëm s’është gjë veçse dëshirë për diçka absolutisht të pakuptimtë e të padobishme. Përkundrazi, i mençuri duhet të aspirojë vetëm të shumëzojë virtytet e veta dhe punët e mira, gjë e cila e bën atë të cilin i zbaton ato të meritojë një reputacion të mirë, lavdërim, aprovim dhe një reputacion të lavdërueshëm, çka e afron më shumë ndaj Krijuesit. Ai do ta mbajë veten në këtë gjendje të dobishme dhe kurrë s’do të humbasë. Dhe ndihma vjen nga Allahu.

Mirënjohja ndaj një mirëbërësi është obligim i domosdoshëm. Për ta përmbushur këtë, ti, së paku, duhet t’ia kthesh të mirën që ai ta ka bërë, dhe më shumë. Pas kësaj, ti duhet të interesohesh për punët e tij, ta mbrosh atë sa të kesh mundësi, t’u përmbahesh me besnikëri premtimeve që ia ke dhënë atij, gjatë jetës së tij apo pas vdekjes së tij, si dhe të afërmeve të tij, si të largëtëve, ashtu dhe të afërmve. Kështu, ti duhet të vazhdosh të tregosh dhembshuri ndaj tij dhe ta këshillosh. Ti duhet të bësh që cilësitë e mira të tij vërtet të dihen dhe duhet t’i fshehësh të metat që ai ka. (Këto obligime të takojnë) për pjesën tjetër të jetës tënde dhe duhet t’u përcillen pasardhësve tu dhe atyre që ti i do.

Mirëpo, nuk është nga mirënjohja të ndihmosh dikë të bëjë gjynah dhe të mos e këshillosh në rastet kur ai dëmton vetveten në këtë botë dhe për tjetrën. Sa i përket të mashtruarit e atij, kjo është të mohosh mirësinë e tij, të sillesh padrejtësisht ndaj tij dhe të mos e njohësh mirësinë e tij. Për më shumë, mirësia dhe dobitë e Allahut ndaj secilës krijesë të Tij janë shumë më të shumta, më të qëndrueshme, më të dobishme se ato të cilitdo mirëbërës. Vërtet, është Allahu Ai, që na i çeli sytë për të parë, na i shpoi veshët për të dëgjuar; është Ai që na dha të tjera shqisa të dobishme dhe na pajisi me të folur dhe mprehtësi, dy dobi me hirin e të cilave në u aftësuam për të dëgjuar Fjalët e Tij. Ai na e nënshtroi gjithçka që ekziston në qiej e mbi tokë – yjet dhe elementet – dhe asnjë nga krijesat e Tij nuk e vendosi mbi ne, përveç engjëjve të Tij, banorëve të qiejve. Çka janë dhuratat e njerëzve krahasuar me këto! Kush imagjinon se po tregohet mirënjohës ndaj një mirëbërësi duke i ndihmuar atij të bëjë keq apo duke e mbështetur atë kur s’duhet, do të ketë mohuar dhuratat e mirëbërësit më të mirë dhe s'do t'i ketë njohur dot. Ai s’do t’i ishte mirënjohës Atij të cilit vërtet i përket i tërë falënderimi; ai s’do ta lavdëronte Atë i cili është esenca e lavdërimit, domethënë, Allahun e plotfuqishëm.

Kush hyn ndërmjet mirëbërësit të tij dhe të keqes duke e kthyer atë te e vërteta e hidhur, do të tregojë mirënjohje të njëmendtë dhe do të përmbushë me përsosuri obligimi e vet ndaj tij. Lavdi Allahut në fillim e mbarim dhe në të gjitha gjendjet!

Mbi mënyrën e pjesëmarrjes në mexhlise (tubime të dijes)

Nëse ti merr pjesë në një mexhlis, sillu vetëm si dikush që dëshiron ta shtojë dijen e vet dhe të fitojë një shpërblim më të madh nga Allahu. Mos u sill si dikush që është i kënaqur me atë që ka, që kërkon gabime për të kritikuar apo ndonjë detaj të çuditshëm për të shitur mend. Kjo do të ishte sjellje e personave të pavlerë, të cilët kurrë nuk arrijnë sukses në studimet që bëjnë.

Nëse vjen me nijet të mirë, gjithmonë do të arrish rezultatet më të mira. Ndryshe, të qëndrosh në shtëpi do të jetë më pak lodhëse për trupin, më e vlefshme për moralin tënd dhe më e dobishme për jetën tënde fetare.

Nëse ti merr pjesë me kushtet që i treguam, kujdesu të adoptosh njërën nga këto tri qëndrime dhe s’mund të ketë të katërt:

Së pari: Të heshtësh me heshtjen e paditurisë. Kështu, ti do të arrish shpërblimin e nijetit tënd për pjesëmarrjen në mexhlis, lavdërim për përmbajtjen tënde, dinjitet në sjelljen tënde dhe shoqërim të atyre me të cilët përzihesh.

Së dyti: Nëse nuk sillesh kësisoj, bëj pyetje të cilat do t’i bënte dikush që dëshiron të mësojë. Atëherë, përveç katër përparësive që i përmendëm, ti do të arrish të pestën, që është shtimi i dijes. Ajo që e karakterizon pyetjen e dikujt që dëshiron të mësojë është se ai pyet vetëm për pikat që s’i di, jo për ato që i di. Të pyesësh për atë që tashmë e di është provë e marrëzisë dhe e shpirtit të lig; këto janë vetëm pallavra dhe humbje e kohës tënde dhe e të tjerëve. Duke e bërë këtë ti vetëm do të provokosh antipati dhe kjo do të ishte një dërdëllitje e pastër. Pra, mos luaj, se kjo është një e gabim i madh.

Nëse personi që ti e pyet përgjigjet kënaqshëm, mos pyet më. Nëse përgjigja e tij s’është e kënaqshme apo nëse ti s’e kupton, thuaj atij “S’po kuptoj” dhe kërko prej tij të shtjellojë. Nëse ai nuk sqarohet më tej, nëse heshtë apo nëse e përsërit atë çfarë tha më herët pa shtuar gjë, hesht, ndryshe ti vetëm do t’i shkaktosh vetes telashe dhe antipati, pa arritur sqarimin e dëshiruar.

Së treti: Ti mund të kundërpërgjigjesh si një dijetar, dmth t’u përgjigjesh argumenteve të parashtruara në një mënyrë që i refuzon ato qartë. Nëse s’je në gjendje të përgjigjesh në këtë mënyrë, nëse ke mundësi që vetëm ta përsëritësh atë çfarë the apo të përgjigjesh duke përdorur argumente të cilat për kundërshtarin tënd s’do të jenë bindëse, mos insisto, meqë me përsëritjen tënde s’do të arrish diçka më shumë; ti do të arrish vetëm ta ngacmosh vetveten dhe të nisësh një armiqësi mes juve dyve, çka do të mund të kishte pasoja të rënda.

Ruhu nga pyetjet që një person me paragjykime do t’i bënte apo nga kundërpërgjigjet e atij që paraqitet sa për sy e faqe dhe është i prirë të mendojë se e ka me vend pa ditur gjë rreth çështjes. Këto dy qëndrime janë të këqija: këto dëshmojnë për mungesë devotshmërie, për një tendencë të madhe për dërdëllitje, për një dobësi shpirtërore dhe mendjemadhësi të konsiderueshme. Le t’ia besojmë çështjen Allahut, i Cili është mbështetësi ynë më i mirë.

Nëse deklarata të caktuara të parashtrohen gojarisht apo nëse has në një tekst, bëj kujdes të mos reagosh ashpërsisht, çka do të sillte mospërmbajtje në gjuhë, para se të sigurohesh me provë të pakundërshtueshme se idetë e shprehura janë të gabuara.

Ti as nuk duhet t’i pranosh ato me entuziazmin e atij që është naiv dhe i bindur, derisa të sigurohesh për saktësinë e tyre me anë të provës së pakundërshtueshme. Në të dyja rastet, ti do t’i mbyllje sytë dhe do t’ia ktheje shpinën së vërtetës. Përndryshe, konsidero atë që të është parashtruar si një që s’është as kundër e as për, apo si një që dëshiron të kuptojë sa të mundet atë që ka dëgjuar dhe lexuar me qëllim që ta shtojë dijen e vet, të adoptojë ide të reja, nëse ato janë të mira, apo t’i refuzojë ato, nëse janë të gabuara. Është e sigurt që, nëse sillesh kësisoj, do të shpërblehesh përgjithësisht, do të lavdërohesh shumë dhe vlerat tua do të njihen.

Personi që është i kënaqur me pasurinë e pakët që ka dhe nuk e ka zili pasurinë tënde, është më i pasur se ti, edhe nëse ti je një mbret. Nëse ky person i reziston karremit të fitimit të cilit ti i je dorëzuar, ai do të jetë shumë më i pasur se ti.

Kushdo që ngrihet mbi gjërat e kësaj bote të cilave ti u je gjunjëzuar, ai është më i fuqishëm se ti.

Është një detyrë fetare për muslimanët që të mësojnë për të mirën dhe ta zbatojnë atë. Kush i bën këto dyja përnjëherësh, i bën dy vepra të vlefshme deri në përsosuri. Por, një person që kënaqet vetëm me të mësuarit e së mirës të tjerëve pa e zbatuar atë, ai bën mirë që i mëson të tjerët, por sillet keq duke dështuar t’i zbatojë mësimet e tij, duke e përzier kështu një mirësi me një veprim të keq. Ky rast është më i parapëlqyer se ai i personit i cili nuk e mëson të mirën më shumë sesa që e zbaton. Personi i këtillë, ndonëse jo i virtytshëm, është më i denjë për t’u imituar dhe është më pak i fajshëm sesa dikush që ndalon mësimin e së mirës dhe kundërshton këdo që e zbaton atë.

Sikur të ishte që vetëm personi i pamëkatë të ndalonte nga e keqja dhe që vetëm personi i virtytshëm të mësonte të mirën, kurrkush s’do të ndalonte nga e keqja dhe s'do të urdhëronte për mirë që nga pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem). Kjo do të mjaftonte për të ta qartësuar prishjen, ligësinë dhe përbuzjen e kujtdo që mendon kështu.

Ebu Muhamed (radijAllahu ‘anhu) tha: “Këtu dikush kundërshtoi duke thënë: “Kur el-Hasan (el-Basri) ndalonte nga diçka (e keqe), ai asnjëherë s'e bënte atë; kur ai urdhëronte për diçka (të mirë), ai i zbatonte urdhrat e vet. Urtësia kërkon që edhe ne të veprojmë kësisoj, meqë është thënë se kurrgjë s’është më e neveritshme sesa të predikosh diçka e të mos e zbatosh atë, apo të predikosh kundër një veprimi e pastaj ta bësh atë.”

Ebu Muhamed u përgjigj: “Personi që e tha këtë, gënjeu. Ka diçka edhe më të shëmtuar, domethënë, të mos predikosh të mirën dhe të mos flasësh kundër së keqes dhe, po ashtu, t’ia lejosh vetes të sillesh keq e të mos bësh mirë.”

Ebu Muhamed shtoi: Ebu el-Eswed el-Du’ali tha: “Mos ndalo nga një ves mbas të cilit je vetë i dhënë, se mbi ty do të bjerë turp i madh. Nis me vetveten dhe ndaloja vetes prapësitë. Nëse pushon së përkushtuari atyre, do të bëhesh person i mençur. Atëherë, këshillat tua do të pranohen, njerëzit do të marrin shembull nga dija jote dhe mësimet tua do të jenë të dobishme.”

Ebu Muhamed vazhdoi: Ebu Eswed dëshiroi të dënonte vetëm atë që bën diçka pasi i ndalon të tjerët nga ajo: një veprim i tillë do të ishte dyfish i keq, duke qenë se bëhet nga personi i njëjtë i cili e ndaloi atë. Një poet e kishte me vend këtu, meqë kështu tha i Plotfuqishmi: “A po i urdhëroni njerëzit për mirë ndërsa vetveten po e harroni?” (el-Bekare, 44). S’mund të mendohet se Ebu el-Eswed deshi të shprehte ndonjë ide tjetër. Sa i përket të menduarit se ai nuk deshi të dënohej për një vepër të keqe, Zoti e mbrojt nga kjo! Kjo do të ishte sjellje e një personi të ligë.

Ja ku është një tregim i vërtetë rreth El-Hasanit: Kur ai dëgjoi dikë të thoshte se vetëm një person që s’ka bërë keq ka të drejtë të ndalojë nga e keqja, ai u përgjigj: “Dreqi do të donte që ne të besonim kështu, pastaj kurrkush s’do të mund të ndalonte nga e keqja dhe të urdhëronte për të mirën.” Ebu Muhamed vazhdoi: “El-Hasan pati të drejtë, dhe kështu edhe ne thamë më herët.”

Zoti e bëftë që të njehemi midis atyre që Ai u mundëson të bëjnë mirë dhe ta zbatojnë atë, dhe midis atyre që shohin rrugën e drejtë, meqë kurrkush s’është pa gabime. Dikush që i percepton dobësitë e veta, do t’i harrojë ato të të tjerëve. Allahu na mundësoftë të vdesim në Sunetin e Muhamedit. Amin, o Zoti i botëve!

 

“Ky libër mbaroi me rahmetin e Zotit, me ndihmën dhe me vullnetin e Tij. Allahu e bekoftë Muhamedin, familjen e tij dhe shoqëruesit e tij.”

Këshilla të dobishme.

 

Përmbledhje e librit: Këshilla të dobishme.

Përktheu: Hoxhë Petrit Perçuku.

Parathënie:

Vlera e mexhliseve ku jepen këshilla Nga Ibn Rexhebi Kjo pjesë (Parathënie) është marrë nga versioni i shkurtuar i librit “Letaiful Mearif.”

Përktheu: Blerimi Krasniqi 

Vlera e mexhliseve ku jepen këshilla:

Nga Ibn Rexhebi:

Suksesi im nuk mund të vijë nga askush tjetër përveç Allahut. Tek Ai mbështetem dhe Atij i drejtohem i penduar! I gjithë lavdërimi i përket Sunduesit Ngadhënjimtar, i Cili e kthen ditën në natë dhe natën në ditë! Dëshmoj se nuk ka të adhuruar tjetër me të drejtë përveç Allahut, i Cili është i vetëm dhe pa rival. Dëshmoj gjithashtu se Muhamedi është rob dhe i dërguar i Tij.

Në vijim, Allahu i Lartësuar thotë: “Ne bëmë natën dhe ditën dy mrekulli. Natën e mbështollëm me errësirë, kurse ditës i dhamë ndriçim, që ju të kërkoni begati nga Zoti juaj e që të dini numrin e viteve dhe njehsimin e kohës. Çdo gjë e kemi shpjeguar hollësisht.” (El-Isrā, 12)

“Ai e ka bërë Diellin burim drite, kurse Hënën e ka bërë të shkëlqejë, duke i caktuar asaj fazat, që ju të dini numrin e viteve dhe njehsimin e kohës.” (Jūnus, 5)

Pra, Allahu i Lartësuar njoftoi se llogaritjen e viteve dhe njehsimin e kohës e ka lidhur me caktimin e fazave të hënës. Është thënë, po ashtu, se Ai e bëri diellin burim drite dhe hënën të shkëlqejë, meqë llogaritja e viteve dhe e muajve bëhet përmes hënës; ndërsa e ditëve dhe e javëve përmes diellit; dhe përmes këtyre dy trupave qiellorë bëhet i mundur njehsimi i kohës.

“…e që të dini numrin e viteve dhe njehsimin e kohës.” Domethënë, përmes përllogaritjes. Llogaritjes së çdo gjëje për të cilën ka nevojë njeriu, pavarësisht se i përkasin interesave të fesë apo të kësaj bote, si, për shembull, fillimi dhe përfundimi i agjërimit, koha e haxhit, e zekatit, e zotimit, shlyerjes, afati kohor (i pritjes) për gratë, kohën e betimit (për të mos iu afruar gruas), kohën e qirasë, kohën për shlyerjen e borxhit e të tjera të kësaj natyre, që varen nga njohja e muajve dhe e viteve.

Te muajt hënor ka përcaktuar disa detyra që duhet të kryejnë robërit e Tij, si: agjërimi, zekati, haxhi etj. Pastaj, disa muaj Allahu i Lartësuar i ka bërë më me vlerë se disa të tjerë. Në Kuran lexojmë: “Katër prej tyre janë të shenjtë, sipas besimit të drejtë. Prandaj, mos i bëni vetes dëm, duke i shkelur këta muaj!” (Et-Teube, 36)

“Koha e haxhillëkut është në muaj të caktuar.” (El-Bekare, 197)

“Muaji i ramazanit është ai në të cilin ka zbritur Kurani.” (El-Bekare, 185)

Ashtu sikurse ka bërë me disa ditë e net, që janë më të vlefshme se disa të tjera. Natën e kadrit e ka bërë më të vlefshme se njëmijë muaj. Është betuar për dhjetëshin, që është dhjetëshi (i parë) i muajit dhulhixhe, sipas mendimit më të saktë, gjë të cilës do i rikthehemi më poshtë.

Në të gjitha këto sezone të dalluara kemi detyrime të caktuara që kanë të bëjnë me adhurimin e Tij dhe afrimin tek Ai. Në këto kohë lëshon një puhi të butësisë (mirësisë) së Tij, e cila u kthehet atyre që i përfshin mirësia dhe mëshira e Tij.

I lumtur është ai që shfrytëzon sezonet e këtyre muajve, ditëve dhe orëve, dhe i afrohet Ndihmësit të vet gjatë këtyre kohëve përmes adhurimeve, me shpresën se mund të përfshihet nga një puhi ndër gjithë ato syresh, me anë të së cilës arrin lumturinë që e siguron nga Zjarri dhe gjërat e tjera përcëlluese.

Duke kërkuar mbarësi prej Allahu, vendosa të përmbledh në këtë libër detyrat që kemi gjatë muajve të vitit, si dhe ato adhurime që kanë të bëjnë drejtpërdrejt me muajt dhe sezonet e tyre, si: namazi, agjërimi, dhikr-i, shpërndarja e ushqimit, përhapja e selamit e kështu me radhë. Shpresoj që ky libër të jetë një ndihmesë për mua dhe vëllezërit e mi për t’u pajisur për botën tjetër! Shpresoj gjithashtu që të më mbajë në gatishmëri për vdekjen, duke qenë një përgatitje për të. Çështjen time ia dorëzoj Allahut.

Vërtet që Allahu sheh çdo gjë që bëjnë robërit e Tij! Uroj gjithaq që të jetë i dobishëm për ata që i qasen këshillimit të njerëzve! Kjo sepse një prej veprave më të dashura tek Allahu për atë që kërkon fytyrën e Tij, është zgjimi i të fjeturve dhe përkujtimi i atyre që janë harruar. Allahu i Lartësuar thotë: “Por këshillo, se vërtet këshilla u bën dobi besimtarëve.” (Edh-Dhārijāt, 55)

Këto detyra, që janë të lidhura me muajt, i kam ndarë në disa mexhlise, duke i renditur sipas muajve të kalendarit hënor. E kam nisur me muajin muharrem dhe e kam mbyllur me dhulhixhen. Te çdo muaj kam përmendur detyrat përkatëse; ndërsa tek ai muaj për të cilin nuk kemi diçka të posaçme, nuk kam cekur asgjë.

Dhe të gjithë këtë e mbyll me detyrat e stinëve sipas vitit diellor, që janë tre mexhlise: ai i pranverës, verës dhe dimrit. E në fund librin e kam përmbyllur me një mexhlis për pendimin dhe përshpejtimin e tij para se jetës t’i vijë fundi; meqë pendimi është detyre e jetës mbarë.

Përpara se të filloj nga detyrat e muajve, e nis me një mexhlis rreth vlerës së përkujtimit (këshillës), që përmbledh disa prej vlerave të mexhliseve ku jepen këshilla; dhe e kam titulluar: Hollësitë e dijeve për detyrimet e sezoneve të vitit.

E lus Allahun ta bëjë këtë vepër të sinqertë për Fytyrën e Tij fisnike! Të më afrojë pranë Tij në shtëpinë e Tij! Se ajo është shtëpia e paqes dhe e begative të pandërprera.

E lus gjithashtu që kjo vepër të na bëjë dobi ne dhe robërve të Tij besimtarë! Të na jap sukses drejt asaj që Ai do dhe është i kënaqur! Të na e mbyllë jetën me të mirë duke qenë në gjendje të mirë! Vërtet që Ai është më bujari dhe më i mëshirshmi. Amin!

Tani është koha për të filluar me mexhlisin e parë, siç dhe e kushtëzuam. Ndryshimi e fuqia nuk vijnë ndryshe përveçse me ndihmën e Allahut!

VLERA E PËRKUJTIMIT ME ALLAHUN DHE E MEXHLISEVE KU JEPEN KËSHILLA:

Imam Ahmedi, Tirmidhiu dhe Ibn Hibani në Sahīh-un e tij shënojnë hadithin e Ebu Hurejres, i cili thotë: “Thamë: – O i Dërguar i Allahut! Ç’është kështu me ne! Kur ndodhemi pranë teje, na zbuten zemrat, nuk joshemi nga kjo botë dhe ndihemi pjesëtarë të botës tjetër. Por, kur largohemi prej teje dhe bashkohemi me familjet tona e nuhasim fëmijët tanë, na dobësohet imani. Atëherë, Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: – “Nëse edhe kur largoheni prej meje do ishit në po të njëjtën gjendje, do t’ju vizitonin engjëjt në shtëpitë tuaja dhe, nëse nuk do të bënit mëkate, Allahu do të sillte krijesa të reja në mënyrë që të bënin mëkate e më pas t’i falte.” – Unë i thashë: O i Dërguar i Allahut! Nga se janë krijuar krijesat? Ai tha: – “Prej ujit.” – Po ndërtesat e Xhenetit prej cilës lëndë janë ndërtuar? – “Tullat janë prej floriri dhe argjendi; llaçi prej misku safi; gurët janë perla e diamante dhe dheu është prej shafrani. Ai që hyn në të begatohet e nuk dëshpërohet; përjetësohet e nuk vdes. Veshjet nuk u vjetrohen dhe rinia e tyre nuk mbaron.” [Ahmedi (2/304); Tirmidhiu (2526). Shejh Albani thotë: “Ky hadith është i saktë (sahīh), përveç frazës ‘Nga se u krijuan krijesat’.” Shih veprën e tij Es-Sahīhah, 2 / 692-693]

Shumica e mexhliseve të Profetit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) me shokët e tij ishin përkujtime ndaj njëri-tjetrit me emrin e Allahut, inkurajim dhe paralajmërim: duke lexuar Kuran, duke i këshilluar me urtësinë që i ka dhuruar Allahu (Suneti) dhe duke u dhënë dije rreth asaj që u bën dobi në fenë e tyre, pikërisht ashtu siç e ka urdhëruar Allahu në Librin e Tij: të përkujtojë, të këshillojë e t’ua komunikojë (shpalljen), si dhe të thërrasë në rrugën e Zotit të tij me mençuri e këshillë të bukur; të përgëzojë dhe t’u tërheqë vërejtje. Allahu e quajti: “Përgëzues dhe paralajmërues; dhe thirrës për tek Allahu.” (El-Ahzāb, 45-46)

Me përgëzim dhe paralajmërim nënkuptohet inkurajimi dhe frikësimi. Dhe mu për këtë, këshillat dhe mexhliset, – siç e përmend Ebu Hurejra në hadith – detyrimisht ndikonin në zbutjen e zemrave. Gjithë këtë e bënte që shokët e tij të mos joshen nga kjo botë, e nga ana tjetër të donin ahiretin.

Zbutja e zemrës nis që nga përkujtimi, sepse përmendja e Allahut e bën të përulur zemrën, e përmirëson, e zbut dhe largon prej saj harresën/shkujdesjen (gafleti). Allahu i Lartësuar thotë: “Ata që besojnë dhe, zemrat e të cilëve qetësohen kur përmendet Allahu. Vërtetë që zemrat qetësohen me përmendjen e Allahut!” (Er-Rād, 28)

“Besimtarë të vërtetë janë vetëm ata, zemrat e të cilëve, kur përmendet Allahu fërgëllojnë, dhe kur u lexohen shpalljet e Tij u forcohet besimi dhe vetëm te Zoti i tyre mbështeten.” (El-Enfāl, 2)

“Allahu ka shpallur Fjalën më të bukur (Kuranin) në formën e një libri, pjesët e të cilit i ngjasojnë njëra-tjetrës dhe përsëriten. Prej tij u rrëqethet lëkura atyre që i frikësohen Zotit të tyre e, mandej qetësohen lëkura dhe zemrat e tyre kur përmendet Allahu.” (Ez-Zumer, 23)

El-Irbad ibn Sarije thotë: “Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) na dha një këshillë prekëse, prej së cilës zemrat u drithëruan dhe sytë rrodhën lot.” [Pjesë e një hadithi që shënohet nga Ebu Davudi (4607), Tirmidhiu (2676) etj. Hadithi është i saktë (sahīh)]

Një njeri u ankua te El-Haseni për ashpërsinë/ngurtësinë e zemrës dhe ai i tha: “Afroju dhikrit.” Po ashtu, ai ka thënë se “mexhliset e dhikrit ngjallin dijen dhe shkaktojnë përuljen e zemrës.”

Zemra e vdekur ngjallet me dhikr, siç ngjallet toka e vdekur nga shiu.

Me përmendjen e Allahut qetësohen zemrat

Me përmendjen e Tij bota jonë bëhet e këndshme.

Ndërsa për sa i takon zuhd-it (asketizmit) dhe dhënies pas botës tjetër, kjo arrihet përmes asaj që mësohet në mexhliset e dhikrit, duke kujtuar të metat e dynjasë dhe duke e përçmuar atë; duke mos u joshur prej saj.

Pastaj, duke kujtuar mirësitë e Xhenetit dhe duke e lavdëruar atë; duke nxitur drejt tij dhe, njëkohësisht, duke kujtuar Zjarrin dhe gjendjen e tij, si dhe duke paralajmëruar për të.

Në mexhliset e dhikrit zbret mëshira dhe mbretëron qetësia. Këto tubime rrethohen nga engjëjt; kurse pjesëmarrësit përmenden nga Allahu në prani të atyre krijesave që janë afër Tij. Çdokush që i bashkohet këtyre mexhliseve është çliruar nga mjerimi.

Edhe ai që është mëkatar dhe ndodh që u bashkohet atyre mund të mëshirohet. Po ashtu, ngjet që ndonjë prej tyre të derdhë lot për hir të Zotit, dhe kjo më pas mund t’i përfshijë të gjithë ata që janë të pranishëm. Kur përfundon mexhlisi i dhikrit, pjesëmarrësit klasifikohen në disa grupe:

1 - Ka të atillë që u rikthehen epsheve, dhe asgjë nga ajo që kanë dëgjuar në mexhlisin e dhikrit nuk ndikon tek ata; nuk ua shton udhëzimin dhe nuk bëhet shkak për të shmangur gjërat e ulëta.

Kjo është pala më e dëmshme. Ajo që ata kanë dëgjuar do të shërbejë si dëshmi kundër tyre, dhe për këtë do t’u shtohet ndëshkimi. Këta i bëjnë padrejtësi vetes.

“Këta janë ata të cilëve Allahu ua ka vulosur zemrat, të dëgjuarit dhe të parët; pikërisht këta janë të shkujdesurit.” (En-Nahl, 108)

2 - Ndër ta ka të atillë që përfitojnë nga ajo që kanë dëgjuar. Këta janë disa syresh:

A - Disa prej tyre largohen nga ndalesat për të cilat kanë dëgjuar, dhe njëkohësisht zbatojnë urdhëresat. Këta janë të mesmit, që i takojnë krahut të djathë.

B - Disa ngrihen edhe më lart duke iu përveshur adhurimeve vullnetare (nafile); duke u ruajtur nga veprimet e papëlqyeshme (mekruh), qofshin ato edhe krejt të imëta. Të tillë njerëz kanë dëshirë të fortë për të pasuar gjurmët e selefëve më të zgjedhur.

Te Sahih-u i Muslimit (2750) përcillet se Handhaleh (radijAllahu ‘anhu) ka thënë: “O i Dërguar i Allahut! Handhaleh është bërë munafik!” – Ai ia ktheu: – “Si është e mundur!” – Kur ndodhemi pranë teje, ti na përkujton Xhenetin dhe Zjarrin, derisa na duket sikur po i shohim me sy. Por, kur largohemi nga ti jepemi pas grave (familjes) dhe pas sigurimit të jetesës; dhe kështu harrohemi. – Atëherë, Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) i tha: – “Nëse ju do të mbeteshit përherë në po të njëjtën gjendje, si në çastet kur largoheni prej meje, do t’ju shfaqeshin engjëjt në mexhliset dhe rrugët tuaja; mirëpo, o Handhaleh, herë kështu e herë ashtu.” – Këtë të fundit e përsëriti tri herë.”

Domethënia e kësaj është se përkujtimi i ahiretit me zemër gjatë gjithë kohës është shumë i çmuar. Në fakt, shumica e njerëzve nuk mund ta bëjnë këtë. Pjesa dërrmuese mjaftohen me një përkujtim tek-tuk; dhe, për pasojë, gjatë kohës që angazhohen për të mirat e lejuara të kësaj bote janë të shkujdesur. Megjithatë, besimtari nuk e pëlqen këtë për veten e tij; ai e fajëson veten dhe shqetësohet për këtë.

Një kategori tjetër vazhdojnë me përkujtimin ashtu siç ndodhte në mexhlisin e dhikrit. Pra, ata vazhdojnë ta kujtojnë ahiretin me zemrat e tyre dhe të jenë të lidhur pas tij.

Këta ndahen në dy grupe:

Grupi i parë janë ata të cilët dhikri u bëhet pengesë për interesat e lejuara të kësaj bote. Kësisoj shkëputen lidhjet me të tjerët dhe nuk gjendet forca për të bashkëvepruar me ta, në mënyrë që të kryhen detyrimet ndaj tyre.

Te grupi i dytë bëjnë pjesë ata që me zemrat e tyre përkujtojnë Allahun, madhërinë e Tij, shpërblimin dhe dënimin e Tij; ndërsa me trupat e tyre qasen ndaj interesave të kësaj bote, duke fituar përmes hallallit dhe duke u përkujdesur për familjen. Bashkëveprojnë me krijesat atëherë kur është e dobishme, veprim ky që është adhurim në vetvete; siç është rasti me kërkimin e dijes, me xhihadin, urdhërimin për të mirë dhe ndalimin nga e keqja. Ky është grupi më i çmuar. Njerëz të tillë janë trashëgimtarë të profetëve.

Muslimi (867) përcjell se Xhabiri ka thënë: “Kur Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) mbante hutbe i shtohej zemërimi, i ngrihej zëri sikur ishte duke paralajmëruar për ardhjen e një ushtrie – me fjalët: – Do t’ju vijë (armiku befasisht) në mëngjes ose në mbrëmje!”

Një herë Aishja qe pyetur kështu: “Si dukej Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) kur veçohej me gratë e tij?” Ajo tha: “Ishte si të tjerët. Por, ai ishte njeriu më fisnik, me sjelljen e njeriut më të mirë dhe qeshte e buzëqeshte shumë.” [Është shënuar te Musned-i i Is’hak ibn Rahwijes (3/1008)] Kjo është pala trashëgimtare e profetëve, që zemrat e tyre ia përkushtuan Allahut, kurse me trupat e tyre jetuan me krijesat.

Këshilla është si një kamxhik me të cilin rrihet zemra, dhe ka atë ndikim që ka kamxhiku në trup. Rrahja pas kryerjes nuk ka atë ndikim që ka gjatë kohës që është duke u kryer. Megjithatë, gjurmët e dhembjes mbeten, në varësi të forcës apo dobësisë së tij. Sa më e fortë të jetë rrahja, aq më shumë zgjat dhembja.

Shumë nga selefët, kur dilnin nga mexhliset ku kishin dëgjuar këshilla, ishin të mbushur plot qetësi e përulje. Disa prej tyre, pas ngritjes nga të tilla kuvende, nuk mund të hanin as ushqim; kurse disa të tjerë, për një kohë të gjatë punonin sipas asaj që kishin dëgjuar.

Hasani, kur dilte që të këshillonte njerëzit dukej si një person që kish parë ahiretin me sy, e ka ardhur të kumtojë për të. Njerëzit dilnin nga tubimi i tij duke mos e bërë hesap fare këtë botë.

Sufjan Eth-Theuri, për të mos u joshur nga kjo botë, gjente ilaç në mexhliset e tij.

Disa prej të parëve tanë kanë thënë: “Në të vërtetë, këshilla e një dijetari që nuk synon Fytyrën e Allahut, rrëshqet nga zemrat siç rrëshqet pika e ujit prej rrasës së gurit.”

Jahja ibn Muadhi lexonte këtë poezi në mexhliset e tij:

Këshillat e këshilluesit nuk do pranohen

derisa të jetë ai i pari që i pranon.

O populli im! A ka më të padrejtë se një këshillues

që ç’ka thënë faqe botës vetë e kundërshton.

Ndër njerëz shfaq të mira andej-këndej,

e kur është vetëm, Atij që sheh çdo gjë i kundërvihet me tërësej.

Një dijetar që nuk punon me dijen e vet është si një qiri që u bën dritë të tjerëve duke u shuar vetë.

Edhe pas gjithë kësaj, njerëzit duhet me patjetër të urdhërojnë për të mirë dhe të ndalojnë nga e keqja, të këshillojnë e përkujtojnë. Nëse njerëzit do duhej t’i këshillonte vetëm një njeri i pagabueshëm, atëherë, pas Profetit nuk do të jepte askush këshilla, sepse pas tij nuk është i mbrojtur askush nga rënia në gabimeve.

Nëse mëkatarët nuk i këshillon ai që po ashtu gabon,

atëherë, pas Muhamedit, kush i këshillon!?

Seid ibn Xhubejri thotë: “Sikur njeriu të mos urdhëronte për të mirë e të ndalonte nga e keqja, duke pritur që të çlirojë veten nga të gjitha gjynahet, atëherë askush nuk do të urdhëronte për të mirën e nuk do të ndalonte nga e keqja.”

Maliku thotë: “Të vërtetën ka thënë! Cili është ai që nuk ka gjë?” [Pra, të meta, dobësi, mëkate]

Cili është ai që gjynahe kurrë s’ka bâ?

E cili veç të mira ban pa pra?

Umer ibn Abdulazizi (RahimehUllah) një ditë majti hutbe, dhe, ndër të tjera, gjatë këshillës së tij tha: “E teksa po themi këto fjalë, nuk di të ketë dikush mëkate më shumë se unë! I kërkoj falje Allahu dhe pendohem tek Ai!”

Fjalët e Profetit: “…nëse nuk do bënit mëkate, Allahu do të sillte krijesa të tjera, në mënyrë që të bëjnë mëkate e Ai t’i falë.”

Muslimi përcjell nga Ebu Hurejra, se Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Nëse ju nuk do bënit mëkate, Allahu do t’iu hiqte ju e më pas do sillte një popull që do bënte mëkate e do pendoheshin, dhe kështu Ai do t’i falte.”

Nga kjo kuptojmë se Allahu i Lartësuar ka një urtësi të caktuar kur, me raste, bën që zemrat e besimtarëve të bien pre e gafletit, në mënyrë që ata të bëjnë disa mëkate; sepse nëse do ishin vigjilentë si gjatë kohës kur janë nën atmosferën e dhikrit (këshillës), nuk do bënin asnjë mëkat. E kur herë pas here bien në mëkate, së këndejmi rezultojnë dy dobi të rëndësishme:

1 - Pranimi i mëkateve nga ana e mëkatarëve dhe mangësisë karshi Mbrojtësit të tyre, si dhe përmbysja e mahnitjes me veten. Kjo është më e dashur për Allahun se kryerja e shumë adhurimeve, sepse vazhdimësia në adhurime ka të ngjarë ta bëjë njeriun të mahnitet me vetveten.

Haseni thotë: “Sigurisht që, kur njeriu bën një mëkat dhe nuk e harron, dhe vazhdon të frikësohet prej tij derisa të hyjë në Xhenet.”

2 - Arritja e mëshirës dhe faljes prej Allahut nga ana e njeriut. Kjo sepse Allahu e dëshiron faljen, ngaqë Ai është El-Gaffār (Falësi), El-Afuʿ (Mëkatfalësi), Et-Teuab (Pendimpranuesi) etj. Nëse njerëzit do ishin të pagabueshëm, kujt do i shërbente falja e mëkateve!?

Jahja ibn Muadhi thotë: “Sikur falja e mëkateve të mos ishte një nga gjërat më të dashura tek Ai, nuk do e sprovonte me mëkate krijesën më të dashur për Të.”

Fjalët e Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) drejtuar Ebu Hurejres (kur ai e pyeti se “nga se janë krijuar krijesat?”), “nga uji”, tregojnë se uji është origjina dhe materia e të gjitha krijesave. Pra, të gjitha krijesat u krijuan nga uji.

Te Sahih-u i Muslimit (2653) përcillet nga Abudullah ibn Amri se Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Allahu ka caktuar çdo gjë që ka të bëjë me krijesat pesëdhjetëmijë vjet para se të krijonte qiejt dhe tokën, ndërkohë që Arshi i Tij ndodhej mbi ujë.” [Nga një rrugë tjetër]

NDËRTESAT E XHENETIT, LLAÇI, GURËT DHE DHEU:

Fjalët e Profetit drejtuar Ebu Hurejres kur e pyeti për ndërtesat e Xhenetit: “Tullat janë prej floriri dhe argjendi, llaçi prej misku safi, gurët janë perla e diamante, dhe dheu është prej shafrani.”

Në këtë rast kemi të bëjmë me katër gjëra:

E para: Me “ndërtesat e Xhenetit” ka të ngjarë të aludohet për ndërtimin e pallateve dhe shtëpive, ose për murin me të cilin është i rrethuar. Kjo e fundit është e mundshme. Një dëshmi që sqaron se me “ndërtesat e Xhenetit” aludohet për muret rrethuese, është hadithi që shënohet në dy librat e saktë të haditheve nga Ebu Musa, se Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Dy kopshte floriri, me enët dhe çfarë ndodhet në to; dhe dy kopshte argjendi, me enët dhe çdo gjë që ndodhet në to.” [Buhariu (4878) dhe Muslimi (180)]

Safuan ibn Amri ka përcjellë nga disa mësues të tij se “Xheneti është i përbërë nga njëqind rangje.”

