Fillestar në islam

Argumentet e Teuhidit.

 

Autor: Shejkhul – Islam Muhamed Ibën ‘Abdul-Uehab (RahimehUllah)

Përktheu: Alban Malaj‘Auali, Mekkeh E Xhuma, 23 Rabij’ eth-Thanij 1433 Hixhrij/16 Mars 2012 Miladij

 

Pyetje 1: Kush janë tri parimet themelore që njeriu e ka detyrë t’i mësojë?

Përgjigje: Robi duhet të ketë dije rreth Zotit të tij, Fesë së tij dhe Pejgamberit të tij, Muhamedit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem).

Pyetje 2: Kush është Zoti yt?

Përgjigje: Zoti im është Allahu, Ai i Cili me mirësitë e Tij më ka rritur mua dhe çdo gjë që egziston. Është i Adhuruari im, pos të Cilit s’ka të adhuruar tjetër me të drejtë. Dhe argument për këtë është thënia e të Lartësuarit:

“E gjithë lavdia është për Allahun, Zotin e gjithçkaje që ekziston.”1

Gjithçka përveç Allahu është e krijuar prej Tij dhe unë jam prej atyre krijesave.

Pyetje 3: Çfarë kuptimi ka fjala Zot (Rab)?

Përgjigje: “Mbreti (el-Malik), i Adhuruari me të drejtë (el-Ma’bud), Ai që ka të nënshtruar çdo gjë (el-Mutesarrif). Dhe Ai është i Vetmi që e meriton adhurimin.”

Pyetje 4: Qysh e njohe Zotin tënd?

Përgjigje: “Unë e njoh atë nëpërmjet Shenjave të Tij dhe ato që ka krijuar Ai. Prej Shenjave të Tij janë nata dhe dita, dielli dhe hëna. Prej krijimit të Tij janë shtatë qiejt dhe krejt çfarë ka në to, shtatë tokat dhe krejt çfarë ka në to, si dhe gjithëçka që ndodhet ndërmjet këtyre të dyjave.

Argument është thënia e të Lartësuarit: “Dhe nga Shenjat e Tij janë nata dhe dita edhe dielli dhe hëna. Mos u bini në sexhde (në adhurim) as diellit e as hënës, por bini në sexhde vetëm Allahut i Cili i krijoi ato, nëse jeni vërtet që e adhuroni Atë.”2

Dhe thënia e të Lartësuarit: “Vërtet që Zoti juaj është Allahu, i Cili krijoi qiejt dhe tokën në gjashtë ditë dhe pastaj Ai u ngrit lart e qëndroi mbi Arsh (Fronin e Tij Madhështor vërtet ashtu siç i shkon Madhështisë së Tij). Ai sjell natën si mbulesë të ditës dhe secila duke synuar tjetrën pandërprerë; dhe Ai krijoi edhe diellin, edhe hënën, edhe yjet të nënshtruar ndaj Urdhërit të Tij. Padyshim që i Tij është Krijimi dhe Komandimi. I Shenjtëruar dhe i Lartësuar është Allahu, Zoti i Gjithësisë.”3

Pyetje 5: Kush është Feja jote?

Përgjigje: Feja ime është Islami. Islami është dorëzim dhe nënshtrim Allahut të vetëm.

Argument për këtë është thënia e të Lartësuarit: “Vërtet feja (e vërtetë dhe e pranuar) tek Allahu është Islami.”4

Dhe argument tjetër është thënia e të Lartësuarit: “Dhe kushdo që kërkon ndonjë fe tjetër përveç Islamit, ajo kurrë nuk do t’i pranohet atij dhe në Botën e Pastajme do të jetë prej të humburve.”5

Dhe argument tjetër është thënia e të Lartësuarit: “Këtë ditë Unë e përsosa fenë tuaj për ju, plotësova Mirësinë Time mbi ju dhe zgjodha për ju Islamin fe.”6

Pyetje 6: Cilat janë shtyllat mbi të cilat është ngritur kjo Fe?

Përgjigje: Islami është ngritur mbi pesë shtylla. E para është dëshmia se s’ka të adhuruar me të drejtë përpos Allahut dhe se Muhamedi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) është rob dhe i Dërguari i Tij; pastaj është falja e Namazit, dhënia e Zekatit (një pjesë e caktuar nga pasuria vjetore e Muslimanit të cilën ai duhet t’ua japë Muslimanëve nevojtarë), agjërimi i muajit të Ramadanit dhe kryerja e Haxhit një herë në jetë për ata që kanë mundësi.

Pyetje 7: Çfarë është Imani?

Përgjigje: Imani është që të besosh Allahun, Melaiket (Ëngjëjt) e Tij, Librat e Tij, të Dërguarit e Tij, Ditën e Gjykimit dhe të besosh Kaderin, të mirën dhe të keqen që vjen nga Kaderi (Paracaktimi) i Allahut.

Argument është thënia e të Lartësuarit: “I Dërguari beson në çfarë i është zbritur atij nga Zoti i tij dhe po kështu edhe besimtarët (besojnë bashkë me të). Gjithësecili prej tyre beson në Allahun, në Melekët e Tij, në Librat e Tij dhe në të Dërguarit e Tij.”7

Pyetje 8: Çfarë është Ihsani?

Përgjigje: Ihsani është që ta adhurosh Allahut sikur ti po e shikon Atë; por edhe pse ti nuk mund të shohësh Atë, Ai të shikon ty.

Argument është thënia e të Lartësuarit: “Vërtet, Allahu është me ata që i frikësohen Atij (duke i përmbushur detyrimet ndaj Tij) dhe që janë muhsinun (punëmirë).”8

Pyetje 9: Kush është Profeti yt?

Përgjigje: Profeti im është Muhamedi, i biri i ‘Abdullahut, i biri i ‘Abdul-Mutalibit, i biri i Hashimit. Hashimi është nga Kurejshët, Kurejshët janë nga Kinanët, Kinanët janë nga Arabët, Arabët janë pasardhës të Isma’ilit, i biri i Ibrahimit, Isma’ili është pasardhës i Ibrahimit, kurse Ibrahimi është nga pasardhësit e Nuhut, mbi ta qofshin lavdërimet dhe bekimet e Allahut.

Pyetje 10: Me çfarë u bë ai Profet (Nebij) dhe me çfarë u bë i Dërguar (Rasul)?

Përgjigje: Ai u bë Profet me shpalljen e Sures ‘Alak dhe u bë i Dërguar me shpalljen e Sures Mudethir.

Pyetje 11: Kush është mrekullia e tij?

Përgjigje: Mrekullia e tij është Kur'ani, i cili i sfidoi të gjitha krijesat që të sjellin një sure të ngjashme me ato që përmban Kur'ani dhe askush nuk qe në gjendje që ta arrijë këtë megjithë oratorinë, shkathtësinë dhe armiqësinë e tyre kundër Kur'anit dhe pasuesve të tij.

Argument është thënia e të Lartësuarit: “Dhe nëse ju dyshoni për atë (Kur’anin) që Ne i kemi zbritur robit tonë (Muhammedit), atëherë bëni edhe ju një kapitull të ngjashëm me të dhe thirrni në ndihmë edhe dëshmitarët tuaj që i adhuroni në vend të Allahut, nëse jeni të sinqertë. Por nëse nuk e bëni dot atë dhe ju kurrë nuk mund ta bëni atë, atëherë kini frikë Zjarrin, lënda djegëse e të cilit janë njerëzit dhe gurët, i përgatitur për mosbesimtarët.”9

Dhe në një ajet tjetër, thënia e të Lartësuarit: “Thuaj: Nëse njerëzit dhe xhindët do të mblidheshin të gjithë së bashku për të nxjerrë një Kur’an si ky, ata nuk do ta bënin dot një të ngjashëm me të, madje edhe sikur ta ndihmonin njëri-tjetrin.”10

Pyetje 12: Çfarë argumenti ka që ai është i Dërguari i Allahut?

Përgjigje: Thënia e të Lartësuarit: “Muhammedi nuk është tjetër veçse i Dërguar. Tashmë shumë të Dërguar kanë kaluar para tij. Në qoftë se ai vdes ose vritet, atëherë a do të ktheheshit menjëherë prapa (në mosbesim)? Dhe ai që kthehet përsëri prapa, as dëmin më të vogël nuk i shkakton Allahut. Dhe Allahu do t’i shpërblejë falënderuesit.”11

Dhe argument tjetër është Thënia e të Lartësuarit: “Muhammedi është i Dërguari i Allahut dhe ata që janë me të janë të ashpër ndaj mosbesimtarëve dhe të mëshirshëm ndërmjet veti. I sheh ata duke u përkulur (në Ruku) dhe duke rënë me fytyrë në tokë (në Sexhde).”12

Pyetja 13: Çfarë argumenti ka që Muhamedi është Pejgamber?

Përgjigje: Argument që Muhamedi është Pejgamber është thënia e të Lartësuarit: “Muhamedi nuk është babai i ndonjë burri prej jush, por ai është i Dërguari i Allahut dhe vula e Pejgamberëve (i fundit prej tyre).”13

Dhe këto ajete janë argument që ai (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) është Pejgamber dhe se ai është vula e të gjithë Pejgamberëve.

Pyetje 14: Me çfarë e dërgoi Allahu Muhamedin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem)?

Përgjigje: Ai e dërgoi me urdhërin që të adhurohet Allahu i vetëm e paortakë, që të mos adhurohet askush tjetër përkrah Allahut dhe ndaloi që të adhurohen krijesat, qofshin ëngjëj, pejgamberë, njerëz të mirë, gurë dhe pemë, siç ka thënë Allahu i Lartësuar: “Ne nuk dërguam asnjë të dërguar para teje (O Muhamed) e të mos i kemi shpallur atij se: La ilahe il-la Ene (nuk ka të adhuruar tjetër me të drejtë përveç Meje), pra më adhuroni vetëm Mua (dhe asgjë e askënd tjetër).”14

Dhe thënia e Allahut të Lartësuarit: “Dhe vërtet, Ne dërguam te çdo popull të dërguar (që të thonin): Adhuroni Allahun (të vetëm) dhe largojuni Tagutit (idhujve e zotrave te kotë).”15

Dhe thënia e të Lartësuarit: “Dhe ti pyeti ata (o Muhamed) të Dërguarit Tanë të cilët Ne i dërguam para teje: “A caktuam Ne ndonjëherë të adhuruar të tjerë në vend të Rrahmanit (të Gjithëmëshirëshmit)?”16

Dhe thënia e të Lartësuarit: “Dhe Unë nuk i kam krijuar xhinët dhe njerëzit veçse që ata të më adhurojnë Mua.”17

Dhe nga këto ajete kuptohet se me të vërtetë Allahu nuk i krijoi krijesat përveç se që ta adhurojnë Atë dhe ta veçojnë në adhurim. Prandaj Allahu çoi të dërguar tek robërit e Tij që t’i urdhërojnë ata për këtë gjë.

Pyetje 15: Çfarë ndryshimi ka midis Teuhidit Rububije dhe Teuhidit Uluhije?

Përgjigje: Teuhidi Rububije ka të bëjë me veprat e Zotit, si për shembull: krijimi, furnizimi, dhënia e jetës dhe vdekjes, zbritja e shiut nga qielli, mbirja e bimëve, si dhe drejtimi i të gjitha çështjeve (në Univers).

Kurse Teuhidi Uluhije ka të bëjë me veprat e robit, si për shembull: lutja (ed-du’a), frika nga dënimi i Allahut (el-khauf), shpresa në mëshirën e Tij (er-rraxha’a), mbështetja tek Ai (et-teuekkul), kthimi tek Ai me pendesë (el-‘inabeh), dëshira e përmalluar (er-rragbeh), druajtja prej Tij (er-rrahbeh), zotimi (en-nedhr), kërkimi i mbrojtjes (el-istigatheh) dhe forma të tjera të adhurimit.

Pyetje 16: Cilat janë disa nga llojet e adhurimit të cilat nuk mund t’i dedikohen askujt tjetër pos Allahut?