Rangu i parë është prej argjendi, ku përfshihen toka dhe banesat prej argjendi; ndërsa dheu është prej misku (ose mban erë misku). Rangu i dytë është prej floriri, ku bën pjesë toka prej floriri dhe enët po ashtu; ndërsa dheu është prej misku. Rangu i treti është me margaritarë, ku toka është përplot me ta, enët po ashtu; kurse toka, edhe këtu është prej misku. Ndërsa te nëntëdhjeteshtatë rangjet e tjera që vinë më pas është ajo që syri nuk e ka parë, veshi nuk e ka dëgjuar dhe mendja nuk e ka imagjinuar. Më pas lexoi këtë ajet:

“Askush nuk di se çfarë gëzimesh janë fshehur për ata (në jetën tjetër), si shpërblim për punët e mira që kanë bërë.” (Es-Sexhde, 17)

Në dy librat e saktë të haditheve përcillet nga Ebu Hurejra se Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Allahu i Lartësuar thotë: “Për robërit e Mi të devotshëm kam përgatitur atë që syri nuk e ka parë, që veshi nuk ka dëgjuar e që s’i ka shkuar në mendje askujt”.” Pastaj Ebu Hurejre tha: “Nëse doni, lexoni këtë ajet: “Askush nuk di se çfarë gëzimesh janë fshehur për ata (në jetën tjetër)…”” [Buhariu (3244) dhe Muslimi (180)]

Në Sahih-un e Muslimit përcillet ky rrëfim nga Mugire ibn Shubeh, të cilin ia atribuoi Profeti: “Musa (‘alejhis–selam) e pyeti Zotin: – O Zoti im! Cili nga banorët e Xhenetit ka pozitën më të ulët? – Është njëri që do të vijë pasi banorët e Xhenetit të jenë futur në të. – Atij i thuhet: – Hyr në Xhenet! – O Zoti im, si është e mundur kur njerëzit kanë marrë shtëpitë dhe hiset e tyre? – A je i kënaqur të kesh sa mbretëria e një mbreti ndër mbretërit e asaj bote? – Plotësisht i kënaqur, o Zoti im. – Bashkë më të ke edhe një herë sa ajo; edhe një herë sa ajo; edhe një herë sa ajo; edhe një herë sa ajo.” Në herën e pestë ai u gjegj: “Jam i kënaqur, o Zoti im! – Atëherë i thuhet: – Kjo pra është për ty, madje edhe dhjetë herë sa ajo. Aty do të kenë çfarë t’u dojë shpirti e gjithçka që kënaq syrin. – Jam i kënaqur, Zoti im! – E cili është në rangun më të lartë? – Këta janë të përzgjedhurit e Mi, krenarinë/kënaqësinë e të cilëve e kam gdhendur me dorë dhe e kam vulosur. Për ta do të ketë atë që syri nuk e ka parë, që veshi nuk e ka dëgjuar e që asnjë mendje s’e ka imagjinuar.”

Kjo vërtetohet në Librin e Allahut: “Askush nuk di se çfarë gëzimesh janë fshehur për ata (në jetën tjetër)…” [Muslimi, nr. 189]

E dyta: Llaçi i Xhenetit, që është prej misku të pastër. El-milat quhet llaçi. Thonë se është ai llaç me të cilin ndërtohen ndërtesat. El-Adhfer do të thotë “safi.”

Po te dy librat e saktë përcillet nga Enesi, se Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Hyra në Xhenet dhe aty gjeta kube prej margaritarësh, ndërsa dheu ishte prej misku.” [Buhariu (3342) dhe Muslimi (163)] El-xhenābidh duken si kube. Kurse për sa i takon dheut, është thënë se bëhet fjalë për dheun e përzier me ujë. Domethënë, llaçin e tij (të Xhenetit); sepse te Sahih-u i Buhariut përcillet nga Enesi se Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), në lidhje me Keuther-in ka thënë: “Llaçi i tij është misk safi.” [Buhariu, nr. 6581]

E treta: Gurët e Xhenetit, të cilët janë perla/margaritarë e diamante. El-hesbah quhen gurët e vegjël, që ndryshe njihen edhe er-redrād. Te Musned-i përcillet nga Enesi (radijAllahu ‘anhu), se Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) kishte përmendur Keuther-in dhe kishte pohuar se “Guralecët (radradahu) e tij janë margaritarë.” [Ahmedi, 13012] Në një përcjellje tjetër gjejmë: “Guralecët (hesbauhu) janë margaritarë.” [Ahmedi, 7983] Ndërsa te Tirmidhiu kemi hadithin e Ibn Umerit nga Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem): “Vendi nëpër të cilin ecet është prej perlave e diamanteve.” [Sahīh Xhāmi es-sagīr, nr. 8744]

E katërta: Dheu i tij, i cili është prej shafrani. Është thënë se me dheun në këtë rast aludohet për dheun e asaj toke që nuk ka ujë. Kurse dheu që ka ujë është misk, siç u theksua. Po ashtu, u përmend në disa përcjellje se barishtet (bimët) e tokës dhe të dheut janë vetë shafrani.

Te Sahih-u i Muslimit (2928) përcillet hadithi i Ebu Seidit, ku përmendet se Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) pyeti Ibn Sajadin për dheun e Xhenetit, dhe ai tha: “Miell i bardhë, misk safi.” Ndërsa Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ia vërtetoi fjalët.

Ajo çfarë i bashkon të gjitha këto hadithe është fakti se dheu i Xhenetit ka ngjyrë të bardhë. Pastaj, për sa i takon bukurisë dhe shkëlqimit, ka lloje dherash që i ngjajnë shafranit, apo që kanë erë misku të pastër safi, ose që kanë një shije si të bukës së bardhë safi. Bardhësia mund të jetë e veçantë vetëm për të. Pra, aty u mblodhën të gjitha mirësitë.

Lusim Zotin që me mëshirën dhe bujarinë e Tij të mos na privojë nga këto mirësi!

KËNAQËSITË E BANORËVE TË XHENETIT:

“Ai që hyn në të begatohet e nuk dëshpërohet, përjetësohet e nuk vdes. Veshjet nuk u vjetrohen dhe rinia e tyre nuk mbaron.” Këtu sinjalizohet për përjetësinë e Xhenetit dhe të të gjitha kënaqësive që ndodhen në të, si: rinia është cilësi e tyre e përkryer, që nuk ndryshon asnjëherë; rrobat nuk u vjetrohen kurrë etj. Kjo provohet edhe me disa vargje nga Kurani, ku thuhet:

“Si dhe për kopshtet ku do të ketë kënaqësi të përhershme për ta.” (Et-Teube, 21)

“Frutat dhe freskia e tij janë të përhershme.” (Er-Rad, 35)

“Ku do të banojnë përgjithmonë.” (En-Nisa, 57)

Paragrafin tek ajeti i fundit e gjejmë në shumë vende. Te Sahih-u i Muslimit (2836) përcillet nga Ebu Hurejra se Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Ai që hyn në Xhenet begatohet e nuk dëshpërohet. Rrobat nuk i vjetrohen e as rinia e tij nuk mbaron.”

Po ashtu, në të njëjtin libër përcillet se Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Për ju do të ketë begati/kënaqësi e nuk do dëshpëroheni kurrë. Për ju do ketë shëndet dhe nuk do sëmureni kurrë. Do të jeni të rinj e nuk do plakeni asnjëherë: “Dhe një zë do t’i thërrasë: ‘Ky është Xheneti që e keni merituar për atë që keni punuar”.” [Muslimi, nr. 2837] (El-Aʿrāf, 43)

Në një transmetim tjetër që nuk është te Muslimi kemi edhe këtë shtesë: “Do jetoni përgjithmonë dhe nuk do vdisni kurrë.” [Ahmedi (8059) dhe Tirmidhiu (3246)]

PËRKOHËSIA E KËSAJ BOTE DHE PËRÇMIMI I SAJ:

Fjalët e Profetit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) për sa i takon cilësive të atyre që do të hyjnë në Xhenet janë në kundërti me natyrën e kësaj bote kalimtare; sepse në këtë botë, edhe nëse njeriu kënaqet, gjithashtu do dëshpërohet; edhe nëse qëndron për një kohë të gjatë në të, gjithsesi do të vdesë një ditë. Rinia e njeriut në këtë jetë ka fund, teshat vjetërsohen, e bashkë me to edhe trupat.

Në Kuran kemi një kundërvënie të atillë, që përvijohet midis përbuzjes së kësaj bote dhe përkohshmërisë së saj nga njëra anë, dhe, nga ana tjetër, lavdërimit të ahiretit, përsosurisë dhe amshueshmërisë së tij. Allahu i Lartësuar thotë:

“Burrave u është hijeshuar dashuria për gjërat e dëshiruara: për gratë, fëmijët, arin dhe argjendin e grumbulluar, kuajt e bukur, bagëtitë dhe arat e lëruara. Këto janë kënaqësitë e kësaj jete, por shumë më i mirë është kthimi tek Allahu. Thuaj (o Muhamed!): ‘A doni t’ju tregoj për gjëra më të mira se ato? Për ata që janë të devotshëm, te Zoti i tyre do të ketë kopshte, nëpër të cilat rrjedhin lumenj dhe ku do të banojnë përgjithmonë. Aty do të kenë bashkëshorte të pastra dhe kënaqësi nga Allahu.’ Allahu i vrojton robërit e Vet.” (Al ʿImran, 14-15)

“Jeta e kësaj bote nuk është gjë tjetër përveçse argëtim dhe lojë. Ndërsa jeta e botës tjetër, pikërisht ajo është jeta e vërtetë. Sikur ta dinin!” (El-Ankebūt, 64)

Disa nga të parë tanë, duke shikuar njerëzit e shumtë dhe bukurinë e teshave të tyre me rastin e festës së bajramit, kishin thënë: “A shihni diç tjetër përveçse ca lecka që vjetrohen, apo ca mish që nesër bëhet ushqim për krimbat?”

Imam Ahmedi thoshte: “O shtëpi, do rrënohesh e banorët e tu do vdesin.”

Mutarifi thotë: “Përnjëmend që vdekja ua prish kënaqësinë atyre që e duan këtë jetë. Prandaj, kërkoni për një kënaqësi ku nuk ka vdekje në të.”

Kjo botë vetes i thirri:

Sikur të ish në këtë botë një që dëgjon!

Sa prej atyre që i besonin jetës ua këputa atë!

E atyre që pasuri tubuan ua shpërndava e mbetën pa të.

Disa selefë kanë thënë: “Çdo gëzim pasohet nga një hidhërim. Çdo e qeshur në këtë botë pasohet nga një e qarë. Çdokush që e njeh vërtet këtë botë, e përçmon dhe e urren atë; sikurse është thënë: Edhe sikur kjo botë të shitej për një qindarkë do ndieja neveri për atë të mençur që e blen atë.”

Ai që e njeh ahiretin dhe madhështinë e tij do e dëshirojë atë.

Robër të Allahut! Ejani tek ajo shtëpi ku banorët e saj nuk vdesin, banesat e saj nuk rrënohen; aty ku të rinjtë nuk plaken, ku bukuria dhe mirësia e tyre nuk ndryshon. Ajri i kësaj shtëpie është zefir dhe uji prej tesnimi. Aty banorët vërtiten në mëshirën e më të Mëshirshmit ndër mëshirues. Ata kënaqen duke shikuar në çdo kohë Fytyrën e Tij fisnike:

“Dhe lutja e tyre aty do të jetë: ‘Qofsh i lavdëruar, o Zot!’. Përshëndetja e tyre do të jetë ‘selam’ dhe lutja e fundit e tyre është: ‘Falënderuar qoftë Allahu, Zoti i botëve’!” (Junus, 10)

Kjo pjesë është marrë nga versioni i shkurtuar i librit Letaiful Mearif… 

Këshilla të dobishme.

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Nëse je prej atyre që i frikohen Allahut, të jesh i bindur se Ai do të të gjejë rrugëdalje nga çdo vështirësi.” (Sherh Rijad Es-Salihin, 1/517)

• Imam Albani (RahimehUllah) thotë: “Këshilla ime është që të vazhdoni me thirrjen drejt Islamit dhe të largoheni nga politika, sepse kjo është më mirë dhe më e qëndrueshme.” (Silsiletu El-Huda ue En-Nur, 1/94)

• Imam ibn Rexhebi (RahimehUllah) shkruan: “Është çudi me atë që e njohu Zotin e vet, pastaj nuk iu bind, dhe e njohu shejtanin, pastaj iu bind atij. Allahu thotë: “Atëherë, a po e merrni atë (shejtanin) dhe pasardhësit e tij për mbrojtës në vendin Tim, edhe pse ata janë armiqtë tuaj?!”” (El-Kehf, 50) (Letaif El-Me’arif, 58)

• Hasen El-Basriu (RahimehUllah) thotë: “Jeta e kësaj bote, prej fillimit të saj e deri në fund, i ngjason një njeriu që bie për të fjetur dhe sheh në ëndërr atë që e dëshiron, pastaj zgjohet.” (Meusu’atu bin Ebi Ed-Dunja, 5/123)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah): “Zemra është e vdekur. Ajo gjallërohet me dije fetare dhe besim.” (Medarixh Es-Salikin, 3/195)

• Uehb ibn Munebbih (RahimehUllah) thotë: “Mos u ndiej i sigurt prej atij që të lavdëron me atë që nuk e ke, sepse ndodh që nesër të flasë për ty gjëra që nuk i ke.” (Sijer A’lam En-Nubela’, 5/550)

• Imam ibn S’idij (RahimehUllah): “Shkaqet me anë të të cilave arrihet lumturia janë tri: kryerja e obligimeve, largimi nga haramet dhe besimi në Fjalët e Allahut dhe të Dërguarit të Tij (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem).” (Tejsir El-Letif El-Mennan, 333)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) thotë: “Kujt i thahet gjuha nga përmendja e Allahut, i njomet me çdo gjë të pavërtetë, të kotë dhe të ndytë.” (El-Uabil Es-Sajjib, 88)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) thotë: “Nuk ka gjë më të dobishme për njeriun sesa kryerja e urdhrave të fesë, edhe nëse në fillim i vije rëndë, sepse përfundimi i tyre është përplot mirësi, gëzime dhe kënaqësi.” (El-Feuaid, 199)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Nëse sheh se Allahu i Lartësuar i jep njeriut çfarë ai do nga jeta e kësaj bote, mirëpo ky vazhdon në kryerjen e mëkateve, atëherë dije se Allahu është duke e dërguar hap pas hapi drejt dënimit.” (Es-Sahiha, 414)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kur të bini për të fjetur mbyllni dyert dhe përmendeni emrin e Allahut, sepse shejtani nuk e hap derën e mbyllur.” (Muttefekun alejhi)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Përmendja e Allahut i jep fuqi njeriut, sa që duke e përmendur Atë, kryen punë që zakonisht nuk mund t’i kryejë.” (El-Uabil Es-Sajjib, 163)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah): “Adhurimi në të cilën s’ka sinqeritet ndaj Allahut dhe pasim të të Dërguarit sal-lAllahu alejhi ue selem, është sikur një udhëtar që i mbush torbat e tij me rërë. Ato vetëm e rëndojnë dhe njëkohësisht s’ka kurrfarë dobie prej tyre.” (El-Feuaid, 49)

• Ibn A’uni (RahimehUllah) e përcolli një njeri që ishte duke u nisur në udhëtim dhe i tha: “Ki frikë Allahun përherë, sepse ai që i frikohet Atij kurrë nuk ndihet i vetmuar.” (El-Feuaid, 74)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) u pyet: “Cili njeri është më fisniku?” Ai tha: “Ai që i frikohet Allahut më së shumti.” (Buhariu)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Nuk është prej nesh ai që nuk i mëshiron të vegjlit tanë dhe që nuk ua di pozitën të moshuarve tanë.” (Sahih El-Xhami’, 5444 dhe Sahih Et-Tergib, 98)

• Bilal ibn Sa’di (RahimehUllah) thoshte: “Mos e shiko vogëlsinë e mëkatit, por shikoje Kujt i ke bërë mëkat.” (Hiljetu El-Evlija’, 5/223)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Shenjat e munafikut (dyfytyrëshit) janë tri, edhe nëse agjëron, falet dhe pretendon se është musliman: kur flet gënjen, kur premton nuk e mban premtimin dhe kur t’i besohet diçka tradhton.” (Muslimi, 59)

• Dijetari Salih El-Feuzan (hafidhahUllah) thotë: “S’ka bashkim e as fuqi pa u kthyer te Kurani e Suneti dhe pa i braktisur gjërat që i kundërshtojnë ata dy, e veçanërisht në çështjet e besimit.” (El-Irshad, 7)

• Jezid ibn Habib (RahimehUllah) thotë: “Nuk lejoj që një vëlla i imi besimtar të zemërohet dy herë me mua. Përkundrazi, shikoj se çfarë ai urren dhe nuk e bëj më.” (Tedhkiretu El-Huffadh, 1/87)

• Eban ibn Selim (RahimehUllah!) thotë: “Një urtësi që ta dhuron vëllai yt, është më e mirë sesa pasuria, ngase pasuria të bën t’i kalosh kufijtë, ndërsa urtësia të udhëzon në rrugë të drejtë.” (Xham’iu Bejan El-I’lm, 263)

• Imam ibn Rexhebi (RahimehUllah!) thotë: “Shenjë e pranimit të veprës së mirë është kryerja e një vepre tjetër të mirë pas saj. Shenjë e refuzimit të veprës së mirë është kur njeriu kryen mëkat pas saj.” (Letaif El-Me’arif, 224)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “Thuaj: “O Allah, më fal, më mëshiro, më jep shëndet dhe risk”, sepse në këto fjalë përmblidhet jeta jote në këtë botë dhe në botën tjetër.” (Muhtesar Muslim, 1872)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “Allahu i Madhërishëm ka thënë: “Pasha krenarinë Time, nuk ia bashkoj robit Tim dy siguri dhe as dy frika. Nëse ai ndjehet i sigurt prej Meje në dynja, do ta frikësoj ditën kur i tuboj robërit e Mi. E nëse më frikohet në dynja, i jap siguri në Ditën kur i tuboj robërit e Mi.” (Es-Silsile Es-Sahiha, 742)

• Allahu i Lartësuar thotë: “Ne ju vëmë në provë me të keqe dhe me të mirë.” (El-Enbija’, 35). Ibn Abbasi (radijAll-llahu anhu) shpjegon: “Domethënë ju vëmë në provë me vështirësi dhe mirëqenie, me shëndet dhe sëmundje, me pasuri dhe varfëri, me hallall dhe haram, me bindje dhe mëkat, me udhëzim dhe devijim.” (Tefsir Et-Taberij, 16/269)

• Disa nga gjeneratat e para të myslimanëve thoshin: “Kënd nuk e zmbraps Kurani dhe vdekja nga mëkatet, edhe sikur të shihte malet duke u thërrmuar para vetes, nuk do të zmbrapsej.” (Mexhmu’u Resail ibn Rexheb, 1/206)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Sado të shumta të jenë veprat e tua të mira, mos u mburr me to, sepse puna jote përball të drejtës së Allahut ndaj teje është e paktë.” (Sherh Rijad Es-Salihin, 1/575)

• Imam ibn Xheuzi (RahimehUllah) shkruan: “Nuk është i vdekur ai që i del shpirti nga trupi, por i vdekur është ai që nuk i di të drejtat e Zotit ndaj tij.” (Et-Tedhkire, 18)

• Dijetari i madh Salih El-Feuzan (hafidhahUllah) thotë: “Feja islame është fe e qetësisë dhe e mëshirës. Në të nuk ka anarki, çrregullime dhe nxitje të trazirave.” (El-Exhuibe El-Mufide, 98)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Është afruar Kiameti, ndërkohë që njerëzit vetëm se po e shtojnë lakminë ndaj dynjasë dhe po largohen edhe më tej nga Allahu.” (Sahih El-Xhami’, 1146)

• Imam ibn Si’dij (RahimehUllah) thotë: “Prej urtësisë është përdorimi i butësisë në raport me besimtarët dhe në thirrjen e jobesimtarëve drejt Islamit.” (Tejsir El-Letif El-Mennan, 312)

• Imam ibn Si’dij (RahimehUllah) thotë: “Varfëria e vërtetë është kur njeriu s’ka punë të mira.” (Mexhmu’u muel-lefatihi, 6/178)

• “Kujdes e mos u shfaq para njerëzve se i frikohesh Allahut, ndërkohë që zemrën e ke të prishur!” (El-Akd El-Ferid, ibn Abdu Rabbihi El-Endelusij)

• Sulejman Et-Tejmij (RahimehUllah) thotë: “Nëse punon sipas lehtësimeve apo gabimeve të çdo dijetari, atëherë tek ti do të mblidhet tërë e keqja.” (Hiljetu El-Evlija’, 3/32)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Kush e sheh se nuk po i hapet zemra dhe nuk po mundet të arrijë ëmbëlsinë e besimit dhe dritën e udhëzimit, le të shpeshtojë pendimin dhe kërkimin e faljes tek Allahu.” (El-Fetaua El-Kubra, 5/62)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Ti tani je në një gjendje kur ke hapësirë veprimi. Ndaj shfrytëzoje kohën dhe për çdo ditë caktoja vetes nga një pjesë të Kuranit për ta lexuar. Caktoja vetes një kohë për punë të mira. Zgjohu në fund të natës, madje edhe gjysmë ore para sabahut, lutju Zotit dhe thirre Atë me zë të ulët, sepse Ai (në atë kohë) zbret në qiellin e dynjasë dhe thotë: “A kush që më lutet, e t’i përgjigjem? A ka kush që kërkon nga Unë, e t’ia jap? A ka kush që kërkon falje prej Meje, e ta falë?” (Buhariu dhe Muslimi - Sherh El-Kafije Esh-Shafije, 4/380)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Allahu i Patëmetë ka bërë nga një çelës për hapjen (arritjen) e çdo synimi:

- çelësi i namazit është abdesi,

- çelësi i haxhit është ihrami,

- çelësi i mirësisë është vërtetësia,

- çelësi i Xhenetit është teuhidi (besimi në njësinë e Allahut),

- çelësi i dijes është pyetja e parashtruar bukur,

- çelësi i triumfit është mposhtja dhe durimi,

- çelësi i shtimit të të mirave është falënderimi ndaj Allahut,

- çelësi i arritjes së miqësisë së Zotit është ta duash dhe ta përmendësh Atë,

- çelësi i shpëtimit është devotshmëria,

- çelësi i suksesit është frika ndaj Allahut dhe shpresa në Të,

- çelësi për arritjen e përgjigjes është lutja drejtuar Atij,

- çelësi për zemër të gjallë është meditimi i Kuranit dhe përgjërimi ndaj Allahut në pjesën e fundit të natës,

- çelësi për furnizim është puna së bashku me kërkimin e faljes dhe devotshmërinë,

- çelësi i krenarisë është bindja ndaj Allahut,

- çelësi i çdo të keqe është dashuria ndaj jetës së kësaj bote dhe shpresat e mëdha.” (Hadi’ El-Erua’h, 100)

• Nga Ebu Hurejre (radijAllahu ‘anhu) përcillet se të Dërguarit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) i thanë: “O i Dërguar i Allahut, lutu kundër idhujtarëve!” Ai tha: “Unë nuk jam dërguar si mallkues, por si mëshirë.” (Muslimi, 2599)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kur Allahu i krijoi krijesat, shkroi në një libër që është tek Ai, sipër Arshit: “Vërtet, mëshira Ime e mund zemërimin Tim.” (Muttefekun alejhi)

• Imam ibn Xheuzi (RahimehUllah) thotë: “Kush dëshiron që mos t’i ndërpriten veprat pas vdekjes, le të shpërndajë dijen.” (Et-Tedhkire, 55)

• Dijetari i madh Salih El-Feuzan (hafidhahUllah) thotë: “Vënia e dorës mbi mus’haf gjatë betimit, nuk ka kurrfarë baze në fe, por është vepër që e bëjnë njerëzit e rëndomtë.” (Sherh Igatheti El-Lehfan)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Rreth meselesë se “çdo bidat (shpikje) në fe është devijim dhe ndalohet”, ka njëzëshmëri mes sahabëve dhe gjeneratave të para të muslimanëve.” (El-Iktida’, 1/64)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) u pyet për atë që më së shumti i fut njerëzit në Xhenet, ai tha: “Frika ndaj Allahut dhe morali i mirë.” Pastaj u pyet për atë që më së shumti i fut njerëzit në zjarr, ai u përgjigj: “Goja dhe organi gjenital.” (Es-Sahiha, 977)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) thotë: “Kur njeriu e kundërshton epshin, i forcohet trupi, zemra dhe gjuha e tij.” (Reudatu El-Muhibbine, 477)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Nuk jemi goditur nga këto fatkeqësi që po i përjetojmë sot, veçse për shkak të mëkateve tona.” (Sherh El-Akide Es-Sifarinijje, 619)

• Imam Sufjan Eth-Theurij (RahimehUllah) thotë: “Njeriu më shumë ka nevojë për dije sesa për bukë e mish.” (Hiljetu El-Evlija’, 7/56)

• Kur dikush e pyeste imam Muhamed ibn Sirinin (RahimehUllah) për shpjegimin e ndonjë ëndrre, i thoshte: “Ki frikë Allahun kur je zgjuar, nuk të bën dëm ajo që e ka parë në ëndërr.” (Hiljetu El-Evlija’, 2/273)

• Imam ibn Kethiri (RahimehUllah) thotë për Aishen (radijAllahu anha): “Nuk dihet që ndonjë femër e këtij ummeti te ketë arritur dijen që e arriti ajo.” (El-Fusul, 305)

• Muhamed ibn Uasi’ (RahimehUllah) thotë: “Kush kthehet me zemër drejt Allahut, Ai i kthen zemrat e besimtarëve drejt tij.” (Hiljetu El-Evlija’, 2/345)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Mëkatari është gjithmonë në robëri të shejtanit, në burg e pranga të pasioneve dhe të epshit. Pra, ai është i robëruar, i burgosur dhe i lidhur me pranga.” (Ed-Da’u ue Ed-Deua’, 190)

• E pyetën Hudhejfe ibn Jemanin (radijAllahu ‘anhu): “Cila sprovë është më e rënda?” Ai tha: “Kur ty të shfaqen e mira dhe e keqja dhe nuk di se cilën duhet pasuar.” (Musannef ibn Ebi Shejbe)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kush e lut Allahun tri herë për t’ia dhënë Xhenetin, ai (Xheneti) thotë: “O Allah, fute në Xhenet!” Kush kërkon mbrojtjen e Allahut nga zjarri tri herë, ai (zjarri) thotë: “O Allah, ruaje nga zjarri!” (Sahih En-Nesai’, 5536)

• Hasen El-Basriu (RahimehUllah) thotë: “Kur të shohësh dikë sesi tregohet koprrac ndaj anëtarëve të familjes, atëherë dije se veprat mes tij dhe Allahut i ka edhe më të këqija.” (Hiljetu El-Evlija’, 6/178)

• Allahu i Lartësuar thotë: “Në të vërtetë, ata i shmangin të tjerët nga rruga e drejtë, ndonëse mendojnë se janë të udhëzuar drejt.” (Ez-Zuhruf, 37) Salih Es-Sindij (hafidhahUllah) thotë: “Largimi i të tjerëve nga Islami është një krim i madh. Prej formave më të këqija të largimit të njerëzve nga Islami, është shëmtimi i imazhit të tij në sytë e botës.”

• Rreth ajetit kuranor: “Ne ju ushqejmë vetëm për hir të Zotit. Për këtë, nuk duam shpërblim e as falënderim!” (El-Insan, 9) Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Kush kërkon nga të varfrit lutje apo falënderim, nuk përfshihet në këtë ajet.” (Mexhmu’u El-Fetaua, 11/111)

• Rebi’ ibn Huthajm (RahimehUllah) thotë: “Çdo gjë që nuk bëhet për hir të Allahut, në fund do të prishet.” (Tabekat ibn Sa’d, 6/186)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Nëse shikon gjendjen e shumicës së atyre që janë në agoni të vdekjes, gjen se ata pengohen nga përfundimi i lumtur si ndëshkim për veprat e tyre të këqija që i kanë bërë.” (Ed-Da’u ue Ed-Deua’, 386)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Besimtari është i urdhëruar të kryejë obligimet, të largohet nga haramet dhe të durojë ndaj caktimeve të Allahut.” (Et-Tedmurijje, 322)

• Ebu Ed-Derda’ (radijAllahu ‘anhu) thotë: “Kur njeriu kryen mëkate fshehtazi, Allahu i Madhërishëm vendos urrejtje ndaj tij në zemrat e besimtarëve, prej nga ai nuk e pret fare.” (Hiljetu El-Evlija’, 1/215)

• Mejmun ibn Mehran (RahimehUllah) thotë: “Kur Allahu ia do të mirën njeriut, ia bën të dashur përmendjen e Tij.” (Hiljetu El-Evlija’, 3/107)

• Sehl ibn Abdullah (RahimehUllah) thotë: “Shpëtimi është tek tri gjëra: ngrënia e hallallit, kryerja e obligimeve dhe pasimi i të Dërguarit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem).” (Tefsir El-Kurtubij, 2/208)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Dënimi për secilin popull ishte varësisht nga mëkatet dhe krimet e tyre.” (Mexhmu’u El-Fetaua, 16/250)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Ehlu Suneti janë më të diturit për të vërtetën dhe më të mëshirshmit me krijesat.” (Minhaxh Es-Sunne, 5/158)

• Imam Shafiu (RahimehUllah) thotë: “Nëse ke shok, atëherë ruaje fort atë, sepse gjetja e shokut është e vështirë, ndërkaq ndarja nga ai është e lehtë.” (Hiljetu El-Evlija’, 9/122)

• Imam Maliku (RahimehUllah) thotë: “Ai që i shan shokët e të Dërguarit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), nuk ka hise në Islam.” (El-Ibane Es-Sugra’, 123)

• Imam Maliku (RahimehUllah) thotë: “Mësoje edukatën, para se ta mësosh dijen!” (Hiljetu El-Evlija’, 6/330)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kush dëshiron t’i mbajë lidhjet me babanë që e ka në varr, le t’i mbajë lidhjet me vëllezërit e babait që i ka lënë pas vete.” (Sahih El-Xhami’, 5960)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kush ia lehtëson dikujt një vështirësi, Allahu ia lehtëson atij vështirësitë e kësaj jete dhe të jetës tjetër.” (Muslimi)

• Dijetari Mukbil El-Uadi’ij (RahimehUllah) thotë: “Shumica nuk merret parasysh dhe nuk është peshore me të cilën matet e vërteta nga e kota. Përkundrazi, peshorja me të cilën matet e vërteta dhe e kota është Libri i Allahut dhe Suneti i të Dërguarit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem).” (Garetu El-Eshrita, 1/116)

• Përcillet se Abdullah ibn Aunin (RahimehUllah) e thirri nëna e tij, mirëpo ai iu përgjigj duke e ngritur zërin. “Për ta shlyer këtë gabim, ai liroi dy robër.” (Hiljetu El-Evlija’, 3/39)

• Mensur ibn Mu’temir (RahimehUllah) thotë: “Përpara thuhej: “Nënës i përkasin tri të katërtat e mirësisë.” (Hiljetu El-Evlija’, 5/42)

• Muhamed ibn Munkedir (RahimehUllah) e vendoste faqen në tokë, pastaj i thoshte nënës: “Çohu dhe vendose këmbën tënde mbi faqen time!” (Hiljetu El-Evlija’, 3/150)

• Amr ibn Mejmun ibn Mehran (RahimehUllah) tregon: “Dola së bashku me babanë për t’i ndihmuar të ecte nëpër disa sokakë të Basras. Arritëm te një përrua dhe meqë ishte plak, nuk mund ta kapërcente atë. Unë u shtriva dhe ai kaloi sipër shpinës sime.” (Hiljetu El-Evlija’, 4/82)

• Alij ibn Fudajl (RahimehUllah) i tha babait të tij: “O baba! Sa të ëmbla janë fjalët e shokëve të të Dërguarit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem)!” Fudajli i tha: “A e di pse janë të tilla?” i tha djali. “Jo, o baba.”- Fudajli tha: “Sepse ata përmes tyre kishin për qëllim Allahun.” (Hiljetu El-Evlija’, 10/23)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Namazi më i mirë tek Allahu është namazi i sabahut me xhemat në ditën e xhuma.” (Es-Silsile Es-Sahiha, 4/91)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) thotë: “Sa herë që veprat tua të mira zvogëlohen në sytë e tu, rriten tek Allahu. Sa herë që ato rriten dhe zmadhohen në zemrën tënde, pakësohen dhe zvogëlohen tek Allahu. Ndërsa, veprat e tua të këqija janë në të kundërtën e kësaj.” (Medarixh Es-Salikin, 1/703)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Kush flet për fenë pa dije, është gënjeshtar, edhe nëse nuk e ka për qëllim gënjeshtrën.” (Mexhmu’u El-Fetaua, 10/449)

• Imam Se’id ibn Musejjib (RahimehUllah) thotë: “Kush mjaftohet me Allahun, të gjithë njerëzit do të kenë nevojë për të.” (Hiljetu El-Evlija’, 2/174)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Dita e xhuma është ditë adhurimi. Ajo karshi ditëve tjera të muajit, është sikur muaji i Ramazanit karshi muajve të tjerë. Po ashtu, ora kur pranohen lutjet në të është sikur nata e Kadrit në muajin e Ramazanit.” (Zad El-Me’ad, 1/398)

• Një njeri i tha Hudhejfe ibn Jemanit (radijAllahu ‘anhu): “Frikohem se mos jam mynafik?” Ai ia ktheu: “Sikur të ishe mynafik, nuk do të frikoheshe.” (U’jun El-Ahbar, 2/739)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) thotë: “Kur Allahu ia do të mirën njeriut, i ndihmon ndaj kohës së tij dhe e kthen atë (kohën) në ndihmës të tij. E kur nuk ia do të mirën, e kthen kohën kundër tij dhe ia ngushton atë.” (Medarixh Es-Salikin, 3/125)

• Muhamed ibn Hasen (RahimehUllah) thotë: “Ebu Hanife (RahimehUllah) na nxiste që të mësonim dije fetare (fikh) dhe na ndalonte nga mësimi i filozofisë.” (Dhemm El-Kelam, i Hereviut, 5/221)

• Ibn Umeri (radijAllahu ‘anhu) dilte herët në mëngjes në treg dhe këdo që e takonte, e përshëndeste me selam. Ai thoshte: “Këtë e bëj për shkak të selamit; e përshëndes me selam këdo që e takoj.” (Sahih El-Edeb El-Mufred, 1006)

• Uehb ibn Munebbih (RahimehUllah) thotë: “Kush e shkel epshin e vet me këmbë, shejtani frikohet edhe nga hija e tij.” (Hiljetu El-Evlija, 2/49)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Fjalët e qortuara janë ato që e kundërshtojnë Kuranin dhe Sunetin. Çdo gjë që e kundërshton Kuranin dhe Sunetin, është e kotë dhe gënjeshtër, dhe njëkohësisht e kundërshton fenë dhe mendjen.” Allahu thotë: “Të përkryera janë fjalët e Zotit tënd në vërtetësi dhe drejtësi.” (El-En’am, 115) (Mexhmu’u El-Fetaua, 7/435)

• Ibn Hazmi (RahimehUllah) thotë: “Sikur të mos ishte lakmia, askush nuk do t’i nënshtrohej askujt.” (Resail ibn Hazm, 1/372)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Ka shpëtuar ai që është bërë musliman, që i është dhënë risk i mjaftueshëm dhe që Allahu e ka bërë të kënaqur me atë që ia ka dhënë.” (Muslimi, 1054)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Tërë feja kthehet tek këto dy gjëra: kryerja e urdhrave dhe braktisja e harameve.” (U’ddetu Es-Sabirin, 108)

• Umeri (radijAllahu ‘anhu) thotë: “O njerëz! Të mos iu mashtrojë të folurit e shumtë të njeriut dhe ngritja e zërit që ai e bën, sepse burrë i vërtetë është vetëm ai që e ruan amanetin dhe nuk i cenon nderet e njerëzve.” (Mekarim El-Ahlak, ibn Ebi Ed-Dunja, 89)

• Dijetari Salih El-Feuzan (hafidhahUllah) thotë: “Frikohem se kërkimi i lutjes prej të varfrit të cilit i jep lëmoshë, është përmendje e së mirës që ia bën.” (Et-Ta’lik Ala Igatheti El-Lehfan)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Besimtar i vërtetë është ai që njerëzit ia besojnë pasuritë dhe jetët e tyre. Ndërkaq, muhaxhir (emigrues) i vërtetë është ai që largohet nga gabimet dhe mëkatet.” (Sahih El-Xhami’, 6658)

• Një grua e pyeti imam Ebu Hanifen (RahimehUllah): “Ku është Zoti yt të Cilin e adhuron?” Ai u përgjigj: “Allahu i Lartësuar është mbi Qiell dhe jo në Tokë.” Një njeri që ishte i pranishëm i tha: “Çfarë mendon për fjalën e Allahut të Madhërishëm: “Ai (Allahu) është me ju kudo që të gjendeni”?” (El-Hadid, 4) Ebu Hanifeja ia ktheu: “Kjo është sikur kur i shkruan dikujt dhe i thua: “Unë jam me ty!”, edhe pse je larg tij.” (El-Esma’u ue Es-Sifatu, i Bejhekiut, 2/337)

• Abdullah ibn Mes’udi (radijAllahu ‘anhu) thotë: “Mos u bëj imme’ah (pasues i verbër)!” Të pranishmit thanë: “Çfarë është immeah?” Ai tha: “Është njeriu që thotë: “Unë shkoj pas njerëzve, nëse ata udhëzohen, do të udhëzohem edhe unë e nëse ata devijojnë nga rruga e drejtë, do të devijoj edhe unë.” (Sifetu Es-Safue, 1/159)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Lexojeni suren El-Bekare sepse leximi (mësimi) i saj është bereqet, ndërkaq lënia e saj është pikëllim dhe atë nuk mund të mposhtin magjistarët.” (Muslimi, 804) Po ashtu thotë: “Mos i bëni shtëpitë tuaja varreza; vërtet shejtani ikën nga shtëpia në të cilën lexohet surja El-Bekare.” (Muslimi, 780)

• Allahu i Lartësuar thotë: “Dhe kështu, Ne të kemi dërguar ty Shpirt…” (Esh-Shura’, 52) Ibn Si’dij (RahimehUllah) thotë: “Kurani është quajtur shpirt, sepse nëpërmjet shpirtit gjallërohet trupi, ndërkaq përmes Kuranit gjallërohen zemrat.” (Tefsir ibn S’idij)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Leximi i Kuranit, ashtu siç kërkohet, lë në zemër besim madhështor dhe ia shton asaj bindjen, qetësinë dhe shërimin.” (Mexhmu’u El-Fetaua, 7/283)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) thotë: “Themeli i besimit është vërtetësia, ndërsa themeli i dyfytyrësisë është gënjeshtra. Andaj, nëse bashkohen gënjeshtra dhe besimi, do të luftojnë me njëri-tjetrin.” (Medarixh Es-Salikin, 2/200)

• Ibn Hazmi (RahimehUllah) thotë: “Nuk është çdo shok këshillues, mirëpo çdo këshillues është shok.” (El-Ahlak ue Es-Sijer, 42)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Kush dëshiron zemër të pastër, le t’i japë përparësi Allahut ndaj epshit të vet.” (El-Feuaid, 98)

• Imam ibn Xheuzij (RahimehUllah) thotë: “Mëkatari e ka për detyrë të pendohet sa më shpejt, para se ta befasojë vdekja dhe t’i shuhet shpresa.” (Et-Tedhkire, 131)

• Imam Dhehebiu (RahimehUllah) thotë: “Pasha Allahun, kurrë nuk ka shpëtuar ai që e ka lavdëruar veten, apo që është mburrur me të.” Sijer (A’lan En-Nubela’, 4/190)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Lum për jabanxhinjtë! Ata janë njerëz të mirë e përmirësues në mesin e një shumice të keqe. Ata që nuk i dëgjojnë janë më shumë se ata që i dëgjojnë.” (Sahih El-Xhami’, 3816)

• Dijetari Salih El-Fezuan (RahimehUllah) thotë: “Sot, thirrësit drejt devijimit janë më të shumtë sesa thirrësit drejt udhëzimit, andaj nuk duhet të mashtrohemi me ta.” (Sherh Usul El-Iman, 410)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Njerëzit më të poshtëruar janë ata që lidhen për dikë tjetër përveç Allahut.” (Medarixh Es-Salikin, 1/458)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Nuk sjell pasuesi i së kotës ndonjë argument, veçse Kurani ia prish atë dhe e sqaron kotësinë e tij, ashtu siç lexojmë në Kuran: “Sapo ata të të sjellin çfarëdo argumenti, Ne të sjellim të Vërtetën dhe shpjegimin më të mirë.” (El-Furkan, 33) (Mexhmu’u Fetaua ibn Uthejmin)

• Allahu thotë: “O Zoti ynë, dhurona nga bashkëshortet tona dhe trashëgimtarët tanë, ç’është prehje për sytë tanë!” (El-Furkan, 74). Ibn Al-lan (RahimehUllah) thotë: “Allahu i përmendi më përpara bashkëshortet, ngaqë me përmirësimin e tyre përmirësohen edhe pasardhësit.” (Delil El-Falihin, 1/376)

• Hasen El-Basriu (RahimehUllah) thotë: “Vërtet që zemra rrotullohet më shumë sesa pupla në një ditë me erë të fortë (d.m.th. ndryshon).” (Ez-Zuhd, i Ebu Hatim, 370)

• Ibn Muflih El-Hanbelij (RahimehUllah) thotë: “Ndalohet dalja e gruas nga shtëpia e burrit të saj pa lejen e tij, përveçse për ndonjë domosdoshmëri apo obligim fetar.” (El-Adab Esh-Sher’ijje, 3/375)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Të sëmurët e vërtetë janë mëkatarët, edhe nëse kanë trupa të shëndoshë. Ndërsa, të shëndoshët e vërtetë janë ata që i binden Allahut, edhe nëse kanë trupa të sëmurë.” (U’ddetu Es-Sabirin, 85)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) thotë: “Besimi është dy pjesë: njëra është durim, e tjetra falënderim (ndaj Allahut).” (U’ddetu Es-Sabirin, 108)

• Sufjan Eh-Theurij (RahimehUllah) thotë: “Kush e shpeshton përkujtimin e varrit, do ta gjejë atë kopsht prej kopshteve të Xhenetit. Ndërsa, kush tregohet i pakujdesshëm ndaj përkujtimit të tij, do ta gjejë atë gropë prej gropave të zjarrit.” (Et-Tedhkire, e Kurtubiut, 108)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Mëkatet janë plagë. Ndodh që plaga të qëllojë diku ku shkakton vdekjen.” (El-Feuaid, 41)

• E pyetën imam Shafiun (RahimehUllah): “Çfarë e ul burrin më së shumti?” Ai tha: “Të folurit e shumtë, përhapja e fshehtësive dhe besimi ndaj çdokujt.” (El-Intika, 159)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Në xhenet ka gjëra që syri kurrë nuk i ka parë, veshi kurrë nuk i ka dëgjuar dhe që kurrë nuk i ka parafytyruar zemra e ndokujt.” (Muslimi)

• Allahu i Lartësuar thotë: “Ne i shpëtuam ata që i ndalonin të tjerët nga e keqja.” (El-A’raf, 165) Imam ibn S’idij (RahimehUllah) thotë: “Ky është ligji i Allahut ndër robërit e Vet. Kur të zbresë ndëshkimi, prej tij shpëtojnë vetëm ata që kanë urdhëruar për të mirë dhe që kanë ndaluar nga e keqja.” (Tefsir Es-Si’dij, 306)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Vini re! Artikulli i Allahut (që e ka vënë në shitje) është i shtrenjtë! Vini re! Artikulli i Allahut është Xheneti!” (Es-Sahiha, 954)

• Ibn Hazmi (RahimehUllah) thotë: “Mos jep përgjigje rreth fjalëve të dikujt që të përcillen, derisa të bindesh se ai i ka thënë ato.” (El-Ahlak ue Es-Sijer, 29)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) thotë: “Shumica e mëkatarëve e respektojnë ditën e xhuma dhe natën e saj, si dhe besojnë se kush i bën mëkat Allahut në to, Ai ia shpejton dënimin dhe nuk i jep afat. Kjo është një çështje e mirënjohur tek ta, që e dinë nga përvoja.” (Zad El-Me’ad, 1/63)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Dy ujqër të uritur që i lëshohen kopesë së deleve, nuk bëjnë dëm më shumë sesa dëmi që lakmia e njeriut për pasuri dhe pozitë ia shkakton fesë së tij.” (Sahih El-Xhami’)

• Fudajl ibn Ijadi (RahimehUllah) thotë: “Kur të shfaqet përgojimi, largohet vëllazëria për hir të Allahut. Shembulli i juaj do të jetë sikur diçka e lyer me ari e argjend, mirëpo brendësinë e ka nga druri.” (Hiljetu El-Evlija’, 8, 96)

• Hasan ibn A’tijje (RahimehUllah) thotë: “Nuk e ka armiqësuar dikush Zotin e vet me diçka më të rëndë sesa urrejtja ndaj përmendjes së Tij, apo ndaj atij që e përmend Atë.” (El-Uabil Es-Sajjib, 71)

• Imam ibn Bazi (RahimehUllah) thotë: “Është ligj i Allahut që vepron gjithmonë midis robërve të Tij se kush e ndihmon të vërtetën dhe është i qëndrueshëm në të, pastaj përpiqet skajshmërisht në këtë, Ai i jep përfundim të lavdëruar.” (Et-Ta’lik ala El-Istikameh, 19)

• Imam ibn Si’dij (RahimehUllah) thotë: “Kush lë diçka për hir të Allahut, Ai ia zëvendëson me diçka më të mirë. Ndërsa, kush i jep përparësi epshit ndaj bindjes së Zotit, e humb fenë dhe rrjedhimisht edhe dynjanë e tij.” (Tejsir El-Letif El-Mennan, 86)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Disa prej gjeneratave të para të muslimanëve thoshin: “Nëse Allahu ta mundëson t’i lutesh Atij, atëherë prite përgjigjen, sepse Ai thotë: “Zoti juaj ka thënë: “Lutmuni Mua, se do t’ju përgjigjem!” (El-Gafir, 60) (El-Kaul El-Mufid, 2/165)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Gjëja e parë për të cilën llogaritet njeriu (në ditën e Kiametit) është namazi, ndërsa gjëja e parë që gjykohet mes njerëzve janë vrasjet.” (Es-Sahiha, 1748 dhe Sahih El-Xhami’ 2572)

• A’mr ibn Kajs (RahimehUllah) thotë: “Kur të dëgjosh për ndonjë vepër të mirë, atëherë punoje atë qoftë dhe vetëm një herë.” (Hiljetu El-Evlija, 2/155)

• Ebu Hal-lad (RahimehUllah) thotë: “Nëse në mesin e njerëzve ka të atillë që tregohen të shkujdesur ndaj namazit dhe ata nuk i këshillojnë, atëherë dënimi i parë që i godet është pakësimi i riskut.” (Fet’h El-Barij, i ibn Rexhebit, 3/144)

• Dijetari Salih El-Feuzan (hafidhahUllah) thotë: “Njeriu e lut Allahun që ta bëjë të qëndrueshëm në fe, edhe nëse e di të vërtetën, punon sipas saj dhe e beson atë.” (Et-Ta’lik ala Sherhi Es-Sunne, 1/48)

• I thanë imam Abdullah ibn Mubarekut (RahimehUllah): “Na e përmblidh moralin e mirë në një fjalë të vetme!” Ai u tha: “Braktisja e zemërimit.” (Xhamiu El-Ulumi ue El-Hikem, 1/363)

• Imam El-Mundhirij (RahimehUllah) thotë: “Ai që shkruan dije të dobishme, do të ketë shpërblimin për mundin e vet, shpërblimin e atij që e lexon, apo e shkruan, apo punon me të pas tij, derisa të mbetet ai shkrim.” Et-(Tergib ue Et-Terhib, 1/65)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Në zemër ka zjarr e pikëllime të cilat nuk i shuan gjë tjetër përveç kënaqësisë me urdhrin, ndalesën dhe caktimin e Allahut, pastaj durimi në tërë këtë derisa njeriu ta takojë Atë, të Madhërishmin, Madhështorin.” (Medarixh Es-Salikin, 3/121)

• “Tre shokët e të Dërguarit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem): Xherir ibn Abdullah, Handhale dhe A’dij ibn Hatim (radijAllahu ‘anhum) u zhvendosën nga Kufeja (e Irakut) në Kirgizi dhe thanë: “Nuk qëndrojmë në një vend ku fyhet Uthmani (radijAllahu ‘anhu).” (Sijer A’lam En-Nubela, 3/165)

• Imam ibn Xheuzij (RahimehUllah) thotë: “Kam vërejtur se shkak për brengat dhe pikëllimet është largimi nga Allahu i Madhërishëm dhe dhënia pas jetës së kësaj bote. Sa herë që ikën diçka prej saj, vjen pikëllimi për atë humbje.” (Sajd El-Hatir)

• Imam ibn Bazi (RahimehUllah) thotë për gjumin në kohën e namazit të sabahut: “Allahu na ruajt nga një gjë e tillë! Njeriu çohet nga gjumi për nevojat e kësaj bote dhe për t’i kryer detyrimet ndaj krijesave, e nuk çohet për të kryer detyrën ndaj Allahut të Lartësuar.” (Mexhmu’ul-fetaua, 29/179)

• Umer ibn AbdulAzizi (RahimehUllah) thotë: “Sa herë që kam lënë diçka nga kjo botë, Allahu ma ka zëvendësuar në zemër me diçka tjetër më të mirë sesa ajo.” (El-Uera’, ibn Ebi Ed-Dunja, 55)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Ai që e kundërshton të Dërguarin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), patjetër që do ndjekë hamendjen dhe atë që ia ka qejfi.” (Mexhmu’u El-Fetaua, 13/67)

• Mejmun ibn Mehran (RahimehUllah) thotë: “Përmirësimin e zemrës sime e kam gjetur në ndejat me njerëzit e ditur.” (Xhami’u Bejan El-Ilm, 1/107)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Teuhidi e largon rrënjën e shirkut, ndërsa kërkimi i faljes i largon degët e tij. Për këtë arsye, lavdërimi më i mirë është thënia: La ilahe il-lAllah, ndërsa lutja më e mirë është: Estagfirull-llah.” (Mexhmu’u El-Fetaua, 11/697)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Nuk bashkohen ne zemrën e njeriut besimi dhe zilia.” (Et-Ta’lik Er-Regib, 2/167)

• Ibrahim ibn Is’hak (RahimehUllah) thotë: “Njerëzit e mençur të çdo feje janë të një mendimi se kush nuk pajtohet me Caktimin e Allahut, nuk mund të kënaqet me jetën e tij.” (Sijer A’lam En-Nubela’, 13/367)

• Umer ibn Hattabi (radijAllahu ‘anhu) thotë: “Sikur ta dinit se çfarë përmban fjala e ndonjërit prej jush për vëllanë e tij: “Allahu të shpërbleftë me të mira”, do t’ia shpeshtonit atë njëri-tjetrit.” (Musannef Ibn Ebi Shejbe, 1/436)

• Imam ibn S’idij (RahimehUllah) thotë: “Çdo çështje që nga drejtësia kalon në padrejtësi dhe nga përmirësimi në prishje, nuk është pjesë e fesë.” (Tejsir El-Letif El-Mennan, 163)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Alkooli është nëna e fëlliqësive dhe mëkati më i madh. Kush e pi atë, i hedhet nënës, tezes dhe hallës së vet.” (Es-Sahiha, 1853)

• “Kush e shpeshton përkujtimin e vdekjes nderohet me tri gjëra: e shpejton pendimin, zemra i kënaqet me atë që i është caktuar dhe bëhet aktiv në adhurime. E kush e harron vdekjen ndëshkohet me tri gjëra tjera: e vonon pendimin, nuk është i kënaqur me atë që i është caktuar dhe bëhet dembel në adhurime.” (Et-Tedhkire, i Kurtubiut)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Çdo dije fetare që nuk merret nga Kurani, është devijim.” (El-Istikame, 1/21)

• Imam ibn Rexhebi (RahimehUllah) gjatë shpjegimit të porosisë së të Dërguarit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem): “Mos u zemëro!”, thotë: “Kjo tregon se zemërimi përmbledh në vete çdo të keqe, ndërsa ruajtja prej tij përmbledh çdo të mirë.” (Xhami’u El-Ulumi ue El-Hikem, 1/362)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Çdo lëndim (shqetësim) që e godet besimtarin në trup, ia shlyhen veprat e këqija.” (Es-Sahiha, 2274 dhe Sahih El-Xhami’, 5724)

• Dijetari Mukbil El-Uadi’ij (RahimehUllah) thotë: “Sikur të mjaftonte vetëm mendja, Allahu nuk do t’i dërgonte profetët dhe nuk do t’i zbriste librat.” (Ixhabetu Es-Sail, 367-368)

• “Gjuha e njeriut është në shërbim të zemrës.” (U’jun El-Ahbar, 3/168)

• Imam ibn S’idij (RahimehUllah) thotë: “Lutja është armë si për të fortit, ashtu edhe për të dobëtit. Ajo është streha e Profetëve dhe njerëzve të zgjedhur; përmes saj ata kërkojnë largimin e çdo fatkeqësie.” (Mexhmu’u muel-lefatish-shejh, 23/736)

• Dijetari Salih El-Feuzan (hafidhahUllah) thotë: “Magjia largohet me barna të lejuara, me leximin e ajeteve të Kuranit dhe të lutjeve të transmetuara. Vetëm në këtë mënyrë lejohet heqja e magjisë.” (El-Munteka, 2/132)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Prej veprave më të mira është ta gëzosh një besimtar, t’ia lash borxhin, t’i ndihmosh kur është në nevojë dhe t’ia largosh brengën.” (Sahih El-Xhami’, 5897 dhe Es-Sahiha, 2291)

• Imam ibn Xheuzij (RahimehUllah) thotë: “Gjeneratat e para të muslimanëve i angazhonin fëmijët e tyre me mësim përmendsh të Kuranit dhe me dëgjim të haditheve sapo fillonin të rriteshin. Kështu, atyre u zinte vend besimi në zemër qysh në vegjëli.” (Sajd El-Hatir, 491)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Përmendja e Allahut ia largon zemrës çdo frikë të saj. Po ashtu, ajo ka ndikim të çuditshëm në arritjen e sigurisë. Nuk ka gjë më të dobishme sesa përmendja e Allahut për atë që e ka kapluar lemeria (frika).” (El-Uabil Es-Sajjib, 77)

• Imam ibn Bazi (RahimehUllah) thotë: “Duhet të jesh i përkushtuar në përhapjen e dijes fetare me çdo energji dhe fuqi që posedon. Nuk bën që pasuesit e së kotës të jenë më aktiv në përhapjen e kotësive të tyre. Po ashtu duhet të jesh i përkushtuar që t’u sjellësh dobi muslimanëve, në fenë dhe jetën e tyre.” Mexhmu’uEl-Fetaua,6/76.

• Allahu i Lartësuar thotë: “Dhe një prej shenjave të Tij është që prej jush krijoi për ju bashkëshortet tuaja, që të qetësoheni pranë tyre, duke vënë ndërmjet jush dashuri dhe mëshirë. Me të vërtetë, në këtë ka shenja, për njerëzit që mendojnë.” (Er-Rum, 21) Ibn Kethiri (RahimehUllah) shpjegon: “Nuk ka afërsi më të madhe mes dy shpirtrave sesa afërsia mes bashkëshortëve.” (Tefsir ibn Kethir, 3/525)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Nuk është goditur njeriu me ndonjë ndëshkim më të rëndë sesa ngurtësia e zemrës dhe largimi nga Allahu i Lartësuar.” (El-Feuaid, 142)

• “Ndodh që durimi ndaj sprovës të jetë më i mirë për njeriun sesa largimi i saj.” (El-Ifsah, 2/257)

• “Bartja e fjalëve e prish fenë dhe jetën, ajo i ndryshon zemrat, sjell urrejtje, vrasje dhe përçarje.” (Bahru Ed-Dumu’, 129)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Kur njeriu e ndryshon mëkatin me bindje ndaj Allahut, Ai ia ndryshon dënimin me falje dhe poshtërimin me krenari.” (Ed-Da’u ue Ed-Dewa’, 73)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) thotë: “Ashtu siç toka s’ka jetë pa ujë, po ashtu edhe zemra s’ka jetë pa dije.” (Miftah Dar Es-Se’adeh, 1/508)

• Imam Ebu El-A’lije (RahimehUllah) thotë: “Janë dy fjalë për të cilat në ditën e Kiametit do të pyeten të parët dhe të fundit: Çfarë keni adhuruar? Çfarë përgjigje iu dhatë të dërguarve?” (Medarixh Es-Salikin, 1/350)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Sikur njerëzit të dinin se çfarë shpërblimi kanë nëse e falin jacinë dhe sabahun me xhemat, do të vinin në xhami qoftë dhe duke u zvarritur.” (Sahih El-Xhami’, 5340)

• Imam ibn Bazi (RahimehUllah) thotë: “Dijen nuk e arrijnë mendjemëdhenjtë, dembelët dhe ata me ambicie të ulët.” (Mexhmu’u El-Fetaua, 16/208)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Secili prej jush le të ketë zemër falënderuese, gjuhë që e përmend shumë Allahun dhe grua besimtare, e cila e ndihmon në punët e botës tjetër.” (Es-Sahiha, 2176)

• Nga U’kbe bin Amir (radijAllahu ‘anhu) përcillet të ketë thënë: “E takova të Dërguarin e Allahut dhe më tha: “O U’kbe ibn Amir! Mbaji lidhjet me atë që i ndërpret ato me ty, jepi atij që nuk të jep dhe fale atë që të ka bërë padrejtësi!” (Es-Sahiha, 6/859)

• Fudajl ibn Ijadi (RahimehUllah) thotë: “Pasha Allahun! Ty nuk të lejohet ta lëndosh pa të drejtë qenin e as thiun, e si është puna e lëndimit ndaj myslimanit?!” (Sijer A’lam En-Nubela’, 8/427)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kujt i shpeshtohen brengat e pikëllimet, le të shpeshtojë fjalët: “La hawle ue la kuwwete il-la bil-lah (S’ka ndryshim e as fuqi pa ndihmën e Allahut).” (Es-Silsile Es-Sahiha 199)

• Kaloi pranë të Dërguarit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) një xhenaze dhe tha: “I rehatuar dhe të rehatuar prej tij.” Shokët pyetën: “O i Dërguar i Allahut! Çka do të thotë i rehatuar dhe të rehatuar prej tij?” Ai u përgjigj: “Robi besimtar rehatohet nga lodhjet e kësaj bote dhe shqetësimet e saj dhe futet në mëshirën e Allahut. Ndërsa, prej robit mëkatar rehatohen njerëzit, vendet, pemët dhe kafshët.” (Buhariu dhe Muslimi)

• Fudajl ibn Ijadi (RahimehUllah) thotë: “Shenjat e mjerimit janë pesë: turpi i pakët, ngurtësia e zemrës, syri që nuk loton, lakmia ndaj jetës së kësaj bote dhe shpresa e madhe.” (Meuarid Edh-Dham’an)

• Ebu Derda’ (radijAllahu ‘anhu) thotë: “Sikur të mos ishin tri gjëra, të gjithë njerëzit do të përmirësoheshin: epshi që ndiqet, lakmia të cilës i nënshtrohen dhe mburrja e secilit me mendimin e vet.” (Ez-Zuhdu i Ebu Davudit, 221)

• Dijetari Salih El-Feuzan (hafidhahUllah) thotë: “Allahu i ndërron ditët e kësaj bote mes njerëzve, mirëpo përfundimi i lumtur i përket të devotshmëve.” (Sherh hadith inna kunna fi xhahilijjetin ue sherr, f. 17)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “S’ka në këtë botë kënaqësi që i ngjanë kënaqësisë së botës tjetër, përveç kënaqësisë së besimit dhe njohjes së Allahut. Për këtë arsye i Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) i thoshte Bilalit (radijAllahu ‘anhu): “O Bilal! Na qetëso me namaz!” dhe nuk i thoshte: “Na e hiq qafësh atë!” (Mexhmu’u El-Fetaua, 28/31)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) thotë: “Përmendja e Allahut është shërim dhe ilaç për zemrën, ndërsa shkujdesja është sëmundja e saj. Pra, shërimi dhe ilaçi i zemrave të sëmura është te përmendja e Allahut të Lartësuar.” (El-Uabil Es-Sajjib, 71)

• Sufjan Eth-Theurij (RahimehUllah) thotë: “Le të jetë shok i yti ai i cili ta heqë lakminë nga kjo botë dhe të nxitë drejt botës tjetër. Ki kujdes dhe mos u shoqëro me pasuesit e dunjasë, të cilët flasin vetëm rreth saj, sepse ata ta prishin fenë dhe zemrën tënde. Përkujtoje shpesh vdekjen! Shpeshtoje kërkimin e faljes për mëkatet e kaluara dhe lute Allahun të të ruajë në jetën që të ka mbetur! O vëllai im, cilësohu me edukatë dhe moral të mirë!” (Lemm Ed-Durr El-Menthur)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Kur njeriu e hedh veten në sprovë, Allahu e lë nën përkujdesje të vetes. Mirëpo, kush i zbaton urdhrat e Allahut, e pastaj i shfaqet sprova pa dëshirën e tij, atëherë Allahu e ndihmon ndaj saj.” (Ez-Zuhdu uel-Uere’u uel-I’badeh)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Vërtet se në zemër ka ngurtësim të cilin nuk e shkrinë asgjë tjetër, përveç përmendjes së Allahut të Lartësuar. Andaj, njeriu duhet ta kurojë ngurtësinë e zemrës së tij me përmendje të Allahut.” (El-Uabil Es-Sajjib, 71)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kur Allahu ua do të mirën anëtarëve të një shtëpie, fut tek ta butësinë.” (Es-Sahiha, 1219 dhe Sahih El-Xhami’, 303)

• Salih ibn Xhenah Ed-Dimeshkij (RahimehUllah) e porositi djalin e tij: “O djali im! Nëse pas përfundimit të ditës dhe të natës të kanë shpëtuar feja, trupi, pasuria dhe familja, atëherë shpeshtoje falënderimin e Allahut të Lartësuar, sepse sa e sa njerëz në atë ditë kanë mbetur pa fe, sa e sa njerëz kanë mbetur pa pronë, sa e sa njerëzve i është hequr mbulesa e Allahut, sa e sa njerëzve i është thyer kurrizi, ndërkohë që ti ishe në mirëqenie.” (Sijer A’lam En-Nubela’, 3/222)

• Dijetari i madh ibn Si’dij (RahimehUllah) thotë: “Besimi lë ëmbëlsi në zemër, gjë që kur njeriu e gjen, e bën t’i harrojë të gjitha gjërat e dashura të kësaj jete dhe interesat personale.” (Et-Teudih ue El-Bejan, 56)

• Imam Feuzani (hafidhahUllah) thotë: “Nuk merren në konsideratë veprat e shumta dhe as lotët e shumtë, por ajo çfarë merret në konsideratë është rruga në të cilën është njeriu.” (Sherh Fadli El-Islam, 13)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kur njeriu thotë: “Falënderimet e shumta qofshin për Allahun!”, Allahu i Lartësuar thotë: “Shkruani mëshirë të shumtë (Timen) për robin Tim.” (Sahih Et-Tergib, 1578)

• Imam El-Euza’ij (RahimehUllah) thotë: “Në mesin e njerëzve ka të atillë që i dëshirojnë lëvdatat e të tjerëve për ta, mirëpo tek Allahu nuk kanë vlerë as sa krahu i mushkonjës.” (El-Hilje, 8/255)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Vërtet që njeriut i rritet grada në Xhenet, e ai thotë: “O Zoti im! Prej nga më erdhi kjo?” i thuhet atij “Nga kërkimi i faljes që fëmija yt e bëri për ty” (Es-Sahiha, 1598)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Përmendja e Allahut është dritë për njeriun në këtë jetë, dritë për të në varr dhe dritë për të në botën tjetër, që i shkëlqen përpara në urën e Siratit.” (El-Uabil Es-Sajjib, 50)

• Imam Ahmedi (RahimehUllah) thotë: “Dynjaja është vend i punës, ndërkaq jeta tjetër është vend i shpërblimit. Andaj, kush nuk punon këtu, do të pendohet atje.” (Ez-Zuhd, i imam Bejhekiut, 282)

• Imam Sufjan Eth-Theurij (RahimehUllah) thotë: “Nuk di ketë ndonjë adhurim më të mirë sesa t’ua mësosh njerëzve dijen fetare.” (Xhami’u Bejan El-‘Ilmi, 1/211)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Problemi është se disa njerëz tregohen të pakujdesshëm ndaj amanetit me të cilin janë ngarkuar dhe nuk e kanë dert se a i falën fëmijët apo jo, a janë të mirë apo të këqij, a janë në rrugë të drejtë apo të devijuar. Pastaj në pleqëri ndëshkohen nëpërmjet sjelljes së keqe të fëmijëve ndaj tyre, ngaqë nuk e kishin frikë Allahun lidhur me ta, andaj, tani, as ata nuk e kanë frikë Atë lidhur me prindërit e tyre.” (Nurun A’la Ed-Derb, 375)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “E tërë fuqia është në mbështetjen tek Allahu. Ashtu siç thoshin disa prej gjeneratave të para të muslimanëve: “Kush dëshiron të bëhet njeriu më i fuqishëm, le t’i mbështetet tek Allahu.” (Zad El-Me’ad, 2/364)

• Imam ibn El-Xheuzij (RahimehUllah) shkruan: “Do t’ju tregoj për veten time: unë kurrë nuk ngopem nga leximi i librave. Kur të shoh ndonjë libër që nuk e kam parë ndonjëherë, më duket sikur kam gjetur një thesar. Sikur të thosha se i kam lexuar njëzetmijë vëllime, prapëseprapë numri do të ishte më i madh. Mirëpo, unë ende jam duke kërkuar dije.” (Sajd El-Hatir, 440)

• Katade (RahimehUllah) thotë: “Pasha Allahun! Nuk e harron e dikush përmendjen e Allahut, veçse do të bëhet njeri i pavlerë dhe i prishur.” (Igathetu El-Lehfan, 2/984)

• Nga Ebu Hurejre (radijAllahu ‘anhu) përcillet të ketë thënë: “Besimtari është pasqyrë për vëllanë e tij. Andaj, kur sheh në të ndonjë të metë, e përmirëson.” (El-Edeb El-Mufred, 238)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Çdo rrugë të cilën nuk e shoqëron argumenti nga Kurani dhe Suneti, është rrugë e xhehenemit dhe e shejtanit të mallkuar.” (Medarixh Es-Salikin, 2/439)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Mbajtja e lidhjeve farefisnore e shton jetën dhe dhënia e lëmoshës fshehtazi e shuan zemërimin e Zotit.” (Sahih El-Xhami’, 3766 dhe Es-Sahiha, 1908)

• Ibrahim ibn Sufjan (RahimehUllah) thotë: “Kur frika ndaj Allahut zë vend në zemër, i djeg vendndodhjet e epsheve në të dhe e përzë dynjanë prej saj.” (Medarixh Es-Salikin, 1/513)

• Abdullah ibn Mes’udi (radijAllahu ‘anhu) thotë: “Përmendja e Allahut e mbin besimin në zemër ashtu siç e mbin uji bimën. Ndërsa, muzika e mbin dyfytyrësinë në zemër ashtu siç e bën mbin uji bimën.” (Mexhmu’u El-Fetaua, 11/216)

• Imam ibn Bazi (RahimehUllah) thotë: “Prej moraleve madhështore të njerëzve të devotshëm janë: falja e namazit të natës, kërkimi i faljes në kohën e syfyrit (pjesën e fundit të natës) dhe dhënia e lëmoshës ndaj lypësit dhe nevojtarit.” (El-Fetaua, 7/170)

• Allahu i Lartësuar thotë: “Kur dy grupet panë njëri-tjetrin, shokët e Musait thirrën: “Me të vërtetë, na zunë!” Ai tha: “Kurrsesi! Në të vërtetë, me mua është Zoti im. Ai do të ma tregojë rrugën.” (Esh-Shu’ara’, 61-62) Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Kështu është bindja e Profetëve gjatë situatave të rënda e të vështira.” (Sherh Rijad Es-Salihin, 1/338)

• Imam ibn Si’dij (RahimehUllah) thotë: “Kur Allahu është i kënaqur me njeriun, ia pranon veprat e pakta dhe ia shumëfishon ato. Po ashtu ia fal mëkatet e shumta dhe ia shlyen ato.” (Tejsir El-Letif El-Mennan, 48)

• Muavije (radijAllahu ‘anhu) thotë: “Të gjithë njerëzit mund t’i kënaq përveç atij që më ka zili për shkak të ndonjë begatie, sepse atë nuk e kënaq gjë tjetër përveçse largimi i saj (begatisë).” (El-Bidaje ue En-Nihaje, 11/447)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Disa nga gjeneratat e para të muslimanëve thoshin: “Sa e shëmtuar është shkujdesja ndaj përmendjes së Atij (Allahut), i Cili asnjëherë nuk është i shkujdesur ndaj përmendjes tënde.” (El-Uabil Es-Sajjib, 72)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Luteni Allahun duke qenë të bindur se do t’ju përgjigjet! Dijeni se Allahu nuk i përgjigjet lutjes që vjen nga një zemër e shkujdesur dhe e hutuar!” (Sahih El-Xhami’, 245)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Çdokush që i atribuohet Islamit, qoftë me fjalë apo me vepër, e ka për detyrë t’i pasojë shokët e të Dërguarit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dhe t’i marrë ata si shembull.” (Xhami’u El-Mesail, 7/193)

• Imam Ahmedi (RahimehUllah) thotë: “RahimehUllah atë njeri që e flet të vërtetën, që ecë gjurmëve të të parëve, që kapet për Sunetin dhe i merr shembull njerëzit e mirë.” (Tabekat El-Hanabile, 1/36)

• Imam Shafiu (RahimehUllah) thotë: “Kush dëshiron që Allahu t’i caktoj të mira, le të ketë mendim të mirë për njerëzit!” (El-Mexhmu’u Sherhu El-Muhedh-dheb)

• Imam Fudajl ibn Ijad (RahimehUllah) thotë: “Kush e sheh vëllanë e tij në mëkat, pastaj i qesh në fytyrë, le ta dijë se e ka tradhtuar atë.” (El-Muxhalese ue Xhevahiru El-I’lmi, 5/115)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Mbani lidhjet farefisnore qoftë edhe vetëm me selam!” (Es-Sahiha, 4/378)

• Dijetari i madh Salih El-Feuzan (hafidhahUllah) thotë: “Mësoje veten në zbatim të Sunetit, sepse në të ka bereqet!” (Sherh Igathetu El-Lehfan, 1/11)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Kur shpinën e rëndojnë mëkatet, zemra s’mund të shtegtoj drejt Allahut dhe gjymtyrët s’mund të ngrihen për kryerjen e bindjeve ndaj Tij.” (Beda’iu Et-Tefsir, 3/332)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Braktisja e suneteve në formë të vazhdueshme është poshtërim.” Imam Ahmedi (RahimehUllah) u pyet për një njeri që vazhdimisht nuk e fal vitrin dhe tha: “Ai është njeri i keq.” (Der’u Et-Te’arud, 4/133)

• Dijetari i madh Salih El-Feuzan (hafidhahUllah) thotë: “Ditët e sotme janë ditë të sprovave e sherreve, dhe muslimani është bërë sikur delja në mesin e ujqërve që duan ta shqyejnë. Andaj, rrini me bashkësinë e muslimanëve!” (El-Ixhabat El-Muhimme, 190)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Shokët e të Dërguarit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) janë burimi i çdo dije, përmirësimi, udhëzimi dhe mëshire në fenë Islame.” (Minhaxh Es-Sunne, 6/368)

• Hasen El-Basriu (RahimehUllah) thotë: “Pak vepra, mirëpo sipas Sunetit, është më e mirë se shumë vepra, mirëpo në bidat.” (Xhami’u Bejani El-Ilmi ue Fadlihi, 2367)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Çdo betim që bëhet në dikë tjetër përveç Allahut është shirk.” (Es-Sahiha, 2042 dhe Sahih El-Xhami’, 4567)

• Imam ibn Bazi (RahimehUllah) thotë: “Ktheju vetes dhe kontrolloje atë; ndoshta ke mëkate e mosbindje ndaj Allahut, të cilat janë bërë shkak për mospranimin e lutjeve të tua.” (Mexhmu’u El-Fetaua, 5/304)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “I devotshmi i vërtetë është ai që, sa herë i shtohen begatitë e Allahut, i shtohet modestia ndaj të vërtetës dhe krijesave.” (El-Kaul El-Mufid, 385)

• Imam Maliku (RahimehUllah) thotë: “Allahu i Madhërishëm është mbi qiell, ndërsa dija e Tij është në çdo vend; s’ka vend ku nuk është dija e Tij.” (Esh-Sheria’tu i imam Axhurrit, 3/1077, nr. 653)

• Imam Maliku (RahimehUllah) thotë: “Dije se nëse njeriu flet çdo gjë që e dëgjon, bëhen çrregullime të mëdha.” (Sijer A’lam En-Nubela’)

• Imam Shafiu (RahimehUllah) thotë: “Është e urryer që njeriu të thotë: “I Dërguari thotë.” Mirëpo: “I Dërguari sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem thotë”, në mënyrë që ta nderojë dhe respektojë atë.” (Dhemm El-Kelam, 5/169)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Në ditën e Kiametit Allahu thërret: “Ku janë fqinjët e Mi? Ku janë fqinjët e Mi?” Engjëjt thonë: “O Zoti ynë! E kush është ai që i takon të jetë fqinj i Yti?” Allahu thotë: “Ku janë ata që i mbushnin xhamitë?” (Es-Sahiha, 2728)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Nëse vëren se sa herë që lexon Kuran të shtohet besimi, atëherë kjo është shenjë e suksesit.” (Sherh Rijad Es-Salihin, 1/545)

• Përse Allahu e ngjasoi jetën e kësaj bote me ujin?

• Allahu i Lartësuar thotë: “Jepu atyre shembullin e jetës së kësaj bote: ajo është si uji që Ne e lëshojmë nga qielli.” (El-Kehf, 45) Njerëzit e urtë thanë: “Sepse uji nuk qëndron në një vend. Kështu është edhe me jetën e kësaj bote, ajo nuk rri në një gjendje, sepse uji shkon/harxhohet dhe nuk mbetet. Kështu është edhe me këtë jetë, ajo shkon dhe nuk mbetet, sepse askush s’ka mundësi të hyjë në ujë e të mos laget. Kështu është edhe me jetën e kësaj bote, askush nuk shpëton nga sprovat dhe të metat e saj, sepse nëse uji është sa duhet, ai është i dobishëm dhe bën që bimësia të dalë nga toka. E nëse e kalon masën e caktuar, ai bëhet i dëmshëm dhe shkatërrues. Kështu është edhe me jetën e kësaj bote, ajo që të mjafton prej saj është e dobishme, ndërkaq teprica e saj të dëmton.” (El-Xhami’ li Ahkami El-Kuran, i imam Kurtubiut, 13/289)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Nuk e ka kundërshtuar dikush shpalljen me anë të mendjes, veçse Allahu ia ka prishur mendjen, deri në atë mas sa ka folur gjëra me të cilat qeshin njerëzit e mençur.” (Es-Saua’ik El-Mursele, 3/1002)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Lutja drejtuar Allahut është ndër shkaqet më të mëdha për arritjen e synimeve dhe largimin e të këqijave. Njerëzit nga përvoja e tyre e kanë vërejtur se kush nuk e lut Allahun, i lut krijesat e Tij.” (Er-Reddu ala Esh-Shadhilij, 11)

• Ka’b ibn Maliku (radijAllahu ‘anhu) thotë: “Kush e shpeshton përmendjen e Allahut, shpëton nga dyfytyrësia.” (Shu’abul-Iman, 1/415)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Njeriu më kokëtrashë është ai që e humb rrugën në fund të udhëtimit, edhe pse është gati të arrijë tek shtëpia.” (El-Feuaid, 107)

• Abullah ibn Umeri (radijAll-llahu anhu) lutej: “O Allah! Mos ma hiq imanin pasi ma dhurove!” (Sahih ibn Ebi Shejbe, 31513)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Përgojimi bëhet më i rëndë, varësisht prej gjendjes së besimtarit (që përgojohet). Pra, sa më të madh ta ketë besimin, përgojimi i tij bëhet më i rëndë.” (Mexhmu’u El-Fetaua, 28/225)

• Imam Fudajl ibn Ijadi (RahimehUllah) thotë: “Pasha Allahun! Sikur t’i humbje shpresat në krijesa deri në atë masë sa nuk do asgjë prej tyre, Zoti yt do të të jepte çfarëdo që të dëshiroje.” (Xhamiu El-Ulumi uel-Hikem, 197)

• Imam Shafiu (RahimehUllah) thotë: “Bukuria e njeriut është në tri gjëra: Në fshehjen e varfërisë, derisa nga vetëmjaftueshmëria jote njerëzit të mendojnë se je i pasur. Në fshehjen e hidhërimit, derisa njerëzit të mendojnë se je i kënaqur. Në fshehjen e gjendjes së rëndë, derisa njerëzit të mendojnë se je në mirëqenie.” (Menakib Esh-Shafi’ij i imam Bejhekiut, 2/188).