Përgjigje: Disa lloje të adhurimit janë: lutja (ed-du’a), el-istigatheh (kërkimi i mbrojtjes), el-isti’aneh (kërkimi i ndihmës), edh-dhebh (therja e kafshëve), el-kurban (bërja e kurbaneve), en-nedhr (bërja e zotimeve), el-khauf (frika nga dënimi i Tij), er-rraxha’a (shpresa në mëshirën e Tij), et-teuekkul (mbështetja në Allah), el-inabeh (kthimi tek Allahu me pendesë), el-mehabbeh (dashuria), el-khashijeh (frikërespekti), er-rragbeh (dëshira e përmalluar), er--rrahbeh (frika e tmerrëshme), et-te’el-luh (të mos marrësh askënd për të adhururar pos Tij), rukuja, sexhdeja, el-khushu’ (përulësia), et-tedhelul (ulja e vetvetes), si dhe madhërimi (et-te’adhijm) që është nga veçoritë e Uluhijes.

Pyetje 17: Kush është gjëja më madhështore që na ka urdhëruar Allahu? Dhe kush është gjëja më e madhe që na ka ndaluar Allahu?

Përgjigje: Gjëja më madhështore që na ka urdhëruar Allahu është veçimi i Tij në adhurim. Gjëja më e madhe që na ka ndaluar Allahu është të bërit Atij shok në adhurim, që do të thotë: t’i lutesh dikujt tjetër bashkë me Allahun, ose t’i dedikosh dikujt tjetër në vend të Allahut ndonjë nga llojet e adhurimit. Dhe dedikon ndonjë nga këto lloje të adhurimit dikujt tjetër në vend të Allahut, ai e ka marrë atë si zot dhe si të adhuruar dhe i ka shoqëruar Allahut të tjerë (në adhurim); ose kur me ndonjë nga llojet e adhurimit ai ka për qëllim dikë tjetër bashkë me Allahun.

Pyetja 18: Kush janë ato tri çështje që është detyrë t’i mësojë dhe t’i veprojë çdo Musliman dhe Muslimane?

Përgjigje: Çështja e parë është se Allahu na ka krijuar dhe na ka furnizuar dhe Ai nuk na ka lënë të jetojmë pa asnjë qëllim. Por, Ai na solli një të Dërguar. Andaj kush i bindet atij hyn në Xhenet dhe kush nuk i bindet atij hyn në Zjarr.

Çështja e dytë: se Allahu nuk është i kënaqur që dikush tjetër të ketë pjesë në adhurimin që meriton Ai, qoftë ky ndonjë ëngjëll i afërt tek Ai apo ndonjë pejgamber i dërguar prej Tij.

Çështja e tretë: kushdo që i bindet të Dërguarit të Allahut (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dhe e veçon Allahun të vetëm në adhurim, nuk i lejohet atij që të marrë për miq e shokë ata që e kundërshtojnë Allahun dhe të Dërguarin e Tij (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), edhe nëse ata janë nga njerëzit më të afërt.

Pyetje 19: Çfarë do të thotë Allah?

Përgjigje: Allah do të thotë: Ai i Cili ka të drejtën dhe meritën për t’u adhuruar nga të gjitha krijesat e Tij.

Pyetje 20: Përse të krijoi Allahu?

Përgjigje: Ai më krijoi që unë ta adhuroj Atë të vetëm.

Pyetje 21: Çfarë është adhurimi i Tij?

Përgjigje: Veçimi i Tij në adhurim dhe në bindje ndaj urdhërave të Tij.

Pyetje 22: Kush është argumenti për këtë?

Përgjigje: Thënia e Allahut të Lartësuar: “Unë nuk i kam krijuar xhinët dhe njerëzit veçse që ata të më adhurojnë Mua.”18

Pyetje 23: Çfarë është gjëja e parë që na ka obliguar Allahu?

Përgjigje: Të mohojmë kategorikisht çdo gjë që adhurohet në vend të Allahut dhe të besojmë Allahun (me Teuhid).

Dhe argument për këtë është thënia e Allahut të Lartësuar: “Nuk ka detyrim në Fe. Me të vërtetë, tashmë është sqaruar rruga e drejtë nga rruga e shtrembër. Ai që mohon Tagutin dhe beson në Allahun, atëherë ai është kapur pas lidhjes më të fortë e cila nuk këputet kurrë. Dhe Allahu është Gjithëdëgjues dhe i Ditur për gjithçka.”19

Pyetje 24: Kush është lidhja më e fortë e cila nuk këputet kurrë?

Përgjigje: Ajo është dëshmia “La ilahe il-lAllah.”

“La ilahe” nënkupton mohim, kurse “il-lAllah” nënkupton pohim.

Pyetje 25: Çfarë domethënie ka mohimi dhe pohimi tek kjo dëshmi?

Përgjigje: Mohimi hedh poshtë çdo gjë që adhurohet në vend të Allahut, kurse pohimi e kufizon të drejtën për t’u adhuruar vetëm ndaj Allahut të vetëm e të pashok..

Pyetje 26: Çfarë argumenti ka për këtë?

Përgjigje: Thënia e Allahut të Lartësuar: “(Kujto) kur Ibrahimi i tha të atit dhe popullit të tij: “Në të vërtetë, Unë i urrej dhe s’kam të bëj fare me ato që adhuroni ju.”20 Ky ishte argument për mohimin.

Kurse ky është argument për pohimin: “Përveç Atij, që më ka krijuar.”21

Pyetje 27: Sa tagutë22 janë?

Përgjigje: Tagutët janë të shumtë, por më kryesorët janë pesë: Iblisi (mallkimi Allahut qoftë mbi të), kushdo që adhurohet dhe është i kënaqur me atë adhurim, kushdo që i thërret njerëzit që ta adhurojnë, kushdo që pretendon se ka dije rreth Gajbit (të Fshehtës e të Padukshmes) dhe kushdo që nuk gjykon me ligjet që ka zbritur Allahu23.

Pyetje 28: Cilat janë veprat më të mira mbas dy dëshmive?

Përgjigje: Veprat më të mira mbas dy dëshmive janë: pesë namazet, të cilat kanë kushte, shtylla dhe obligime.

Kushtet (shurutet) më madhore të namazit janë:

01 - Islami,

02 - pastaj logjika (el-‘Akl),

03 - pastaj aftësia për të dalluar (et-Temjiiz),

04 - largimi i papastërtisë trupore (el-Hadeth),

05 - dhe papastërtisë në rroba (en-Nexhaseh),

06 - mbulimi auretit,

07 - drejtimi kah kibla,

08 - hyrja e kohës së namazit,

09 - dhe Nijeti24.

Shtyllat (arkanet) e tij janë katërmbëdhjetë:

01 - qëndrimi në këmbë sipas mundësisë,

02 - tekbiri fillestar,

03 - recitimi i sures fatiha,

04 - rukuja,

05 - ngritja nga rukuja,

06 - rënia në sexhde mbi shtatë pjesë të trupit (dy këmbët, dy kupat e gjunjve, dy pëllëmbët dhe balli me gjithë hundën),

07 - drejtimi pas sexhdes,

08 - ulja ndërmjet dy sexhdeve,

09 - qetësia gjatë kryerjes së këtyre shtyllave të namazit,

10 - kryerja e shtyllave të namazit sipas rradhës së tyre,

11 - teshehudi i fundit,

12 - ulja në teshehud,

13 - dërgimi i salavateve për Pejgamberin,

14 - dhe dhënia e selamit.

Kurse obligimet (uaxhibatet) e namazit janë tetë:

01 - të gjitha tekbiret me përjashtim të tekbirit fillestar,

02 - thënia “Subhane Rabbij el-‘Adhijm” në ruku,

03 - thënia “Semi’a-Allahu limen-hamideh” për imamin dhe për atë që falet vetëm,

04 - thënia “Rabbena ue leke el-Hamdu” për imamin, për ata që falen pas imamit dhe për atë që falet vetëm,

05 - thënia “Subhane Rabbij el-‘Ala” në sexhde,

06 - thënia “Rabbi-gfirlij” në uljen ndërmjet dy sexhdeve,

07 - teshehudi i parë (thënia “Ettehijatu lil-lahi” dhe shehadeti “Esh`hedu en-La ilahe il-lAllah...”,

08 - dhe ulja në teshehudin e parë.

Kurse çdo lëvizje apo thënie tjetër pëveç këtyre konsiderohet sunet.

Pyetje 29: A do t’i ringjallë Allahu krijesat mbasi që kanë vdekur? A do t’i marrë ato në llogari për veprat e tyre të mira apo të këqija? A do ta fusë në Xhenet atë që iu bind Atij? Dhe a do ta fusë në Zjarr atë që e mohoi Allahun dhe i shoqëroi të tjerë në adhurim?

Përgjigje: Po, dhe argumenti është Thënia e të Lartësuarit: “Mohuesit kujtojnë se nuk do të ringjallen kurrsesi. Thuaju: “Po, për Zotin tim, me siguri që do të ringjalleni e pastaj do të njoftoheni për atë ç’keni bërë!” Dhe kjo është e lehtë për Allahun.”25

Dhe thënia e Tij: “Ne ju kemi krijuar prej tokës, aty do t’ju kthejmë dhe nga ajo do t’ju nxjerrim edhe një herë tjetër.”26

Pyetje 30: Ç’gjykim ka ai që ther kurban për dikë tjetër në vend të Allahut?

Përgjigje: Gjykimi i tij është se ai konsiderohet kafir, murrted (mohues dhe i dalë nga Islami), nuk lejohet të haet ajo që ther ai, sepse tek ajo bashkohen dy ndalesa:

E para: se ai është mish i therur nga një murrted dhe mishi i therur nga murrtedi nuk lejohet me Ixhma.27

E dyta: sepse ai është mish që iu është dedikuar të tjerëve në vend të Allahut, dhe me të vërtetë Allahu e ka bërë harram atë në Thënien e Tij: “Thuaj: “Unë nuk gjej në atë që më është shpallur mua, asgjë që e ndalon njeriun të hajë çfarë të dojë, përveç kafshëve të ngordhura, gjakut të derdhur, mishit të derrit – se këto janë të ndyta – dhe mishit që është therur në emër të dikujt tjetër në vend të Allahut.”28

Pyetje 31: Cilat janë llojet e Shirkut?

Përgjigje: Llojet e Shirkut përfshijnë kërkimin e nevojave nga të vdekurit, kërkimin e mbrojtjes nga ata dhe kthimin kah ata (për arritjen e dobive dhe largimin e dëmeve). Dhe ky është themeli i Shirkut në të gjithë Botën, ngase veprat e të vdekurit janë ndërprerë tashmë dhe ai nuk posedon asfarë dëmi e dobie për veten e tij, e lëre më pastaj për atë që kërkon ndihmën e tij dhe i lutet që të ndërmjetësojë për të tek Allahu, e kjo vjen nga injoranca e tij rreth ndërmjetësit dhe të atij për të cilin kërkohet ndërmjetësimi, se s’ka dyshim që tek Allahu i Lartësuar nuk ndërmjetëson askush pa Lejen e Tij dhe se Allahu nuk e ka bërë kërkimin nga të tjerët sebep për të arritur Lejen e Tij; porse sebep për Lejen e Tij është përsosja e Teuhidit. Kurse ky mushrik ka ardhur me një sebep që e bën të ndaluar Lejen e Tij.

Dhe Shirku është dy llojësh:

Shirk që të nxjerr nga Feja, i cili është Shirku i Madh; dhe Shirku që nuk të nxjerr nga Feja, i cili është Shirku i Vogël, siç është shirku i syefaqësisë (er-Rrija`).

Pyetje 32: Cilat janë llojet e Nifakut (hipokrizisë) dhe cili është kuptimi i tij?

Përgjigje: Nifaku është dy llojësh: nifak në besim dhe nifak në vepra.

Nifaku në besim është përmendur në Kur'an në shumë sure dhe Allahu i Lartësuar ua ka obliguar atyre shtresën më të ultë të Zjarrit.