• AbdulHamid ibn AbdulAziz ibn Abdullah ibn Umer bin El-Hattab (RahimehUllah) thotë: “Kush e lë urdhërimin për të mirë prej frikës nga krijesat, i hiqet autoriteti, saqë edhe nëse e urdhëron fëmijën e tij ai tallet me të.” (Sijer A’lam En-Nubela’, 8/376)

• Imam ibn El-Xheuzij (RahimehUllah) shkruan: “Përmende emrin e Atij që, nëse i bindesh, të jep të mira; nëse e falënderon t’i shton të mirat, nëse i shërben, ta përmirëson zemrën!” (Et-Tebsire)

• Imam El-Euzai’ (RahimehUllah) thotë: “Nëse e dëgjon dikë duke folur keq për dikë tjetër, atëherë dije se është duke thënë: “Unë jam më i mirë se ai!” (Xhami’u Bejan El-I’lm 1/769)

• I Dërguari (sal-lAllahu aljehi ue sel-lem) thotë: “Kush i shan shokët e mi, mbi të qoftë mallkimi i Allahut, i engjëjve dhe i gjithë njerëzve.” (Es-Sahiha, 2340)

• Imam ibn Bazi (RahimehUllah) thotë: “Humbja e namazit të sabahut dhe fjetja në kohë të tij është prej harameve më të mëdha dhe prej shenjave të dyfytyrëshave.” (Fetaua ibn Baz, 3/424)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Nëpërmjet dijes, largohet injoranca dhe nëpërmjet durimit, burgoset epshi.” (El-Mustedrek ala Mexhmu’il-Fetaua, 5/127)

• Erdhi një njeri tek i Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dhe i tha: “O i Dërguar i Allahut! Sa herë të fali gabimet e shërbëtorit?” Ai u përgjigj: “Nga shtatëdhjetë herë çdo ditë.” (Sahih Et-Tergib, 2289)

• Imam ibn Kudame (RahimehUllah) thotë: “Gjeneratat e para të muslimanëve e donin atë që ua përkujtonte të metat e tyre. Ndërsa te ne sot, në të shumtën e rasteve, njeriu më i urryer është ai që na i tregon të metat tona.” (Minhaxh El-Kasidin, 196)

• Imam El-Euza’i (RahimehUllah) thotë: “Kush e zgjatë namazin e natës, Allahu ia lehtëson qëndrimin në këmbë në Ditën e Gjykimit.” (Sijer A’lam En-Nubela’, 7/119)

• Imam Halid ibn Ma’dan (RahimehUllah) thotë: “Kur dikujt prej jush t’i hapet ndonjë derë e mirësisë, le të nxitojë drejt saj, sepse ai nuk e di kur do t’i mbyllet ajo.” (Sijer A’lam En-Nubela’)

• Ebu Hajjan Et-Tejmij (RahimehUllah) thotë: “Përpara thuhej: “Njeriu i mençur duhet të kujdeset më shumë për gjuhën e tij sesa për vendin ku i vendos këmbët.” (El-Uera’, i ibn Ebi Ed-Dunja, 77)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) thotë: “Ai i cili nuk ka turp, nuk posedon asgjë nga humanizmi, përveç mishit, gjakut dhe pamjes së jashtme të tyre. Po ashtu, në të s’ka kurrfarë të mire.” (Miftahu Dari Es-Se’ade, 1/277)

• Imam Fudajl ibn Ijad (RahimehUllah) thotë: “Kur t’i bëj mëkat Allahut, këtë e vërej në sjelljen e gomarit tim, shërbëtorit tim, gruas sime, madje edhe miut që e kam në shtëpi.” (El-Bidaje ue En-Nihaje, 10/215)

• Umeri (radijAllahu ‘anhu) thotë: “Mospërfillja ndaj jetës së kësaj bote është rehati për zemrën dhe trupin.” (Ez-Zuhd, i imam ibn Mubarekut, 1/210)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Prej shkaqeve më të mëdha që e shkaktojnë depresionin janë: kur njeriu ia kthen shpinën Allahut të Lartësuar, kur zemra lidhet për dikë tjetër përveç Tij, kur njeriu shkujdeset ndaj përmendjes së Tij dhe kur e do dikë tjetër veç Allahut; sepse kush e do dikë tjetër përveç Allahut, dënohet nëpërmjet tij.” (Zad El-Me’ad, 2/24)

• Imam Ahmedi rahimehullah lutej: “O Allah! Kushdo prej pjesëtarëve të këtij ummeti që nuk është në vërtetën dhe mendon se është në të, ktheje në të vërtetën, në mënyrë që të jetë prej ithtarëve të saj!” (El-Bidaje ue En-Nihaje, 10/329)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Asnjëri prej nesh nuk e di se çfarë i është shkruar. Mirëpo, ne jemi urdhëruar të nxitojmë në arritjen e gjërave që na bëjnë dobi dhe t’i braktisim ato që na dëmtojnë.” (Sherh El-Erbe’in En-Nevevijje)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Shpresoj tek Allahu që agjërimi i ditës së Ashurasë t’i shlyejë mëkatet e vitit të kaluar.” (Muslimi 1162)

• Imam Dhehebiu (RahimehUllah) thotë: “A ka gjë më të shëmtuar sesa një i ri që i shërben Sunetit, ndërkohë që vet nuk vepron me të?!” (Këshillë e tij drejtuar Muhamed ibn Raf’iut, 19)

• Disa nga gjeneratat e para të muslimanëve kanë thënë: “Zemrës që i pakësohen mëkatet, i rrjedhin lotët më shpejt.” (Mexhmu’ Resail ibn Rexheb, 1/262)

• Dijetari i madh Salih Alu Esh-Shejh (hafidhahUllah): “S’ka dyshim që libri është shoku më i mirë, sepse ai nuk mërzitet prej teje, nuk t’i përhapë fshehtësitë dhe të jep e nuk të merr asgjë.”

• Allahu i Lartësuar thotë: “Sigurisht që Ne do t’ju provojmë me frikë dhe uri…” (El-Bekare, 155) Imam Uthejmini (RahimehUllah) shpjegon: “Qëllimi me frikën është humbja e sigurisë. Kjo është më e rëndë se uria, dhe për këtë arsye Allahu e përmendi më përpara.” (Sherh Rijad Es-Salihin, 1/177)

• Imam ibn El-Xheuzij (RahimehUllah) thotë: “Shenjë e mendjes së plotë është ambicia e lartë, ndërkaq ai që kënaqet me pak është i ulët.” (Sijer A’lam En-Nubela’, 4/191)

• Imam Et-Turkumanij El-Hanefij (RahimehUllah) thotë: “Jabanxhillëku nuk është në ndarjen nga familja e atdheu apo udhëtimi prej një vendi në një vend tjetër. Jabanxhi është ai që punon me Sunet e Kuran dhe nuk gjen askënd që t’i ndihmojë në këtë. Kështu, ai bëhet një i huaj e i largët në mesin e njerëzve, mirëpo i afërt me Allahun dhe të Dërguarin e Tij.” (El-Lume’u fi El-Hauadithi ue El-Bide’i, 584)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Nëse nuk e angazhon gjuhën me përmendje të Allahut, atëherë patjetër ajo të angazhon me gjëra të kota dhe me gjëra që të dëmtojnë.” (El-Uabil Es-Sajjib, 82)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Kurdo që të vështirësohen punët, ndërkohë që zemrën e ke të lidhur për Allahun, ato do të të lehtësohen.” (Sherh El-Erbe’in En-Nevevije, 246)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Është rënduar jabanxhillëku i Islamit, janë pakuar dijetarët dhe na kanë mundur mendjelehtët.” (Zad El-Me’ad, 3/443)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Njeri i suksesshëm është ai që i frikohet më shumë e më fort Allahut kur është vetëm sesa me të tjerët.” (Sherh Rijad Es-Salihin, 139)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Zemra e pastër, për shkak të jetës së saj të përsosur, dritës dhe pastërtisë nga ndyrësitë e pisllëqet, nuk mund të ngopet me Kuran.” (Beda’iu Et-Tefsir, 1/320)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Dita më e mirë për njeriun, pa asnjë përjashtim, është dita e kthimit të tij me pendesë tek Allahu.” (Zad El-Me’ad, 3/585)

• Allahu thotë: “Allahu dëshiron që t’jua pranojë pendimet tuaja, por ata që jepen pas epsheve, dëshirojnë që të largoheni krejtësisht nga udha e drejtë.” (En-Nisa’, 27). Shpjegimi: “Dëshirojnë të bëheni sikur ata; të bëni zina (imoralitet) ashtu siç bëjnë ata.” (Tefsir Et-Taberij)

• Imam Fudajl ibn Ijad (RahimehUllah) u pyet: “Çka është modestia?” Ai tha: “Që njeriu t’i nënshtrohet e t’i dorëzohet të vërtetës, si dhe ta pranojë atë (të vërtetën) prej atij që e thotë.” (Medarixh Es-Salikin, 2/243)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Kundërshtimi i shpalljes me anë të mendjes është trashëgimi nga Ebu Murre (Iblisi), ngaqë ai është i pari që kundërshtoi argumentin (urdhrin) fetar me anë të mendjes.” (Es-Sauaik El-Mursele, 3/998)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Vetëm ai që kthehet shpesh me pendesë tek Allahu e ruan namazin e Duhasë. Ai është namazi i atyre që kthehen shpesh me pendesë tek Allahu.” (Sahih El-Xhami’)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “O vëllai im, mos u çudit nëse pasuesit e së mirës etiketohen me llagape të këqija. A nuk e di se profetëve u thoshin magjistarë e të çmendur?” (Lika’ El-Bab El-Meftuh)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) thotë: “Atij që Allahu e ka krijuar për Xhenet dhuratat vazhdimisht i vijnë nga gjërat që i urren.”

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Jeta e kësaj bote është më e pavlerë tek Allahu sesa krahu i mushkonjës. Për këtë arsye kur njeriu i fal dy rekatet e sabahut, kjo është më e mirë se dynjaja dhe çfarë ka në të, prej se është krijuar e derisa të shkatërrohet. Sa kohë marrin këto dy rekate? Pesë minuta së bashku me abdes. Pesë minuta janë më të vlefshme se tërë dynjaja, prej fillimit të saj e deri në fund. Atëherë, dynjaja nuk paska kurrfarë vlere tek Allahu i Madhërishëm.” (Sherh El-Kafije Esh-Shafije, 4/268)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Zemra është krijuar për ta përmendur Allahun e Patëmeta.” (Mexhmu’u El-Fetaua, 9/312)

• Suvejd ibn Se’id (RahimehUllah) tregon: “Gjersa isha në Mekë e pashë Abdullah ibn Mubarekun (RahimehUllah) sesi shkoi tek pusi i zemzemit dhe nxori ujë prej tij, pastaj u kthye kah Qabeja dhe tha: “O Allah! Ibn Ebu El-Meval na ka treguar nga Muhamed ibn El-Munkedir, e ky nga Xhabiri se Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Uji i zemzemit shërben për atë qëllim për të cilin pihet.” Ja pra, unë po e pi për etjen e ditës së Kiametit.” Pastaj e piu.” (Tarih Bagdad, 10/160)

• Imam Ez-Zuhrij (RahimehUllah) e agjëronte ditën e Ashurasë edhe kur ishte në udhëtim. Disa i thanë: “E agjëron Ashuren kur je në udhëtim, kurse e prish agjërimin e Ramazanit?!” Ai tha: “Ditët e paagjëruara të Ramazanit mund të kompensohen, ndërsa Ashura ikën.” (Shu’ab El-Iman, 5/335)

• I Dërguari i Allahut (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Shembulli i shtëpisë në të cilën përmendet Allahu dhe i shtëpisë në të cilën nuk përmendet Ai, është sikur shembulli i të gjallit dhe të vdekurit.” (Sahih Muslim, 779)

• Përcillet se Abdullah ibn Mes’udi (RahimehUllah) e pa një njeri duke qeshur gjatë varrimit dhe i tha: “Po qesh gjatë varrimit? Kurrë më s’do të të flas!” (Ez-Zuhd i imam Ahmedit, 888)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Kur njeriun e nxitë vetja për kryerjen e mëkatit, mirëpo ai e urren, e largon nga vetja dhe e lë për hir të Allahut, atëherë atij i shtohet përmirësimi, mirësia dhe devotshmëria.” (Mexhmu’u El-Fetaua, 10/767)

• Iblisi tha: “Unë jam më i mirë se ai (Ademi). Mua më krijove nga zjarri, kurse atë e krijove nga balta.” (El-A’raf, 12). Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Këtë kundërshtim djallëzor e trashëguan edhe pasuesit e tij, duke i dhënë përparësi origjinës dhe prejardhjes ndaj besimit dhe devotshmërisë.” (Es-Sauaik El-Mursele, 3/1003)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Sa më shumë të forcohet teuhidi në zemrën e njeriut, po aq i forcohet atij edhe besimi, qetësia, mbështetja në Allahun dhe bindja në Të.” (Mexhmu’u El-Fetaua, 28/35)

• Imam Albani (RahimehUllah) thotë: “Mos u bëj prej atyre që mashtrohen me shumicën, nëse ajo është në të kundërtën e Sunetit.” (Es-Silsile Es-Sahiha, 1/390)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Ndryshku (prishja) e zemrës vjen nga dy gjëra: nga shkujdesja dhe mëkati. Nddërsa pastrimi i saj bëhet me dy tjera: me kërkim të faljes dhe përmendje të Allahut.” (El-Uabil Es-Sajjib, 40)

• Ibn Kajjmi (RahimehUllah) shkruan: “Allahu ka bërë shkak për çdo gjë dhe ka bërë që shkak për dashurinë e Tij të jetë dhikri i vazhdueshëm. Andaj, kush dëshiron të arrijë dashurinë e Allahut të Madhërishëm, le ta përmendë vazhdimisht Atë.” (El-Uabil Es-Sajjib, 43)

• Dijetari i madh ibn Baz (RahimehUllah) thotë: “Njeriu e ka për detyrë të mësojë për fe dhe të durojë në kërkimin e dijes, në mënyrë që njohuritë t’i ketë të ngritura mbi argumente dhe ta njohë fenë e Allahut për të cilën u krijua.” (Sherh Thelatheti El-Usul, 11)

• Allahu thotë: “Thuaj: “Kjo është rruga ime: të ftoj drejt Allahut me dituri të plotë.” (Jusuf, 108) Imam ibn Baz (RahimehUllah) thotë: “Patjetër duhet të kesh dije. Dija është obligim. Ki kujdes dhe mos i thirr njerëzit në fe pa pasur dije, ki kujdes dhe mos flit për gjëra që nuk i di. Injoranti rrënon dhe nuk ndërton, prish dhe nuk rregullon. Andaj, o rob i Allahut, ki frikë Atë! Ki kujdes dhe mos fol për Allahun pa dije!” (alifta.net)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Të gjithë imamët e fesë janë të një mendjeje se nuk lejohet ndërtimi i xhamisë mbi varr, sepse i Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Ata që ishin para jush i bënin varret xhami. Vini re! Ju mos i bëni varret xhamia, sepse unë ju ndaloj nga një gjë e tillë!” Po ashtu, ata janë të një mendjeje se nuk lejohet varrosja e të vdekurit brenda në xhami. E, nëse xhamia është ndërtuar më përpara, atëherë varri duhet të hiqet ose nëpërmjet rrafshimit, ose largohen mbetjet e kufomës nëse varri është i ri. E nëse xhamia është ndërtuar pas varrit, atëherë ose rrënohet xhamia, ose rrënohet pamja e varrit, ngaqë nuk lejohet falja e namazit në xhaminë e ndërtuar mbi varr, qoftë ai i obligueshëm, apo vullnetar.” (Mexhmu’u El-Fetaua, 22/194-195)

• Imam ibn Bazi (RahimehUllah) thotë: “Nëse njeriu nuk prezanton nëpër ligjërata fetare, nëse nuk i dëgjon hytbet dhe nuk i kushton vëmendje fjalëve të dijetarëve, atëherë i shtohet shkujdesja dhe ndodh që edhe i ngurtësohet zemra derisa t’i vuloset, dhe kështu bëhet nga të shkujdesurit.” (Mexhmu’u El-Fetaua, 12/324)

• Muaji Muharrem është prej muajve të shenjtë, pozitën e të cilëve Allahu e ngriti lartë. Andaj, besimtari duhet të respektojë dhe madhërojë atë që Zoti e tij e bëri të respektueshëm e të madhëruar. Është e pëlqyeshme që gjatë këtij muaji të shpeshtohet agjërimi. I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Agjërimi më i mirë pas Ramazanit është agjërimi i muajit të Allahut, Muharrem.” (Muslimi, 1163) Agjërimi është një adhurim madhështor dhe shkak për të hyrë në Xhenet, andaj bëhu prej atyre që agjërojnë në këtë muaj.

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Shpeshtojini salavatet për mua në ditën e xhumah, sepse kush më dërgon më së shumti salavate, do të jetë më së afërti me mua në ditën e Kiametit.” (Sahih Et-Tergib, 1673)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Dita më e mirë në të cilën lindë dielli është dita e xhumah; në të është krijuar Ademi, në të është futur në Xhenet dhe në të është nxjerr prej tij. Kiameti nuk do të ndodh në ndonjë ditë tjetër, përveçse në ditën e xhumasë.” (Muslimi)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Në ditën e xhumah, pas ikindisë e deri në perëndimin e Diellit, kërkojeni momentin në të cilin shpresohet pranimi i lutjeve!” (Sahih Et-Tirmidhij, 489)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Mos mendo se vetja jote është ajo që të shtyu drejt kryerjes së punëve të mira, mirëpo ti je një rob të cilin Allahu e deshi. Andaj, mos e humb këtë dashuri, se pastaj Ai të harron ty.” (Uddetu Es-Sabirin, 304)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Kur njeriu është më larg teuhidit dhe sunetit, është më afër shirkut, bidatit dhe shpifjes.” (El-Iktida’, 281)

• Imam AbduRrahman El-Mehdij (RahimehUllah) thotë: “Njeriu le të ruhet nga morali i ulët, ashtu siç ruhet nga haramet, sepse bujaria (morali i mirë) është prej fesë.” (Mekarim El-Ahlak, i ibn Ebi Ed-Dunja)

• Një njeri i tha imam Ahmedit: “Më këshillo!” Ai ia ktheu: “Respektoji urdhrat e Allahut kudo që të jesh, Ai të ngrit dhe të bën krenar!” (El-Adab Esh-Sher’ijjeh, i bin Muflih, 2/108)

• Dijetari i madh Salih El-Feuzan (hafidhahUllah) thotë: “Pikërisht besimi i dobët është sëmundja reale që duhet të kurohet përmes njohjes së teuhidit dhe besimit të saktë.” (Akidetu Et-Teuhid, 22)

• Umeri (radijAllahu ‘anhu) thotë: “Vërtet, ne (arabët) ishim populli më i nënçmuar, mirëpo Allahu na ngriti e na bëri krenar me Islam. Andaj, nëse kërkojmë krenari diku tjetër përveç Islamit, Allahu do të na poshtërojë.” (Es-Silsile Es-Sahiha, 1/117)

• Disa njerëz kur të dëgjojnë se dikush është sëmurë thonë: “Pasha Allahun, ai nuk e meriton këtë!” Imam ibn Bazi (RahimehUllah) përgjigjet: “Kjo thënie nuk lejohet, sepse është kundërshtim ndaj Allahut të patëmetë.” (Fetaua ibn Baz, 8/421)

• Imam Ahmedi (RahimehUllah) thotë: “Durimi ndaj varfërisë është një gradë të cilën e arrijnë vetëm njerëzit e mëdhenj.” (El-Bidaje ue En-Nihaje, 14/396)

• E pyetën Abdullah ibn Umerin (radijAll-llahu anhu): “A qeshnin sahabët (shokët e të Dërguarit sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem)?” “Po” – tha ai. “Mirëpo besimi në zemrat e tyre ishte sa malet.” Xhami’u El-Ulumi uel-(Hikem, i ibn Rexhebit, 66)

• Allahu i Lartësuar thotë: “Jemi Ne ata që ua ndajmë njerëzve mjetet e jetesës në këtë botë.” Ez-Zuhruf, 32. Njëri prej selefëve tha: “Mendova thellë rreth këtij ajeti dhe pasi që u binda se ndarja e riskut vjen vetëm prej Allahut, kurrë më nuk e pata zili askënd.”

• Nëse dëshiron të dish gjendjen tënde në varr.

Ibën Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Gjendja e njeriut në varr është e njëjtë me gjendjen e zemrës në gjoksin e tij, për nga aspekti i kënaqësisë e dënimit, si dhe burgosjes e lirimit. Andaj, nëse dëshiron të dish sesi do të jetë gjendja jote në varr, atëherë shikoje zemrën tënde. Nëse zemra jote është e mbushur me lumturi, qetësi dhe pastërti, atëherë – me lejen e Allahut – kjo do të jetë gjendja jote edhe në varr, e gjithashtu edhe anasjelltas. Kësisoj, sheh sesi njeriu më i qetë është që ai që nuk i ndahet bindjes ndaj Allahut, moralit të mirë dhe zemërgjerësisë. Pra, imani i largon brengat dhe pikëllimet; ai është prehje e syve për njësuesit e Allahut dhe ngushëllim për adhuruesit e zellshëm. Kush nuk i ndahet tesbihut (subhanAllah), i hapet lumturia. Kush nuk i ndahet hamdit (elhamdulilah), mirësitë i vijnë njëra pas tjetrës. Kush nuk i ndahet kërkimit të faljes, i hapen dyert e mbyllura.” (Ed-Da’u ued-Deu’a, 187, 188)

• Imam Abdullah ibën El-Mubarek (RahimehUllah) thotë: “Edukata gati i ka përfshirë dy të tretat e fesë.” (Sifetus-Safue i ibën Xheuziut, 4/145). Shejh AbduRrezzak El-Bedr (hafidhahUllah) shpjegon: “Edukata e gëzon këtë pozitë në fe, sepse është një moral i lartë që e nxitë poseduesin e saj në fjalë dhe vepra të lavdërueshme. Nuk ka asgjë që i sjellë të mirat dhe i largon të këqijat sikurse edukata. Edukata e orienton poseduesin e saj drejt çdo vlere e mirësie dhe e pengon atë nga çdo ligësi dhe e keqe. Edukata është shenjë që tregon për shpëtimin/suksesin dhe lumturinë e njeriut në këtë jetë dhe në tjetrën.”

• Dijetari El-A’mesh (v. 148 H. RahimehUllah) tregon: “Në kohën tonë, gjatë varrimit të xhenazes nuk mund të dallonim ata të cilët duhet të ngushëlloheshin, për shkak të numrit të madh të atyre që qanin. Mos mendo se ata qanin për të vdekurin, por për vetët e tyre.” (El-‘Akibetu fi dhikril-meuti uel-ahireti, El-Ishbilij, fq. 154)

• Ebu Bekër Ahmed ibën Muhamed El-Meruedhij (RahimehUllah) tregon: “E pyeta Ebu Abdullahin (dmth imam Ahmedin): “Një njeri u pendua dhe tha: “Kurrë më nuk kthehem në harame edhe nëse shpina më fshikullohet me kamxhik, mirëpo nuk e braktis shikimin në gjëra të ndaluara.” Imam Ahmedi ma ktheu: “Çfarë pendimi është ky?!” (Kitabul-Uera’i i imam Ahmedit)

• Ibën Tejmijje (RahimehUllah) thotë: “S’kam parë diçka që e ushqen mendjen e shpirtin, që e ruan trupin dhe që e siguron lumturinë, më shumë sesa leximi e meditimi i vazhdueshëm rreth librit të Allahut (Kuranit).” (Mexhmu’u El-Fetaua 7/493)

• Imam ibën Kajjimi (RahimehUllah) tregon: “Hoxha i Islamit, ibën Tejmije (RahimehUllah) thoshte: “Kush dëshiron lumturinë e përhershme, atëherë të mos i ndahet robërisë ndaj Allahut.” (Medarixhus-Salikin, 1/429)

• Allahu i Lartësuar thotë: “Unë jam afër…” (El-Bekare, 186). Një fjali shumë e shkurtë, por që të jep ndjesinë e sigurisë. Andaj, mos u largo nga Ai që është afër dhe lute çfarë të duash, sepse ai ka premtuar se do të të përgjigjet: “…i përgjigjem lutjeve të lutësit, kur ai më lutet Mua.”

• Ulja e shikimit është një adhurim që nuk e prek dyfaqësia. Vetëm i Gjithëdijshmi dhe i Mirinformuari e di se kush e ul shikimin nga madhërimi për Të dhe nga frika ndaj Tij që të bie në diçka që e zemëron Atë. Ky është sekreti… pastërtia e zemrës së besimtarit. Ky është sekreti mes të devotshmëve dhe Zotit të tyre.

• Te njerëzit ai shihej vetëm si një djalosh: “Dëgjuam një djalosh që i përgojonte (idhujt), quhej Ibrahim.” (El-Enbija, 60) Mirëpo, tek Allahu: “Me të vërtetë, Ibrahimi ka qenë ummet (popull në vete/prijës shembullor (me të gjitha virtytet e mira).” (En-Nahl, 120)

• Dijetari i madh AbduRrahman ibn Nasir Es-Si’dij (RahimehUllah) shkruan: “Shenjë se mëshira ekziston në zemrën e njeriut është kur ai do që e mira t’u arrijë të gjitha krijesave në përgjithësi, dhe besimtarëve në veçanti.” (Behxhetu kulubil ebrar, 238)

• Ibën Tejmijje (RahimehUllah) thotë: “Bazat e virtyteve janë: dija, feja, trimëria dhe bujaria.” (Minhaxhu Es-Sunneh, 6/379)

• Ibn Temije (RahimehUllah) thotë: “Përzierja mes gjinive shkakton fitne (sprova, trazira). Pra, kur meshkujt përzihen me femra, kjo është sikur zjarri kur përzihet me drunj.” (El-Istikame, 1/361)

• Allahu thotë: “A e ke parë ti atë që epshin e vet e ka marrë për zot? A do t’i bëhesh mbrojtës atij?” (El-Furkan, 43). Dijetari i madh Salih El-Feuzan (hafidhahUllah) thotë: “Shirku nuk kufizohet vetëm në adhurimin e statujave dhe idhujve. Përkundrazi, ekziston një gjë tjetër, e që është epshi. Ndodh që njeriu nuk adhuron idhujt, apo drunjtë, apo gurët, apo varret, mirëpo e pason epshin. Pra, ky njeri është rob i epshit të vet. Andaj, njeriu duhet të ketë kujdes dhe të pasojë vetëm atë që është në përputhje me Kuranin dhe Sunetin.” (Sherh Es-Sunne, i Berbeharit, 1/71)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Nëse dëshironi t’ju dojë Allahu dhe i Dërguari i Tij, atëherë gjithmonë cilësohuni me këto tri veti: flitni të vërtetën, ruani amanetet dhe silluni mirë me fqinjin.” (Es-Silsile Es-Sahiha, 2998)

• Imam Ed-Dahhak (RahimehUllah) thotë: “S’ka dikush që e mëson Kuranin, pastaj e harron atë, veçse për shkak të ndonjë mëkati që e ka bërë, sepse Allahu i Lartësuar thotë: “Çfarëdo fatkeqësie që ju godet, është si pasojë e asaj që keni bërë vetë; por Ai fal shumë.” (Esh-Shura, 30). “Dhe harrimi i Kuranit është prej fatkeqësive më të mëdha.” (Ez-Zuhd, i imam ibn Mubarekut, 1/28)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Brengat, pikëllimet dhe mërzitë vijnë nga dy drejtime: a) lakmia ndaj jetës së kësaj bote dhe përkushtimi në arritjen e saj dhe b) shkujdesja në kryerjen e veprave të mira dhe bindjeve.” (I’detu Es-Sabirin, 317)

• Nga Ebu Katade El-Ensarij (radijAllahu ‘anhu) përcillet se i Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Ëndrrat e mira janë prej Allahut, kurse ëndrrat e këqija janë prej shejtanit. Andaj, nëse dikush sheh në ëndërr diçka që e urren, le të pështyjë lehtë tri herë (në anën e majtë) në momentin që i del gjumi dhe le të kërkojë mbrojtjen e Allahut nga e keqja e saj! Në këtë mënyrë, ajo s’do t’i bëjë dëm asgjë.” Ebu Seleme tha: “Më përpara shihja ëndrra që më rëndonin më shumë se mali. Mirëpo, pasi që e dëgjova këtë hadith, nuk u kushtoja më vëmendjen.” (Buhariu, 5747)

• Ibn Kajjmi (RahimehUllah) shkruan: “Sikur dija fetare të kishte pamje, do të ishte më e bukur se dielli e hëna.” (Reudatu El-Muhibbin, 201)

• “Durimi (sabr) në kuptimin gjuhësor është përmbajtja. Ndërsa në kuptimin fetar është përmbajtja e vetes në tri gjëra: Në kryerjen e veprave të mira, në largimin nga haramet dhe gjatë caktimeve të dhembshme të Allahut.” (Sherh Rijad Es-Salihin, imam Uthejmini, 1/85).

• Tri shenjat e dyfaqësisë (rija-së):

“Ai që i kryen veprat e mira për sy të njerëzve dallohet me tri shenja: Kur është vet e kap dembelia, Kur është në mesin e njerëzve bëhet aktiv, Kur njerëzit e lavdërojnë i shton veprat e mira, ndërsa kur e qortojnë, i pakëson ato.” (Ez-Zeuaxhir a’n iktiraf El-Kebair)

• Dijetari i madh Salih El-Feuzan (hafidhahUllah) thotë: “Nëse je i armatosur me dijen e Kuranit dhe Sunetit, kurrë nuk do të mposhtesh. Mirëpo nëse nuk ke dije, atëherë të rrëzon dyshimi i parë që të del përpara.” (Sherhu En-Nunije, 1/176).

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) u pyet: “Cili është njeriu më i mirë?” u përgjigj ai: “Lum për atë që i zgjatet jeta dhe bën vepra të mira!” Një tjetër e pyeti: “E cila vepër është më e mira?” ia ktheu “Të ndahesh nga kjo botë me gjuhë të lagur nga përmendja e Allahut.” (Es-Silsile Es-Sahiha, 4/452)

• Imam ibn Hibbani (RahimehUllah) shkruan: “Njeriu i mençur e ka për detyrë t’i përfitoj zemrat e të tjerëve duke bërë shaka të lavdëruar (lejuar) dhe duke lënë mënjanë fytyrën e vrenjtur.” (Reudatu El-Ukala’, 76)

• Imam ibn Rexhebi (RahimehUllah) shkruan: “Lëmosha më e mirë është ta mësosh atë që nuk di dhe ta kthjellosh atë që e ka kapluar pakujdesia.” (Mexhmu’u Er-Resail, 1/186)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Zemrat e sinqerta dhe lutjet e mira janë ushtri që nuk mposhten dhe nuk poshtërohen.” (Mexhmu’ul-Fetaua, 28/644)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Nuk është fall nëse dikush tregon për gjëra që arrihen nëpërmjet kalkulimeve, për shembull: sikur ai që tregon për kohën e eklipsit të diellit apo hënës.” (El-Kaul El-Mufid)

• El-Firjebi (RahimehUllah) tregon: “Buhariu më diktoi shumë hadithe dhe kur u frikua se do të më kapte monotonia tha: “Mos u mërzit, sepse pasuesit e së kotës janë në kotësitë e tyre, kurse ti je me Profetin (sal-lAllahu aljehi ue sel-lem) dhe me shokët e tij!” (Sijer A’lam En-Nubela’, 12/445)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kush e lë namazin e xhumasë tri herë pa e falur nga shkujdesja, Allahu ia vulos zemrën.” (Hasen Sahih. Et-Ta’likat El-Hisan ala Sahih ibn Hibban, 2775)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Shpeshtojini salavatet për mua në natën e xhumasë dhe në ditën e saj!” (Es-Silsilse Es-Sahiha, 1407, Sahih El-Xhami’, 776)

• “Mufeddal ibn Fedale (RahimehUllah) pasi që e falte ikindinë në ditën e xhuma, vetmohej në një qosh të xhamisë dhe lutej derisa perëndonte dielli.” (Ahbar El-Kudah).

• Dijetari i madh Salih El-Fezuan (hafidhahUllah) thotë: “Ne e kemi për detyrë ta sqarojmë të vërtetën nga e kota, pastaj kushdo le të pajtohet dhe kushdo le të hidhërohet.” (El-Exhuibetu El-Mufide, pyetja nr. 101)

• Imam ibn Hibbani (RahimehUllah) shkruan: “Kush nuk ka preokupim tjetër përveç se si të kënaqë barkun dhe organin e tij, renditet në mesin e kafshëve.” (Reudatu El-U’kala’, 349)

• Imam El-Muzenij (RahimehUllah) thotë: “Kush mëkaton duke qeshur, do të hyjë në zjarr duke qarë.” (Hiljetu El-Evlija, 2/229)

• Allahu i Lartësuar thotë për munafikët (dyfytyrëshit): “Kur i shihni ata, trupat e tyre ju mahnitin e, nëse flasin, ju i dëgjoni fjalët e tyre.” (El-Munafikun, 4). Ibn Kethiri (RahimehUllah) shpjegon: “Kishin pamje të bukura dhe flisnin bukur e rrjedhshëm.” (Tefsiri i ibn Kethirit, 8/126)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Shumica e mëkateve të njeriut janë në gjuhën (të folurit) e tij.” (Es-Silsile Es-Sahiha, 534, Sahih El-Xhami’, 1201)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kujt i ikën namazi i ikindisë është sikur t’i jenë rrëmbyer familja dhe tërë pasuria.” (Sahih Muslim, 626)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Në shumicën e rasteve shejtani e mposht njeriun gjatë hidhërimit dhe epshit; pikërisht aty e bën pre të tij.” (Medarixh Es-Salikin, 2/202).

• Studim shkencor në Universitetin e Oksfordit

Dy hulumtues pranë Universitetit të Oksfordit, profesor Justin Barett dhe profesor Roger Trigg, bën një studim shkencor rreth rrënjëve të besimit te fëmijët. Studimi u zhvillua në bashkëpunim me 57 hulumtues nga njëzetë vende të globit dhe kushtoi 1.9 milion sterlina britanike. Rezultati i këtij studimi ishte: “Fëmijët janë të krijuar në atë mënyrë që të besojnë Zotin dhe jetën pas vdekjes.” Më tej, profesor Justin Barett shkroi një libër shkencor në 320 faqe rreth kësaj teme dhe e titulloi: “Born Believers: “The Science of Children’s Religious Belief.” Ndërkohë që muslimanët e kanë ditur këtë para 1400 viteve, kur ai që e flet vetëm të vërtetën, Muhamedi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “Çdo fëmijë lind në besim të pastër.” (Mutetfekun alejhi) [www. sciencedaily.com/releases , www.yaqeen.net]

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Prej shenjave të Kiametit janë:

- kur të largohet dija,

- kur të shfaqet injoranca,

- kur të përhapet zinaja (imoraliteti),

- kur të pihet alkooli,

- kur të pakësohen burrat

- dhe të mbesin femrat, derisa për 50 prej tyre kujdeset 1 burrë i vetëm.” (Muhtesar Sahih Muslim, 1856)

• Ebu Ed-Derda (radijAllahu ‘anhu) thotë: “Ata që vazhdimisht i kanë gjuhët e njoma me përmendjen e Allahut, do të hyjnë në Xhenet duke qeshur.” (Musannef ibn Ebi Shejbe, 7/179. Ibn Haxheri e ka vlerësuar zinxhirin e tij si hasen (të mirë) në “En-Netaixh”, 1/95)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Ndryshimet e zemrës janë të shpejta dhe të çuditshme. Ndodh që zemra të kalojë nga mosbesimi në besim dhe nga besimi në mosbesim, brenda një çasti. Allahu na forcoftë! Ndryshimi i zemrës është në varësi të gjërave që e rrethojnë njeriun; gjëja që më së shumti e ndryshon dhe e prish atë është dashuria ndaj jetës së kësaj bote. Pra, dashuria ndaj jetës së kësaj bote është një sëmundje. Çudi me ne sesi lidhemi për të, edhe pse e dimë se është vetëm një kënaqësi e rreme dhe se nëse një ditë gëzohemi, në tjetrën pikëllohemi.” (Tefsir Sureti El-Hadid, 1/373)

• Imam ibn Baz (RahimehUllah) thotë: “Njeriu i mençur e ka për detyrë që vazhdimisht të ruhet nga dënimi e zemërimi i Allahut dhe ta llogarisë veten.” (Mexhmu’u El-Fetaua, 13/58)

• “Kujdes nga bartja e fjalëve, sepse ajo është më e mprehtë se shpata.” (Reudatu El-Ukala’, 176)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Mëkatet e pakësojnë besimin e njeriut. Nëse ai pendohet prej tyre, Allahu e do dhe ndodh që gradat e tij të rriten për shkak të pendimit.” (Emradu El-Kulub ue Shifa’uha, 57).

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kush e bojkoton vëllanë e tij besimtar një vit është sikur ta vriste atë.” (Es-Sahiha, 928)

• Imam Ibrahim En-Neha’ij (RahimehUllah) thotë: “Mjafton si shenjë e dyfytyrësisë për njeriun kur është fqinj i xhamisë dhe nuk shihet në të.” (Fet’h El-Barij, ibn Rexheb, 5/458)

• “Mos u friko nga vdekja, por nga jeta e vdekur!”

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Feja Islame qëndron mbi dy baza: realizimin e dëshmisë se s’ka të adhuruar tjetër të vërtetë përveç Allahut dhe se Muhamedi sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem është i dërguar i Tij.” (Mexhmu’u El-Fetaua, 1/310)

• Imam Shafiu (RahimehUllah) shkruan: “Ajo që është haram në fe, nuk bëhet hallall me kalimin e kohës.” (El-Ummu, 4/7)

• Dijetari Salih El-Feuzan (hafidhahUllah) thotë: “Nëse mendjet e disa njerëzve s’mund ta kuptojnë Islamin, atëherë e meta nuk është tek Islami, por te botëkuptimi i tyre ndaj Islamit, sepse feja është e përsosur dhe përfshinë çdo dobi e interes për njerëzit, derisa të ndodhë Kiameti.” (Sherh Risaleti Fadli El-Islam, 50)

• Dijetari Salih El-Feuzan (hafidhahUllah) thotë: “Ndodh që dënimi i varrit t’i ndërpritet besimtarit të vdekur mëkatar (nëse është duke u dënuar), për shkak të lutjes apo lëmoshës së dhënë për të.” (Sherh El-Akide El-Uasitijje, 144)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Sikur ta dinin njerëzit se çfarë përmban leximi i Kuranit me meditim, do të angazhoheshin vetëm me të dhe do të linin çdo gjë tjetër.” (Miftah Dar Es-Se’adeh, 1/187)

• Brezat e parë të muslimanëve kur ishin të sëmurë luteshin: “O Allah! Pakësoma dhimbjen e jo shpërblimin!” (Mexhmu’u Resail ibn Rexheb, 3/35)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Gjatë qëndrimit tim në Mekë më shfaqeshin sëmundje të ndryshme dhe nuk gjeja mjek e as ilaç. Kështu që e kuroja veten nëpërmjet leximit të sures El-Fatiha dhe menjëherë e vëreja ndikimin e saj të çuditshëm.” (El-Xheuab El-Kafij, 13)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Jeta në këtë botë është disa ditë të shkurtra, pastaj vjen momenti për t’u larguar dhe përfundon koha e veprimit, e fillon koha e shpërblimit apo e dënimit. Mirëpo ti duro vazhdimisht, në mënyrë që të arrish shpërblimin e duruesve.” (Sherh Esh-Shafije, 4/459)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan rreth edukimi të fëmijëve: “Kur fëmijët fillojnë të flasin, prindërit duhet t’ua diktojnë dëshminë “la ilahe il-lAllah, Muhammedun resulull-llah.” Gjëja e parë që e dëgjojnë le të jetë njohja e Allahut e teuhidi (njësimi) i Tij dhe se Ai është lart mbi Arsh (Fron), i sheh ata dhe i dëgjon fjalët e tyre.” (Tuhfetu El-Meudud, 231)

• “Flit fjalë të mira dhe takoji njerëzit me fytyrë të qeshur, do të jesh më i dashur tek ta se ai që u jep dhurata.” (Ez-Zuhd, ibn Mubarek)

• Imam Ibn Baz (RahimehUllah) thotë: “Kur Allahu e begaton me pasuri muslimanin, ai e ka për detyrë të kujtojë vëllanë e tij të varfër besimtar dhe ta ndihmojë prej pasurisë së vet, në mënyrë që të përballojë vështirësitë e jetës. Po ashtu, ai duhet të japë edhe pjesën e obligueshme të pasurisë (zekatin).” (Mexhmu’u El-Fetaua, 2/161)

• Ibn Xheuzij (RahimehUllah) shkruan: “Njeriu më i mençur është ai që bën vepra të mira dhe frikohet se nuk do t’i pranohen, ndërsa njeriu më kokëtrashë është ai që bën vepra të këqija dhe ndihet i sigurt nga dënimi i Allahut.” (Et-Tebsire, 1/351).

• Uehb ibn Munebbih (RahimehUllah) thoshte: “Besimtari përzihet me të tjerët që të mësojë, hesht që të shpëtojë (nga gabimet), flet (pyet) që të kuptojë dhe vetmohet që të përfitojë.” (El-U’zle, ibn Ebi Ed-Dunja’, 102).

• Ibrahim ibn Davud (RahimehUllah) thotë: “Njeriu në i dobët është ai që nuk mund ta zmbrapsë epshin e vet, ndërsa njeriu më i fuqishëm është ai që mundet ta zmbrapsë epshin e vet.” (El-Muntedham, 13/374)

• Imam Abdullah ibn Mubareku (RahimehUllah) thotë: “Allahut i ankohemi për vetminë tonë, për largimin e vëllezërve, për ndihmësit e pakët dhe për përhapjen e bidateve!” (El-Bide’u, ibn Ueddah, 84)

• “Ata që thërrasin për lirinë e femrës nuk e dëshirojnë lirinë e saj, por lirinë e arritjes tek ajo.”

• “A je duke e kërkuar lumturinë? Përkushtoju adhurimit të Zotit tënd.”

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Dije se nëse e zgjedh për bashkëshorte atë që është e kapur për feje, duke e zbatuar kështu këshillën e të Dërguarit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), Allahu do ta bëjë atë të të duket e bukur, edhe nëse nuk është e tillë.” (Sherh Muslim, 7/239)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Përmendja e Allahut e ndriçon zemrën, fytyrën dhe gjymtyrët. Po ashtu është dritë për njeriun në këtë jetë, në jetën e varrit dhe në ditën e Gjykimit.” (El-Uabil Es-Sajjib)

• “Mos e shiko madhësinë e derës, sepse sekreti i saj është te një çelës i vogël!”

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kërkoni nga Allahu dije të dobishme dhe luteni Atë t’ju mbrojë nga dija e padobishme.” (Es-Sahiha, 1511 dhe Sahih El-Xhami’, 3635)

• Nëna e besimtarëve Aisha (radijAllahu anha) tregon: “I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) më së shumti e urrente gënjeshtrën.” (Sahih El-Xhami’, 4618)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Pasha Allahun! Sikur të mos prishej natyrshmëria e atyre që e mohojnë lartësinë e Allahut mbi krijesa, do ta dinin një gjë të tillë (se Ai është lart mbi qiell), pa lexuar asnjë libër; sepse për një gjë që aludon natyrshmëria, s’ka nevojë të lexohet.” (Sherh El-A’kide El-Uasitijje, 1/393)

• Bishr ibn Harith (RahimehUllah) thoshte: “Thuaj atij që vrapon pas jetës së kësaj bote: “Përgatitu për poshtërim!” (Hiljetu El-Evlija’, 8/352)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Namazi vërtetë është ai që e lidh njeriun me Zotin e vet, në atë mënyrë që posa të hyjë në namaz, zemra nuk i kthehet drejt dikujt tjetër përveç Allahut.” (Sherh Sahih El-Buharij, 7/513)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Secili ajet në Kuran përmban teuhid (njësim të Zotit), dëshmon për të dhe thërret drejt tij.” (Medarixh Es-Salikin, 3/417)

• Ibrahim ibn Ed’hem (RahimehUllah) thoshte: “Çfarë kam të bëj me njerëzit?!

- isha i vetëm në barkun e nënës,

- i vetëm dola në këtë botë,

- i vetëm do të vdes,

- i vetëm do të hyj në varr,

- i vetëm do të pyetem në varr,

- i vetëm do të ringjallem nga varri,

- i vetëm do të merrem në llogari,

- nëse hyj në Xhenet, do të hyj si i vetëm,

- nëse hyj në Zjarr, do të hyj si i vetëm. Pra, në tërë këto, askush s’mund të më sjell dobi. Andaj, çfarë kam të bëj me njerëzit?!” (I’kadh El-Himem, 1/176)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Shpikja në fe (bidati), realisht është tallje me Allahun, sepse ti afrohesh tek Ai me diçka që nuk e ka ligjësuar.” (El-Kaul El-Mufid, 47)

• Rabi’ ibn Hajthem (RahimehUllah) tha: “A dini se çka është sëmundja, ilaçi dhe shërimi?” thanë të pranishmit: “Jo” Ai tha: “Sëmundja janë mëkatet, ilaçi është kërkimi i faljes nga Allahu dhe shërimi është të pendohesh e të mos kthehesh në mëkate.” (Hiljetu El-Evlija’, 2/108)

• Ibn Abbasi (radijAllahu ‘anhuma) thotë: “Katër personave s’mund t’ua kthej të mirën:

01. Njeriut që me përshëndet i pari me selam.

02. Njeriut që me hap vend në ndonjë ndejë.

03. Njeriut që i pluhurosën këmbët duke ecur për ndonjë nevojë timen.

04. Sa i përket të katërtit, atë vetëm Allahu mund ta shpërblejë në vend timin. Të pranishmit thanë: “Kush është ai?” Ai tha: “Njeriu që goditet nga ndonjë sprovë dhe e kalon natën duke menduar kujt t’i drejtohet për ndihmë, pastaj më konsideron mua si të denjë për të dhe më drejtohet.” (Uefejat El-A’jan, ibn Hal-likan, 3/63)

• Ibn Xheuzij (RahimehUllah) shkruan: “Kur të ulesh në errësirën e natës para Zotërisë tënd (Allahut), përdor sjelljen e fëmijëve, sepse kur fëmija kërkon diç nga babai i vet dhe ai nuk ia jep atë, qan për të.” (El-Mud’hesh, 1/219)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Ajetet e Kuranit i ngjallin zemrat, ashtu siç e ngjall uji tokën.” (Miftah Dar Es-Se’adeh, 1/61)

• Imam Albani (RahimehUllah) shkruan: “Katër medh’hebet janë të pajtimit për ndalimin e të gjitha mjeteve muzikale.” (Es-Silsile Es-Sahiha, 1/145)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Njeriu, përderisa e ka shpirtin në trup, vazhdimisht është i ekspozuar ndaj fitneve. Për këtë arsye, e porosis veten time dhe juve, që përherë ta lusim Allahun të na bëjë të qëndrueshëm në besim dhe të frikohemi, sepse nën këmbë kemi tokë të rrëshqitshme. Nëse Allahu nuk iu bën të qëndrueshëm, do të shkatërroheni.” Dëgjojeni fjalën e Allahut të Madhërishëm drejtuar të Dërguarit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), njeriut me besimin me të qëndrueshëm e më të fortë: “Dhe sikur mos të të kishim forcuar Ne, gati do të kishe anuar pak nga ata.” (El-Isra’ 74). Nëse kjo i drejtohet të Dërguarit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), atëherë çfarë të themi për ne që:

- kemi besim dhe bindje të dobët dhe

- vazhdimisht sulmohemi nga dyshimet e epshet.

Pra, neve na kanoset një rrezik i madh, kështu që duhet ta lusim Allahun e Lartësuar të na bëjë të qëndrueshëm në të vërtetën dhe të mos i lakojë zemrat tona. Dhe kjo është lutja e njerëzve të mençur: “O Zoti ynë! Mos lejo që zemrat tona të shmangen (nga e vërteta), pasi na ke udhëzuar në rrugën e drejtë!” (Al I’mran, , (Esh-Sherh El-Mumti’, 5/388).

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kush ecë në errësirën e natës për të shkuar në xhami, Allahu i jep dritë në ditën e Gjykimit.” (Sahih Et-Tergib, 318)

• Dijetari Mukbil El-Uadi’ij (RahimehUllah) thotë: “E këshilloj femrën e devotshme që të jetë e përkushtuar në ndejat me femrat tjera të devotshme, sepse me këtë i shtohet besimi, dija dhe largpamësia.” (Garetu El-Eshritah, 2/474)

• Imam ibn Baz (RahimehUllah) thotë: “Islam do të thotë t’i dorëzohesh Allahut me teuhid, t’i nënshtrohesh Atij me bindje dhe të largohesh nga shirku e ithtarët e tij.” (Mexhmu’u El-Fetaua, 2/203)

• Bejhekiu (RahimehUllah) thotë: “Kush e do Allahun, çdo vepër që e bën i duket e paktë.” (Ez-Zuhd, 78)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Origjina e çdo të mire në këtë botë dhe në botën tjetër është frika ndaj Allahut.” (El-Iman, 172)

• Imam Dhehebiu (RahimehUllah) shkruan: “Njeriu i sinqertë i pakëson fjalët, ngrënien, gjumin dhe përzierjen me njerëz, ndërsa e shpeshton përmendjen e Allahut, modestinë, kujtimin e vdekjes dhe thënien: la hawle we la kuwwete il-la bil-lah (s’ka ndryshim e as fuqi pa ndihmën e Allahut).” (Sijer A’lam En-Nubela’)

 

• “Dalja e femrës nga shtëpia e parfumosur dhe e zbukuruar është mëkat i madh, edhe nëse i jep leje burri i saj.” (Ez-Zeuaxhir, ibn Haxher El-Hejthemij, 2/37)

• Imam Maliku (RahimehUllah) thotë: “Vërtet kjo dije (fetare) është mishi e gjaku yt dhe për të do të pyetesh në Ditën e Gjykimit; andaj shiko mirë se prej kujt po e merr atë!” (El-Kifaje, El-Hatib El-Bagdadij, 21)

• Çfarë na mëson ky ajet? “Njeriu do të thotë: “Ah, sikur të kisha bërë diçka të mirë për jetën time!” (El-Fexhr, 24). Kjo është dëshira e atyre që kanë vdekur dhe atë e ke para vetes, andaj shfrytëzoje jetën, përderisa e ke ende shpirtin në trup.

• Imam Albani (RahimehUllah) thotë: “Në shumicën e rasteve, armiqësia dhe bojkoti ndodh për shkak të paragjykimeve dhe iluzioneve që njeriu i ka ndaj vëllait të tij musliman.” (El-Huda’ ue En-Nu’r, kaseta nr. 23)

• Ebu Sulejman Ed-Daranij (RahimehUllah) thotë: “Prej veprave më të mira është kundërshtimi i epshit të shpirtit.” (Tehdhibu Es-Sijer, 2/865)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Veprat më të dashura tek Allahu janë ato që kryhen vazhdimisht, edhe nëse janë të pakta.” (Buhariu dhe Muslimi)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Jeta e trupit pa jetë të zemrës, është e njëllojtë me jetën e kafshëve.” (Emrad El-Kulub ue Shifa’uha, 10).

• Metodat që e ndihmojnë njeriun në braktisjen e fëlliqësisë së shpirtit:

01. Lutja drejtuar Allahut që t’ia largojë këtë moral të keq.

02. Lakmia në shpërblimin që arrihet për shkak të shpirtdëlirësisë.

03. Të luftojë shumë veten që të jetë zemërpastër.

04. Edukimi që nga fëmijëria për t’ua dashur të mirën njerëzve.

05. Shoqërimi me njerëz të mirë e me morale të larta.

06. Përmendja e Allahut dhe kryerja e vazhdueshme e veprave të mira.

07. Largimi nga ushqimet, pijet dhe barnat e fëlliqura (ndaluara).

08. Të dijë se hyrja në Xhenet është e ndërlidhur me pastërtinë dhe dëlirësinë e shpirtit nga fëlliqësitë. (Meusu’atu El-Ahlak, 403/404)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Mos u mashtro me veprat e njerëzve, sepse ndodh që ato rrjedhin nga injoranca. Ne duhet të marrim në konsideratë vetëm atë për të cilat aludon feja, e jo veprimi i njerëzve.” (El-Kaul El-Mufid, 1/204)

• Imam ibn Baz (RahimehUllah) thotë: “Kush e dëshiron krenarinë në këtë botë, furnizimin hallall në të dhe kënaqësinë në botën tjetër, le ta ketë përherë frikë Allahun.” (Mexhmu’u El-Fetaua, 2/285)

• Abdullah ibn Umeri (radijAllahu ‘anhuma) tregon: “Në kohën tonë, fëmijës i mësohej namazi posa e dallonte dorën e djathtë prej të majtës.” (Meusua’tu ibn Ebi Ed-Dunja, 8/73)

• Imam ibn Baz (RahimehUllah) thotë: “Kush sillet rreth varreve duke kërkuar me këtë afrim tek të vdekurit, ka bërë shirk; njëjtë sikur të falej për ta, apo të kërkonte ndihmë prej tyre, apo të therte kurban për ta.” (Fetaua ibn Baz, 6/415)

• Si i nxisnin brezat e parë të muslimanëve fëmijët e tyre për të kërkuar dije? Alij ibn A’sim (RahimehUllah) thotë: “Babai m’i dha njëqindmijë dërhem dhe më tha: “Shko për të kërkuar dije dhe mos ta shoh fytyrën derisa t’i kesh mësuar njëqindmijë hadithe!” (El-Muntedham, 10/103)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kush e thërret ezanin dymbëdhjetë vite i obligohet hyrja në Xhenet; për çdo ezan i shkruhen gjashtëdhjetë sevape, ndërsa për çdo ikamet tridhjetë.” (Es-Sahiha, 42)

• Shejh AbduRezzak ibn AbdulMuhsin El Abbad El Bedr (hafidhahUllah) thotë: “Secili prej jush e di hadithin e vërtetë në të cilin thuhet: “Një femër lavire hyri në Xhenet.” Me çfarë vepre hyri? “I dha ujë një qeni.” Po i dha ujë një qeni dhe Allahu ia fali mëkatin, sepse me këtë ujë ia shoi etjen qenit dhe ai u mbush përsëri me jetë, andaj Allahu e fali për shkak të këtij gjesti nga ana saj. E, nëse dhënia ujë qenit ishte shkak që Allahu t’ia falë mëkatet, çfarë mendoni për atë që i ujit njerëzit me teuhid? Çfarë mendoni për atë që i ujit njerëzit me teuhid? Teuhidi është pikërisht jeta. Allahu në Kuran thotë: “A barazohet i vdekuri që Ne e ngjallëm dhe i dhamë dritë me të cilën ecën midis njerëzve, me atë që është në errësirë e nuk mund të dalë prej saj?!” (El-En’am, 122) Dhe thotë: “O besimtarë! Përgjigjuni Allahut dhe të Dërguarit kur ju thërret drejt asaj që ju jep jetë!” (El-Enfal, 24). “Dhurata më madhështore që ia jep njeriut është teuhidi, aq më tepër kur ai është i sprovuar me shirkijate e besime të kota. Allahu na ruajt të gjithëve!” (Shkëputur nga komenti i librit të teuhidit).

• Dijetari i madh El-Uthejmin (RahimehUllah) ka thënë: “Gjatë fitneve, maturia është më e mirë sesa zhytja në to, heshtja është me e mirë sesa të folurit, ai që rri ulur është më i mirë se ai që rri në këmbë, ai që rri në këmbë është më i mirë se ai që ecën. Njeriu e ka për detyrë të përmbajë gjuhën dhe të ruajë veshët nga fjalët e padobishme, sepse në to ka vetëm thashetheme dhe pyetje të kota. Njeriu e ruan e fenë e tij në varësi të ruajtjes së gjuhës.” (Me’a rixhalil-hisbeh, fq. 39)

• Ibën Rexhebi (RahimehUllah) thotë: “Nuk është i frikësuar prej Allahut ai që qan e i shtrydh sytë, por i frikësuar prej Tij është ai i cili kur ka mundësi ta veprojë haramin që e lakmon shumë, tërhiqet.” (Resail ibën Rexheb, 1/163)

• Imam Shafiu (RahimehUllah) e këshilloi një nxënës të tij duke i thënë: “T’i kënaqësh të gjithë njerëzit është një synim i paarritshëm. Assesi nuk do të mund të shpëtosh nga njerëzit, andaj vazhdo i patundur në atë që të sjell dobi dhe lëri njerëzit me punët e tyre.” (El-Hattabij në El-Uzleh)

• Dijetari i madh El-Mizzij (RahimehUllah) thotë: “Sikur të heshtte ai që nuk di, do të rehatohej vetë dhe do t’i ishin rehat prej tij edhe tjerët; gabimet (në mesin e njerëzve) do të ishin me të pakta, ndërkaq të qëlluarat më shumë.” (Tehdhibul-Kemal, 4/362)

• Ibën Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Kush udhëzohet gjatë kësaj jete në rrugën e drejtë të Allahut, me të cilën Ai i çoi të dërguarit dhe i zbriti Librat, do të udhëzohet edhe atje (në ahiret) drejt udhës së drejtë që shpie te xheneti dhe shpërblimi i Tij. Aq sa këmbët e njeriut janë të qëndrueshme në këtë rrugë të cilën Allahu e vendosi për robërit në dynja, po aq do të jetë edhe qëndrueshmëria e këmbëve të tij mbi urën e vendosur sipër xhehenemit. Ashtu siç ishte ecja e tij në këtë rrugë, ashtu do të jetë edhe sipër asaj ure. Disa syresh kalojnë si vetëtima, disa sa përpëlitja e syve, disa si era, disa si kuajt e shpejtë, disa vrapojnë, disa ecin, disa zvarriten këmbadoras, disa do të gërvishten, por do të shpëtojnë, disa do të hidhen në zjarr me duar e këmbë të lidhura. Shikoje mirë sesi ecja jote në urën e Siratit është plotësisht e njëjtë me ecjen tënde në rrugën e fesë (në këtë botë); ky është shpërblim përkatës (i veprave tua).” Në Kuran lexojmë: “Ju do të shpërbleheni veç për atë që keni bërë!” (En-Neml, 90) (Medarixhus-Salikin, 1/10)

• Nga Jahja bin Kethiri (RahimehUllah) përcillet të ketë thënë: “Nëse tek njeriu i sheh dy veti, atëherë dije se ato që vijnë pas tyre janë edhe më të mira: nëse e frenon gjuhën dhe e ruan namazin e tij.” (Es-Samtu, i ibën Ebi Ed-Dunja, fq. 564)

• Shejh AbduRrezzak El-Bedr (hafidhahUllah): “Ruajtja dhe frenimi i gjuhës konsiderohet si ruajtje e tërë gjymtyrëve, ngaqë ato e pasojnë atë. Ndërkaq, ruajtja e namazit llogaritet si ndihmesë për njeriun në kryerjen e të gjitha veprave të mira dhe prapësim për të nga të këqijat e mëkatet.” (www.al-badr.net)

• Ebu Hurejre tregon: “I Dërguari i Allahut na e fali drekën. Pasi që dha selam e thirri afër vetes njërin që kishte qenë duke u falur në safat e fundit e i tha: “O filan! A nuk e ke frikë Allahun? A nuk po e sheh veten si je duke u falur? Vërtet, kur ndonjëri prej jush falet, ai flet fshehtas me Zotin e tij, andaj le të shikojë mirë sesi po flet me Të.” (Shejh Albani e ka vlerësuar si të mirë në Sahih ibën Huzejme, 1/241). Fjalët: “Ai flet fshehtas me Zotin e tij” tregojnë se njeriu, pasi që është duke qëndruar para Allahut dhe duke folur me Të, duhet të turpërohet nga shikimi dhe afërsia e Allahut ndaj tij. Sikur ta kishte këtë ndjesi, ai do ta përmirësonte e perfeksiononte skajshmërisht namazin e vet; do të bënte ç’është e mundur për të përmirësuar, zbukuruar, rregulluar e plotësuar namazin, në mënyrë që namazi të zë vend te Zoti, dhe kështu përmes tij të arrijë kënaqësinë e Allahut dhe të afrohet tek Ai.” (El-Hushu’u fis-salah fq. 16-17)

• Nga En-Neuas bin Sem’an (radijAllahu ‘anhu) përcillet se i Dërguari i Allahut (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Allahu ka sjellë një shembull për rrugën e drejtë: anëve të saj janë dy mure, në të cilat ka dyer të hapura, ndërsa mbi dyer ka perde të lëshuara. Te porta e rrugës është një thirrës që thërret: “O njerëz! Hyni të gjithë në këtë rrugë dhe mos u shmangni!” Ndërsa, mbi rrugë është një thirrës tjetër, dhe sa herë që njeriu dëshiron ta hapë ndonjërën prej dyerve, ai i thotë: “Mjerë për ty, mos e hap, sepse nëse e hap hyn në të.” Rruga është Islami, muret janë kufijtë e Allahut, dyert e hapura janë ndalesat e Tij. Thirrësi në krye të rrugës është Kurani, ndërsa thirrësi tjetër mbi të është këshilluesi i Allahut në zemrën e çdo muslimani.” (Ahmedi (17634), Tirmidhiu (2859) dhe Hakimi (1/144) i cili e saktësoi. Me të pajtohet Dhehebiu dhe Albani në Sahihul-xhami’ (3887)

• Dijetari El-Uthejmin (RahimehUllah): “Dyshimi në adhurime:

Dyshimi është luhatja midis dy çështjeve (pa e ditur) se cila prej tyre ka ndodhur.

Gjatë adhurimeve, në tri gjendje nuk duhet të merret parasysh dyshimi:

- Nëse është vetëm iluzion joreal, sikur vesveset.

- Nëse i ndodh njeriut shpesh, saqë nuk kryen ndonjë adhurim pa pasur në të mëdyshje.

- Nëse dyshon pas kryerjes së adhurimit; në këtë rast ai nuk e përfillë atë, përderisa nuk është i bindur rreth realitetit të çështjes, dhe kështu vazhdon në bazë të bindjes që e ka.

Ndërsa në raste tjera, pos këtyre të triave, dyshimi duhet të merret parasysh.” (www.ibnothaimeen.com)

• Ubade bin Samit tregon: “Dëshmoj se e kam dëgjuar të Dërguarin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) të thotë: “Janë pesë namaze të cilat All-llahu i bëri të detyrueshme. Kush merr abdes siç duhet, i fal ato në kohët e tyre, është i plotë në rukutë, sexhdet dhe në përulësi, ka garanci nga All-llahu se do ta falë. Kush nuk vepron kështu, nuk ka kurrfarë garancie nga Ai: nëse do e fal, e nëse do e ndëshkon.” (Ebu Daudi nr. 425, Muhamed bin Nasr në “Ta’dhīmu kadris-salāti” nr. 1034, El-Bejhekij nr. 2985, Ed-Dijā nr. 385 dhe Et-Taberānij në “El-Eusat” nr. 4658) (Shejh Albani e ka vlerësuar si të vërtetë në Sahīhul-Xhāmi nr. 3242).

• O njeri! Çfarë të pengon që disa minuta të caktuara t’i kalosh në namaz dhe me to ta blesh mëshirën e Allahut dhe fitoren në Xhenete? Allahu thotë: “Njerëzit dhe xhinët i kam krijuar vetëm që të më adhurojnë.” (Dharijat, 56) Ai me Mëshirën e Tij nuk na ka bërë namazin si të detyrueshëm në shumicën e kohës, por vetëm pesë namaze të lehta e me rekate të pakta, që tek Allahu janë të mëdha. Blije dynjanë dhe ahiretin tënd me namaz, sepse ai është shkak për shtim të riskut, për shëndet dhe është çelës për çdo të mirë. Falu para se të tjerët ta falin ty namazin!

• Shejh Abdurrezzak El-Bedr (hafidhahUllah) thotë: “Njeriu e ka për detyrë të ruhet nga pengesat që ia zënë rrugën në shtegtimin e tij drejt Allahut dhe kënaqësisë së Tij. Ato janë tri: shirku ndaj Allahut, bidati (shpikja) në fenë e Tij dhe mëkatet me të gjitha llojet e tyre. Shpëtimi nga pengesa e shirkut arrihet me teuhid (njësim) të sinqertë për Allahun dhe duke e veçuar vetëm Atë me adhurim. Nga pengesa e bidatit shpëtojmë duke iu përmbajtur sunetit dhe duke ndjekur udhëzimin e Profetit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem). Ndërsa, nga pengesa e mëkateve shpëtojmë duke u larguar nga to dhe duke u penduar sinqerisht kur t’i veprojmë.” (www.al-badr.net)

• Shejh Abdurrezzak El-Bedr (hafidhahUllah): Sa herë që shtohet besimi i njeriut, shtohet edhe mëshira e tij ndaj vëllezërve të vetë. Pra, shtimi i saj është si rezultat i shtimit të besimit të tij, dhe dobësimi i saj është si pasojë e dobësimit të besimit. Këtë e hasim qartë në fjalët e Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem): “Shembulli i besimtarëve në dashurinë, mëshirën dhe ndjenjat e ndërsjella është si shembulli i një trupi të vetëm.” Kjo ngase Zoti ynë, të Cilin e adhurojmë, është shumë i Mëshirshëm dhe i do të mëshirshmit, feja jonë është fe e mëshirës, Profeti ynë është Profet i mëshirës, libri ynë është libër i mëshirës. Allahu i ka cilësuar robërit e Vet besimtar në të duke thënë: “Ata janë të mëshirshëm mes vete.” (El-Fet’h, 29).

• Allahu i Lartësuar duke treguar për pupëzën e Sulejmanit (alejhis-selam) thotë: “Nuk vonoi shumë e ajo erdhi dhe tha: “Kam marrë vesh diçka që ti (Sulejman) nuk e ke ditur dhe të kam sjellë lajme të vërteta prej (qytetit të) Shebës.” (En-Neml, 22).

- Pupëza e barti mesazhin e teuhidit (njësisë së Allahut),

- Iu dha fjala te Sulejmani (alejhis-selam),

- Arriti sigurinë tek ai dhe

- Allahu e përmendi në Kuran.

Andaj, prej saj merri tri gjëra:

01. Besnikërinë në bartjen e mesazheve.

02. Ambicien e lartë dhe

03. Hallin që e kishte për davetin.

Ebu Mu’adh Er-Razij (RahimehUllah) thotë: “Shpirtvogël është njeriu që pupëza është më e mirë se ai.”

• Kur banorët e Xhenetit të hyjnë në të dhe nuk i shohin shokët e tyre me të cilët kryenin vepra të mira në dynja, e pyesin Zotin e Madhërishëm: “O Zot, ne kemi pasur vëllezër të cilët faleshin e agjëronin së bashku me ne, mirëpo nuk po i shohim.” Atëherë, Allahu i Lartësuar iu thotë: “Shkoni tek Zjarri dhe nxirrni prej tij këdo që në zemër ka besim sa një thërrmijë.” Hasen El-Basriu (RahimehUllah) thoshte: “Shpeshtoni shokët besimtarë, sepse ata ndërmjetësojnë në ditën e Gjykimit.” Shoku i vërtetë është ai që të merr me vete në Xhenet. Një ditë, dijetari i madh ibën Xheuzi (RahimehUllah) iu tha të pranishmëve: “Nëse nuk me gjeni në mesin tuaj në Xhenet, pyetni për mua dhe thoni: “O Zoti ynë, robi yt filani na mësonte për Ty!” Pastaj filloi të qante.

• Imam Esh-Sheukanij (RahimehUllah) thotë: “Sheh dikë sesi kur takohet me gruan e tij bëhet njeriu me moralin më të ulët, me trimërinë më të madhe dhe me mirësinë më të pakët. Ndërsa, kur takohet me të tjerë, karakteri dhe sjellja i zbuten, bëhet shumë bujar dhe i shtohet mirësia. Pa dyshim se njeriu i tillë është i privuar nga suksesi dhe i devijuar nga rruga e drejtë. Nga Allahu kërkojmë shpëtim!” (Nejlul-Eutar, 2/246)

• Disa prej selefëve kanë thënë: “Në çdo urdhër të Allahut drejtuar njerëzve, shejtani i ka dy joshje: ose i josh ata drejt shkujdesjes e shpërfilljes, ose drejt kalimit të kufijve e teprimit. Dhe nuk i intereson se me cilën prej atyre dyjave ngadhënjen.” Ibën Kajjimi shkruan: “Shumica e njerëzve, përveç një pakice të vogël, kanë hyrë në këto dy lugina: luginën e shkujdesjes dha atë të kalimit të kufijve e teprimit. Shumë pak prej tyre qëndruan të patundur në rrugën në të cilin ishin i Dërguari i Allahut dhe shokët e tij.” (Igathetul-lehfan, 1/136).

• Dijetari i madh El-Kurtubij (RahimehUllah) në tefsirin e tij “El-Xhami’ li Ahkamil-Kuran” përmend se, njeriu që nuk jep lëmoshë nga frika e varfërisë, ka mendim të keq për Allahun, i Cili njerëzve u premtoi zëvendësimin e asaj që e japin për hir të Tij.

• Hasen El-Basriu (RahimehUllah) thoshte: “Kam lexuar në nëntëdhjetë vende në Kuran ku thuhet se Allahu i ka caktuar furnizimet për robërit dhe ua ka siguruar ato. Ndërsa, vetëm në një vend lexova: “Shejtani ju frikëson me skamje e varfëri.” (El-Bekare, 268) Ne, prapëseprapë dyshuam në fjalët e të Vërtetit (Allahut) në nëntëdhjetë vende të Kuranit dhe i besuam fjalës së rrenacakut (djallit) që përmendet vetëm në një vend.”

• Hoxha i Islamit ibën Tejmijje (RahimehUllah) thotë: “Kush dëshiron të arrijë gradën e njerëzve të mirë e të zgjedhur dhe t’u ngjasojë atyre, atëherë sa herë që lind dielli le të ketë për qëllim t’iu sjellë dobi njerëzve dhe t’i ndihmojë ata, aq sa ka mundësi. Po ashtu le t’i bindet Allahut në marrjen e hallallit dhe në braktisjen e haramit, dhe le të ruhet aq sa ka mundësi nga gjërat e dyshimta. Pa dyshim që kërkimi i hallallit dhe furnizimi i familjes është një vepër madhështore, me të cilën nuk barazohet asnjë vepër e mirë.” (El-Imanul-Eusat, fq. 609)

• Allahu i Lartësuar thotë: “Nëse Allahu gjen mirësi në zemrat tuaja, do t’ju japë diçka edhe më të mirë.” (El-Enfal, 70). Dhuratat e Allahut vijnë në varësi të mirësisë së qëllimeve në zemra.

• Dijetari i madh ibën Kudame (RahimehUllah) shkruan: “Dije se, kur Allahu ia do të mirën njeriut, ia mundëson t’i shohë të metat që i ka. Andaj, ai që ka largpamësi i sheh ato. E, kur njeriu i di të metat e tij, atëherë mundet t’i kurojë. Mirëpo, shumica e njerëzve nuk i dinë të metat e veta.” (Muhtesar Minhaxhul-Kasidin, fq.156).

• Ibën Kajjimi (RahimehUllah) thotë: “E kam dëgjuar hoxhën e Islamit ibën Tejmije (RahimehUllah) të thotë: “Nëse gjatë kryerjes së veprës së mirë nuk ndien ëmbëlsi dhe gëzim në zemër, atëherë akuzoje atë (zemrën), sepse Allahu është Falënderues.” (Medarixhus-Salikin, 2/68)

• Ibën Kethiri (RahimehUllah) gjatë shpjegimit të ajetit të tretë të sures El-Gafir, përcjellë: “Ishte një njeri i fuqishëm nga banorët e Shamit që vinte shpesh nëpër ndejat e Umerit (radijAllahu ‘anhu). Mirëpo pas një kohe Umeri nuk e shihte, andaj pyeti: “Ku është filani i biri i filanit?” I thanë: “O prijës i besimtarëve, ka filluar të pijë alkool.” Pa humbur kohë, Umeri e thirri qatipin dhe i tha: “Shkruaj! Nga Umer bin Hattabi drejtuar filanit birit të filanit! Selamun alejke! Më tej: “Falëndero Allahun, përveç të Cilit s’ka të adhuruar të vërtetë; Falësin e gjynaheve dhe Pranuesin e pendimit, që dënon ashpër, si dhe Zotëruesin e të mirave. Nuk ka të adhuruar tjetër të vërtetë përveç Tij dhe tek Ai është kthimi.” Pastaj iu drejtua të pranishmëve: “Luteni Allahun që ta ndryshojë zemrën e vëllait tuaj dhe t’ia pranojë pendimin.”

Kur i arriti letra, njeriu filloi ta lexonte dha ta përsëriste: “Falësin e gjynaheve dhe Pranuesin e pendimit, që dënon ashpër.” Më paralajmëroi nga ndëshkimi i Tij dhe më premtoi se do të më falë.” Vazhdimisht ia përsëriste vetes ato fjalë, derisa filloi të qante. Më tej u pendua dhe u bë musliman i mirë. Kur Umerit i arriti lajmi i tij tha: “Kështu veproni; kur të shihni vëllanë tuaj se ka bërë një gabim, atëherë drejtojeni kah rruga e drejtë dhe suksesi, dhe luteni Allahun që t’ia pranojë pendimin, e mos u bëni ndihmës të shejtanit kundër tij.”

• Aun bin Abdullah (RahimehUllah) thotë: “Dijetarët e mëdhenj e këshillonin njëri-tjetrin duke shkëmbyer letra që përmbanin tri porosi: Kush punon për botën tjetër, Allahu ia merr përsipër çështjet e dunjasë, Kush e përmirëson brendësinë e tij, Allahu ia përmirëson të jashtmen, Kush e përmirëson gjendjen mes tij dhe Allahut, Ai ia përmirëson gjendjen mes tij dhe njerëzve.” (Hiljetul-Eulija, 247)

• Ibën Kajimi (RahimehUllah) shkruan: “Bazat e kufrit janë katër: mendjemadhësia, zilia, hidhërimi dhe pasioni. Mendjemadhësinë e largon nënshtrimi ndaj Allahut. Zilinë e largon pranimi i këshillës dhe gjithashtu dhënia e saj për të tjerët. Hidhërimin e largon drejtësia. Pasionin e largon angazhimi me adhurim.” (Bedaiu El-Feuaid, 1/157)

• Një njeri i dërgoi letër ibën Umerit (radijAllahu ‘anhuma) dhe i tha: “Ma shkruaj tërë dijen!” Ibën Umeri ia ktheu: “Dija është shumë e gjerë, mirëpo nëse mundesh të takosh Allahun duke mos mbart mbi supe gjakun e muslimanëve, duke mos futur në bark pa të drejtë asgjë nga pasuria e tyre, duke ruajtur gjuhën nga nderet e tyre dhe duke u kapur pas bashkësisë të tyre, atëherë bëje.” (Sejr A’lamin-Nubela’, 3/222)

• Jahja ibën Auni (RahimehUllah) tregon: “Së bashku me Suhnunin (RahimehUllah) shkuam ta vizitojmë ibën Kassarin (RahimehUllah) gjersa ishte i sëmurë. Suhnuni e pyeti: “Ç’është gjithë ky shqetësim?” ia ktheu ai: “Ah! Nga vdekja dhe dalja para Allahut!” Atëherë Suhnuni i tha: “A nuk beson në të gjithë pejgamberët, në ringjallje dhe llogaridhënie, në Xhenet dhe në Zjarr, (a nuk beson) se Ebu Bekri është më i miri i këtij ummeti, e pastaj Umeri, se Kurani është fjalë e Allahut e jo i krijuar, se Allahu do të shihet në ditën e Kiametit, se Ai është ngritur e qëndron mbi Arsh dhe se nuk lejohet të dalim me shpatë kundër pushtetarëve, edhe nëse ata janë të padrejtë?” ia ktheu ai: “Po, pasha Allahun” i tha Suhnuni: “Atëherë, vdis kur të dëshirosh, atëherë vdis kur të dëshirosh!” (Sijer A’lam En-Nubela’, 23/61)

• Shejh AbdurRrezzaku (hafidhahUllah) shpjegon: “E tërë çështja vërtitet te besimi i saktë dhe i shëndoshë. Së këtejmi, feja dhe jetesa e njerëzve përmirësohen nëpërmjet saktësisë së besimit. Ndërsa, nëse ai është i prishur, prishet edhe feja dhe jetesa e tyre. E, kur të vijë exheli, s’ka mundësi për shtim të veprave, përveç vdekjes në besim të saktë e të vërtetë, për atë që ishte prej ithtarëve të tij.” (www.al-badr.net)

• Hoxha i Islamit, ibën Tejmijje (RahimehUllah) thotë: “Kur të shohësh njeriun sesi i qorton të tjerët për shkak se ata e fyejnë atë dhe nuk e qorton veten e nuk kërkon falje për mëkatet e tij, atëherë dije se fatkeqësia e tij është një fatkeqësi reale. E, nëse pendohet, kërkon falje dhe thotë: “Kjo është për shkak të mëkateve të mia”, atëherë ajo fyerje e tyre shndërrohet në begati për të.” (Xhamiul-Mesail, 1/169)

• Shejh Uthejmini (RahimehUllah): “Unë e shoh se ai që ia mëson fëmijës së vet gjuhën angleze që nga vegjëlia, do të llogaritet për këtë në ditën e Gjykimit, sepse një gjë e tillë shpie në dashuri të fëmijës për këtë gjuhë dhe dhënie përparësi asaj ndaj gjuhës arabe. Andaj, kjo rezulton në dashuri për atë që e flet atë gjuhë dhe në nënçmim ndaj atyre që flasin me gjuhë tjera.” (Esh-Sherhul-mumti’, 12/43)

• Hubejsh Eth-Thekafij (Allahu e msëhiroftë) thotë: “Kam shoqëruar Ahmed ibn Hanbelin dhe Jahja ibn Meinin, ndërkohë që kishte edhe dijetarë tjerë të shumtë, dhe që të gjithë ishin të njëzëri se nuk njohin ndonjë njeri të mirë e që është koprrac.” (Tabekatul-Hanabile, 1/392)

• Kur njerëzit zgjoheshin në mëngjes gjatë kohës së Haxhaxh ibn Jusufit dhe takoheshin mes vete, pyesnin: “Kush u vra mbrëmë? Kush u gozhdua? Kush u fshikullua me kamxhik?”, e pyetje të kësaj natyre. Gjatë kohës së sundimit të Welid ibn AbdulMelikut flisnin me njëri-tjetrin për ndërtesat e pallatet dhe për rrjedhat e lumenjve dhe mbjelljen e pemëve. Në kohën e sundimit të Sulejman ibn AbdulMelikut bisedonin për ushqimet e shijshme dhe për rrobat e shtrenjta; e tepronin në martesa e marrjen e robëreshave dhe i mbushnin ndejat duke folur për gjëra të tilla. Ndërsa, gjatë sundimit të Umer ibn AbdulAzizit e pyesnin njërti-tjetrin: “Sa di përmendsh nga Kurani? Sa lexon Kuran gjatë natës? Kur e përfundon leximin e tij? Sa ditë në muaj agjëron?”, e pyetje të ngjashme. Kështu pra ishin… varësisht nga ndryshimi i kohëve, sjelljeve dhe traditave që ishin mësuar me to. (Ez-Zehrat El-Menthureh i ibën Semmak El-Granatij, 2/8)

• Sa herë që shtohet lëmosha, shtohet edhe risku.