Nifaku në vepra është përmendur në thënien e tij (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem): “Kush i ka katër cilësi është munafik i vërtetë dhe kush ka vetëm një prej tyre ka një cilësi të nifakut (hipokrizisë) derisa ta heqë atë: nëse flet gënjen, nëse premton e shkel premtimin, nëse debaton i kalon kufijtë dhe nëse i besohet diçka tradhëton.”

Si dhe në thënien e tij: “Shenjat e munafikut janë tre: nëse flet gënjen, nëse premton e shkel premtimin dhe nëse i besohet diçka tradhëton.”

Kanë thënë disa të virtytshëm: “Ky nifak mund të egzistojë bashkë me themelin e Islamit, mirëpo nëse nifaku bëhet akoma më i rëndë derisa të plotësohet i gjithë, atëherë njeriu zhvishet nga Islami tërësisht edhe nëqoftëse falet dhe agjëron dhe pretendon se është Musliman; ngase Imani merr fund nga këto cilësi. Dhe nëse ato cilësi plotësohen tek robi dhe nuk ka asgjë që ta ndalë atë nga ato cilësi, atëherë, në këtë rast ai është veçse një munafik i kulluar.”

Pyetje 33: Cila është grada e dytë nga gradat e Fesë Islame?

Përgjigje: Grada e dytë është Imani.

Pyetje 34: Sa degë ka Imani?

Përgjigje: Imani ka shtatëdhjetë e ca degë, më e larta është fjala “La ilahe il-lAllah” dhe më e ulta është largimi i një pengese nga rruga. Edhe turpi është prej Imanit.

Pyetje 35: Sa shtylla ka Imani?

Përgjigje: Imani ka gjashtë shtylla: të besosh Allahun, Melaiket e Tij, Librat e Tij, të Dërguarit e Tij, Ditën e Gjykimit dhe të besosh Kaderin (Përcaktimi), qoftë i mirë apo i keq.

Pyetje 36: Cila është grada e tretë nga gradat e Fesë Islame?

Përgjigje: Grada e tretë është Ihsani, i cili ka një shtyllë të vetme: që ta adhurosh Allahun sikur po e shikon Atë, por edhe pse ti nuk e shikon Atë, Ai padyshim që të shikon ty.

Pyetje 37: A do të merren njerëzit në llogari e do të shpërblehen pas ringjalljes për veprat që kanë bërë?

Përgjigje: Po, ata do të merren në llogari e do të shpërblehen për veprat që kanë bërë. Dhe argument për këtë është Fjala e të Lartësuarit: “Për t’i shpërblyer ata që bëjnë keq, sipas veprave të veta e, për t’i shpërblyer ata që bëjnë mirë, me shpërblimin më të mirë.”29

Pyetje 38: Ç’gjykim ka ai i cili mohon ringjalljes?

Përgjigje: Gjykimi i tij është se ai është qafir (mosbesimtar). Dhe argument për këtë është Fjala e të Lartësuarit: “Mohuesit kujtojnë se nuk do të ringjallen kurrsesi. Thuaju: “Po, për Zotin tim, me siguri që do të ringjalleni e pastaj do të njoftoheni për atë ç’keni bërë!” Dhe kjo është e lehtë për Allahun.”30

Pyetje 39: A ka mbetur ndonjë popull të cilit Allahu nuk i ka çuar të dërguar që ta urdhërojë që të adhurojnë Allahun të vetëm dhe të qëndrojnë larg Tagutëve?

Përgjigje: Nuk ka mbetur asnjë popull pa i shkuar ndonjë i dërguar. Dhe argument për këtë është Fjala e të Lartësuarit: “Dhe me të vërtetë Ne çuam tek çdo popull të dërguar (me urdhërin): Adhuroni Allahun (të vetëm) dhe qëndroni larg Tagutëve.”31

Pyetje 40: Cilat janë llojet e Teuhidit?

Përgjigje: Lloji i parë është Teuhidi Rububijeh, të cilin e pohuan mosbesimtarët, sikurse ka ardhur në Fjalën e të Lartësuarit: “Thuaj: Kush ju ushqen nga qielli dhe Toka? Kush mundëson të dëgjuarit dhe të parit? Kush mund të nxjerrë të gjallën nga e vdekura dhe të vdekurën nga e gjalla? Kush i drejton gjërat? Ata do të thonë “Allahu”. E ti (o Muhamed) thuaj: Atëherë, përse nuk e keni frikë Atë?”32

Lloji i dytë është Teuhidi Uluhijeh, i cili është: ta bësh adhurimin me sinqeritet për Allahun të vetëm, pa dedikuar diçka prej adhurimit dikujt nga krijesat e Tij, sepse me fjalën “Ilah - i adhuruar” në gjuhën Arabe është për qëllim ai të cilit i drejtohet adhurimi. Ata thonin se Allahu është “Ilahul-Eliheh – i Adhuruari i të adhuruarve”, porse ata i bashkangjisnin Atij të adhuruar të tjerë, siç ishin njerëzit e devotshëm, melaiket, etj; dhe thonin se: “Allahu e do këtë gjë dhe ata (të adhuruarit) ndërmjetësojnë për ne tek Allahu.”

Lloji i tretë është Teuhidi el-Esma` ues-Sifat [Veçimi i Allahut të Lartësuar në Emrat e Tij të Bukur dhe Cilësitë e Tij të Larta]. Dhe nuk plotësohet Teuhidi Rububijeh dhe Teuhidi Uluhijeh pa pohimin e Cilësive të Allahut. Tek kjo pikë mosbesimtarët janë më të logjikshëm se ata (që i atribohen Islamit) të cilët i mohojnë Cilësitë e Allahut.

Pyetje 41: Çfarë obligimi kam unë nëse Allahu më urdhëron për një çështje të caktuar?

Përgjigje: Ti ke obligim shtatë gjëra:

E para: të kesh dije rreth urdhërit.

E dyta: ta duash atë.

E treta: të jesh i vendosur për ta kryer atë.

E katërta: zbatimin e tij.

E pesta: ta kryesh atë me sinqeritet dhe në mënyrë të saktë.

E gjashta: të ruhesh nga ato gjëra që e anulojnë/e bëjnë të pavlerë atë.

E shtata: të jesh i palëkundur në të.

Pyetje 42: Nëse njeriu e di që Allahu e ka urdhëruar me Teuhid dhe e ka ndaluar nga Shirku, a zbatohen mbi të këto shtatë gjëra?

Përgjigje: Së pari: shumica e njerëzve (që i atribohen Islamit) e dinë që Teuhidi është e vërteta dhe se Shirku është e pavërteta, mirëpo ata largohen prej tij dhe nuk pyesin! Dhe ata e dinë që Allahu e ka bërë harram kamatën, e megjithatë ata shesin e blejnë pa pyetur! Dhe ata e dinë se është harram ngrënia e pasurisë së jetimit dhe është hallall përdorimi i saj në mënyrë të drejtë, mirëpo ata e përvetësojnë pasurinë e jetimit dhe nuk pyesin!

Së dyti: të ketë dashuri për atë që ka zbritur Allahu, ndërsa ai që e urren ka bërë kufër. Dhe shumica e njerëzve nuk e duan të Dërguarin, përkundrazi, ata e urrejnë atë bashkë me atë që solli ai, ndonëse ata e dinë se ajo është e shpallur nga Allahu.

Së treti: vendosmëria për të vepruar (në përputhje me urdhërin e Allahut). Shumë prej njerëzve e dinë dhe duan të veprojnë, mirëpo ata nuk kanë vendosmëri ngaqë frikësohen mos humbasin diçka prej interesave të tyre në dynja.

Së katërti: vënia në zbatim. Shumë prej njerëzve nëse kanë vendosmëri ose e vënë në zbatim, si përfundim ata heqin dorë nga vepra atëherë kur u flasin dijetarët ose njerëzit që ata i madhërojnë.

Së pesti: shumë prej atyre që e vënë në zbatim nuk e bëjnë me sinqeritet (për Allahun); e nëse e bëjnë me sinqeritet nuk e bëjnë të saktë (në përputhje me Sunetin e Pejgamberit ‘alejhis-salatu ues-selam).

Së gjashti: Njerëzit e devotshëm kanë frikë mos veprat e tyre janë të pavlera, për shkak se Allahu i Lartësuar ka thënë: “...në mënyrë që të mos ju humbin veprat tuaja pa e ndier ju fare.”33

Dhe kjo gjë (d.m.th. frika mos veprat janë të pavlera) është prej gjërave më të pakta në kohën tonë.

Së shtati: Të qënurit i patundur tek e vërteta dhe të pasurit frikë nga përfundimi i keq. Gjithashtu, kjo është prej gjërave më të mëdha të cilave u frikësohen njerëzit e devotshëm.

Pyetje 43: Çfarë do të thotë kufër dhe cilat janë llojet e tij?

Përgjigje: Kufri është dy llojësh:

– Kufri që e nxjerr njeriun nga Feja; dhe ky kufër është pesë llojësh:

I pari: kufri i përgënjeshtrimit [kufr et-tekdhijb]. Ka thënë i Lartësuari: “A ka më zullumqar se ai ai që trillon gënjeshtra për Allahun ose i përgënjeshtron shpalljet e Tij? Vërtet, zullumqarët nuk do të shpëtojnë.”34

I dyti: kufri i kryeneçësisë dhe i refuzimit [kufr el-istikbar uel-Iba`i], ndërkohë që në vetete e pohon të vërtetën. Ka thënë i Lartësuari: “Kur u thamë engjëjve: “Përuluni në sexhde para Ademit”, ata u përulën, përveç Iblisit, i refuzoi dhe u tregua kryeneç dhe u bë mosbesimtar.”35

I treti: kufri i dyshimit [kufr esh-shekk], që është kufri i mëdyshjes. Ka thënë i Lartësuari: “Pastaj ai hyri në kopshtin e vet dhe, duke qenë i padrejtë me vetveten, tha: “Unë nuk mendoj se kjo do të shkatërrohet ndonjëherë. Dhe nuk mendoj se do të arrijë ndonjëherë Ora (e Kiametit). Por, edhe nëse do të më kthejnë te Zoti im, sigurisht që do të gjej një vend më të mirë se ky (kopësht)”! Shoku i tij i tha, duke biseduar me të: “A e mohon ti Atë, i Cili të ka krijuar nga dheu, pastaj nga pika e farës dhe të bëri më në fund njeri të plotë?!”36

I katërti: kufri i braktisjes/largimit [kufr el-iërad]. Dhe argument për të është Fjala e të Lartësuarit: “Por ata që mohuan i kthejnë shpinën paralajmërimit.”37

I pesti: kufri i hipokrizisë [kufr en-nifak]. Dhe argument për të është Fjala e të Lartësuarit: “Kjo, sepse ata fillimisht besuan, pastaj mohuan, kështu që zemrat e tyre u vulosën dhe si pasojë ata nuk kuptojnë më.”38

– Kufri i vogël që nuk të nxjerr nga Feja, i cili është kufri i mirësisë (d.m.th. mohimi dhe mosmirënjohja ndaj mirësive të Allahut). Dhe argument për të është Fjala e Lartësuarit:

“Allahu e ka bërë shembull qytetin (e Mekës), i cili ishte i sigurt dhe i qetë. Atij i arrinin ushqime të bollshme nga të gjitha anët, por pastaj banorët e tij i mohuan dhuntitë e Allahut dhe Ai i bëri të shijojnë urinë dhe frikën, si ndëshkim për atë që bënë.”39

Dhe Fjala e Tij:

“Me të vërtetë njeriu është zullumqar dhe mosmirënjohës.”40

Pyetje 44: Çfarë është Shirku dhe cilat janë llojet e tij?

Përgjigje: Dije se Teuhidi është e kundërta e Shirkut dhe Shirku është tre llojësh: Shirku i madh, Shirku i vogël dhe Shirku i fshehtë.