Sa herë që shtohet përulja në namaz, shtohet edhe lumturia.

Sa herë që shtohet mirësjellja ndaj prindërve, shtohet edhe suksesi në jetën tënde.

Allahu thotë: “Atij që i frikësohet Allahut, Ai do t’i gjejë rrugëdalje (nga çdo vështirësi) dhe do t’i japë risk prej nga nuk e pret.” (Et-Talak, 2-3). “Atij që i frikësohet Allahut” – ky është kushti; “Ai do t’i gjejë rrugëdalje (nga çdo vështirësi)” – ky është premtimi; “dhe do t’i japë risk prej nga nuk e pret.” – ky është shpërblimi. Andaj realizoje kushtin, që të meritosh premtimin dhe të arrish shpërblimin.

• Allahu i Lartësuar thotë: “Mos u dëshpëro nga fjalët e tyre! Ne e dimë çfarë fshehin dhe çfarë shpallin.” (Ja Sin, 76). Ngushëllim madhështor nga Zoti për zemrën e besimtarit, kur mendja e tij preokupohet me thëniet e njerëzve kundër tij.

• Ibën Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Allahu e edukon robin e Tij besimtar, të cilin e do dhe i cili ka vlerë tek Ai, nëpërmjet shkarjes apo gabimit më të vogël, dhe kështu ai vazhdon të jetë syhapur dhe i kujdesshëm. Ndërkaq, njeriun i cili nuk ka kurrfarë vlere e pozite tek Ai, e lë të kryejë mëkate, dhe sa herë që mëkaton, i jep begati. Kështu, ky i gjorë e i mashtruar, mendon se kjo është për shkak të pozitës që e gëzon tek Allahu, e nuk e di se pikërisht ky është poshtërimi dhe se Ai dëshiron ta ndëshkojë me një dënim të ashpër, i cili s’lë asgjë pas vete.” (Zad El-Mead, 3/506)

• Imam ibën Haxheri (RahimehUllah) në veprën e tij “Fet’hul-Bari” (10/610) shkruan: “Ibën AbdulBerri përcjell me zinxhir të mirë se gjersa Ebu Davudi, autori i librit “Es-Sunen”, ishte hipur në një anije, e dëgjoi dikë në plazh duke falënderuar Allahun pasi që teshtiu. Menjëherë e mori me qira një barkë me një dërhem dhe shkoi tek ai që teshtiu e i tha: “JerhamukAllah” (Allahu të mëshiroftë), pastaj u kthye në anije. Të pranishmit e pyetën për këtë, e ai ua ktheu: “Ndoshta është prej atyre që u pranohet lutja.” (dmth kur t’ia kthejë: “Jehdikumullahu ue juslih balekum”- Allahu ju udhëzoftë dhe ua përmirësoftë gjendjen!) Pasi që ranë për të fjetur e dëgjuan një zë duke thënë: “O udhëtarë të anijes! Ebu Davudi e bleu xhenetin prej Allahut me një dërhem.”

• Jusufit (alejhis-selam) gjersa ishte në burg i thanë: “Ne, me të vërtetë, shohim se ti je njeri i mirë.” (Jusuf, 36). Gjithashtu, gjersa ishte përgjegjës për depot e Egjiptit, i thanë: “Ne po shohim se ti je bamirës.” (Jusuf, 78). Brendësinë e mirë të njeriut nuk e ndryshojnë gjendjet e postet. Andaj, bëhu bamirës edhe nëse këtë nuk e gjen tek njerëzit. Mirëpo, mos u bëj i tillë për hir të tyre, por për atë se “Allahu i do bamirësit.” (El-Bekare, 195, Alu Imran, 134 dhe 148, El-Maide, 13 dhe 93)

• Ebu Hatim El-Bustij (RahimehUllah) shkruan: “Prej shenjave të budallallëkut tek njeriu janë: shpejtimi në dhënien e përgjigjes, mos konfirmimi i lajmeve që i vijnë, qeshja e pakontrolluar, kthimi i shpeshtë i kokës, përgojimi i njerëzve të mirë dhe përzierja me njerëz të këqij.” (Reudatul-Ukala, 164)

• Ibën Bettutah (RahimehUllah v. 779 H. 1377 G.) ishte eksplorues, udhëpërshkrues, historian, kadi dhe dijetar marokenë. Krejt i vetëm, ai përshkoi rreth 121000 km duke udhëtuar, vizituar vende e mbledhur informata rreth e përqark globit. Ai kaloi afërsisht gjysmë shekulli në këto udhëtime. Ibën Bettutah njihet si njëri ndër eksploruesit dhe udhëpërshkruesit më të famshëm botëror. Përvojat dhe përjetimet e tij gjatë këtyre udhëtimeve i mblodhi në veprën e quajtur “Tuhfetun-nedhdhar fi garaibil emsar ue axhaibil esfar.” Kjo vepër e tij është përkthyer në gjuhën angleze, frënge dhe spanjolle. Po ashtu, pjesë të saj janë përkthyer edhe në gjuhën gjermane. Në faqen 261 të këtij libri ai shkruan: “Më kanë treguar njerëz të besueshëm të ishujve Maldive (ishuj në Oqeanin Indian) si: dijetarët Isa El-Jemenij, El-Mual-lim Alij, El-Kadi Abdullah dhe shumë të tjerë, se banorët e tyre ishin jobesimtarë. Në çdo muaj, nga ana e detit, atyre u shfaqej një shejtan (xhin) i ashpër e i fuqishëm, sikur të ishte hipur mbi një barkë përplot me kandila. Ata e kishin bërë zakon që sa herë e shihnin atë, të merrnin një vajzë të re e të virgjër, ta zbukuronin, pastaj ta fusnin brenda një shtëpie të idhujve. Kjo shtëpi ishte e ndërtuar në breg dhe kishte një dritare të vogël, prej nga e shihnin ardhjen e tij. Vajzën e re e linin aty tërë natën dhe kur vinin në mëngjes e gjenin të vdekur e të dhunuar. Banorët hidhnin short për çdo muaj dhe kujt i binte shorti, detyrohej të jepte vajzën e vet.”

Një ditë prej ditësh, (viti 548 H apo 1153 G) andej pari kaloi një thirrës musliman maroken, që quhej Ebu El-Berekat Jusuf El-Berberij (RahimehUllah). Ai ishte hafëz i Kuranit. U vendos në shtëpinë e një plake dhe gjatë një nate, kur hyri në shtëpi, i pa anëtarët e saj të grumbulluar, e që vajtonin sikur të ishin duke përcjellë ndonjë xhenaze. Ai i pyeti se çfarë po ndodhte, porse ata nuk e kuptonin. Menjëherë e mori me vete përkthyesin dhe plaka i tregoi se shorti i kishte rënë asaj dhe se ajo kishte vetëm një vajzë, të cilën do e mbyste xhini. Ebu El-Berekati i tha: “Unë do të shkoj në vend të vajzës tënde.” Ai ishte një burrë qose, pa mjekër. Banorët e ishullit e futën në shtëpinë e idhujve, ndërkohë që ai më parë kishte marr abdes. Me të hyrë në të, filloi të lexonte Kuran. Pas pak iu shfaq xhini nga ana e dritares, mirëpo ai vazhdoi të lexonte. Kur xhini iu afrua aq sa mund të dëgjonte Kuranin, u zhyt në ujë dhe iku. Ai vazhdoi të lexonte Kuran deri në mëngjes.

Plaka, familja e saj dhe banorët e tjerë të ishullit, erdhën për të nxjerrë nga aty dhe pastaj t’ia digjnin kufomën, siç vepronin me kufomat e vajzave. Mirëpo, atë e gjetën të gjallë dhe duke lexuar Kuran. E morën dhe e dërguan te mbreti i tyre që quhej Shenurazeh, ku i treguan për ngjarjen dhe ai mbeti i mahnitur. Ebu El-Berekati ia shfaqi Islamin dhe e nxiti drejt tij, mirëpo mbreti i tha: “Rri tek ne edhe një muaj. E, nëse e përsërit këtë që e bëre dhe shpëton nga xhini, unë do të bëhem musliman.”

Mirëpo para se të plotësohej muaji, Allahu ia hapi zemrën mbretit dhe ai së bashku me familjen, fëmijët dhe banorët e mbretërisë u bënë muslimanë. Pastaj, e futën marokenin përsëri në shtëpinë e idhujve. Xhini nuk u dukë askund, mirëpo ai, prapëseprapë lexoi Kurani deri në mëngjes. Në mëngjes erdhi mbreti së bashku me banorët e tjerë dhe gjetën ashtu siç e kishin lënë: duke lexuar Kuran. Atëherë, mbreti urdhëroi të thyheshin idhujt dhe të rrënohej shtëpia. Të gjithë banorët e ishullit u bënë muslimanë dhe mesazhin e Islamit e bartën edhe tek ishujt tjerë dhe që të gjithë hynë në Islam.

Thirrësi islam jetoi atje si shumë i respektuar. Banorët, po ashtu e ndërtuan një xhami, të cilës ia vunë emrin e tij. Ibën Bettutah thotë: “Kam lexuar në një copë druri të xhamisë ku ishte gdhendur: “Mbreti Ahmed Shenurazeh u bë musliman nëpërmjet Ebul El-Berekat El-Berberij El-Magribij.” Më tej, mbreti urdhëroi që një e treta e fitimeve të ishujve të jepej si lëmoshë për udhëtarët që kalonin andej, ngaqë ata ishin shkak për hyrjen e tij në Islam.

Historia nuk përmend se Ebu El-Berekati kërkoi ndonjë pozitë, apo pasuri, apo se i vrau dhe i largoi me forcë banorët e Maldiveve, apo se shkatërroi ato vende. Sot e kësaj dite varri i tij gjendet në kryeqytetin e Maldiveve, që quhet Male.

• Dijetari i madh ibën Bazi (RahimehUllah) e kishte një copë tokë në një zonë të Rijadit. Toka e tij ishte ngjit me një pjesë tjetër të tokës, ku ishin pjesëmarrës disa familje të Rijadit. Një ditë prej ditësh, përgjegjësi i punëve të shejhut hyri i shqetësuar tek ai dhe i tha: “O shejh! Fqinjët tanë i kanë caktuar kufijtë e tokave të tyre dhe kanë marrë një pjesë të tokës tënde!” Shejhu ia ktheu: “Elhamdulilah! Shpresoj të jenë ndarë të kënaqur! Ndoshta nuk ju ka ngelur hatri?” Përgjegjësi i tha: “Po të them se të kanë marrë tokën!” Shejhu: “Për mua është njëjtë, si e morën si s’e morën. Allahu do të na begatojë në pjesën që na ka mbetur. Shpresoj se janë ndarë të kënaqur!” (Meusuatu imam el-muslimin fil-karni el-ishrin, 1/90 e AbdulAziz Es’ad)

• Dijetari i madh Salih El-Feuzan (hafidhahUllah) shkruan: “Shoqëria e cila nuk udhëhiqet nga besimi i vërtetë, është një shoqëri shtazarake (e shfrenuar), që i mungon çdo element i jetës së lumtur.” (Akidetu Et-Teuhid, 13).

• Njëra nga vajzat e dijetarit Abdullah El-Gudejjan (RahimehUllah) tregon: “Një ditë e pyeta babanë: “Si t’i edukoj fëmijët në këtë kohë të vështirë?” Edukoji me lutje dhe me shembull. Shpeshtoji lutjet për ta dhe bëhu shembull, në atë mënyrë që mos të të shohin në ato gjëra që i ke ndaluar dhe mos të të humbasin aty ku i ke urdhëruar të jenë- më tha ai.”

• Ibën Tejmijje (RahimehUllah) thotë: “Shkaku i shfaqjes së bidateve në çdo popull është fshehja/zhdukja e suneteve të të Dërguarve me të cilat u erdhën, dhe kështu ndodhte shkatërrimi. Për këtë arsye thuhej: “Kapja pas sunetit është shpëtim.” (Mexhmu’u El-Fetaua, 4/137)

• Mos lejo që jeta e kësaj bote të vjedh prej teje këto pesë gjëra: sinqeritetin në vepra., momentin e çiltërsisë me Zotin tënd, mirësjelljen ndaj prindërve, dashurinë ndaj familjes dhe bamirësinë ndaj atyre që i ke përreth.

• Ibën Kajjimi (RahimehUllah) tregon: “Pasi që hoxhës së Islamit, ibën Tejmije (RahimehUllah) ia shpeshtoja përmendjen e mendimeve dhe opinioneve të njerëzve, më tha: “Mos e bëj zemrën tënde karshi opinioneve dhe dyshimeve sikur të ishte sfungjer që thith, sepse pastaj prej saj rrjedhin vetëm gjëra të tilla. Mirëpo bëje atë sikur qelqi i lëmuar; dyshimet kalojnë anës së jashtme tij dhe nuk ngjitën për të. Kështu, ajo i sheh ato përmes kthjelltësisë së vet dhe i largon nëpërmjet fortësisë që e ka. Në të kundërtën, nëse zemra jote thith çdo dyshim që i vjen, atëherë ajo shndërrohet në vendqëndrim të dyshimeve.” Ibën Kajjimi vazhdon: “Nuk di që ndonjë këshillë për largimin e dyshimeve të me ketë bërë dobi sikur këto fjalë të tij.” (Medarixhus-Salikin, 1/140)

• Janë tri sëmundje që i kanë tri zgjidhje:

Sëmundja e parë: Nëse je sprovuar me dashuri ndaj epsheve.

Zgjidhja: Kontrolloje gjendjen tënde në namazet e tua.

Argument: Fjala e Allahut: “Pas atyre erdhën brezni, që e braktisën faljen e namazit dhe ndoqën epshet e veta.” (Merjem, 59).

Sëmundja e dytë: Nëse ndien mjerim shpirtëror dhe mossukses.

Zgjidhja: Kontrolloje sjelljen tënde me nënën.

Argument: Fjala e Allahut duke treguar për Isën (alejhis-selam): “Dhe që të jem i mirë ndaj nënës sime dhe nuk më ka bërë arrogant dhe të mjerë.” (Merjem, 32).

Sëmundja e tretë: Nëse ndien depresion dhe ndrydhje në shpirt.

Zgjidhja: Kontrolloje gjendjen tënde me Kuranin.

Argument: Fjala e Allahut: “Kushdo që i kthen shpinën Këshillës Sime (Kuranit), do të ketë jetë të rëndë.” (Ta Ha, 124).

• Ibën Kajjimi (RahimehUllah) në librin e tij “El-Uabilus-Sajjib” përmend se njerëzit karshi namazit ndahen në pesë grupe:

01. I dënuar - Allahu do e dënojë për namazin e tij.

02. I llogaritur - Allahu do e llogarisë për namazin e tij.

03. I falur - Allahu e fal për shkak të namazit të tij.

04. I shpërblyer - Allahu do e shpërblejë për namazin e tij.

05. I afërt - Allahu e afron tek Vetja për shkak të namazit të tij.

I dënuar: është ai që nuk i kushton rëndësi dhe nuk e kryen ashtu siç duhet abdesin, shtyllat, obligimet dhe kushtet e namazit. Pra, ky do të dënohet.

I llogaritur: Njeriu që do të merret në llogari është ai që i vepron shtyllat, obligimet dhe kushtet e namazit, mirëpo prej se hyn në namaz e derisa të dalë prej tij, nuk di çfarë është duke thënë në të. Mendja e tij bredh nëpër dynja, derisa të thotë: “Esselamu alejkum.” Bile, bile mezi pret të përfundojë namazi e t’u kthehet punëve të dynjasë. Sa të shumtë janë njerëzit e këtij grupi! Pra ky do të merret në llogari për këtë namaz.

I falur: ai që i kryen shtyllat, obligimet dhe kushtet e namazit, mirëpo prej se hyn në të e derisa të dalë prej tij, është në luftë të vazhdueshme me shpirtin dhe me shejtanin, në mënyrë që zemra të mos i largohet nga namazi. Pra, ai është në luftë të vazhdueshme me shpirtin, në mënyrë që ta përmirësojë sa më shumë namazin e vet. Këtë njeri Allahu e fal.

I shpërblyer: ai që i vepron shtyllat, obligimet, kushtet dhe sunetet e namazit dhe që është i përulur në të. Këtë njeri Allahu e shpërblen.

I afërt (tek Allahu): kjo është grada më e lartë: ai që i vepron shtyllat, obligimet, kushtet dhe sunetet e namazit dhe që është i përulur në të, mirëpo vazhdimisht e sjell ndërmend që Allahun e ka përpara. Ky është dallimi mes tij dhe njeriut të grupit të katërt, i cili ka përulje në namaz, porse nuk e sjell ndërmend se është duke biseduar me Allahun.

Pra, kush i vepron të gjitha kushtet, shtyllat, obligimet, e sunetet e namazit, kush është i përulur në të dhe e sjell ndërmend se po bisedon me Allahun dhe se Ai e sheh atë, do të afrohet tek Allahu. E ti, në cilin prej këtyre grupeve e klasifikon veten?!

• Kur njeriu shoqërohet me njerëz të mirë, ndodh që prej tyre të dëgjojë ndonjë këshillë të ashpër. Ndërsa kur shoqërohet me të këqijtë, shpesh ndodh që prej tyre të hasë servilizëm dhe laritje (shtirje). Malik ibn Dinari (RahimehUllah), i cili thoshte: “Më mirë të bartësh gurë me njerëz të mirë, sesa të hash ëmbëlsira me njerëz të këqij.” Dijetari i madh bin Baz (RahimehUllah) thotë: “Vëlla i mirëfilltë i yti është ai që të këshillon dhe që të përkujton. E jo ai që tregohet i shkujdesur ndaj teje, që nuk merret me ty dhe që të shtiret. Vëlla i vërtetë është ai që të thërret drejt Allahut dhe që ta qartëson rrugën e shpëtimit, në mënyrë që të ecësh nëpër të. Është ai që të paralajmëron nga rruga e shkatërrimit dhe që të tregon për përfundimin e keq të saj, në mënyrë që t’i shmangesh.” (Mexhmu’u fetaua ue mekalat mutenewwiah, 14/21)

• Dijetari i madh ibn Uthejmin (RahimehUllah) thotë: “Dija jonë është e mangët sepse atë që e mësojmë nuk e zbatojmë në jetët tona. Ajo çfarë ne dimë është vetëm vendimi fetar rreth një çështje, mirëpo që ta praktikojmë atë, kjo haset shumë pak – Allahu na faltë! Dobia që duhet të përfitohet nga dija është zbatimi i saj në vepër, në atë mënyrë që gjurmët e saj të shfaqen në fytyrën e njeriut, në sjelljen, moralin, adhurimin, ndjenjat, në frikën e tij ndaj Allahut etj. Kjo është ajo që ka rëndësi. Qëllimi i nxënies së dijes nuk është njohja e çështjeve teorike – o Allah, na jep dije të dobishme! Jo, dobia nga nxënia e dijes është që njeriu të përfitojë në anën praktike. Sa e sa njerëz janë të thjeshtë, e të paditur, mirëpo tek ta gjejmë frikë ndaj Allahut, vetëkontroll, sjellje e morale të mira dhe kryerje të adhurimeve, shumë më tepër sesa te nxënësit e dijes.” (Esh-Sherhul-Mumti’ 7/166)

• Ibn Kajimi (RahimehUllah) tregon: “Disa kohanikë të tij më me famë thoshin: “Dëshiroj shumë që me shokët e mi të jem ashtu siç ishte ai (ibn Tejmija) me armiqtë dhe kundërshtarët e tij.”

Ibn Kajimi vazhdon: “Kurrë nuk e kam dëgjuar të lutej kundër ndonjërit prej armiqve e kundërshtarëve të tij. Përkundrazi, ai lutej për ta. Një ditë, i erdha dhe e përgëzova me vdekjen e njërit prej armiqve më të mëdhenj të tij, i cili e fyente dhe e lëndonte më së shumti. Mirëpo, ai më qortoi, mi zuri për të mëdha fjalët e mia dhe tha: “Të Allahut jemi dhe tek Ai do të kthehemi!” Pastaj, menjëherë u ngrit dhe shkoi tek familja e të vdekurit që t’i ngushëllonte dhe u tha: “Prej sot e tutje, për ju, unë jam në vend të tij. Për çdo gjë që keni nevojë, unë do t’ju ndihmoj”, si dhe fjalë tjera të ngjashme me këto. Familja u gëzuan, u lutën për të dhe respektuan shumë këtë gjest nga ana e tij. Allahu e mëshiroftë! dhe qoftë i kënaqur me të!” (Medarixhus-Salikin, 2/345)

• Dijetari i madh ibn Rexhebi (RahimehUllah) shkruan: “Përfundimi i keq i njeriut (gjatë daljes nga kjo jetë) vjen për shkak të ndonjë sëmundje të fshehtë (të zemrës), të cilën njerëzit nuk e dinë.” (Xhamiul-Ulumi uel-Hikem, 1/57)

Nga Ma’ruf El-Kerhij (RahimehUllah) përcillet të ketë thënë: “Kur Allahu ia do të mirën njeriut, ia hap derën e veprave të mira dhe ia mbyll derën e polemikave. Ndërsa, kur nuk ia do të mirën, ia hap derën e polemikave dhe ia mbyll derën e veprave të mira.” (Tabekat El-Hanabile, 1/384)

• Dijetari Abdullah ibn Aun (RahimehUllah) nuk zemërohej kurrë. E, edhe kur dikush e zemëronte, ai ia kthente: “Allahu të begatoftë!” (Hiljetul-Eulija, i ibn Nuajm, 3/39). Shejh AbduRrezzak El-Bedr (hafidhahUllah): “Sikur të merrnim mësim dhe të krahasonim këtë me gjendjen dhe fjalët tona gjatë hidhërimit! Ai lutej me këtë lutje madhështore për atë që e zemëronte; e çfarë thoshte kur ishte në rehati e gëzim! Kjo tregon për fuqinë e madhe shpirtërore që e kishte në përmbajtjen e zemërimit.” (www.al-badr.net)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Mos i kushto vëmendje secilit injorant që pason verbërisht dhe mos të të vijë rëndë fyerja e tij, e as thënia për ty se je jobesimtar apo i devijuar, sepse fjalët e tij janë sikurse të lehurat e qenit. Andaj, mos lejo që qeni të ketë pozitë dhe vlerë tek ti.” (Es-Sauaik El-Mursele, 3/1158).

• Në Kuran fjala “rëndë” është përmendur dy herë:

“Vërtet që jobesimtarët e duan jetën e këtushme dhe nuk e përfillin një Ditë të rëndë, që do t’u vijë.” (El-Insan, 27). Qëllimi me “Ditën e rëndë” është Dita e Kiametit.

“(O Muhamed) Ne do të të dërgojmë vërtet një fjalë të rëndë.” (El-Muzzemmil, 5). Qëllimi me “fjalën e rëndë” është Kurani. Andaj, kush dëshiron të shpëtojë nga “Dita e rëndë”, le të kapet pas “fjalës së rëndë.”

• Sufjan ibn Ujejne thotë: “Sikur të mos ishte mbulesa e Allahut ndaj të metave të njerëzve, nuk do të uleshim me askënd.” (Shu’abul-Iman, 6/290).

• Fudajl ibn Ijadi thotë: “Besimtari ia mbulon të metat tjetrit dhe e këshillon, ndërsa i keqi ia përhap ato dhe e nënçmon.” (Xhamiul-Ulumi uel-Hikem, 1/225)

• Ibn Rexhebi shkruan: “Nga disa prej selefëve përcillen këto fjalë: “Kam takuar njerëz që nuk kishin të meta. Mirëpo, pasi që filluan të përmendnin të metat e njerëzve, edhe ata filluan të përmendnin të metat e tyre. Gjithashtu kam takuar njerëz që kishin të meta, mirëpo pasi që nuk flisnin për të metat e të tjerëve, të metat e tyre u harruan.” (Xhamiul-Ulumi uel-Hikem, 2/291)

• Hoxha i Islamit ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Gjatë urdhërimit për të mirë dhe ndalimit nga e keqja, patjetër duhet të kihen tri gjëra: dija, butësia dhe durimi; dija para se ta urdhërosh apo ndalosh dikë; butësia gjatë urdhrit apo ndalimit; durimi pas urdhrit apo ndalimit.” (El-Istikameh, 466)

• Dijetari i madh ibn Rexhebi (RahimehUllah) shkruan: “Kujdes nga mëkatet, sepse ato e privojnë faljen e Allahut në sezonat kur zbret mëshira e Tij!” (Letaiful-Me’arif, 295)

• Ibn Kutejbe Ed-Dejnurij (RahimehUllah) thotë: “Shembulli i njeriut për fëmijët dhe familjen e vet është sikur shembulli i temjanit i cili digjet, ndërkohë që të tjerët kënaqën me erën e mirë të tij.” (El-Muxhalesetu ue Xheuahirul-Ilmi)

• Dijetari i madh Ibn Xheuzi (RahimehUllah) shkruan: “Gjatë rinisë sime kam takuar dijetarë të shumtë, të cilët dallonin në sasinë e dijes që e kishin. Mirëpo, më së shumti përfitoja nga ai që vepronte me dijen e vet, edhe pse kishte të tjerë më të ditur. Po ashtu kam takuar dijetarë të hadithit, që mësonin përmendsh hadithe dhe kishin dije rreth tyre, mirëpo e toleronin gibetin (përgojimin) dhe i jepnin kahe në shkencën e xherhit dhe ta’dilit. Ata po ashtu merrnin para për tregimin e haditheve dhe shpejtonin në dhënien e përgjigjes, edhe nëse ishte gabim, në mënyrë që të mos iu ulej pozita në sy të njerëzve.

Pastaj, takova dijetarin Abdul Uehhab El-Enmatij, i cili ishte në rrugën e selefëve (gjeneratave të para të muslimanëve). Ai nuk lejonte që dikush të përgojohej në ligjëratat e tij dhe nuk kërkonte të holla për hadithet që i tregonte. Kur ia lexoja hadithet që zbusin zemrën, qante shumë dhe pandërprerë. Atëbotë, duke qenë ende i ri në moshë, kjo e qarë e tij ndikonte shumë në zemrën time dhe vendoste themele të forta. Ai ishte në rrugën e dijetarëve të mëparshëm, për cilësitë e të cilëve lexonim nëpër libra e transmetime.

Po ashtu takova edhe Ebu Mensur El-Xheualikij; ai heshtte shumë dhe i zgjidhte me kujdes të madh fjalët që i thoshte; ishte preciz dhe verifikues. Ndodhte të pyetej për ndonjë çështje të qartë, përgjigjen e të cilës shpejtonin ta jepnin disa të rinj, mirëpo ai ndalej dhe mendohej derisa të sigurohej e të bindej rreth saktësisë së përgjigjes. Ai agjëronte shpesh dhe heshtte gjatë.

Nga këta dy njerëz përfitova më shumë sesa nga të gjithë të tjerët. Së këtejmi, arrita në përfundim se, udhëzimi në rrugë të drejtë me anë të veprës ndikon më shumë sesa ai që bëhet me fjalë. Andaj, kini kujdes dhe veproni me atë që e dini, sepse ky është themeli kryesor i çështjeve. Ndërkaq, meskini më i madh është ai që e humb jetën në nxënien e dijes me të cilën nuk vepron, dhe kështu i ikin kënaqësitë e kësaj bote dhe të mirat e botës tjetër.” (Sajdul-Hatir, 138)

• Ndër kërkesat më të mëdha të kësaj jete është që Allahu të të kursejë nga brengat. Ndërsa, ndër kërkesat më të mëdha të jetës tjetër është që Allahu të t’i falë mëkatet. Dhe që të dyja këto i përmban dhe i siguron shpeshtimi i salavateve për të Dërguarin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem).

Në një hadith lexojmë se Ubej ibn Ka’bi (radijAllahu ‘anhu) e pyeti të Dërguarin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem): “O i Dërguar i Allahut! Unë shpeshherë dërgoj salavate për ty. Andaj, sa pjesë të ditës të ndaj për një gjë të tillë?” Ai i tha: “Sa të duash.” “Një të katërtën?” “Sa të duash. Nëse shton kjo është më mirë për ty.” “Gjysmën?” “Sa të duash. Nëse shton, kjo është më mirë për ty.” “Dy të tretat?” “Sa të duash. Nëse shton kjo është më mirë për ty.” “Atëherë, do të dërgoj salavate për ty gjatë gjithë kohës.” I Dërguari ia ktheu: “Atëherë, do të kursehesh nga brengat dhe do të të falën mëkatet.” (Tirmidhiu, 2457 dhe të tjerë. Imam Albani e ka vlerësuar si të saktë në “Sahihu Et-Tergib” (1670) dhe libra tjerë.

• Imam Albani (RahimehUllah) shkruan: “El-Bejhekij përcjell me zinxhir të vërtetë se Seid ibn Musejjibi e pa një njeri duke falur më shumë se dy rekate pas namazit të sabahut; në ato rekate ai shtonte në numrin e rukuve dhe sexhdeve. Pasi që Seidi e ndaloi nga një gjë e tillë, ai i tha: “O Ebu Muhamed! A më dënon Allahu për shkak të namazit?!” Seidi iu përgjigj: “Jo, mirëpo të dënon për shkak të kundërshtimit të sunetit.”

• Prej gjërave që e pengojnë kuptimin e Kuranit dhe të kënaqurit me të është që lexuesi të jetë nga ata që vazhdimisht bëjnë mëkate, apo të jetë mendjemadh, apo i sprovuar me nënshtrim ndaj epshit. Të gjitha këto janë shkak për errësimin e zemrës dhe prishjen e saj. Zemra është sikur pasqyra, epshet janë oksidimi/ndryshku që i ndodh pasqyrës, ndërsa kuptimet e Kuranit janë pamjet që shfaqen në pasqyrë. Trajtimi i zemrës duke i larguar prej saj epshet, është sikur pastrimi që i bëhet pasqyrës. (Muhtesar Minhaxhul-Kasidin i ibn Kudame, fq. 45)

• Imam Shafiu (RahimehUllah) thotë: “Të gjithë muslimanët janë të një mendjeje se, kur njeriut t’i bëhet i qartë një sunet nga i Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), atëherë nuk i lejohet ta braktisë atë për shkak të fjalës së askujt, kushdo qoftë ai.” (I’lam El-Muveki’in, 2/282, El-Fulanij në Ikadh El-Himem, 68)

• Seid ibn Xhubejri (RahimehUllah) thotë: “Kush ia heq hajmalinë dikujt, shpërblehet sikur të ketë liruar një rob.” (Ibn Ebi Shejbe në El-Musannef, 3524). Shejh AbduRrezzaku (hafidhahUllah) thotë: “Kjo tregon për dijen e thellë që e kishte (RahimehUllah), sepse lirimi i njeriut nga shirku është më i madh e më i rëndësishëm sesa lirimi i tij nga robëria.”

• Dijetari i madh ibn Xheuzi (RahimehUllah) shkruan: “Na është përcjellë se një njeri kërkoi të hynte te gjykatësi kryesor, ibn Ebi Davud, dhe tha: “Thoni atij se Ebu Xhaferi është te dera!” Kur e dëgjoi, u gëzua shumë dhe tha: “Lejojeni të hyj!” Kur hyri, e priti në këmbë, e nderoi shumë, ia dha pesëmijë dërhem dhe pastaj e përcjelli. “Me një njeri të thjeshtë sillesh kështu?” – i thanë të pranishmit. “Një kohë isha i varfër dhe këtë njeri e kisha shok. I shkova dhe i thash: “Jam i uritur.” Ai më tha: “Ulu!” Pastaj doli dhe u kthye me mish të pjekur, me ëmbëlsira e me bukë dhe më tha: “Ha!” “Pasha Allahun, nuk ha derisa të hash edhe ti me mua” – ia ktheva unë. Filloi të hajë, mirëpo nga goja i rrodhi gjak. “Ç’është kjo?” – pyeta i habitur. “Sëmundje” – tha. “Pasha Allahun, patjetër do të më tregosh!” Tha: “Kur më erdhe te dera nuk posedoja asgjë. Pasi që dhëmbët i kisha të veshur me shirit ari, e hoqa atë dhe bleva me të.” Gjykatësi tha: “E si mos t’ia kthej të mirën një njeriu të tillë!” (Sajdul-Hatir, 724)

• Ibn Hibbani (RahimehUllah) thotë: “Hulumtimi i të metave të besimtarëve (spiunimi) është prej shenjave të dyfytyrësisë, ndërsa mendimi i mirë për ta është prej shenjave të besimit. Andaj, i mençuri ka mendim të mirë për vëllezërit e vet, ndërkaq injoranti ka mendim të keq për ta.” (Reudatul-Ukala, 118)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Kur njeriut i bëhet padrejtësi, apo lëndohet e fyhet, apo i hidhen në qafë armiqtë, atëherë s’ka asgjë më të dobishme për të sesa kthimi tek Allahu me një pendim të sinqertë.” (Bedaiul-Feuaid, 2/771)

• Dijetari i madh ibn Hazm (RahimehUllah) thotë: “Sa e sa njerëz kemi parë që janë shkatërruar nga të folurit e tyre, mirëpo asnjëherë nuk kemi parë apo dëgjuar që dikush është shkatërruar nga heshtja. Andaj, fole vetëm atë që të afron tek Krijuesi yt, e nëse frikohesh nga ndonjë i padrejtë, atëherë hesht.” (Er-Resail i ibn Hazmit, 1/402)

• I Dërguari i Allahut (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kush e fal sabahun është në mbrojtje të Allahut.” (Muslimi). Imam Uthejmini në komentimin e “Rijadus-Salihin” (1/591) thotë: “Në këtë hadith ka argument se duhet të respektohen muslimanët, të cilët e vërtetuan islamin e tyre nëpërmjet faljes së namazit të sabahut, sepse atë e fal vetëm besimtari. Po ashtu, në të argument se askujt nuk i lejohet që t’i lëndojë ata.” Për këtë kuptim aludon edhe ngjarja që përcillet nga Taberani në “El-Mu’xhem El-Eusat” (4/5), për të cilën imam Albani në “Sahihut-Tergib” (1/110) thotë se është e saktë: “Nga A’mesh përcillet se Salim ibn Abdullah ibn Umeri ishte ulur tek Haxhxhaxhi, i cili i tha atij: “Ngrihu dhe vrite këtë njeriun këtu!” Salimi e mori shpatën e kapi njeriun dhe u nis me të drejt portës së pallatit. Babai i tij (Abdullah ibn Umeri) e shikonte gjersa ecte me njeriun dhe thoshte: “Mendon se do e bëj?!” dhe e zmbrapsi dy apo tri herë. Më në fund, pasi arritën te vendi, Salimi e pyeti: “A e ke falur sabahun?” “Po” – tha ai. Atëherë Salimi i tha: “Ik nga të duash!” Pastaj u kthye dhe e flaku tutje shpatën. Haxhxhaxhi e pyeti: “A e vrave?” “Jo” – ia ktheu. “Përse jo?” Salimi iu përgjigj: “Sepse e kam dëgjuar babanë tim këtu duke thënë: “I Dërguari i Allahut (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Kush e fal sabahun është në mbrojtje të Allahut deri në mbrëmje.”

• Shurejh El-Kadi (RahimehUllah) thotë: “Ndodh të sprovohem me ndonjë fatkeqësi dhe prapëseprapë për të e falënderoj Allahun katër herë:

- E falënderoj që nuk më ka sprovuar me diçka më të madhe se ajo.

- E falënderoj që ma mundësoi të kem durim ndaj saj.

- E falënderoj që më dha sukses të them: “Të Allahut jemi dhe tek Ai do të kthehemi!”, ngaqë shpresoj në shpërblimin e Tij.

- E falënderoj që nuk e bëri atë sprovë në fenë time.” (Shu’abul-Iman i Bejhekiut, 6/37)

• Një ditë prej ditësh, i Dërguari i Allahut (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) e takoi Ebu Dherrin (radijAllahu ‘anhu) dhe i tha: “O Ebu Dherr! A të tregoj për dy veti që janë më të lehtat për t’u bartur dhe më të rëndat në peshoren (e Ditës së gjykimit)?” Ai iu përgjigj: “Gjithsesi, o i Dërguar i Allahut” – ai (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) vazhdoi: “Përmbaju moralit të mirë dhe heshtjes së gjatë, sepse pasha Atë në Dorën e të Cilit është shpirti im, njerëzit nuk janë zbukuruar me diçka më të mirë sesa këto dyja.” (Es-Slisile Es-Sahiha, 1938)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Kushdo që shpreson apo mbështetet tek krijesa, patjetër se do të zhgënjehet.” (Mexhmu’ul-Fetaua, 10/257)

• Imam Albani (RahimehUllah) thotë: “E keqja e të rinjve muslimanë sot është se, posa të mendojnë se kanë mësuar diçka nga dija fetare, gjë të cilën nuk e dinin më parë, e ngritin kokën dhe ua merr mendja se dinë çdo gjë. Kështu, ata preken nga mendjemadhësia dhe mburrja. Kam frikë se këta të rinj i përfshinë fjala e të Dërguarit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem): “Janë tri gjëra që shkatërrojnë: “Lakmia, të cilës njerëzit i binden, epshi që pasohet dhe mburrja e secilit me mendimin e vet.” (Silsiletu El-Huda uen-Nur, 861)

• Imam ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “S’ka gjë që e shëmton njeriun më shumë sesa shkujdesja ndaj vlerave fetare, shkencave të dobishme (fetare) dhe veprave të mira.” (Miftahu Daris-Se’adeh, 1/177).