Lloji i parë: Shirku i madh, i cili është katër llojësh:

I pari: Shirku i duasë (lutjes). Ka thënë i Lartësuari: “Dhe kur hipin në anije, ata i luten Allahut me devotshmëri të sinqertë, por kur Ai i sjell në tokë shëndoshë e mirë, menjëherë ata i bëjnë Atij ortakë (në adhurim).”41

I dyti: Shirku i nijetit, dëshirës dhe synimit. Ka thënë i Lartësuari: “Atyre që duan jetën e kësaj bote dhe bukuritë e saj, Ne do t’ua shpërblejmë krejtësisht punët e tyre dhe në të nuk do t’u lihet gjë mangët. Këta janë ata për të cilët në botën tjetër nuk do të ketë kurrgjë, përveç Zjarrit. Do t’u shembet çdo gjë që kanë bërë në këtë jetë dhe do t’u zhvlerësohet ajo që kanë punuar.”42

I treti: Shirku i bindjes. Ka thënë i Lartësuari: “Ata i morën rabinët dhe murgjit e tyre për zota në vend të Allahut, si dhe Mesinë, të birin e Merjemes, ndërkohë që u urdhëruan të adhurojnë vetëm një të Adhuruar, pos të Cilit nuk ka tjetër që meriton të adhurohet. I lartësuar është Ai mbi gjithçka që ata ia shoqërojnë në adhurim.”43

I katërti: Shirku i dashurisë. Ka thënë i Lartësuari: “E megjithatë, disa njerëz zgjedhin (për të adhuruar) në vend të Allahut të tjerë, (duke i konsideruar) si të barabartë me Atë dhe duke i dashur siç duhet Allahu. Por ata që besojnë, e duan shumë më tepër Allahun (se sa ç’i duan idhujtarët idhujt e tyre). Sikur zullumqarët të shihnin që tani çastin kur të përballen me ndëshkimin, do ta kuptonin se e tërë fuqia i përket Allahut dhe se dënimi i Tij është fort i ashpër.”44

Lloji i dytë: Shirku i vogël, që është syefaqësia (er-Rrija`). Ka thënë i Lartësuari: “Kështu, kush shpreson takimin me Zotin e vet, le të bëjë vepra të mira dhe të mos i shoqërojë askënd në adhurimin e Zotit të tij!”45

Lloji i tretë: Shirku i fshehtë (khafij). Dhe argument për të është thënia e tij (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem): “Shirku në këtë Umet është më i fshehtë se ecja e milingonës mbi një gur të zi e të lëmuar në një natë të errët pus.”

Pyetje 45: Cili është ndryshimi midis Kaderit dhe Kadasë?

Përgjigje: Kaderi vjen nga rrënja e fjalës “kadera” dhe është përdorur në kuptimin e sqarimit dhe qartësimit; dhe është përdorur gjithashtu shumicën e rasteve me kuptimin e Caktimit të Allahut për krijesat e Tij përpara ardhjes së të tyre në egzistencë.

Ndërsa Kadaja përdoret me kuptimin e Gjykimit mbi Univers, për lëvizjen e paracaktimeve/fateve dhe ato që janë shkruajtur në librat e parë; gjithashtu kjo nënkupton edhe Kaderin, që është kuptimi i sqarimit dhe dallimit. Edhe Kaderi nënkupton gjithashtu Kadanë e cila është Gjykimi mbi Univers me ndodhjen e çdo gjëje të paracaktuar.

Kadaja përdoret gjithashtu për Gjykimin Fetar Sheriatik. Ka thënë i Lartësuari: “...e pastaj, të mos ndiejnë kurrfarë dyshimi ndaj gjykimit tënd dhe të të binden ty plotësisht.”46

Fjala Kada përdoret edhe me kuptimin e mbarimit dhe përfundimit, siç ka ardhur në Fjalën e të Lartësuarit: “Dhe nëse përfundon namazi...”47

Përdoret edhe me kuptimin e një veprimi specifik: “Prandaj, bëj ç’të duash...”48

Përdoret edhe me kuptimin e njoftimit dhe sjelljen e lajmit; ka thënë i Lartësuari: “Ne i lajmëruam në Libër bijtë e Izraelit: “Ju do të bëni dy herë shkatërrim në tokë dhe do të tregoni arrogancë të madhe”.”49

Përdoret edhe me kuptimin e vdekjes, siç është thënia “Kada fulanu”, d.m.th. vdiq filani. Dhe ka thënë i Lartësuari: “Ata do të thërrasin: “O Malik! Le të na japë fund Zoti yt!””50

Përdoret për egzistencën e dënimit; ka thënë i Lartësuari: “Dhe u përmbush dënimi.”51

Përdoret me kuptimin e aftësisë për të bërë diçka në mënyrën më të saktë dhe më të përsosur, siç ka ardhur në Fjalën e Tij: “Mos nxito për ta lexuar Kuranin para se të plotësohet shpallja e tij.”52

Dhe përdoret me kuptimin e ndarjes dhe gjykimit, siç ka ardhur në Fjalën e të Lartësuarit: “Dhe do të gjykohet midis tyre me drejtësi...”53

Përdoret me kuptimin e krijimit, siç ka ardhur në Fjalën e të Lartësuarit: “Ai krijoi shtatë qiej...”54

Përdoret me kuptimin e urdhëresës dhe vendosjes, siç ka ardhur në Fjalën e të Lartësuarit: “Dhe kjo është një çështje e vendosur tashmë.”55

Përdoret gjithashtu me kuptimin e një çështjeje fetare, siç ka ardhur në Fjalën e të Lartësuarit: “Ai ju ka urdhëruar që të mos adhuroni askënd tjetër pos Tij.”56

Përdoret gjithashtu me kuptimin e përmbushjes së nevojës, siç është thënia: “E plotësova nevojën time.”

Gjithashtu përdoret me kuptimin e imponimit të një gjykimi mbi dy veta që kanë konflikt me njëri-tjetrin.

Gjithashtu përdoret me kuptimin e kryerjes, siç ka ardhur në Fjalën e Tij: “Pasi t’i kryeni ritet e haxhit...”57

Kada në përgjithësi është emër i prejardhur nga folja “ikteda`” që nënkupton dhe tregon urdhërin e obliguar. Dhe “el-iktida`” është: dituria e vendosjes dhe sistemimit të gjërave. Për sa i përket thënies së disave, “Nuk habitem prej tij.” Thotë el-Esma’ij: “Mbetet dhe nuk mbaron.”

Pyetje 46: A është i gjithë kaderi për të mirë e të keqe nga Allahu apo jo?

Përgjigje: Kaderi në përgjithësi është për të mirë dhe për të keqe; transmetohet nga ‘Aliu i cili ka thënë: Ishim në një xhenaze në Bekijë Garkad dhe erdhi i Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dhe u ul. Edhe ne u ulëm rreth tij. Ai kishte me vete një thuper, e uli atë poshtë dhe filloi të shkaraviste në tokë me thuprën e tij, pastaj tha: “Çdonjërit prej jush dhe çdo njeriu Allahu ia ka shkruajtur vendin e tij në xhenet ose në zjarr, ka shkruajtur për të se do të jetë i lumtur ose fatzi.”

Tha ‘Aliu: Një burrë tha: “A t’i mbështetemi asaj që është shkruajtur për ne dhe t’i lëmë veprat?” Ai (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) tha: “Kush është prej njerëzve të lumturisë do t’i lehtësohen veprat e njerëzve të lumturisë; dhe kush është prej njerëzve fatzinj do t’i lehtësohen veprat e njerëzve fatzinj.”

Pastaj recitoi: “Sa i përket atij që jep (për Hir të Allahut), ka frikë (nga Ai) dhe dëshmon për vërtetësinë e më të bukurës (besimit), Ne do t’ia lehtësojmë atij rrugën drejt shpëtimit. Kurse atij që është koprrac, ndihet i vetëmjaftueshëm dhe e quan gënjeshtër më të bukurën (besimin), Ne do t’ia lehtësojmë rrugën drejt dënimit.”58

Dhe në hadith ka ardhur: “Punoni sepse çdo njeri është i lehtësuar (në veprat e tij): njerëzve fatzinj do t’u lehtësohen veprat e fatzinjve, kurse njerëzve të lumtur do t’u lehtësohen veprat e të lumturve.”

Pastaj recitoi: “Sa i përket atij që jep (për Hir të Allahut), ka frikë (nga Ai) dhe dëshmon për vërtetësinë e më të bukurës (besimit), Ne do t’ia lehtësojmë atij rrugën drejt shpëtimit. Kurse atij që është koprrac, ndihet i vetëmjaftueshëm dhe e quan gënjeshtër më të bukurën (besimin), Ne do t’ia lehtësojmë rrugën drejt dënimit.”59

Pyetje 47: Çfarë do të thotë “La ilahe il-lAllah”?

Përgjigje: Kuptimi i saj është: s’ka të adhuruar me hak, me të drejtë pos Allahut; dhe argument për këtë është Fjala e të Lartësuarit: “Dhe Zoti yt ka urdhëruar që të mos adhuroni askënd tjetër pos Atij.”60

Dhe Fjala e Tij “që të mos adhuroni askënd tjetër” ka kuptimin “la ilahe” s’ka të adhuruar, kurse Fjala e Tij “pos Atij” ka kuptimin “il-lAllah” pos Allahut.”

Pyetje 48: Cili është Teuhidi që Allahu e ka bërë obligim mbi robërit përpara namazit dhe agjërimit?

Përgjigje: Ai është Teuhidi i Ibadetit (adhurimit), prandaj mos iu lut askujt tjetër pos Allahut të vetëm e të paortakë, mos iu lut profetit apo dikujt tjetër, sikurse ka thënë i Lartësuari: “E me të vërtetë xhamitë janë për Allahun prandaj mos i lut askujt tjetër krahas Allahut.”61

Pyetje 49: Cili është më i virtytshëm: fukarai durimtar apo pasaniku falenderues? Dhe cili është kufiri i durimit dhe kufiri i falenderimit?

Përgjigje: Sa i përket çështjes së pasanikut dhe fukarait, edhe durimtari edhe falenderuesi janë prej besimtarëve më të virtytshëm dhe më i miri prej tyre është ai më i devotshmi, sikurse ka thënë i Lartësuari: “Vërtet, më i nderuari nga ju tek Allahu është ai më i devotshmi.”62

Kurse sa i përket kufirit të durimit dhe kufirit të falenderimit: ajo që është e mirënjohur tek dijetarët është se durimi është e kundërta e pikëllimit, kurse falenderimi është që t’i bindesh Allahut me mirësinë që Ai të ka dhënë.

Pyetje 50: Cila është këshilla juaj për mua?

Përgjigje: Unë të këshilloj dhe të inkurajoj që të studjosh dhe të kuptosh Teuhidin, të lexosh librat e Teuhidit sepse ato të sqarojnë realitetin e Teuhidit me të cilin Allahu dërgoi të Dërguarin e Tij, dhe realitetin e Shirkut të cilin e ndaloi Allahu dhe i Dërguari i Tij dhe na njoftoi se Ai nuk e fal atë, se Xheneti është harram (i ndaluar) për atë që bën Shirk dhe se kush bën Shirk i ka veprat të asgjësuara.

Dhe thelbi i të gjitha çështjeve qëndron në njohjen e realitetit të Teuhidit me të cilin Allahu dërgoi të Dërguarin e Tij dhe me të njeriu bëhet Musliman, duke u ndarë kështu nga Shirku dhe Mushrikunët.

Pyetje 51: Shkruaj për mua disa fjalë me të cilat Allahu do të më japë dobi.

Përgjigje: Gjëja e parë për të cilën të këshilloj është që të reflektosh rreth Mesazhit me të cilin erdhi Muhamedi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) nga Allahu Tebarake ue Te’ala, sepse ai erdhi nga Allahu me çdo gjë që i nevojitet njerëzve dhe nuk la gjë që i afron ata tek Allahu dhe Xheneti i Tij përveç se ua urdhëroi; dhe nuk la gjë që i largon nga Allahu dhe i afron në Dënimin e Tij përveç se ua ndaloi dhe i paralajmëroi.

Kështu që, Allahu ua ka ngritur argumentin njerëzimit gjer në Ditën e Kijametit; andaj nuk i ka mbetur askujt ndonjë argument kundër Allahut pas dërgimit të Muhamedit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem).