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Kthimi me pendesë tek Allahu është ndër veprat e mira më të rëndësishme, ndërkohë që pranimi i veprave të mira kushtëzohet me sinqeritet ndaj Allahut dhe me pasim të të Dërguarit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem). Gjithashtu, kërkimi i faljes është prej veprave të mira më të mëdha dhe është një fushë e gjerë. Andaj, kush vëren mangësi në fjalët e veta apo në veprat, apo në gjendjen, apo në riskun, apo në zemrën e tij, atëherë le t’i kapet teuhidit dhe kërkimit të faljes, sepse në to ka shërim për çdo gjë, nëse bëhen me besnikëri e sinqeritet. Po ashtu, nëse vëren mangësi karshi të drejtave të farefisit, bashkëshortes, fëmijëve, fqinjëve dhe vëllezërve, atëherë lutu për ta dhe kërko falje.” (Mexhmu’ul-Fetaua, 11/319).

• Nga Ebu Bekr Ajjash (RahimehUllah) përcillet të ketë thënë: “E pashë Ebu Is’hak Es-Sebi’ij duke qarë, andaj e pyeta: “Çfarë të bëri të qash?” Më tha: “Më lëshoi fuqia dhe bashkë me të shkoi edhe namazi im. Nuk po mund të falem në këmbë, veçse duke lexuar suret El-Bekare dhe Alu Imran.” (Eth-Thikat i ibn Hibbanit, 8/67)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Ulja e shikimit nga pamjet e ndaluara lë pas vete: a) ëmbëlsi dhe kënaqësi në besim dhe b) dritë, mendjemprehtësi, fuqi, qëndrueshmëri dhe trimëri në zemër.” (Durer min kelami shejhul-Islam, 252)

• Ebu Bekr Et-Tartushij (RahimehUllah) thotë: “Kur të shohësh njeriun që në natyrë të tij e ka vetëm kundërshtimin, ashtu që sa herë i thua: “Jo” ai ta kthen: “Po”, apo sa herë i thua: “Po”, ai ta kthen: “Jo”, atëherë, çiftin e këtij rendite midis botës së gomarëve.” (Siraxhul-Muluk, 259).

• Kur imam Ahmedit (RahimehUllah) iu përmend vërtetësia dhe sinqeriteti tha: “Me këto dyja u ngritën ata që ishin para nesh.” (Tabekatul-Hanabileh e Ebu Ja’la, 1/147).

• Imam Dhehebiu (RahimehUllah) thotë: “Allahu e mëshiroftë! njeriun që:

- merret me vetveten,

- e ruan gjuhën,

- jepet pas leximit të Kuranit,

- qanë për kohën e shkuar,

- lexon vazhdimisht në dy Sahihët (Buhari dhe Muslim) dhe

- e adhuron Allahun para se ta befasojë vdekja.” (Tedhkiretul-Huffadh, 2/86)

• Ibn Hazmi (RahimehUllah) shkruan: “Nëse shkon në ndonjë mexhlis dijeje, atëherë pjesëmarrja jote le të jetë vetëm për të shtuar dijen dhe shpërblimin, e jo për t’u mjaftuar me atë dije që e ke, apo për të kërkuar ndonjë gabim të cilin pastaj e përhapë, apo ndonjë mesele të çuditshme të cilës ia vë në dukje të metat. Pa dyshim se këto janë vepra të njerëzve të ulët të cilët kurrë nuk do të kenë sukses në dije.” (El-Ahlaku ues-Sijer fi mudauatin-Nufus, 92)

• Imam ibn Kajjimi (RahimehUllah) thotë: “Besimtari vuan shpirtërisht për gabimin e vëllait të tij besimtar sikur ta bënte ai vetë atë gabim dhe nuk i gëzohet atij.” (Medarixhus-Salikin, 1/436)

• Fudajl ibn Ijadi (RahimehUllah) thotë: “Të lexoj një ajet nga Kurani dhe pastaj të punoj me të, është me dashur për mua sesa të përfundojë leximin e tij 1000 herë; ta gëzoj një besimtar dhe ta ndihmoj kur ka nevojë, është më e dashur për mua sesa adhurimi gjatë tërë jetës; braktisja dhe refuzimi i dynjasë është më e dashur për mua sesa ta adhuroj Allahun me adhurimin e banorëve të qiejve dhe të tokës; lënia e një monedhe shumë të vogël nga fitimi haram është më e dashur për mua sesa të shkoj 100 herë në haxhillëk me para hallall.” (Tenbihul-Gafilin, 1/380)

• Imam Ibn El-Xheuzi (RahimehUllah) thotë: “Dije se kohët vazhdimisht ndryshojnë, ashtu siç thotë Allahu: “Ato ditë (fitoreje dhe humbjeje) Ne i ndërrojmë midis njerëzve…” (Alu Imran, 140). Kështu: nganjëherë varfëri, nganjëherë pasuri, nganjëherë krenari e fuqi, nganjëherë përulje e nënshtrim, nganjëherë gëzohen miqtë, nganjëherë gëzohen armiqtë. Mirëpo, i lumtur në këtë mes është ai që në çfarëdo gjendje nuk i ndahet një themeli të vetëm: frikës dhe devotshmërisë ndaj Allahut, sepse nëse është në mirëqenie ajo e zbukuron, nëse goditet nga varfëria ajo ia hap dyert e sabrit, nëse gëzon shëndet ia plotëson mirësitë, nëse sprovohet i bënë të mundshëm përballimin dhe nuk dëmtohet asgjë, edhe nëse ndonjëherë ulet, apo e ngrihet, apo mbetet pa rroba trupi, apo barkplot, apo i pangrënë, sepse të gjitha këto largohen dhe ndryshojnë, ndërkaq devotshmëria është themeli i shpëtimit dhe roje që nuk fle.” (Sajdul-Hatir, 1/39)

• Nga Ebu Umame (radijAllahu ‘anhu) përcillet se i Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Një njeri hyri në Xhenet dhe pa se në portën e tij ishte shkruar: “Lëmosha shpërblehet dhjetëfish, ndërsa borxhi tetëmbëdhjetë.” (Taberani në “El-Mu’xhem El-Kebir”, 8/297 dhe 7976 dhe Bejhekiu në “Esh-Shu’ab”, 3/283 dhe 3563. Imam Albani e ka vlerësuar si Hasen (të mirë) në “Es-Silsile Es-Sahiha”, 307 dhe “Sahihut-Tergib”, 900)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Njeriu i mençur duhet të përpiqet skajshmërisht që ta pasojë Sunetin në çdo gjë.” (Iktidaus-Siratil-Mustekim 2/270)

• Imam ibn Dekik El-Id (RahimehUllah) thotë: “S’kam thënë ndonjë fjalë dhe s’kam bërë ndonjë vepër, veçse i kam përgatitur përgjigje kur të dalë para Allahut të Madhërishëm.” (Tabekatush-Shafi’ijje El-Kubra, 2/212)

• Imam Hasen El-Basriu (RahimehUllah) thotë: “Nuk kam shikuar, as nuk kam folur, as nuk kam prekur, as nuk ja ngritur në këmbë, derisa të shoh se a është bindje apo mëkat? Nëse ishte bindje, vazhdoja tutje e nëse ishte mëkat, tërhiqesha.” (El-Uera’, 116), (Xhamiul-Ulumi uel-Hikem, 76)

• Jahja ibn Muadhi thotë: “Lotët thahen për shkak të ngurtësisë së zemrës; zemrat ngurtësohen për shkak mëkateve të shumta; mëkatet shtohen për shkak të metave të shumta.” (Bejhekiu në “Shu’abul-Iman”, nr. 6828)

• Imam ibn Kajjimi (RahimehUllah) thotë: “Pasuria më e madhe në këtë botë është që në çdo kohë ta angazhosh veten me atë që është më e duhur dhe më e dobishme për ty në jetën tjetër.” (Feuaidul-Feuaid, 405)

• Ubade bin Samit (radijAllahu ‘anhu) thotë: “Pa dyshim se e vërteta ka nur që del prej saj.” (Usul El-I’tikad i imam El-La’leka’ij 116)

• I Dërguari i Allahut (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Vërtet, Allahu e ndihmon këtë ummet me pjesëtarët e dobët të tij, me lutjen, namazin dhe sinqeritetin e tyre.” (‘Sahih El-Xhami’, 2388)

• Imam El-Mizzit (RahimehUllah) iu tha: “Filani të urren!” Ai ia ktheu: “S’gjej prehje kur e kam afër dhe nuk ndihem i vetmuar kur e kam larg.” (El-Ada’b Esh-Sher’ijjeh, 3/575)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Njeriu duhet të ketë si qëllim t’u sjellë dobi krijesave dhe t’u bëjë mirë atyre, pa kurrfarë përjashtimi. Pikërisht kjo është mëshira me të cilën erdhi Muhamedi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), siç lexojmë në Kuran: “Dhe Ne nuk të kemi dërguar ty (o Muhamed), veçse si mëshirë për botët.” (El-Enbija’, 107) (Xhamiul-Mesa’il, 6/37)

• Imam Sufjan ibn Ujejne (RahimehUllah) thotë: “Më të guximshmit në dhënien e fetuave, janë ata që kanë më së paku dije.” (Xhami’u bejan el-‘ilmi ue fadlihi, 2209)

• Imam Ibn Kajjimi (RahimehUllah) thotë: “Shpeshherë e dëgjoja hoxhën e Islamit, ibn Tejmije (RahimehUllah) duke thënë: “Vetëm Ty të adhurojmë” e largon dyfaqësinë, ndërsa “Vetëm prej Teje ndihmë kërkojmë” e largon mendjemadhësinë.” (Medarixhus-Salikin, 1/66).

• Ebu Xha’fer Muhamed ibn Alij (RahimehUllah) thotë: “Kush nuk e di vlerën e Ebu Bekrit dhe Umerit (radij-Allahu ‘anhum), ai është injorant karshi Sunetit.” (Ebu Nu’ajmi në El-Hilje, 3/185).

• Sahabët që përcollën më së shumti hadithe:

Ebu Hurejre (radijAllahu ‘anhu): 5374 hadithe.

Abdullah ibn Umeri (radijAllahu ‘anhu): 2630 hadithe.

Enes ibn Maliku (radijAllahu ‘anhu): 2286 hadithe.

Aisha (radijAllahu ‘anha): 2210 hadithe.

Abdullah ibn Abbasi (radijAllahu ‘anhu): 1660 hadithe.

Xhabir ibn Abdullah (radijAllahu ‘anhu): 1540 hadithe.

Ebu Se’id El-Hudrij (radijAllahu ‘anhu): 1170 hadithe.

Abdullah ibn Mes’udi (radijAllahu ‘anhu): 848 hadithe.

Abdullah ibn Amr ibn ‘As (radijAllahu ‘anhu): 700 hadithe.

(“El-Munteka min Feraidil-Feuaid” i imam Uthejminit).

• Një ditë, Beshshar ibn Burdi e këshilloi shokun e tij Hilal ibn ‘Atijjen, duke i thënë: “O Hilal! A më dëgjon nëse të jap një këshillë?” “Po.” – ia ktheu ai. “Para një kohe ti vidhje gomerë, pastaj u pendove nga kjo vepër dhe u bëre rafidij. Ktheju vjedhjes së gomerëve, sepse, pasha Allahun, ajo është më mirë për ty sesa rafdi!” (Uefejatul-A’jan i ibn Hal-likan, 1/425).

• Qetësia e rrugëve gjatë namazit të sabahut dhe bllokimi i tyre gjatë orëve të punës na tregon për dashurinë ndaj dynjasë dhe për harrimin e ahiretit. Allah! Mos e bëj dynjanë preokupimin tonë kryesor!

• Disa shembuj të ambicieve të larta për atë që dëshiron ngritjen në këtë botë dhe botën tjetër:

Ibn Bedran Ed-Dimeshkij (RahimehUllah) vazhdoi të shkruante tefsirin e tij edhe pas goditjes nga paraliza. Për këtë arsye, në dorëshkrim shfaqen gjurmë të dridhjes së dorës. (Xheuahirul-Efkar, fq. 27).

“Njoh njeri në kohën tonë që për pesë vite me radhë, si verës ashtu edhe dimrit, nuk ka fjetur veçse në kohën e syfyrit; ishte tepër i angazhuar me shkrimin e librit të tij.” (Ibn Ebul-Hadid në komentin e tij, 19/17).

Ibn El-Xhezerij në “El-Mus’ad” fq. 41 thotë: “Ibn Kethiri u lodh shumë në shkrimin e veprës së tij “Xhami’ul-Mesanid” dhe më tha: “Vazhdoja ta shkruaja gjatë natës ndërkohë që flaka e kandilit lëvizte, derisa më verboi.”

AbulEuuel ibn Hammad El-Ensarij në biografinë e babait të tij shejh Hammadit, 1/393 shkruan se e ka dëgjuar atë duke thënë: “Gjatë rinisë sime lexoja e shkruaja deri në agim dhe flija vetëm pak në mesditë.”

• Imam Ahmedi (RahimehUllah) thotë: “Unë dhe Ummu Salih qëndruam së bashku njëzet vite dhe kurrë nuk patëm mosmarrëveshje qoftë edhe rreth një fjale të vetme.” (Et-Tabekat, 2/583)

• Imam Esh-Sheukanij (RahimehUllah) thotë: “Prej të metave që e pengojnë njeriun të kthehet në të vërtetën kur debaton me dikë janë: ai që e flet të vërtetën është më i ri në moshë krahasuar me të, apo ka dije më të mangët, apo nuk është i njohur në mesin e njerëzve. Ndërsa tjetri është në kundërtën e kësaj. Së këtejmi, këtë të fundit e nxit zelltaria e injorancës dhe fanatizmi djallëzor që të mbahet tek e kota. Dhe tërë këtë e bën ngaqë është tepër mendjemadh të kthehet tek fjala e atij që është më i ri se ai në moshë, apo më i mangët në dije, apo më pak i njohur.” (Adabut-Taleb, fq. 142)

• Dijetari i madh El-Mauerdij (RahimehUllah) thotë: “Gjatë ndryshimit të gjendjeve, del në shesh brendësia e njerëzve.” (Edebud-Dunja ued-Din, 1/220)

• Bishr El-Hafij (RahimehUllah) thotë: “Mos bëj vepra që të përmendesh! Fshihe veprën e mirë, ashtu siç e fsheh veprën tënde të keqe!” (“Sijer A’lam En-Nubela”, 10/476).

• Allahu i Lartësuar thotë: “Më kujtoni Mua që Unë t’ju kujtoj.” (El-Bekare, 152). Halid Er-Rebe’ij (RahimehUllah) thotë: “Ndalu tek ky ajet dhe mos u ngut! Sikur të bindeshe me plot zemër në të, kurrë nuk do të thaheshin buzët e tua nga përmendja e Allahut.” (Ed-Durrul-Menthur, i imam Sujutit, 2/62)

• Mos ndërhyj në zemrat e njerëzve!

Mekhuli (RahimehUllah) tregon: “E pashë një njeri duke u falur dhe sa herë që binte në ruku e sexhde, qante. E akuzova se këtë po e bënte vetëm sa për t’u dukur para njerëzve. Pas kësaj, për një vit me radhë nuk mund të qaja.” (El-Hilje, 5/184)

• Mu’adh ibn Xhebelit (radijAllahu ‘anhu) ka thënë:

- “Kini frikë Allahun dhe tejkalojuani njerëzve në rrugën drejt Allahut! Le t’ju mjaftojë shtëpia juaj! Nuk dëmtoheni asgjë edhe nëse s’ju njeh askush.” (Tarih Dimeshk, 58/483)

- Theur ibn Jezidi thotë: “Kur Mu’adh ibn Xhebeli falej natën, lutej më këto fjalë: “O Allah! Sytë i zuri gjumi dhe yjet perënduan, ndërsa Ti je i Gjallë, i Përjetshëm e Mbajtës i çdo gjëje! O Allah! Kërkimi im i Xhenetit është i ngadaltë dhe ikja ime nga Zjarri është e dobët. O Allah! Më jep udhëzim nga ana Jote, të cilin do të ma kthesh në Ditën e Kiametit! Vërtet, Ti nuk e shkel premtimin!” (Tarih Dimeshk, 58/483)

• Disa nga selefët (gjeneratat e para të muslimanëve) thoshin: “Allahu e zbriti Kuranin që të punohet me të, ndërkaq njerëzit leximin e tij e konsideruan punim me të.” (Ed-Da’u ued-Deua’, fq. 221)

• Hasen El-Basriu (RahimehUllah) thotë: “Prej shenjave të largimit të Allahut nga njeriu është kur e angazhon me gjëra që nuk i hyjnë në punë.” (Et¬-Temhid, 9/200)

• Ijas ibn Mua’vije (RahimehUllah) tha: “Njeriu, i cili nuk i di të metat e veta është budalla.” e pyetën: “Cila është e meta jote” tha ai: “Të folurit e tepërt.” (El-Hilje, 3/124)

• Talha ibn Ubejdullah El-Bagdadij (RahimehUllah) tregon: “Më rastisi të isha në të njëjtën anije me Ahmed ibn Hanbelin. Ai heshtte gjatë dhe kur fliste thoshte: “O Allah, bëna që të vdesim në Islam dhe në Sunet!” (Tarih Bagdad, 9/354 dhe Tarih Dimeshk, 5/323)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Në fillim bidatet janë sa pëllëmba, pastaj ndiqen aq shumë derisa të bëhen kute, milje e ferasih.” (Mexhmu’ul-Fetaua, 8/425)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Shejtani është zjarr që i djeg bimët e njoma njërën pas tjetrës. Kështu, kurdo që vëren se në zemër ka zënë vend bima e mirësisë, nxiton në prishjen dhe djegien e saj.” (Igathetul-Lehfan, 1/92)

• Nëse e lut Allahun për ta mundësuar arritjen e Ramazanit, mos harro ta lutësh edhe që të japë bereqet në të, sepse qëllimi nuk është arritja e tij, por çfarë do të veprosh në atë muaj.

• Hasen ibn Alij (radijAllahu ‘anhuma) thotë: “Sikur dikush të më fyente në njërin vesh, pastaj të më kërkonte falje në tjetrin, do t’ia pranoja kërkimin e faljes.” (El-Adab Esh-Sher’ijjeh, ibn Muflih, 1/302)

• Shekik ibn Ibrahim (RahimehUllah) thotë: “Janë gjashtë gjëra që njerëzve ua mbyllin derën e suksesit: angazhohen me begatinë në vend të falënderimit për të, dëshirojnë të kenë dije, mirëpo nuk veprojnë me të, nxitojnë drejt mëkatit dhe njëkohësisht e vonojnë pendimin, mashtrohen me atë se janë duke u shoqëruar me njerëz të mirë, mirëpo nuk i pasojnë në veprat e tyre, jeta e kësaj bote iu largohet ndërkaq ata e ndjekin, jeta e përhershme iu afrohet ndërkaq ata ia kanë kthyer shpinën.” (El-Feuaid, ibn Kajjimi, fq. 231)

• Imam El-Meruedhij (RahimehUllah) tregon: “E pyeta imam Ahmedin: “Si u zgjove sot?” Ai më tha: “A mund të zgjohet mirë njeriu që Zoti i tij i kërkon kryerjen e obligimeve; i Dërguari i kërkon zbatimin e Sunetit; dy engjëjt i kërkojnë përmirësimin e veprave; shpirti i kërkon pasimin e epshit; Iblisi i kërkon që të bëjë vepra të ndyta; engjëlli i vdekjes pret urdhrin për t’ia marrë shpirtin dhe anëtarët e familjes presin nga ai furnizimin?” (Es-Sijer, 11/227)

• Imam ibn El-Xheuzi (RahimehUllah) shkruan: “Kur ta vëresh se shoku yt është zemëruar dhe ka filluar të flasë gjëra që nuk bën të fliten, mos ia zërë për të madhe dhe mos i kërko llogari për to, sepse gjendja e tij është e ngjashme me gjendjen e të dehurit, i cili nuk di se ç’është duke ndodhur. Përkundrazi, duro ndaj shpërthimit të tij dhe mos i kushto vëmendje, ngaqë shejtani e ka mposhtur, natyra (karakteri) i ka gufuar dhe mendja i është mbuluar. Nëse ti mban në vetvete diçka kundër tij, apo i përgjigjesh në bazë të veprës së bërë, atëherë je i ngjashëm me një të mençur që i kundërvihet një budallai, apo me një të kthjellët që e qorton atë që i ka rënë të fikët. Pra, në këtë rast, gabimi është i yti.” (Sajdul-Hatir)

• Imam El-Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Asgjë prej gjërave të kësaj bote nuk mund ta prishë dashurinë e atyre që duhen për hir të Allahut. Kjo sepse ata duhen vetëm për hir të Tij dhe vetëm vdekja është ajo që i ndanë. Edhe nëse njëri prej tyre gabon ndaj tjetrit, apo i hyn në hak, e tërë kjo nuk i brengos, ngaqë ata duhen vetëm për hir të Allahut.” (Sherh Rijad Es-Salihin, 3/363)

• Imam Albani (RahimehUllah) thotë: “Shumica e njerëzve nuk e kanë frikë Allahun në arritjen e përfitimit dhe riskut, edhe pse i Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thoshte: “O njerëz! Vërtet, askush nga ju s’do të vdesë derisa t’i plotësohet (përfundojë) risku dhe exheli. Andaj, kërkojeni riskun me rrugë të lejuara, sepse ajo që gjendet tek Allahu nuk arrihet me haram.” Ashtu siç thotë Allahu: “Kur t’u vijë koha e fundit, ata nuk mund ta shtyjnë, qoftë edhe për një çast dhe as nuk mund ta shpejtojnë.” (El-A’raf, 34). Mirëpo, me gjithë këto urdhra fetarë dhe me tërë këto garanci nga Zoti se njeriut do t’i vijë risku, deshi apo nuk deshi, ne prapëseprapë preokupohemi me të, deri në atë shkallë ku nuk pyesim se a është haram apo hallall. Ndërkaq, qëllimin për të cilin jemi krijuar: të adhurojmë Zotin tonë, e kemi hedhur tërësisht pas shpine. Kështu, ti i sheh muslimanët sot sikur të ishin jobesimtarë; punojnë natë e ditë për të arritur atë që është e garantuar, ndërkaq e shpërfillin atë për të cilin janë krijuar, e që është adhurimi i Allahut të Madhërishëm.” (El-Huda ue En-Nur, 4)

• Fudajl ibn Ijadi (RahimehUllah) thoshte: “Njerëzit të tremben dhe ke pozitë tek ta, aq sa ti i trembesh Allahut.” (El-Hilje, 2/361)

• Imam El-Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Nëse vëren se koha dhe jeta po të shkojnë pa arritur asnjë rezultat të dobishëm dhe nëse sheh se nuk ke bereqet në kohë, atëherë ruaju se mos të ka përfshirë Fjala e Allahut: “Mos dëgjo atë zemrën e të cilit ia kemi lënë mospërfillëse ndaj përmendjes Sonë e, që shkon pas dëshirave të veta dhe punët e të cilit janë të shkapërderdhura (të pa bereqetshme).” (El-Kehf, 28) Disa e përmendin Allahun me zemër jo të pranishme, andaj, ndodh që nuk përfiton asgjë. Njeriut, i cili e përmend Allahun vetëm me gjuhë e jo dhe me zemër, i hiqet bereqeti nga veprat dhe koha e tij, derisa në atë shkallë ku punët i shkapërderdhen gjithandej. E sheh sesi mundohet me orë të tëra, por nuk arrin asgjë. Mirëpo, sikur çështjet e tij t’i kishte të lidhura me Allahun, do të arrinte bereqet në të gjitha punët e veta.” (Komenti i sures El-Kehf)

• Uehb ibn Munebbih (RahimehUllah) u pyet: “A nuk është “la ilahe il-lAllah” çelësi i Xhenetit?” tha ai: “Gjithsesi” “Mirëpo, nuk ka çelës pa dhëmbë. Andaj, nëse ke çelës me dhëmbë, të hapet dera. Në të kundërtën, jo.” (Buhariu në Sahih, 1237 dhe në Et-Tarih El-Kebir, 261)

• Abdullah ibn Mubareku (RahimehUllah) e pa një shok të tij duke menduar gjatë, andaj e pyeti: “Ku arrite?” Ai i tha: “Te Sirati.” (Miftahu Daris-Se’adeh, 1/180)

• Shejh AbduRrezzak El-Bedr (hafidhahUllah): “Dallim i madh mes atij që me mendimet e veta, nga frika e droja arrin te Sirati, dhe mes tjetrit që me mendimet e tij noton e zhytet në humnerën e pafund të pisllëqeve dhe mëkateve.” (www.al-badr.net)

• Hoxha i Islamit Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Kush e shpeshton dëgjimin e poemave, duke kërkuar me këtë përmirësimin e zemrës, i zbehet dëshira për të dëgjuar Kuranin, madje ndodh që edhe e urren.”

“Kush i shpeshton vizitat drejt tyrbeve e teqeve, në zemrën e tij nuk mbetet dashuria dhe madhërimi për vizitën e Qabesë së shenjtë, ashtu siç e ka në zemër një gjë të tillë ai i cili mjaftohet me Sunetin.”

“Kush e bën shprehi marrjen e urtësisë dhe edukatës prej urtarëve persë e romakë, në zemrën e tij zbehet pozita e urtësive dhe edukatës islame.”

“Kush e bën shprehi leximin e tregimeve mbi mbretërit dhe jetëshkrimin e tyre, në zemrën e tij pakësohet vëmendja ndaj tregimeve të Pejgamberëve. Shembuj të ngjashëm me këta ka shumë.” (Iktida Es-Sirat El-Mustekim, 1/543)

• Imam Ebu Zur’ah (RahimehUllah) tregon: “E pyeta Ahmed ibn Hanbelin (RahimehUllah): “Si shpëtove nga shpata e Mu’tesimit dhe kamxhiku i Uathikut?” Ai ma ktheu: “Sikur e vërteta të vihej mbi ndonjë plagë, ajo do të shërohej.” (El-Adab Esh-Sher’ijjeh, 2/25)

• Parime dhe rregulla që i duhen muslimanit në kohë të fitneve e trazirave:

- Mos i ndiq emocionet, por kufizoji ato brenda fesë.

- Konfirmo lajmet që të vijnë dhe mos u ngut.

- Kujdes nga injoranca dhe përkushtohu në marrjen e dijes.

- Gjatë kundërshtive assesi mos ec pas të vegjëlve, por mbahu me dijetarët e mëdhenj.

- Kujdes nga gjërat e shpikura (bidatet) dhe kapu pas Sunetit.

- Assesi mos iu afro fitnes, por shmangu nga ajo.

- Pengimi i fitnes është më i lehtë sesa largimi i saj.

- Kujdes nga pasimi i tekave kur të marrësh fetua, por merre atë që e ndriçon argumenti.

- Nëse je xhemat i thjeshtë, ki kujdes nga marrja e fetuasë sepse të pëlqen, por ndiqe atë që është më i ditur.

- Kujdes nga ndërrimi i mendimeve e qëndrimeve, por ji i paluhatshëm në fe nëpërmjet dritës së Kuranit dhe Sunetit.

- Mos i kundërshto tekstet fetare me dëshirat e tua, por ajo që e dëshiron le të jetë në pajtim me Kuranin dhe Sunetin.

- Kujdes nga përçarja dhe kapu pas xhematit (Ehlu Sunetit).

- Kujdes nga padrejtësia, sherri e ndëshkimi dhe qëndro me drejtësinë, mirësinë dhe me ithtarët e tyre.

- Mos i kërko fitnet, por mbrohu me Allahun nga të këqijat e tyre.

- Mos u mashtro nga hijeshimi që i bëhet fitneve, por shiko realitetin e tyre me largpamësinë e besimtarit.

- Kujdes nga tejkalimi i kufijve dhe mbaju mesatares.

- Kujdes nga sjelljet e këqija dhe kthejua të drejtat atyre që ju takojnë.

- Kujdes nga shkurtpamësia dhe njihe të vërtetën në origjinë, si dhe në gjurmët që dalin prej saj. Shejh Sulejman Er-Ruhajlij (hafidhahUllah) | (Komenti i Sahihut të Muslimit, kapitulli i fitneve dhe shenjave të Kiametit, kaseta nr. 24).

• Imam AbdulAziz ibn Baz (RahimehUllah) thotë: “Porosia ime drejtuar të gjithë lexuesve të Kuranit është që të shpeshtojnë leximin e tij me meditim, reflektim dhe me sinqeritet ndaj Allahut, duke pasur si synim marrjen e dobisë dhe dijes. Po ashtu i porosis që ta përfundojnë leximin e tij në çdo muaj, e nëse munden edhe më pak, atëherë kjo është mirësi e madhe. Ju lejohet ta përfundoni në më pak se shtatë ditë, mirëpo më mirë është të mos e përfundoni në më pak se tri ditë.” (Mexhmu’ul-Fetaua, 24/417)

• Imam Ahmedi (RahimehUllah) thotë: “Nëse dëshiron që Allahu vazhdimisht të jetë me ty ashtu siç do ti, atëherë qëndro vazhdimisht në atë që Ai e do.” (El-Adab Esh-Sher’ijjeh, ibn Muflih, 2/31)

• Imami i Medines, Malik ibn Enes El-Asbuhij (RahimehUllah) thotë: “Kush dëshiron t’i hapet zemra, atëherë vepra e tij e fshehtë le të jetë më e mirë se ajo që e bën haptazi.” (Tertibul-Medarik, 2/60)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Kur zemra angazhohet me gjëra të kota, nuk mbetet në të vend për të vërtetën. Po ashtu kur angazhohet me të vërtetën, nuk mbetet në të vend për gjëra të kota.” (Bulug El-Meram)

• Dijetari i madh AbduRrahman ibn Nasir Es-Si’dij (RahimehUllah) shkruan: “Ta dini se ndër adhurimet më të vlefshme është pritja e çlirimit nga Zoti Mëshirëplotë, si dhe shpresa e lakmia e madhe në mirësinë e gjerë të Tij. Andaj, shpresën tek Zoti vendoseni para syve dhe bëjeni kible të zemrave tuaja, sepse padyshim që Ai është Mbrojtës i mrekullueshëm dhe i Shpresuari i vetëm për faljen e mëkateve dhe largimin e vështirësive. Assesi të mos i kaplojë zemrat tuaja humbja e shpresës nga mirësia dhe arritja e të mirave të Allahut dhe assesi mos mendoni për Të gjëra që nuk i takojnë madhështisë e madhërisë së Tij, sepse Ai vazhdimisht ka qenë, është dhe do të jetë i cilësuar dhe i njohur me përsosmëri, mirësi, bujari e dorëdhënie. A nuk është Allahu Ai, i Cili ka krijuar gjithçka dhe e ka përpjesëtuar drejt; që ka caktuar fatin e çdo gjëje dhe ia ka rrëfyer rrugën; që me mirësinë e tij ka bërë kullotat të rriten? A nuk është Allahu Ai i Cili jep pasuri dhe kënaqësi të mjaftueshme? A nuk ua solli riskun e Tij duke qenë brenda barqeve të nënave tuaja dhe pastaj u mbuloi me mirësitë e Veta gjatë gjithë kohës?” (Mexhmu’u muel-lefatish-shejh Es-Si’dij, 23, 48/49)

• Sufjan Eth-Theurij (RahimehUllah) thoshte: “Nuk është qëllimi i kërkimit të dijes: “filani përcjellë nga filani”, por qëllimi i kërkimit të saj është frika ndaj Allahut të Madhërishëm.” (El-Hilje, 2/365)

• Si e njihnin selefët (gjeneratat e para të muslimanëve) atë që lexonte Kuran gjatë natës?

Muhamed ibn Ka’b (RahimehUllah) tregon: “Ne e dinim kush kishte lexuar Kuran gjatë natës, ngaqë kishte fytyrë të zbehtë gjatë ditës.” Ka për qëllim se kishte qëndruar gjatë pa gjumë dhe e kishte zgjatur namazin.” (Letaiful-Me’arif, 183)

• Shejh Muhamed ibn Muhtar Esh-Shenkitij (hafidhahUllah) thotë: “Ndër hadithet e mahnitshme është edhe ky që përcillet nga Sa’d ibn Ubade (radijAllahu ‘anhu), i cili thotë: “Tash: “O i Dërguar i Allahut! Nëna ime ka vdekur, andaj a të jap lëmoshë për të?” “Po” – tha ai. “Cila lëmoshë është më e mira?” I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “Dhënia e ujit.” (Hadithin e transmeton Nesaiu me zinxhir të vërtetë)

Të nderuar! Ky hadith na tregon për vlerën e dhënies së ujit dhe përhapjen e kësaj vepre mes njerëzve. Uji është i rëndësishëm për secilin njeri, madje edhe për kafshët. Ndaluni dhe mendoni rreth tregimit të lavires, e cila i dha ujë qenit; ajo zbriti në bunar dhe i dha ujë atij. Mendoj se ti e di vështirësinë që has ai i cili zbret në bunar, e pastaj ngjitet lart. Pastaj, kjo grua e mbushi këpucën e saj me ujë dhe ia afroi qenit. I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tregoi se Allahu i Lartësuar e i Patëmetë ia falënderoi këtë vepër. Tha: “Allahu e falënderoi dhe e fali.”

SubhanAllah! Një dhënie e thjesht e ujit për qenin, dhe kjo grua triumfoi me falënderimin dhe faljen e Allahut për mëkatet dhe fëlliqësitë që i bënte.

O njerëz të mirë, o të nderuar, o vëllezër e motra! Dhënia e ujit është vepër madhështore, andaj patjetër duhet ta përhapim këtë vepër, ashtu siç tha Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) në këtë hadith. Nëpër xhami kemi ftohëse të ujit; shko dhe blej shishe uji për to. Në shumë vende të varfra kanë nevojë për bunarë. Andaj, le ta aktivizojmë këtë projekt: dhënien e ujit, në mënyrë që të triumfojmë me shpërblim të madh.

Allahu na bëftë të gjithëve prej atyre që japin sinqerisht për Të!

• Hoxha i Islamit, ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Kur njeriu lidhet për dikë tjetër përveç Allahut, duke shpresuar dhe mbështetur në të, patjetër se do të zhgënjehet. Po ashtu, kur ai kërkon ndihmë nga dikush tjetër përveç Tij, patjetër se do të poshtërohet. Allahu i Lartësuar thotë: “Ata kanë marrë zota, në vend të Allahut, për t’i pasur ndihmës. Por jo! Ata do ta mohojnë adhurimin e tyre dhe do të bëhen armiqtë e tyre.” (Merjem, 81, 82). (El-Fetaua, 1/29)

• (Shejh Muhamed Seid Reslan hafidhahUllah): “Selefët hynin në treg me moral të xhamisë, ndërsa sot ne hyjmë në xhami me moral të tregut.”

• Morali i imam Ebu Hanifes (RahimehUllah): Në librin “Uefejat El-A’jan” të ibn Hal-likan (RahimehUllah) përmendet se imam Abdullah ibn Mubareku (RahimehUllah) i tha imam Sufjan Eth-Theurit (RahimehUllah): “Kurrë nuk e kam dëgjuar Ebu Hanifen (RahimehUllah) të përgojonte armiqtë e tij.” Sufjani ia ktheu: “Ai është më i mençur sesa t’i humbasë veprat e tij të mira.”

• Thënie e shkëlqyer e imam Ebu Hanifes (RahimehUllah): “Allahu e faltë atë që flet keq për mua dhe e mëshiroftë atë që flet mirë për mua!” (El-Hajrat El-Hisan, e imam El-Hejtemij, fq. 55)

• Mëkatet të pengojnë nga kuptimi i Kuranit

Mëkatet e pengojnë mendjen nga meditimi rreth Kuranit dhe nga kuptimi i tij, si dhe e largojnë nga zemra fuqinë e përsiatjes. Allahu i Lartësuar thotë: “Nëse Ne dëshirojmë, i dënojmë për gjynahet e tyre dhe ua vulosim zemrat, që të mos dëgjojnë.” (El-A’raf, 100).

• Kush do që t’i falen gjynahet pa u lodhur

Nga Ebu Hurejra (radijAllahu ‘anhu) përcillet se i Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Engjëjt luten për atë që qëndron në vendin ku është falur (në xhami) duke thënë: “O Allah fale, o Allah mëshiroje!”, përderisa nuk e prish abdesin.” (Buhariu, 477 dhe Muslimi, 649).

Imam ibn Bazi (RahimehUllah) thotë: “Të ndenjurit ulur pas selamit të namazeve të obligueshme është prej kohëve më madhështore në të cilën zbret mëshira e Allahut të Lartësuar. Andaj, mos u ngut të çohesh, por kërko falje, thuaj subhanAllah, elhamdulilah, Allahu ekber, la ilahe il-lAllah.”