Ka thënë Allahu ‘Azze ue Xhel-le për të (Pejgamberin ‘alejhis-salatu ues-selam) dhe për vëllezërit e tij Muslimanë: “Ne të kemi shpallur ty ashtu siç i kemi shpallur Nuhut dhe pejgamberëve pas tij; dhe i kemi shpallur Ibrahimit, Isma’ilit, Is`hakut, Jakubit dhe bijve të tij, si dhe Isait, Ejubit, Junusit, Sulejmanit dhe Davudit i dhamë Zeburin. Për disa të dërguar të kemi treguar tashmë dhe për disa të tjerë nuk të kemi treguar. Dhe Allahu i ka folur Musait drejtpërdrejtë me fjalë . (Këta janë) të dërguar që kanë sjellë lajme të mira e kanë paralajmëruar, në mënyrë që njerëzit të mos kenë ndonjë justifikim ndaj Allahut, pas ardhjes së të dërguarve. Se, Allahu, është i Plotfuqishëm dhe i Urtë.”63

Dhe gjëja më e madhe që ai solli nga Allahu dhe gjëja e parë që ua urdhëroi njerëzve është veçimi i Allahut në adhurimin e Tij të vetëm e pa i shoqëruar askënd tjetër, që e gjithë feja të jetë vetëm për Atë, siç ka thënë i Lavdishmi e i Madhërishmi: “O ti i mbëshjellë, çohu dhe paralajmëro dhe Zotin tënd madhëroje.”64

Kuptimi i Fjalës së Tij “dhe Zotin tënd madhëroje”, do të thotë: Madhëroje me Teuhid dhe adhurim të pastër për Atë të vetëm e pa i shoqëruar askënd. Dhe kjo është përpara urdhërimit të namazit, zekatit, agjërimit, haxhit dhe ritualeve të tjera të Islamit.

Kuptimi i Fjalës së Tij “çohu dhe paralajmëro”, do të thotë: paralajmëro kundër Shirkut në adhurimin e Allahut të vetëm e të paortakë. Dhe kjo është përpara paralajmërimit kundër zinasë (imoralitetit), vjedhjes, kamatës, dhunimit të njerëzve dhe gjynaheve të tjera të mëdha.

Dhe ky parim është më madhështori nga parimet dhe obligimet e Fesë dhe për këtë Allahu krijoi krijesat e Tij, sikurse ka thënë i Lartësuari: “Dhe nuk i kam krijuar xhinët dhe njerëzit veçse që të më adhurojnë Mua.”65

Dhe për këtë Allahu dërgoi të Dërguarit dhe zbriti Librat, sikurse ka thënë i Lartësuari: “Dhe vërtetë Ne dërguam tek çdo popull të dërguar (që të thonin): Adhuroni Allahun të vetëm dhe largojuni Tagutit (idhujve e zotrave te kotë).”66

Dhe për këtë u ndanë njerëzit në Muslimanë e qafira.

Prandaj kush i përmbush urdhërat e Allahut dhe vjen Ditën e Kijametit me Teuhid, pa i shoqëruar Atij askënd në adhurim, hyn në Xhenet. Dhe kush i bën Atij Shirk hyn në Zjarr, edhe nëqoftë ai nga njerëzit që ka bërë më shumë ibadet.

Ky është kuptimi i thënies tënde “La ilahe il-lAllah”, sepse “ilah” është ai të cilit i drejtohet lutja dhe nga i cili shpresohet arritja e mirësisë dhe largimi i të keqes, atij i kihet frikë dhe atij i mbështetesh.

Fundnotat:

1 - El-Fatiha, 2.

2 - Fussilet, 37.

3 - El-A’raf, 54.

4 - Aali-‘Imran, 19.

5 - Aali-‘Imran, 85.

6 - El-Ma’ideh, 3.

7 - El-Bekareh, 285.

8 - En-Nahl, 128.

9 - El-Bekareh, 23-24.

10 - El-Isra`, 88.

11 - Aali-‘Imran, 144.

12 - El-Fet’h, 29.

13 - El-Ahzab, 40.

14 - El-Enbija, 25.

15 - En-Nahl, 36.

16 - Ez-Zukhruf, 45.

17 - Edh-Dharijat, 56.

18 - Edh-Dharijat, 56.

19 - El-Bekareh, 256.

20 - Ez-Zukhruf, 26.

21 - Ez-Zukhruf, 27.

22 - Shënim i përkthyesit: Ka thënë Kurtubiu rahimehullah në Tefsirin e tij (el-Xhami’u li-Ahkamil-Kur’an, 3/283): “El-Xheuherij ka thënë: Taguti është fallxhori, Shejtani dhe çdo kokë e devijimit.”

Ka thënë Shejkh Ibn ‘Uthejmini RahimehUllah në Sherh Usuli eth-Thelatheh (fq. 151): “Përkufizimi më i mirë që është thënë për fjalën Tagut nga aspekti terminologjik është ai që ka përmendur Ibnul-Kajjim rahimehullah se ai – d.m.th. Taguti – është: “Çdo gjë me të cilën robi kalon kufirin e tij, me adhurim, me pasim dhe me bindje.” Dhe me adhurim, pasim dhe bindje kihet për qëllim njerëzit e prishur, kurse njerëzit e devotshëm nuk konsiderohen Tagutë, edhe nëqoftëse ata adhurohen, pasohen apo u binden të tjerët. Kështu që, bustet që adhurohen në vend të Allahut janë Tagutë; dhe poashtu dijetarët e këqinj që thërrasin në devijim, në kufër apo që thërrasin në bidat, apo në lejimin e asaj që ka ndaluar Allahu, apo në ndalimin e asaj që ka lejuar Allahu, edhe ata janë Tagutë...”

01 - Nëse një person nuk gjykon me atë që ka shpallur Allahu për shkak se ndjek epshet e tij, duke e ditur që e vërteta është tek ajo që ka gjykuar Allahu, atëherë ky nuk ka mohuar, mirëpo ai është ose fasik (i pabindur, i prishur), ose dhalim (zullumqar, i padrejtë).

02 - Ose kur ai vendos në fuqi (jeshra’) një gjykim të përgjithshëm (hukman ‘amman) i cili pasohet nga Umeti dhe ai e konsideron (këtë gjykim) të dobishëm dhe nuk e ka të qartë (realitetin e tij), atëherë edhe ky nuk mohon poashtu, sepse shumë nga udhëheqësit kanë injorancë për sa i përket dijes Sheriatike. Dhe ai që nuk e njeh gjykimin e Sheriatit shpesh herë lidhet mbas atyre (që nxjerrin këto gjykime), dhe ata (udhëheqësit) e konsiderojnë atë (që nxjerr këto ligje apo gjykime) si dijetar të madh. Dhe si rezultat i gjithë kësaj ndodh kundërshtimi (i Sheriatit).

03 - Dhe nëse ai nuk e njeh Sheriatin, mirëpo gjykon me këtë ligj apo nxjerr këtë ligj dhe pastaj e bën atë kod ligjor që ta ndjekin njerëzit, dhe beson (jete’kid) se ai është dhalim (zullumqar) për këtë që po bën dhe se e vërteta është tek ajo që ka ardhur në Kur'an dhe në Sunet, atëherë ne nuk mund të bëjmë tekfir mbi të.

04 - Por ne mund të bëjmë tekfir:

a - atë që konsideron një legjislacion tjetër përveç atij të Allahut se është më i përshtatshëm për njerëzit.

b - ose mbi atë që beson se ky legjislacion është i barazvlefshëm me legjislacionin e Allahut ‘Azze ue Xhel-le. Atëherë ky është qafir sepse ai përgënjeshtron thënien e Allahut Tebarake ue Te’ala: “A nuk është Allahu Më i Miri i të gjithë gjykuesve?” Dhe gjithashtu thënien e Tij: “Mos vallë ata kërkojnë gjykimin e Kohëve të Injorancës? Dhe kush është gjykues më i mirë sesa Allahu për popullin që është i bindur (në besimin e tij)?”

23 - Shënim i përkthyesit: Ka thënë Shejkh Ibn ‘Uthejmini RahimehUllah në shpjegimin e kësaj pike: “Kurse sa i përket mosgjykimit me atë që ka shpallur Allahu, atëherë kjo – ashtu siç gjendet në Librin Madhështor – është tri llojëshe: ajo që është kufër (mosbesim), ajo që është dhulm (padrejtësi), dhe ajo që është fisk (mosbindje), çdonjëra sipas shkaqeve të ndryshme për të cilat është bërë gjykimi (me ato ligje që nuk janë shpallur nga Allahu).”

24 - Shënim i përkthyesit: Shejkh ‘Abdul-‘Azijz Ibn Baz, RahimehUllah, ka thënë: “Bërja e njijetit me zë është bidat, kurse bërja e tij me zë të lartë është gjynah akoma më i keq. Suneti kërkon vetëm që nijeti të bëhet me zemër, sepse Allahu Subhanehu ue Te’ala e di se çfarë mbahet sekret dhe çfarë është e fshehtë, ngaqë Ai thotë: “Thuaju: Vallë, a do ta njoftoni Allahun për fenë tuaj, ndërkohë që Ai di gjithçka që përmbajnë qiejt dhe Toka?!” [el-Huxhurat, 16] Nuk ka asnjë transmetim të saktë për nijetin me zë as nga Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), as nga Sahabët (radij-Allahu ‘anhum) dhe as nga dijetarët që erdhën pas tyre. Nga kjo kuptohet që bërja e nijetit me zë është padyshim e ndaluar, është bidat dhe një gjë e shpikur. Dhe Allahu është Dhënësi i suksesit.” [Fetaua Islamijeh, vëll. 1, fq. 253]

25 - Et-Tegabun, 7.

26 - Ta-Ha, 55.

27 - Shënim i përkthyesit: “Ixhmaja është unanimiteti, pajtueshmëria e muxhtehidëve (dijetarëve) të këtij Umeti pas Pejgamberit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) për një gjykim Sheriatik.” [Sherh el-Usuul min ‘Ilm el-Usuul, fq.518, e Shejkh Ibn ‘Uthejminit rahimehullah.]

28 - El-En’am. 145.

29 - En-Nexhm, 31.

30 - Et-Tegabun, 7.

31 - En-Nahl, 36.

32 - Junus, 31.

33 - El-Huxhurat, 2.

34 - El-En’am, 21.

35 - El-Bekareh, 34.

36 - El-Kehf, 35-37.

37 - El-Ahkaf, 3.

38 - El-Munafikun, 3.

39 - En-Nahl, 112.

40 - Ibrahim, 34.

41 - El-Ankebut, 65.

42 - Hud, 15-16.

43 - Et-Teubeh, 31.

44 - El-Bekareh, 165.

45 - El-Kehf, 110.

46 - En-Nisa`, 65.

47 - El-Xhumu’ah, 10.

48 - Ta-Ha, 72.

49 - El-Isra`, 4.

50 - Ez-Zukhruf, 77.

51 - El-Bekareh, 210.

Shënim i përkthyesit: Ka thënë Imam el-Begauij në shpjegimin e këtij ajeti: “Dhe u përmbush dënimi – domethënë u obligua dënimi dhe mbaroi llogaria. Dhe kjo është mirësia e Allahut: gjykimi me drejtësi mbi krijesat Ditën e Kijametit.” [Tefsir el-Begauij, vëll. 1/fq. 198]

52 - Ta-Ha, 114.

53 - Ez-Zumer, 69.

54 - Fussilet, 12.

55 - Merjem, 21.

56 - Jusuf, 40.

57 - El-Bekareh, 200.

58 - El-Lejl, 5-10.

59 - El-Lejl, 5-10.

60 - El-Isra`, 23.

61 - El-Xhinn, 18.

62 - El-Hixhurat, 13.

63 - En-Nisa`, 163-165.

64 - El-Muddethir, 1-3.

65 - Edh-Dharijjat, 56.

66 - En-Nahl, 36.

Kushti i Shahadetit.

 

Autor: Alameh Hafidh bin Ahmed el-Hakemi

Burimi: “Ma´arixh-ul-Kabul” (1/334, 338)

Përgatiti: Stafi Perlatmuslimane.

 

Kushti i parë i shahadetit – Dituria.

Dituria e cila përfshinë diturinë rreth kuptimit dhe qëllimit të shehadetit, diturinë rreth asaj që mohon dhe pohon shehadeti, e cila dituri mohon dhe kundërshton injorancën. Allahu Azze ue Xhel ka thënë:

“Atëherë, dije se nuk meriton të adhurohet më të drejtë askush pos Allahut.” (47:19)

“Ata që i adhuruan pos Tij, nuk mund të ndërmjetësojnë (të bëjnë shefaat), përveç kush dëshmoi të vërtetën, e ata e dinë.” (43:86)

Që do të thotë se nuk ka zot tjetër të vërtetë përveç Allahut.

“A shpresoni se do t’u besojnë ata juve (jehuditë), kur dihet se një grup prej tyre dëgjuan fjalët e Allahut, edhe pse i kishin kuptuar, e duke qenë të vetëdijshëm (ç’bënin) i ndryshuan ato.” (2:75)

Kjo do të thotë se zemrat e tyre e dinin rëndësinë e asaj që gjuhët e tyre e shqiptonin . Allahu Subhanehu ue Te‘Ala gjithashtu ka thënë:

“Allahu ka dëshmuar se nuk meriton të adhurohet me të drejtë askush përveç Tij, e dëshmuan edhe engjëjt e dijetarët, dhe se Ai është Zbatues i drejtësisë. Nuk meriton të adhurhet me të drejtë askush pos Tij, Fuqiplotit e të Urtit.” (3:18)

“Thuaj: ”A janë të barabartë ata që dinë dhe ata që nuk dinë?” Po, vetëm të zotët e mendjes marrin mësim.” (39:9)

“Po Allahut ia kanë frikën nga robërit e Tij vetëm dijetarët.” (35:28)

“Këta janë shembuj që Ne ua sjellim njerëzve, po këta nuk i kupton kush pos dijetarëve.” (29:43)

Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë

“Ai që vdes dhe e di se nuk meriton të adhurohet me të drejtë askush pos Allahut, do të hyjë në Xhenet.”  (Ahmedi (1/65)

______________________________________________

Kushti i dytë i shahadetit – Bindja.

Bindja është e kundërta e dyshimit. Kjo do të thotë se personi i cili e shqipton shahadetin është padyshim i bindur në domethënien e tij. Sepse besimi është i pavlefshëm nëse ai është i ndërtuar mbi hamendje në vend të bindjes. E çfarë të themi pra nëse dyshimi hyn këtu? Allahu Azze ue Xhel ka thënë:

إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ يَرْتَابُوا وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أُوْلَئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ

“Besimtarë janë vetëm ata që i besuan Allahut, të dërguarit e Tij, e mandej nuk dyshuan dhe për hir të Allahut luftuan me pasurinë dhe me jetën e tyre. Të tillë janë ata të vërtetit.”  (49:15)

Për të qenë besimi i tyre në Allahun dhe të dërguarin e Tij sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem i sinqertë, Allahu kërkoi që ata mos të hulaten në besim, dmth që ata të mos dyshojnë. Ndërsa personi që dyshon i përket hipokritëve – Allahu na ruajttë – për të cilët Allahu Subhanehu ue Te‘Ala ka thënë:

إِنَّمَا يَسْتَأْذِنُكَ الَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ وَارْتَابَتْ قُلُوبُهُمْ فَهُمْ فِي رَيْبِهِمْ يَتَرَدَّدُونَ

“Vetëm ata që nuk besojnë Allahun dhe botën tjetër dhe që zemrat e tyre janë të dyshimta, të kërkojnë leje (për të mos vajtur në luftë), pra ata, sillen vërdallë në dyshimin e tyre.”  (9:45)

Është transmetuar në mënyrë autentike nga Ebu Hurejra radijAllahu anhu i cili tha se i dërguari i Allahut sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lemka thënë:

“Unë dëshmoj se nuk meriton të adhurohet me të drejtë askush përveç Allahut dhe se unë jam i dërguari i Allahut. Çdo rob që takohet me Allahun me këto dy [shahadete] pa patur dyshim në to, do të hyj në Xhenet.”

Me këtë ai kushtëzoi bindjen në shehadet për të hyrë në Xhennet. Nëse kushti mungon, mungon edhe shpërblimi.

______________________________________________

Kushti i tretë i shahadetit – Pranimi.

Kushti i tretë është pranimi me zemër dhe me gjuhë i asaj që kërkon shehadeti. Allahu ‘Azze ue Xhel na ka rrëfyer se i ka shpëtuar ata që pranuan shahadetin dhe se i dënoi ata që e kundërshtuan atë. Ai Subhanehu ue Te‘Ala ka thënë:

“Po ashtu, në çdo vend që Ne kemi dërguar paralajmërues para teje, pasanikët e atij vendi thonin: “Ne i kemi gjetur etërit tanë në këtë fe dhe po ndjekim gjurmët e tyre (Çdo i dërguar) thoshte: “Po sikur unë t’ju kem sjellë (një fe) më të ndriçuar se ajo e të parëve tuaj?!” Ata thonin: “Ne e mohojmë mesazhin me të cilën jeni dërguar!” Atëherë, Ne hakmerreshim kundër atyre, prandaj shiko si ka qenë përfundimi i femohuesve.” (43: 23-23)

“E Ne pastaj i shpëtojmë të dërguarit tanë edhe ata që besuan. Ja kështu është detyrë e Jona, t’i shpëtojmë besimtarët.” (10:103)

“Ne edhe para teje popujve të tyre u dërguam profetë dhe ata u erdhën atyre me argumente të qarta, e kundër atyre që bën krim, Ne ndërmorëm masa ndëshkuese. Obligim Yni ishte të ndihmojmë besimtarët.” (30:47)

Përveç kësaj, Ai na treguar në lidhje me shpërblimin e premtuar për ata të cilët pranuan shahadetin, ashtu sikurse Ai ka treguar në lidhje me dënimin e premtuar për ata që e kundërshtuan atë. Ai Subhanehu ue Te‘Ala ka thënë:

“Tuboni ata që ishin zullumqarë, shoqërinë e tyre dhe ata që i adhuruan pos Allahut, orientoni rrugës së xhehimit! Ndalni ata, sepse do të merren në përgjegjësi.” (37 22-24)

Derisa Allahu ‘Azze ue Xhel tha:

“Sepse, kur u thuhej atyre: “Nuk meriton adhurim me të drejtë askush veç Allahut!” – ata tregoheshin mendjemëdhenj dhe thoshin: “Vallë, a t’i braktisim të adhuruarit tanë për shkak të një poeti të marrë?”  (37:36)

Allahu Subhanehu ue Te‘Ala ka thënë se arsyeja pas ndëshkimit të tyre ishte se ata silleshin me mendemadhësi ndaj shehadetit “Nuk meriton të adhurohet me të drejtë askush përveç Allahut”, dhe se ata e akuzuan për gënjeshtër njeriun i cili erdhi me shahadetin. Ata nuk mohuan atë që shahadeti mohon dhe nuk pohuan atë që shahadeti pohon. Në vend të kësaj, ata thanë, me mendjemadhësi dhe arrogancë:

“A mendon ai t’i bëjë të adhuruarit tanë në Një të Adhuruar? Vërtet, kjo është gjë shumë e çuditshme! Paria nga mesi i tyre shkoi duke i thënë njëri-tjetrit: vazhdoni të jeni të qëndrueshëm në adhurimin e zotave tuaj, pse kjo është një gjë e kurdisur. Ne nuk kemi dëgjuar diçka të këtillë në popullin (në fenë) e fundit; kjo nuk është tjetër, pos një trillim!”  (38:5-7)

Ata thanë:

“A ti braktisim të adhuruarit tanë për hirë të një poeti të çmendur?”

Atëherë Allahu Subhanehu ue Te‘Ala nxerri në shesh gënjeshtrat e tyre dhe i refuzio ata dhe tha për të dërguarin e Tij sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem:

“Jo, (nuk është çka thonë ata) por ai ua solli të vërtetën dhe vërtetoi të dërguarit e parë.” (37:37)

Pastaj Ai tha lidhur me ata që e pranuan shahadetin:

“Me përjashtim të robërve të Allahut që ishin të sinqertë, Të tillët janë ata që kanë furnizim të dalluar, fruta të llojllojshme, ata janë të nderuar, Në Xhenete të begatshme,”  (37: 40-43)

______________________________________________

Kushti i katërt i shahadetit – Përulja.

Kushti i katërt është ti përulesh asaj që e vërteton shehadeti. Allahu ‘Azze ue Xhel ka thënë:

“Dhe, kthehuni te Zoti juaj dhe përuljuni Atij.” (39:54)

“Kush ka fe më të mirë se ai që sinqerisht i është bindur Allahut.” (4:125)

“E kush ia dorëzon veten Allahut duke qenë edhe punëmirë, ai është kapur për lidhjen më të sigurt.” (31:22)

E lidhja mëe sigurtë është shehadeti se “Nuk meriton të adhurohet me të drejtë askush përveç Allahut”.

Të përulesh do të thotë të nënshtrohesh me vepra të mira dhe teuhid. Ndërsa ai që nuk i bindet Allahut dhe nuk bën vepra të mira as nuk është kapur për lidhjen e sigurtë. Ky është kuptimi i fjalëve vijuese të Allahut ‘Azze ue Xhel:

“Sa për ata që nuk besojnë, ti (o Muhammed), mos u brengos nga mohimi i tyre. Ata do të kthehen te Ne, e Ne do t’i njoftojmë për atë që kanë bërë. Me të vërtetë, Allahu di ç’ka në zemrat e njerëzve. Ne ata do t’i kënaqim përkohësisht (në këtë botë) e pastaj do t’i hedhim në dënimin e ashpër (në botën tjetër).” (31:23-24)

Në hadith autentik thotë i dërguari i Allahut sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem:

“Askush prej jush nuk beson derisa epshi i tij të jetë në pasim të asaj që unë kam ardhur.”

Kjo është përulja e përsosur dhe qëllimi i saj.

______________________________________________

Kushti i pestë i shahadetit – Sinqeriteti.

Kushti i pestë është sinqeriteti që është e kundërta e gënjeshtrës. Kjo do të thotë që shahadeti të thuhet me sinqertet nga zemra dhe pastaj të përputhet me gjuhën. Allahu ‘Azze ue Xhel ka thënë:

“A menduan njerëzit të thonë: “Ne kemi besuar, e të mos vihen në sprovë? Ne i sprovuam ata që ishin para tyre, ashtu që Allahu gjithqysh do t’i dallojë ata që e thanë të vërtetën e do t’i dallojë edhe gënjeshtarët.” (29:2-3)

Pos kësaj, Allahu ‘Azze ue Xhel tha për hipokritët të cilët thanë duke gënjyer:

“Ka disa njerëz që thonë: “Ne i kemi besuar Allahut dhe jetës tjetër (Ahiretit), po në realitet ata nuk janë besimtarë. Ata përpiqen ta mashtrojnë Allahun dhe ata që besuan, po në të vërtetë ata nuk mashtrojnë tjetër, pos vetvetes, por ata nuk e hetojnë. Në zemrat e tyre kanë sëmurje, e Allahu u shton sëmundje edhe më shumë, e për shkak se ata përgënjeshtruan, pësojnë dënim të dhembshëm.”  (2:8-10)

Shpesh ndodh që Allahu përmend gjendjen e tyre dhe i zbulonë ata. Allahu Subhanehu ue Te‘Ala e bën këtë në suret El-Bekare, Al-Imran, En-Nisa, el-Enfal, et-Teube, dhe një sure e plotë për ta, dhe të ngjashme.

Bukhari dhe Muslimi transmetuan nga Muadh bin Xhebeli radijAllahu anhunga profeti sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lemi cili ka thënë:

“Nuk ka asnjë njeri që sinqerisht nga zemra e tij dëshmonë se nuk meriton të adhurohet me të drejtë askush përveç Allahut dhe se Muhammedi është rob dhe i Dërguar, vetëmse se Allahu ia ndalon zjarrin atij.” Bukhari (1/44) dhe Muslimi (94).