Imam ibn Bettal (RahimehUllah) thotë: “Kush ka shumë gjynahe dhe dëshiron që ato t’i fshihen pa u lodhur, atëherë le të qëndrojë në vendin ku e ka falur farzin, në mënyrë që engjëjt të luten dhe të kërkojnë falje sa më shumë për të.” (Sherh ibn Bettal, 3/114)

• Imam ibn Rexhebi (RahimehUllah) shkruan: “Ndër personat që Allahu i fut nën hijen e Tij (nën hijen e Arshit të Tij në ditën e Kiametit) është: “Një njeri që e kujton Allahun kur është vet dhe nga sytë i rrjedhin lot.” Në këtë hadith, kujtimi i Allahut përfshinë kujtimin e madhështisë, goditjes, hakmarrjes dhe dënimit të Tij, andaj ai qan nga frika prej Zotit. Gjithashtu përfshinë kujtimin e bukurisë, përsosmërisë, mirësisë dhe butësisë së Tij, si dhe nderimin me lloj-lloj të mirash që ua bën robërve të devotshëm. Aq me tepër, kujtimi i asaj se besimtarët do ta shohin Atë në Xhenet, dhe kështu qan nga përmallimi për Të. Gjithashtu e kujton se Allahu është me të dhe se e ka afër (do të thotë me dijen, shikimin, dëgjimin e Tij) dhe se sheh kudo që të jetë, andaj qan nga turpi prej Tij.” (Fet’h El-Barij i ibn Rexhebit)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Nuk duhen dy veta për hir të Allahut, veçse më i dashur tek Ai është personi që e do më shumë shokun e tij.” (Es-Silsile Es-Sahiha, 1/811, nr 450)

• Rezultati i kërkimit të dijes tek selefët

Imam Hasen El-Basriu (RahimehUllah) tregon: “Në kohën tonë, kur njeriu kërkonte dije fetare, nuk vononte shumë dhe kjo menjëherë vërehej në modestinë, shikimin, fjalët, duart, namazin dhe asketizmin e tij.” (Imam ibn El-Mubareku në Ez-Zuhd, 1/156)

• Imam ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Muslimanët në mesin e njerëzve tjerë janë të huaj; besimtarët (e vërtetë) në mesin e muslimanëve janë të huaj; dijetarët në mesin e besimtarëve janë të huaj. Ehlu Suneti, të cilët bëjnë që ai (suneti) të dallohet nga tekat e njerëzve dhe bidatet (shpikjet në fe) janë të huaj; pastaj ata që thërrasin drejt Sunetit dhe që durojnë ndaj lëndimeve të kundërshtarëve janë më të huajt nga të gjithë këta. Mirëpo ata janë ithtarët e vërtetë të Allahut. Në të vërtetë, ata nuk ndihen të huaj, por kjo gjendje e tyre është në raport me njerëzit e tjerë, për të cilët Allahu thotë: “Nëse i bindesh shumicës së njerëzve që gjenden në tokë, ata do të të shmangin nga rruga e Allahut. Ata ndjekin vetëm hamendjet. Ata vetëm gënjejnë.” (El-En’am, 128). Pikërisht këta njerëz janë të huajt, ngaqë janë larg Allahut dhe të Dërguarit të Tij. E, kjo është vetmia e egër.” (Medarixh Es-Salikin, 3/195-196)

• Hatim El-Esam * (RahimehUllah) thoshte: “Unë i kam tri cilësi, me të cilat e mposhti kundërshtarin tim.” “Na i trego ato” – thanë të pranishmit. “Gëzohem kur kundërshtari im ia qëllon dhe pikëllohem kur gabon, si dhe e përmbaj veten që të mos i bëj padrejtësi atij.” Kur i treguan imam Ahmedit për këto fjalë, tha: “SubhanAllah! Sa njeri i mençur që ishte.” (El-Muntedham, i ibn Xheuzit, 1/220)

* “El-Esam” në gjuhën arabe do të thotë i shurdhët. Tregohet se shkak për emërtimin e tij me këtë nofkë ishte ngjarja kur një grua i erdhi për ta pyetur për një mesele të fesë, mirëpo poshtë saj u dëgjua një zë (gaz i barkut). Ajo u turpërua shumë, por ai për ta qetësuar atë i tha: “Ngrite zërin!” dhe u paraqit kinse ishte i shurdhër. Kështu, prej kësaj dite te njerëzit u bë i njohur me këtë nofkë.

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Shikimi në haram ndikon në zemër ashtu siç ndikon shtiza që e godet cakun; nëse nuk e vret, e plagos atë.” (Raudatu El-Muhibbine, 97)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Sikur të bënit mëkate derisa ato të arrijnë qiellin, pastaj të pendoheshit, Allahu do t’ua pranonte pendimin.” (Es-Sahiha, 902)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Kush e pason të Dërguarin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), Allahu kujdeset për të, i ndihmon dhe e furnizon.” (El-Ka’idetu El-Xhelile, 221)

• “Nëse jetën tënde materiale e krahason me atë të të pasurve, atëherë krahasoje edhe adhurimin tënd me atë të të devotshmëve.”

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “A mos mendon ai që ia kthen shpinën Kuranit dhe Sunetit se do të shpëtojë nga Zoti i vet përmes opinioneve të njerëzve?!” (El-Beda’iu fi Ulumi El-Kuran, 400)

• Dijetari AbduRrahman Al Esh-Shejh (RahimehUllah) shkruan: “Përkushtohu në përhapjen e teuhidit përmes argumenteve të tij të veçanta e të përgjithshme, sepse shumica e njerëzve e kanë hedhur prapa shpine këtë dije.” (El-Matleb El-Hamid, 273)

• Imam ibn Baz (RahimehUllah) thotë: “Libri më i mirë, më madhështor e më i vërtetë që duhet të lexohet për të mësuar besimin, dispozitat fetare dhe sjelljet, është libri i Allahut (Kurani).” (Mexhmu’u El-Fetaua, 7/70)

• Ibn Mes’udi (radijAllahu ‘anhu) thotë: “Nëse e shihni dikë duke bërë mëkat, mos u lutni kundër tij dhe mos e fyeni, por luteni Allahun që ta shpëtojë prej atij mëkati.” (Et-Teube, ibn Ebi Ed-Dunja, 99)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë duke shpjeguar hadithin: “Thëniet subhanAllah (i pastër nga çdo e metë është Allahu) dhe elhamdulil-lah (çdo lavdërim i përket Allahut) e mbushin hapësirën mes qiejve dhe tokës”, thotë: “Kjo sepse këto dy thënie përmbajnë pastrimin e Allahut nga çdo e metë, siç është thënia subhanAllah, dhe cilësimin e Tij me çdo përsosmëri, siç është thënia elhamdulil-lah.” (Sherh Rijad Es-Salihin, 1/189)

• Imam ibn Baz (RahimehUllah) thotë: “Njeriu ka nevojë për dije, largpamësi e udhëzim, dhe kjo arrihet vetëm përmes devotshmërisë.” (Mexhmu’u El-Fetaua, 2/285)

• Alij ibn Hashram (RahimehUllah) thotë: “Kurrë nuk kam parë libër në dorën e Uekiut; ai çdo gjë e dinte përmendsh. Andaj e pyeta për ilaçin e nxënies përmendsh dhe më tha: “Nëse të tregoj për ilaçin, a do ta përdorësh atë?”  “Po, pasha Allahun” – ia ktheva. Ai tha: “Lëri gjynahet, sepse s’kam provuar diçka më të dobishme për nxënie përmendsh sesa kjo!” (Sijer A’lam En-Nibela’, 9/151)

• Imam Ahmedi (RahimehUllah) u pyet: “Çfarë kuptimi ka vënia e dorës së djathtë mbi dorën e majtë në namaz?” Ai u përgjigj: “Është shprehje e përuljes para të Gjithëfuqishmit (Allahut).” (Tabekat El-Hanabile, 1/81)

• Disa njerëz të urtë thoshin: “Ruaj katër gjëra, do të shpëtosh nga çdo e keqe: syrin, gjuhën, zemrën dhe epshin.” (Ez-Zehru El-Fatih, 71)

• Allahu i Lartësuar thotë: “Për ata që i frikësohen paraqitjes para Zotit të vet, do të ketë dy kopshte (xhenete)!” (Er-Rahman, 46). Imam Es-Si’idij (RahimehUllah) shpjegon: “Do të thotë, për atë që i frikësohet Zotit të vet dhe qëndrimit para Tij (për llogaridhënie), dhe si rezultat i kësaj frike i braktis haramet dhe i kryen obligimet, do të ketë (si shpërblim) dy xhenete, ku enët, stolitë, pallatet dhe çdo gjë tjetër në to është nga ari. Pra, një xhenet si shpërblim për lënien e harameve dhe tjetri si shpërblim për kryerjen e veprave të mira.” (Tefsir Es-Si’idij, 831)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Nevoja për krijesa është përulje dhe nënçmim, ndërsa nevoja për Allahun e Lartësuar është krenari dhe adhurim.” (Sherh Rijad Es-Salihin, 1/529)

• Hyri një njeri tek imam Ahmedi për ta vizituar ngaqë ishte i sëmurë dhe i tha: “Më këshillo!” Imam Ahmedi bëri me shenjë drejt gjuhës. (Domethënë ruaje gjuhën). Tabekat El-Hanabile, 1/390

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Kush e njeh Allahun, përmallohet për Të. E, pasi që njohja e Tij s’ka fund, po ashtu edhe përmallimi i atij që e njeh Atë është i pafund.” (Tarik El-Hixhratejn, 2/763)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Janë gjashtë të drejta që muslimani i gëzon ndaj muslimanit tjetër.” Të pranishmit i thanë: “Cilat janë ato?” Ai i tha:

1. Kur ta takosh, përshëndete me Selam.

2. Nëse të thërret, përgjigju thirrjes së tij.

3. Nëse të kërkon këshillë, këshilloje.

4. Nëse teshtin dhe thotë “Elhamdulil-lah”, thuaj “jerhamukAllah” (Allahu të mëshiroftë).

5. Nëse sëmuret, vizitoje.

6. Nëse vdes, përcillja xhenazen.” (Muslimi)

• Imam ibn Baz (RahimehUllah) thotë: “Nëse njeriut i përmirësohet besimi dhe bëhet i qëndrueshëm në fe, i plotësohen të gjitha shkaqet e lumturisë.” (Mexhmu’u El-Fetaua, 20/323)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Nëse zemra është e sëmurë, atë e dëmton dhe e shqetëson dyshimi apo epshi më i vogël që i shfaqet.” (Igathetu El-Lehfan, 1/18)

• Ahmed ibn Asim (RahimehUllah) thotë: “Nëse je duke e kërkuar përmirësimin e zemrës, atëherë ndihmohu përmes ruajtjes së gjuhës.” (Tarih Dimeshk, ibn Asakir, 71/222)

• Imam ibn Rexhebi (RahimehUllah) shkruan: “Adhurimi qëndron mbi tri themele:

1. Frikën (ndaj Allahut)

2. Shpresën (në Të)

3. Dashurinë (ndaj Tij)

Secili nga ta është obligim, e po ashtu edhe bashkimi mes tyre.” (Mexhmu’u Er-Resail, 3/292)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Hyra në Xhenet dhe dëgjova lexim të Kuranit, andaj pyeta: “Kush është ky? “Harithe ibn En-Nu’man” – më thanë. Kështu shpërblehet bamirësia, kështu shpërblehet bamirësia.” (Es-Sahiha, 913). Ai ishte prej njerëzve që sillej më së miri me nënën e vet.

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Sa herë që zemrën tënde e kaplon pakujdesia dhe shpirti të lidhet pas jetës së kësaj bote, dil te varrezat, pastaj mendo thellë rreth atyre njerëzve që deri dje ishin sikur ti duke jetuar mbi tokë, duke ngrënë e pirë, e duke u kënaqur. Ndërsa tani, ku vajtën?! Tani ata janë peng të veprave të veta. Asgjë nuk mund t’iu sjellë dobi, përveç veprave të mira që i kanë bërë. Ashtu siç na tregoi i Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem): “Të vdekurin e përcjellin tri gjëra: pasuria, familja dhe vepra e tij. Dy kthehen dhe me të dhe mbetet vetëm njëri; kthehen familja dhe pasuria e tij, ndërsa mbetet vepra që e ka bërë.” (Sherh Rijad Es-Salihin, 3/473).

• Thirrje

Vërtetë që kalimi i netëve e i ditëve na përkujton se, jetëve tona po u vjen fundi dhe se dalëngadalë po afrohet koha kur do të dalim para Allahut. Andaj, njeriu i mençur nuk mbështetet në rehatinë dhe qetësinë e jetës së tij dhe nuk mashtrohet me të mirat e shumta në veten, pasurinë e në familjen e tij, por vazhdimisht nxitë ambiciet dhe shton veprat e mira: qan për gjynahet dhe moskryerjen e detyrimeve ndaj Allahut.

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Aspiratat e njeriut tregojnë për ambicien e tij të lartë apo të ulët.” (Medarixh Es-Salikin, 3/94)

• Allahu i Lartësuar thotë: “O besimtarë! Përkuluni (në ruku) dhe përuluni në sexhde (para Allahut)! Adhuroni Zotin tuaj dhe bëni vepra të mira për të arritur shpëtimin.” (El-Haxhxh, 77)

• Abdullah ibn Mes’udi (radijAllahu ‘anhu) thotë: “Përderisa je në namaz, ti je duke trokitur në derën e Mbretit (Allahut); dhe kush e shpeshton trokitjen në derën e Tij, së shpejti pritet t’i hapet.” (Musannef ibn Ebi Shejbe)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Është më mirë dhe më e dobishme për zemrën të lexosh një ajet me meditim e kuptim, sesa një hatme pa meditim e kuptim.” (Miftah Dar Es-Se’adeh, 1/553)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Njeriu duhet të caktojë për çdo ditë një pjesë të Kuranit për lexim dhe ta ruaj atë, në mënyrë që të mos i ikën koha pa lexuar.” (Nurun ala Ed-Derb, 227)

• Ebu Bekri (radijAllahu ‘anhu) thoshte: “Vërtetë, Allahu i fal mëkatet e mëdha, andaj, mos i humbni shpresat. Mirëpo, ndëshkon për mëkatet e vogla, andaj, mos u mashtroni!” (Sherh El-Buharij, ibn Bettal, 19/267)

• Imam Junus ibn Ubejd (RahimehUllah) thotë: “Prej moralit të brezave të parë të muslimanëve ishte leximi i shpeshtë i Kuranit.” (Musannef ibn Ebi Shejbe, 8561)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) thotë: “Kush e njeh Allahun e pastaj ia kthen shpinën, prej tij largohen gëzimet e lumturitë dhe rrethohet nga dhimbjet e pikëllimet. Ai bëhet një kufomë që ecën mbi tokë.” (Tarik El-Hixhratejn, 180)

• Në veprën e imam Malikut “El-Muvetta” përcillet se ‘Ata ibn Jesar (RahimehUllah) xhamisë i thoshte “tregu i botës tjetër.” Imam ibn AbdulBerri (RahimehUllah) shkruan: “Këtë kuptim e nxori nga fjala e Allahut: “Pa dyshim, ata që lexojnë Librin e Allahut, falin namazin dhe japin fshehtazi apo haptazi nga ajo që u kemi dhënë Ne, mund të shpresojnë në një tregti që nuk do të humbasë.” (Fatir, 29)

• Sehl Et-Tusterij (RahimehUllah) thotë: “Bazat tona (të muslimanëve) janë gjashtë:

1. Të kapurit fort pas Kuranit dhe Sunetit,

2. Ngrënia e gjërave të lejuara (hallall),

3. Mosdëmtimi i të tjerëve,

4. Largimi nga mëkatet,

5. Pendimi,

6. Dhënia e të drejtave atyre që u takojnë ato.” (Hiljetu El-Evlija’, 1/10)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Njeriu i kthehet mëkatit për shkak të mbetjeve që i ka në zemër. Andaj, kujt i del nga zemra dyshimi dhe epshi, nuk i kthehet mëkatit. Dhe pikërisht ky është pendimi i sinqertë.” (Mexhmu’u El-Fetaua, 16/58)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan:

   Namazi:

- e shton riskun,

- e ruan shëndetin,

- mbron nga të këqijat,

- i largon sëmundjet,

- i sjell gëzim shpirtit,

- e largon përtacinë,

- e hap gjoksin,

- e ndriçon zemrën,

– sjell bereqet.” (Zad El-Me’ad)

• Abdullah ibn Mes’udi (radijAllahu ‘anhu) tregon: “Kur ndonjëri prej nesh (sahabëve) i mësonte përmendsh dhjetë ajete të Kuranit, nuk kalonte tek të tjerat, derisa t’i kuptonte mirë dhe të punonte me to.” (Tefsir Et-Taberij, 1/80, Tefsir ibn Kethir, 1/8)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Liria e vërtetë është kryerja e bindjeve ndaj Allahut të Madhërishëm, e jo që njeriu ta lirojë veten për të vepruar çdo të keqe që e dëshiron.” (Sherh El-Erbe’in En-Nevevijje, 23).

• Ka’bi (radijAllahu ‘anhu) thotë: “Kini kujdes nga bartja e fjalëve, sepse ai që e bën një gjë të tillë nuk rehatohet nga dënimi i varrit!” (Dhemmu El-Gibeti ue En-Nemimeh, ibn Ebi Ed-Dunja, 134)

• Ibn Hibbani (RahimehUllah) shkruan: “Njeriu i mençur shoqërohet vetëm me njerëz të mirë dhe largohet nga shoqërimi i të këqijve, sepse dashuria e të mirëve lidhet shpejt, e shkëputet ngadalë. Ndërsa, dashuria e të këqijve shkëputet shpejt, e lidhet ngadalë.” (Raudatu El-U’kala’, 99)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Sëmundjet e zemrës janë më të rënda sesa ato të trupit, sepse sëmundjet trupore më së shumti çfarë mund të bëjnë është ta çojnë të sëmurin drejt vdekjes. Ndërkaq, sëmundja e zemrës e çon të sëmurin drejt mjerimit të përhershëm. Dhe s’ka shërim nga ky lloj i sëmundjes, veçse nëpërmjet dijes fetare. Pra, dija fetare është sikur uji për peshkun; nëse ai del jashtë ujit, vdes.” (Miftah Dar Es-Se’adeh, 140)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “O vëllai im! Shpeshtoji salavatet për të Dërguarin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) që të të shtohet besimi dhe të lehtësohen çështjet!” (Sherh Rijad Es-Salihin, 5/471)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kur njeriu thotë sinqerisht la ilahe il-lAllah, asaj (fjalës) i hapen dyert e qiellit derisa arrin tek Arshi (froni i Allahut), mirëpo kjo nëse ai i largohet mëkateve të mëdha.” (Sahih Et-Tergib, 2/238)

• Imam ibn Baz (RahimehUllah) thotë: “Kush lahet në ditën e xhumah për shkak të xhunubllëkut, kjo i mjafton dhe nuk ka nevojë të lahet edhe për xhuma. Mirëpo, më mirë është të bëjë nijet të dyja larjet dhe t’i bashkojë ato në një larje.” (Mexhmu’u El-Fetaua, 10/172)

• Zejd ibn Eslem (RahimehUllah) thoshte: “O bir i Ademit! Ki frikë Allahun, do të të duan njerëzit përkundër dëshirës së tyre!” (Musned El-Muvetta’, ibn Xheuherij, 309)

• Dijetari Mukbil El-Uadi’ij (RahimehUllah) thotë: “Shoqëria ka nevojë për grua të devotshme, e cila kujdeset për motrat e saj muslimane, në mënyrë që të mos i rrëmbejnë thirrësit drejt prishjes.” (El-Intisar li hukuk El-Mu’minat, 6)

• Imam Fudajl ibn Ijad (RahimehUllah) thotë: “Allahu i shpalli njërit prej profetëve: “Nëse bën mëkat ai që më njeh Mua, do t’ia hedh në qafë atë që nuk më njeh.” (El-Ukuba’t, ibn Ebi Ed-Dunja, 33)

• Dijetari Salih El-Feuzan (hafidhahUllah) thotë: “Ne nuk e braktisim sqarimin e të vërtetës, edhe pse shumica e njerëzve nuk e pranojnë atë.” (Da’uetu Et-Teuhid, 19)

• Mehri (Prika) e Ummu Sulejmit (radijAllahu ‘anha)

Enesi (radijAllahu ‘anhu) tregon: “Ebu Talha (gjersa ishte pagan) e kërkoi dorën e Ummu Sulejmit (radijAllahu ‘anha). Ajo i tha: “O Ebu Talha! A nuk e di se zoti që ti e adhuron është një copë druri që ka dalë nga toka, e pastaj e ka gdhendur një etiopas nga filan fisi?!” “Gjithsesi” - tha ai. “A nuk të vjen turp të adhurosh një copë druri që ka dal nga toka dhe të cilën e ka gdhendur një etiopas nga filan fisi?” Ai tha: “Më jep kohë të mendohem.” U largua dhe pastaj erdhi dhe tha: “Dëshmoj se s’ka të adhuruar tjetër të vërtetë përveç Allahut dhe se Muhamedi është i dërguar i Tij!” Thabiti thotë: “Njerëzit kurrë nuk kishin dëgjuar për një mehr më të vlefshëm sesa ai i Ummu Sulejmit (radijAllahu ‘anha). Mehri i saj ishte Islami.” (Sifetu Es-Safue, 2/427)

• Imam ibn Rexhebi (RahimehUllah) shkruan: “Kur brezat e parë të muslimanëve donin të këshillon dikë, këtë e bënin fshehtas.” (Xhamiu El-Ulum, 1/236)

• Mutarrif ibn Abdullah (RahimehUllah) thotë: “Fitnet nuk vijnë për t’i udhëzuar njerëzit, por për ta larguar besimtarin nga feja e tij.” (Hiljetu El-Evlija’, 2/204)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Shembulli i besimtarit është sikur shembulli i bletës; ajo ha vetëm të mira dhe jep vetëm të mira.” (Sahih El-Xhami’, 5847)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Ushqimi më i mirë është ushqimi i besimit dhe ilaçi më i mirë është ilaçi i Kuranit; dhe në secilin prej tyre ka ushqim (për shpirt) dhe ilaç.” (Igathetu El-Lehfan, 1/70)

• Ibn Xheuzij (RahimehUllah) shkruan: “Amra, gruaja e Habib El-Axhmit, e zgjonte atë natën dhe i thoshte: “O njeri! Çohu (për t’u falur), sepse nata shkoi! Ti përpara ke rrugë të gjatë dhe me vete ke pajisje të pakët; karvanët e njerëzve të mirë na e kaluan, kurse ne mbetëm mbrapa.” (Sifetu Es-Safue, 4/35)

• Këshillë drejtuar atij që nuk ka bereqet në kohë

Njëri nga brezat e parë të muslimanëve tha: “Sa  herë që e shtoja leximin e Kuranit, më shtohej edhe bereqeti në kohë. Unë vazhdoja ta shtoj leximin e tij, derisa tani lexoj dhjetë xhuze (200 faqe) në ditë.”

Ibrahim ibn AbdulUahid El-Makdesij (RahimehUllah) e këshilloi nxënësin e tij Ed-Dija El-Makdesij, kur ky dëshiroi të nisej për kërkimin e dijes: “Shpeshtoje leximin e Kuranit dhe kurrë mos e lë atë, sepse ajo çfarë je duke e kërkuar të lehtësohet në varësi të sasisë së Kuranit që e lexon.” Ed-Dija’ tregon: “Këtë (që ma tha ai) e kam vërejtur dhe provuar shumë herë. Sa herë që e shpeshtoja leximin e Kuranit, më lehtësohej dëgjimi dhe shkrimi i shumë haditheve. E nëse nuk lexoja, nuk më lehtësohej.” (Dhejl Tabekat El-Hanabile, ibn Rexheb, 3/205)

• Hyrja në namaz gjatë pranisë së ushqimit të shijshëm apo duke e duruar urinën dhe nevojën e madhe

I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “S’ka namaz gjatë pranisë së ushqimit dhe as duke i duruar dy nevojat.” (Muslimi). Po ashtu thotë: “Kur të shtrohet darka dhe të fillojë namazi,  nisjani me ushqim para se të faleni!” (Muttefekun alejhi). Shejh Sulejman Er-Ruhajlij (hafidhahUllah) shpjegon: “Në këtë rast i jepet përparësi ushqimit, edhe nëse i ikën namazi me xhemat. Mirëpo kjo kufizohet me disa kushte:

1. që shtruarja e ushqimit të mos bëhet qëllimisht në atë kohë.

2. që njeriu te jetë i uritur.

3. që ushqimi të jetë prej llojeve të tij të preferuara.”

• Durimi i urinës (po ashtu edhe i nevojës së madhe) është dy llojesh:

1. “I lehtë, gjatë të cilit njeriu e di se çfarë është duke bërë në namaz. Është e urryer për njeriun që të falet në këtë gjendje.

2. E rëndë, që e shpërqendron njeriun aq shumë, saqë nuk e di se çfarë është duke falur. Është e ndaluar (haram) për të që të falet në këtë gjendje.” (Sherh Adab El-Meshj ila Es-Salah, mësimi i shtatë)

• Një njeri i tha Ibrahim Ed’hemit (RahimehUllah): “Nuk po mundem të çohem për namaz të natës, andaj ma përshkruaj ilaçin?” Ai i tha: “Mos i bëj Atij (Allahut) mëkat gjatë ditës, ta mundëson të qëndrosh para Tij gjatë natës. Qëndrimi para Tij gjatë natës është prej ndereve më të mëdha dhe mëkatari nuk e meriton atë nderë.” (El-Ihja’, 1/484)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Njëri prej brezave të parë të muslimanëve tha: “Kur Iblisi takohet me ushtritë e tij dhe bisedojnë, asgjë nuk i gëzon më shumë sesa tri gjëra:

1. Besimtari që ka vrarë një besimtar tjetër.

2. Njeriu që vdes në kufër (mosbesim).

3. Zemra e cila frikohet nga varfëria.” (Tarik El-Hixhratejn, 1/33)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Kalo në anën në të cilën janë Allahu dhe i Dërguari i Tij (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), edhe nëse tërë njerëzit janë në anën tjetër.” (El-Feuaid, 167)

• Imam ibn Baz (RahimehUllah) thotë: “Muslimani e ka për detyrë të ruhet nga shirku dhe nga çdo rrugë që çon drejt tij, e po ashtu dhe nga të gjitha mëkatet, sepse ndodh të sprovohet me diç nga këto, e pastaj nuk i mundësohet pendimi.” (Mexhmu’u El-Fetua, 5/411)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Jeta e kësaj bote është burg për besimtarin dhe xhenet për jobesimtarin.” (Muslimi)

• Enesi (radijAllahu ‘anhu) tregon: “Shpeshherë e dëgjoja të Dërguarin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) duke u lutur me këto fjalë: “O Allah, me Ty mbrohem nga brengat, nga pikëllimi, nga pafuqia, nga përtacia, nga koprracia, nga jotrimëria, nga rëndimi i borxhit dhe nga mposhtja e njerëzve (ndaj meje)!” (Buhariu)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Nëse me varjen e ajeteve të Kuranit në muret e shtëpisë kihet për qëllim arritja e bereqetit apo shprehja e adhurimit ndaj Allahut, atëherë kjo është bidat (shpikje në fe). E nëse kihet për qëllim përkujtimi, atëherë është një gjë e pakuptimtë.” (Lika’ El-Ba’b El-Meftu’h, 87)

• Imam Sufjan ibn U’jejne (RahimehUllah) thotë: “Nuk është i mençur ai që e di të mirën dhe të keqen, por ai që kur e sheh të mirën e pason atë dhe kur e sheh të keqen largohet prej saj.” (Hiljetu El-Evlija, 8/339)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Vërtetë, prej shenjave të Kiametit është që dija (fetare) të kërkohet tek të vegjlit.” Imam Albani (RahimehUllah) thotë: “Ajo çfarë kuptoj unë është se, me “të vegjlit” kihen për qëllim injorantët, të cilët flasin pa pasur dije nga Kurani e Suneti, dhe si pasojë e kësaj lajthisin vetë dhe i lajthisin edhe të tjerët.” (Es-Silsile Es-Sahiha, hadithi nr. 695)

• Vuhejb ibn El-Uerd (RahimehUllah) thotë: “Përpara thuhej: “Urtësia është dhjetë pjesë: nëntë pjesë janë te heshtja, ndërsa e dhjeta është te mospërzierja me njerëz.” (Es-Samt, ibn Ebi Ed-Dunja, 62)

• Disa njerëz të mirë thoshin: “Ku gjen sikur vëllai besimtar i mirë?! Familja jote e ndajnë pasurinë tënde mes vete pasi që të vdesësh, ndërsa ai është vetmuar diku dhe i pikëlluar lutet për ty, gjersa ti je nën dheun e tokës.” (Mexhmu’u Resail ibn Rexheb, 2/423)

• “Nuk është sjellje e mirë me gruan që ajo të jetë nën kërcënimin dhe paralajmërimin e shkurorëzimit (nga ana e burrit) në çdo rast e rrethanë.” (Kurretu U’jun El-Muvehhidin, 39)

• Ibn Tejmije (RahimehUllah) thotë: “Afria fetare është më e madhe sesa afria e atdheut; afria mes zemrave dhe shpirtrave është më e madhe sesa afria trupore.” (Minhaxh Es-Sunne, 7/78)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Kurrë nuk është e mundur që pasuesit të Sunetit t’i shtrohet rruga me trëndafila e lule; ai që synon një gjë të tillë, ka synuar diçka të pamundur.” (Sherh En-Nunijje, 3/270)

• Allahu i Lartësuar thotë: “Ai që i frikësohet daljes para Zotit të tij dhe e frenon veten nga dëshirat (epshet), pa dyshim që do të ketë për strehë Xhenetin.” En-Nazi’at, 40-41). Mukatili (RahimehUllah) shpjegon: “Fjala është për atë që dëshiron të bëjë mëkat, mirëpo e kujton daljen para Allahut për të dhënë llogarinë dhe tërhiqet.” (Tefsir El-Begauij)

• Malik ibn Dinari (RahimehUllah) lutej: “O Allah, Ti i ke përmirësuar të mirët, andaj na përmirëso edhe neve, që të jemi të mirë.” (Et-Teube, ibn Ebi Ed-Dunja, 75)

• Sulejman ibn Abdullah Al Esh-Shejh (RahimehUllah) shkruan: “Ashtu siç thuhet: “Gjërat njihen nëpërmjet të kundërtave të tyre”, pra kush nuk e njeh shirkun, nuk e njeh as teuhidin, e po ashtu edhe anasjelltas.” (Tejsir El-Aziz, 1/348)

• Imam ibn Baz (RahimehUllah) thotë: “Shejtani i mposht zemrat e njerëzve, pastaj u jep premtime dhe i josh me shpresa të kota dhe mbjell në to gjëra të dëmshme, të cilat e prishin jetën e dritën e tyre, i largojnë nga çdo e mirë dhe i çojnë drejt çdo të keqeje.” (Mexhmu’u El-Fetaua, 3/245)

• Hasen El-Basriu (RahimehUllah) thotë: “Dije se kurrë nuk e do Allahun, nëse nuk e do bindjen ndaj Tij.”

• Ebu Ja’kub En-Nehrexhurij (RahimehUllah) thotë: “Kush pretendon se e do Allahun, mirëpo nuk i kryen urdhrat e Tij, atëherë pretendimi i tij është i kotë.”

• Jahja ibn Mu’adh (RahimehUllah) thotë: “Nuk është i vërtetë në thënie ai që pretendon se e do Allahun, mirëpo i shkel kufijtë e Tij. (D.m.th. bën harame).” (Kelimetu El-Ihlas, ibn Rexhebi, 40-41)

• Imam Sufjan Eth-Theurij (RahimehUllah) thotë: “S’ka gjë që ia thyen më shumë kurrizin Iblisit sesa thënia la ilahe il-lAllah.” (Sijer A’lam En-Nubela, 7/260).

• Hasen El-Basriu (RahimehUllah) i tha Firezdekut (një poeti të njohur) gjersa ky ishte duke e varrosur gruan e tij: “Çfarë ke përgatitur për këtë ditë?” Ai i tha: “Kam përgatitur dëshminë la ilahe il-lAllah që prej shtatëdhjetë viteve.” Haseni ia ktheu: “Sa përgatitje e mirë! Mirëpo fjala la ilahe il-lAllah ka kushte. Andaj, ruaju dhe mos i fyej besimtaret e dëlira (nëpër poezitë tua).” (Kelimetu El-Ihlas, ibn Rexhebi, 21)

• Imam Sufjan Eth-Theurij (RahimehUllah) thotë: “Bëj sa më shumë vepra të mira, do të gjesh prehje në varr. Largohu nga të gjitha haramet, do ta gjesh ëmbëlsinë e besimit.” (Hiljetu El-Evlija’, 7/82)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Origjina e çdo të keqe është kur i jepet përparësi opinioneve të njerëzve ndaj fesë dhe epsheve ndaj mendjes së shëndoshë.” (Igathetu E-Lehfan, 2/165)

• Xhafer ibn Muhamed (RahimehUllah) thotë: “S’ka përgatitje më të vlefshme për botën tjetër sesa frika ndaj Allahut. S’ka gjë më të mirë sesa heshtja. S’ka armik më të dëmshëm se injoranca. S’ka sëmundje më të rëndë se gënjeshtra.” (Sijer A’lam En-Nubela, 6/239)

• Imam Fudajl ibn Ijad (RahimehUllah) thotë: “Vërtetë, Allahu posedon robër, përmes të cilëve ngjallen vendet. Ata janë pasuesit e Sunetit.” (El-Ibane Es-Sugra’, 188).

• Imam Es-Si’dij (RahimehUllah) shkruan: “Feja sillet rreth tri bazave:

1. Besimi në fjalët e Allahut dhe të Dërguarit të Tij (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem),

2. Zbatimi i urdhrave të tyre,

3. Largimi nga gjërat që i kanë ndaluar.” (El-Kaul Es-Sedid, 141).

• Nga Enes ibn Maliku (radijAllahu ‘anhu) përcillet të ketë thënë: “I Dërguari i Allahu (sal-Allahu alejhi ue sel-lem) kaloi pranë një peme të cilës i ishin tharë gjethet. Pasi e goditi atë me shkopin e tij dhe gjethet u shkundën, tha: “Vërtetë, fjalët:

– elhamdulil-lah (lavdia dhe falënderimi janë për Allahun),

– subhanAllah (i pastër nga çdo metë është Ai),

– la ilahe il-lAllah (s’ka të adhuruar tjetër të vërtetë përveç Tij) dhe

– Allahu ekber (Allahu është më i madhi), i shkundin mëkatet e njeriut, ashtu siç ranë gjethet e kësaj peme.” (Sahih El-Xhami’, 1601)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kur banorët e Xhenetit të hyjnë në të, Allahu i Lartësuar u thotë: “A dëshironi diçka më shumë?” Ata thonë: “A nuk na i zbardhe fytyrat, a nuk na fute në Xhenet, a nuk na shpëtove nga zjarri?” I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “Në atë moment largohet pengesa dhe atyre nuk iu është dhënë diçka më e dashur për ta sesa shikimi në Zotin e tyre të Madhërishëm.” (Muslimi)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Dije se nëse Allahu t’i fal mëkatet, t’i çel dyert e njohurive dhe zemra të hapet me besim, sepse mëkatet janë ato që shkaktojnë ngushtim në zemër dhe shpërqendrim të mendjes.” (Tefsiru Sureti Sebe’, 50).

• Talk ibn Habibi (RahimehUllah) e puthte nënën e tij në kokë dhe nga respekti i madh që e kishte për të nuk ecte në katin e sipërm nëse ajo ishte poshtë. (Birru El-Ualidejn, Et-Tartushij, 78)

• Erdhi një njeri tek i Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dhe i tha: “O i Dërguar i Allahut, unë kam bërë një mëkat shumë të madh. Andaj, a ka pendim për mua?” I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) i tha: “A ke nënë?” “Jo” ia ktheu ai. “A ke teze?” “Po” – u përgjigj ai. I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) i tha: “Atëherë shko sillu mirë ndaj saj dhe kujdesu për të!” (Sahih Et-Tergib, 2504)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) u pyet për mëkatet e mëdha dhe tha:

- “T’i bësh shok Allahut (shirku),

- sjellja e keqe me prindërit,

- mbytja e njeriut dhe

- dëshmia e rrejshme.” (Buhariu, 2653)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Në ditën e Kiametit Allahu nuk i shikon tre persona: atë që sillet keq me prindërit, femrën që bëhet si mashkull dhe dejjuthin (ai që s’ka xhelozi për femrat e familjes së tij).” (Es-Sahiha, 647)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë:

- Mallkuar qoftë ai që e shanë babanë e vet,

- mallkuar qoftë ai që e shanë nënën e vet,

- mallkuar qoftë ai që ther kafshë për dikë tjetër përveç Allahut,

- mallkuar qoftë ai që i ndryshon shenjat (vijat) e tokës,

- mallkuar qoftë ai që qëllimisht ia humb rrugën të verbrit (duke ia treguar gabimisht atë),

- mallkuar qoftë ai që kryen marrëdhënie intime me kafshë,

- mallkuar qoftë ai që bën veprën e popullit të Lutit (‘alejhis–selam) (pederizmin).

(Përcjellë nga imam Ahmedi, 1875 dhe i saktësuar nga imam Albani në El-Mishkat, 3583)

• Ibn Kajjimi (RahimehUllah) shkruan: “Çelësi për arritjen e mëshirës (së Allahut) është: të kryesh adhurimin ndaj Krijuesit në formën më të përkryer dhe t’u sjellësh sa më shumë dobi robërve të Tij.” (Hadij El-Eruah, 66)

• Imam Sufjan Eth-Theurij (RahimehUllah) thotë: “Kush luan me jetën e tij, do të humb ditët e mbjelljes. E kush i humb ditët e mbjelljes, do të bëhet pishman në ditët e korrjes.” (Hifdhu El-U’mr, ibn Xheuzij, 65)

• Ebu Hurejra (radijAllahu ‘anhu) thotë: “Miku im i dashur e i ngushtë (i Dërguari) sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem më ka porositur me tri gjëra, të cilat nuk do t’i braktis derisa të vdes: të agjëroj tri ditë në çdo muaj, të fali namazin e duhasë dhe të fali vitrin para se të flejë.” (Buhariu dhe Muslimi)

• Imam ibn Rexhebi (RahimehUllah) shkruan: “Njeriu i mençur ia ka lakmi atij që e shpenzon pasurinë në punë të mira dhe për arritjen e gradave të larta, ndërsa injoranti ia ka lakmi atij që e shpenzon pasurinë për përmbushjen e epsheve të veta.” (Letaif El-Me’arif, 246)

• Është gjë e bukur të takohesh me shokë. Mirëpo është gjë shumë e dhembshme t’i rrënosh veprat e tua të mira duke i përgojuar njerëzit.

• Imam Seid ibn Xhubejr dhe Rabi’ ibn Ebi Rashid (RahimehUllah) thoshin: “Sikur përkujtimi i vdekjes të na largohej nga zemrat vetëm për një çast, ato do të prisheshin.” (Mexhmu’u Resail ibn Rexheb, 265)

• Dijetari Salih El-Feuzan (Allahu e ruajttë) thotë: “Nëse njeriu e vonon namazin qëllimisht derisa t’i dalë koha, e pastaj e fal atë, nuk i pranohet.” (Himajetu Esh-Shebab)

• Imam Uthejmini (RahimehUllah) thotë: “Njeriu duhet të punojë për jetën pas vdekjes, sepse ai në këtë botë është vetëm një kalimtar. Ndërkaq, kthimi është te jeta pas vdekjes.” (Sherh Rijad Es-Salihin, 1/508)

• Imam Malik ibn Enesi (RahimehUllah) thotë: “Suneti është sikur anija e Nuhut (alejhis-selam); kush hip në të, shpëton e kush mbetet prapa fundoset.” (Dhemm El-Kelam, El-Hereuij, 4/124)

• Malik ibn Dinar (RahimehUllah) thotë: “Kur trupi sëmuret atij nuk i bën dobi ushqimi, as pirja, as gjumi e as pushimi. Kështu është edhe me zemrën; nëse asaj i lidhet dashuria ndaj kësaj bote, nuk i bëjnë dobi këshillat.” (Ez-Zuhd El-Kebir, El-Bejhekij, 25)

• I Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Mos lakmo në jetën e kësaj bote, të do Allahu. Mos lakmo në atë që është në duart e njerëzve, to donë njerëzit.” (Es-Sahiha, 944)

• “Sa i përket shtrëngimit të varrit, patjetër që secili do e përjetoj atë; edhe pse ai ndryshon, në varësi të gradave të njerëzve.” (El-Feuakih Ed-Deuanij, 2/688)

• Imam ibn Baz (RahimehUllah) thotë: “Durimtari e ka ndërgjegjen dhe zemrën e qetë.” (El-Fetaua El-Bazijje, 6/471)