Që ky shahadet të jetë shpëtues nga Xhehnemi, ai kërkoi që ai të shqiptohet me sinqeritet nga zemra. Është i kotë shqiptimi i tij në qoftë se ai nuk përputhet me zemrën.

______________________________________________

Kushti i gjashtë i shahadetit – Qëllimi (nijeti)

Kushti i gjashtë është Nijeti. Kjo do të thotë pastrimi i veprës nga shirku me anë të nijetit të sinqertë. Allahu Subhanehu ue Te‘Ala ka thënë:

“Vini re! Adhurim i sinqertë është vetëm ai për Allahun!” (39:3)

“E duke qenë se ata nuk ishin të urdhëruar me tjetër, pos që ta adhuronin Allahun me një adhurim të sinqertë ndaj Tij,” (98:5)

“Thuaj: ”Unë jam i urdhëruar ta adhuroj Allahun, të jem i sinqertë në adhurimin ndaj Tij!” (39:11)

“S’ka dyshim, munafikët do të jenë në shtresën më të ulët (në fund) të zjarrit dhe për ta nuk do të gjesh mbrojtës, Përveq atyre që u penduan, u përmirësuan, iu përmbajtën Allahut (mësimeve të Tij) dhe praktikojnë sinqerisht fenë e tyre për Allahun. Të tillët do të jenë bashkë me besimtarët, e Allahu ka për t’iu dhënë besimtarëve shprblim të madh.” (4:145-146)

Ëshë transmetuar në mëyrë autentike nga Ebu Hurejra radijAllahu anhu se profeti sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lemka thënë:

“Njerëzit më të lumtur për ndërmjetësimin tim janë ata që sinqerisht nga zemra e tyre thonë:” Nuk meriton të adhurohetme tëdrejtë askush përveç Allahut.”  Bukhari (1/36).

Pos kësaj, është transmetuar se profeti sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lemka thënë:

“Allahu ia ka ndaluar zjarrin secilit që thotë se “Nuk meriton të adhurohet me të drejtë askush përveç Allahut” dhe ka për qëllim shpërblim e Allahut Azze ue Xhel me të.”  Bukhari (1/116).

______________________________________________

Kushti i shtatë i shahadetit – Dashuria.

Kushti i shtatë është dashuria për  fjalën “La ilahe ilAllah”, dashuria për atë që nënkupton, për atë që vërteton, dashuria për pasuesit dhe vepruesit  saj. Patsaj urrejtja e asaj që e kudërshton këtë fjalë. Allahu Subhanehu ue Te‘Ala ka thënë:

“E nga njerëzit ka asish që në vend të Allahut besojnë idhujt, që i duan (i madhërojnë) ata, sikur (që besimtarët e vërtetë e duan) Allahun, po dashuria e atyre që besuan Allahun është shumë më e fortë.” (2:165)

Allahu Azze ue Xhel na tregon se robërit e Tij besimtarë e duan më shumë Allahun. Sepse ata nuk e ndajnë dashurinë ndaj Tij me dikë tjetër, për dallim nga idhujtarët të cilët thonë se ata kanë dashuri për Të dhe për të tjerë idhuj karshi Tij. Shenja se robi vërtetë e do Zotin e tij është se ai i jep përparësi dashurisë ndaj Tij para çdo gjëje tjetër edhe nëse kjo do ta kundërshtoj epshin e tij. Kjo përfshinë gjithashtu që ai ta do dhe ta urrej atë që Allahu dhe i Dërguarit i Tij sal-lAllahu 'alejhi ue sel-leme urrejnë, dhe e pason të dërguarin e Tij sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem dhe pranon udhëzimin e tij.

Të gjitha këto shenja janë janë kushte për dashuri. Është e pamundur që dashuria të paramendohet në qoftë se ndonjë nga kushtet mungon. Allahu Subhanehu ue Te‘Ala ka thënë:

“A e ke parë ti atë, që për zot e ka marrë epshin e vet, a mos do t’i bëhesh ti atij mbrojtës?” (25:43)

______________________________________________

Nëse kërkon lumturinë…

Dr. Saleh Sindi

2013 - 1434

 

Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit

Nëse kërkon lumturinë…

“Lumturia” është synimi kryesor drejt të cilit, për ta fituar, vrapon kushdo që ndodhet në tokë.

Të gjithë njerëzit -dijetarë qofshin apo injorantë-, janë përpjekur t’i japin një kuptim lumturisë, duke kërkuar shkaqet që e sjellin atë dhe që largojnë brengën, dhimbjen dhe pikëllimin.

Dhe në të vërtetë, alternativat që ata paraqesin, nuk të çojnë vetëm se në një lumturi të mangët, ose imagjinare. Ajo më tepër ngjason me drogën, ku përdoruesi i saj fillimisht ndihet aktiv dhe plot gjallëri, por me t’i ikur ndikimi i saj, atij menjëherë i kthehen brengat dhe hidhërimet, madje shumë herë më tepër se para përdorimit të saj.

Këto fjalë që lexojmë, të ftojnë drejt lumturisë së vërtetë dhe të udhëheqin drejt qetësisë shpirtërore dhe suksesit të mirëfilltë.

Para se të vazhdosh leximin e mëtejshëm, dëshiroj prej teje t’i kthehesh vetvetes me përpjekje dhe meditim në mendjen dhe zemrën tënde. Po të kujtoj, se i logjikshëm është ai që kërkon të vërtetën, pa marrë parasysh se kush e thotë atë.

Çdokush, i kthjellët, i zhveshur nga epshi nuk mund të mohojë, se lumturia e plotë dhe e përhershme nuk arrihet vetëm se me besimin dhe ndjekjen e udhëzimit të Allahut, i Cili krijoi krijesat. Kjo, se Ai është Krijuesi dhe Ai është i Gjithëdijshëm për atë që  i lumturon dhe i dëshpëron këto krijesa, i Gjithëdijshëm për atë që u sjell dobi dhe dëm.

Shumë prej psikologëve kanë arritur në përfundimin se njeriu që e përjeton lumturinë dhe qetësinë, është vetëm ai që jeton me fenë.

Meqenëse pas besimit fshihet lumturia e vërtetë, atëherë cila është rruga që të çon tek ai?

Të gjithë jemi të vetëdijshëm se fetë dhe ideologjitë janë të shumta. Ka prej tyre ku vihen re mosmarrëveshje thelbësore, ndaj është e pamundur që të jenë të gjitha të vërteta.

Atëherë mund të pyesim: Cila mes tyre është feja e saktë?

Cili është besimi që Allahu e do dhe duhet të përqafohet?

Cila mes tyre na garanton lumturinë në këtë botë dhe në botën tjetër?

Para se t’u përgjigjemi këtyre pyetjeve, duhet të vendosim një pikë referimi, nga e cila do të nisemi për të zgjedhur saktësisht fenë e vërtetë. Unë besoj pa pikë dyshimi, se të gjithë të mençurit janë në një mendje për faktin, se krijimi i njeriut është në një fe të caktuar, por fakti që babai, nëna dhe shoqëria në të cilën jeton, janë në një fe të caktuar, nuk do të thotë se ajo është feja e vërtetë, për aq kohë sa nuk ka fakte bindëse për të dhe përderisa logjika nuk e pranon.

Meqenëse logjika është ajo që dallon njeriun nga kafsha, atëherë duhet që çdokush që zotëron logjikën, ta përdori për ta parë me vëmendje këtë çështje. Kjo është çështja më e rëndësishme dhe më e rrezikshme.

Një udhëtim i shkurtër në botën e feve, si dhe një shëtitje në ideologjitë e tyre, mund të jetë një mënyrë e mirë, për të gjetur përgjigjen e shumëkërkuar.

Për te qenë sa më i drejtpërdrejtë, po të them ty me plot siguri dhe sinqeritet,  se sado që të kërkosh dhe të hulumtosh, nuk ke për të arritur vetëm se në një përfundim: Feja e vërtetë është vetëm Islami dhe se lumturia e vërtetë, arrihet vetëm me Islamin.

Mos u nxito t’i refuzosh këto fjalë dhe të ndërpresësh leximin e mëtejshëm. Dije mirë se vijimi nuk ka për të të dëmtuar aspak,  ndoshta mund të përfitosh prej tij dobi të caktuara…

Po të kujtoj se ti posedon logjikën dhe arsyen, me të cilat dallon gjërat dhe ndan midis të saktës dhe të gabuarës.

Përse Islami është feja e vërtetë?

Kjo është një pyetje me vend dhe e rëndësishme.

Le të fillojmë t’i përgjigjemi kësaj pyetjeje:

Islami është feja e cila mbart vlera dhe shenja dalluese që nuk gjenden në asnjë fe tjetër. Ato janë fakte bindëse, që tregojnë se Islami është feja e vërtetë e zbritur nga Allahu. Të shohim më parë me vëmendje dhe qetësi faktet në vijim, e pastaj le të gjykojmë nëse duhet besuar apo përgënjeshtruar kjo e vërtetë.

Veçoritë dhe shenjat dalluese të Islamit janë aq shumë, sa është e vështirë gjithpërpërfshirja e tyre në këtë renditje, në të cilën do të cekim disa por ndër më të rëndësishmet prej tyre:

01 - Ndër veçoritë kryesore të Islamit, është fakti se ai mbush anën shpirtërore të njeriut. Njeriun që përqafohet me të, e bën të jetë gjithnjë i lidhur me Allahun. E kjo e bën të fitojë prehje dhe qetësi shpirtërore, si dhe e mbron nga paniku , përhumbja, shpërdorimi dhe boshllëku shpirtëror në veten e tij.

02 - Gjithashtu, nga veçoritë e tij është fakti se Islami është në përputhje të plotë me logjikën e shëndoshë. Të gjitha normat dhe ligjet e tij, janë logjikisht të pranuara, dhe është e pamundur të ketë mospërputhje mes tyre në ndonjë rast. Prandaj, kur një person përqafoi Islamin, e pyetën: Përse u bëre musliman? Ai u përgjigj: Nuk ka urdhëruar ndonjë gjë Islami, e logjika ta ketë ndaluar, dhe nuk ka ndaluar ndonjë gjë, e logjika ta ketë pranuar.

Njëkohësisht shohim se tek shumë fe të tjera, është i vështirë pranimi i shumë bazave të tyre, dhe mendja është në mëdyshje përballë shumë parimeve të tyre. Ndërsa Islami e çmon dhe e respekton  logjikën duke urdhëruar njeriun të mendojë, e njëkohësisht  ka ndaluar injorancën dhe ka nënçmuar pasimin e verbër.

03 - Islami ka një ekuilibër midis fesë dhe jetës në këtë botë. Ai kujdeset si për shpirtin ashtu edhe për trupin. Të jetuarit me Islamin nuk nënkupton veçimin dhe asketizmin në forma të caktuara dhe as ndalimin e larmisë së gjërave të këndshme të jetës.

Në Islam, njeriu mundet të jetojë me fenë, duke shijuar dhe ushtruar jetën e tij në formën më të mirë, me synimin për të arritur në pozitat më të larta të vlerave të komuntitetit dhe shoqërisë sociale të cilës i përket.

04 - Islami është fe gjithëpërfshirëse. Ai afron sistem të veçantë dhe të detajuar  për çdo fushë të jetës, duke dhënë zgjidhje për çdo problem. Kështu që ai mund të praktikohet dhe të përqafohet në çdo vend dhe në çdo kohë.

Si të mos jetë kështu, kur kjo fe depërton edhe në imtësitë më specifike të jetës me rregullat dhe normat e saj. Duke filluar që nga një juridiksion i kompletuar në gjykimin dhe zgjidhjen e çështjeve më modeste,  duke vazhduar me rregullat e shitblerjes dhe marrëdhënieve tregtare. Duke cekur sistemin e lidhjeve shoqërore, trashëgimisë dhe jetës bashkëshortore, e deri tek normat e përshëndetjes, edukatës në rrugë, si dhe sistemimin e veprimeve të njeriut me veten e tij, në gjumin e tij, ngrënien, pirjen dhe veshjen e tij… etj. Të gjitha këto nuk i ka përmendur formalisht, por hollësisht të detajuara me një ndjeshmëri të mahnitshme.

Mësoje edhe faktin se Islami e drejton muslimanin edhe në veshjen e këpucës dhe heqjen e saj. Ai e ka nxitur atë të përdori dorën e djathtë gjatë ngrënies, pirjes, takimit me dorë, gjatë dhënies dhe marrjes. Ndërsa në gjërat e tjera (si p.sh. kryerja dhe pastrimi nga nevoja) përdoret dora e majtë.

Kur vjen koha e gjumit, Islami ka një orientim të mrekullueshëm për mënyrën e fjetjes dhe zgjuarjes nga gjumi.

Për dy muslimanë që takohen në rrugë, Islami ka vendosur formën e selamit (përshëndetjes islame) mes tyre. Ai që është duke ecur me një mjet udhëtimi përshëndet i pari atë që është duke ecur në këmbë. I vogli përshëndet i pari të madhin dhe grupi më i vogël në numër, përshëndet i pari grupin tjetër me numër më të madh.

Ky ishte një pasqyrim i pjesshëm i disa prej normave të shumta të Islamit, të cilat në tërësi përfshijnë në mënyrë të detajuar sistemin shumëplanësh jetësor.

05 - Prej vlerave të Islamit, është fakti se gjithë normat e tij,  njeriun e orientojnë drejt çdo të mire dhe e largojnë prej të keqes. Pra, dobia e normave të Islamit i shërben drejtpërdrejtë vetë njeriut dhe shoqërisë ku jeton.

P.sh. Islami e ndaloi alkolin dhe narkotikën sepse i shkaktojnë njeriut dëm të madh në mendjen dhe shëndetin e tij. Ti je vetë realist për gjendjen e të dehurit, i cili i shpërfytyruar, më tepër ngjason me diçka tjetër se sa me njeriun.

Sikur njerëzit të mos i përdornin lëndët narkotike dhe pijet alkolike të cilat shkaktojnë dehjen e tyre, nuk do të ndodhnin shumë prej vrasjeve, grindjeve, aksidenteve rrugore, dhunimeve dhe përdhunimeve.

Ndërsa lidhjet jashtëmartesore, Islami rreptësisht i ka ndaluar, për ta mbajtur larg njeriun nga sëmundjet shfarosëse dhe për ta mbajtur larg shoqërinë nga shthurja dhe degjenerimi, si dhe nga rritja e një brezi të papërfillur, i cili ka humbur ngrohtësinë e nënës dhe edukimin e babait, që do të jetë shkatërrim dhe mjerim për shoqërinë.

Islami e ka urdhëruar gruan të mos i shfaqi pjesët e saj të turpshme para burrave të huaj për të, sepse e sheh atë si një margaritar të mbrojtur mirë, që vlen shumë. Gruaja nuk është një mall i lirë, që të dalë nëpër rrugë përpara çdo njeriu. Islami e mbron atë nga njerëzit  ujqër, që nuk duan gjë tjetër, vetëm se të plotësojnë qejfet e tyre, edhe pse kjo më tepër rëndon mbi nderin e gruas, vlerës dhe pastërtisë së saj.

Në anën tjetër, Islami ka lejuar çdo pije të dobishme dhe jo të dëmshme, siç i lejoi dy gjinitë të kënaqen me njëra-tjetrën, me kusht të aktit martesor dhe brenda shtëpisë familjare të lumtur.

Me pak fjalë, Islami nuk erdhi që të kufizojë lirinë dhe dëshirat, por erdhi për t’i sistemuar dhe renditur ato, në mënyrë që dobia të përfshijë njeriun dhe shoqërinë.

06 - Ndër veçoritë rrezatuese në Islam, është kujdesja e tij për virtytet e larta, moralin dhe edukatën e lavdërueshme, si dhe ndalimi i padrejtësisë, zullumit dhe çdo vesi tjetër të keq.

Islami është feja e dashurisë, bashkimit dhe mëshirës. Ai ka saktësuar dhe qartësuar lidhjen e njeriut me prindërit e tij, të afërmit, fqinjët, shokët dhe me të gjithë njerëzit. Ai ka mbjellë në vetet e atyre që e kanë përqafuar, moralin më të lartë dhe edukatën më të mirë.

Islami e ka ndaluar njeriun të jetojë vetëm me veten e tij. Ai e edukon njeriun t’i ndihmojë të tjerët dhe të respektojë ndjenjat e tyre. P.sh., i varfëri, jetimi, i moshuari, i vobekti, etj., në Islam kanë të drejtat e tyre, të cilat muslimani nuk i trajton si çështje dytësore dhe nuk ndien epërsi dhe përparësi kur i kryen, sepse ato të drejta janë prej detyrave dhe obligimeve të tij.

Në Islam, konsiderohet prej gjynaheve të mëdha, që njeriu të flejë i ngopur kur e di se fqinji i tij është i uritur. Ashtu siç ka ndaluar që dy veta të flasin mënjanë, kur një tjetër ndodhet i ulur bashkë me ta,  por nuk i dëgjon. E gjithë kjo për të respektuar prosperitetin dhe ndjenjat e tij.

Dhe Islami e tejkaloi të gjithë këtë, kur e urdhëroi muslimanin të jetë i butë edhe me kafshën, duke ndaluar mundimin dhe dëmtimin e saj.

Prej hollësive të Islamit rreth kësaj çështjeje, është fakti se e ndaloi kasapin ta therrë delen kur një dele tjetër është duke e parë, ose të mprehë thikën përpara saj, që të mos e vrasë dy herë.

Sinqeriteti, besnikëria, trimëria, bujaria, turpi dhe mbajtja e premtimit, janë morale të cilat Islami i ka nxitur në mjaft tekste. Njëkohësisht fton dhe urdhëron për morale të larta, si vizita e të sëmurit, përcjellja e xhenazes, respektimi i prindërve, vizita e të afërmve, fqinjëve dhe rendja për kryerjen e nevojave të të tjerëve.

Në anën tjetër Islami e ka ndaluar rreptësisht muslimanin nga padrejtësia, gënjeshtra, mëndjemadhësia, smira, tallja me të tjerët, sharja, ose tradhëtia ndaj tyre.

Në Islam nuk lejohet të përmendësh një person që nuk është i pranishëm, edhe nëse je duke thënë të vërtetën. Islami e fton muslimanin që kur shpenzon të jetë mesatar, midis harxhimit pa masë dhe kopracisë ekstreme.

Në kohën kur shumë prej shoqërive ankohen nga cënimi dhe shpërfillja e ndjenjave, padrejtësia në fushat ekonomike dhe lakmia vetjake, shohim që Islami ka afruar ilaçin shërues për të gjitha këto probleme.

Me fjalët e lartëpërmendura dhamë një pasqyrim të shkurtër të Islamit dhe disa prej vlerave të tij. Është e përshtatëshme të përmendim gjithashtu, se Islami është fe e qartë dhe rruga e tij është e lehtë për këdo. Islami i ka portat të hapura gjithnjë dhe nuk ia mbyll atij që dëshiron ta përqafojë atë.

Meqenëse, gjithëpërfshirja e normave dhe rregullave të Islamit në pak fjalë është e pamundur, atëherë rrëfimi i shkurtuar i bazave më kryesore të tija, ndoshta e përqëndron më tepër përshkrimin e tij, për atë që dëshiron ta njohë atë.

Të gjitha rregullat dhe mësimet e Islamit janë të rëndësishme, vetëm se mes tyre ka nje rend hierarkik.

Mes këtyre rregullave (më të rëndësishmet), gjashtë prej tyre duhet të besohen me zemër dhe pesë të tjera duhen vepruar.

Gjashtë shtyllat që duhen besuar janë:

01 - Besimi në Allahun, Një të Vetëm, pa shok dhe ortak.

Që njeriu të besojë se vetëm Allahu i Lartësuar është Krijuesi i kësaj Gjithësie me gjithë çka në të, dhe se vetëm Ai vepron në të si të dojë. Përderisa është kështu, atëherë adhurimi duhet të bëhet vetëm për Atë, Një të Vetëm. Adhurimi është puna me normat e Islamit dhe dispozitat e tija, duke besuar se çdo fe tjetër veç tij, është fe e pavlefshme.

02 - Besimi në melekët (ëngjëjt).

Melekët janë krijesa të Allahut, që ne nuk i shohim në jetën e kësaj bote. Ata janë adhurues të Allahut dhe nuk e kundërshtojnë asnjëherë Atë. Allahu i Lartësuar i urdhëron melekët të kryejnë shumë prej punëve të kësaj Gjithësie. P.sh. Xhibrili (alejhis-selam), ka mbartur shpalljen e Allahut të Lartësuar -d.m.th. fjalën e Tij- nga Allahu tek profetët e Tij. Prej tyre është Mikaili (alejhis-selam),  që është ngarkuar me çështjen e shiut. Prej tyre ka melekë të tjerë, të ngarkuar me shënimin dhe shkrimin e punëve të njerëzve, me të cilat do t’u kërkohet llogari në Ditën e Kijametit, e të tjera e të tjera punë të tyre.

Duhet të besohet, se këta melekë të nderuar, veprojnë me urdhrin e Allahut të Lartësuar dhe nuk kryejnë tjetër gjë, veçse atë që Ai do.

03 - Besimi në Librat.

Duhet besuar se Allahu u zbriti robëve Libra, që janë fjala e Tij. Aty gjendet lumturia e njerëzve dhe sqarimi i asaj që Allahu i Lartësuar e do dhe asaj që e urren. Ai që e përcjell këtë shpallje tek profeti, është Xhibrili (alejhis-selam) -ëngjëlli më madhështor-, ndërsa profeti ua komunikon atë njerëzve.

Librat e zbritur nga Allahu janë shumë. Prej tyre është “Teurati”, të cilin Allahu ia  zbriti Musait (alejhis-selam), “Zeburi”, të cilin Allahu ia zbriti Daudit (alejhis-selam), “Inxhili”, të cilin Allahu ia zbriti Isait (alejhis-selam), dhe “Kur’ani” të cilin Allahu ia zbriti Muhamedit (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem).

Duhet të besohet se të gjithë këta libra i ka shfuqizuar Kur’ani. D.m.th.: pas dërgimit të profetit Muhamed (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem), duhet punuar vetëm me Kur’anin. Për më tepër që ky Kur’an ka përfshirë të gjitha veçoritë e librave para tij dhe përmban veçori të tjera.

Gjithashtu dije, se ky Kur’an është nga argumentet më madhështore që tregojnë se kjo fe është e vërtetë. Ai ka zbritur para më shumë se një mijë e katërqindë vjetëve, dhe që prej asaj kohe e deri sot, nuk është zbuluar në të asnjë gabim dhe asnjë mangësi, qoftë edhe në një fjalë të vetme.

Në kohën e sotme zbulimet shkencore vazhdojnë të pasojnë njëri-tjetrin dhe shumë prej tyre kanë ardhur në Kur’an që prej asaj kohe të largët.

Ashtu sikurse që prej asaj kohe e deri tani, nuk është shtuar dhe nuk është mangësuar asnjë gjë në të, siç ndodhi me librat e tjerë. Prandaj, Mus’hafin (Kur`anin), që e gjen në Lindje, nuk ndryshon aspak nga Mus’hafi që e gjen në Perëndim. Nëse vëzhgon një Mus’haf qindra vjeçar, vëren se ai nuk ndryshon aspak nga Mus’hafi i botuar këtë vit, identik gërmë për gërmë e fjalë për fjalë. Kjo është prej ruajtjes që i ka bërë Allahu këtij Libri, që është libri i fesë së fundit, e cila ka vulosur të gjtha fetë.

Të flasësh për Kur’anin duhet kohë e gjatë, por mjafton të dish se ai nuk ka ngjasues kategorikisht në stilin e tij, në ndikimin e tij në vetet e njerëzve si dhe në lajmet për të fshehtat që ndodhen në të.

04 - Besimi tek të dërguarit.

Duke besuar se Allahu i Lartësuar zgjodhi njerëzit  më të mirë, u zbriti atyre shpalljen dhe i urdhëroi përcjelljen e fesë së Tij tek njerëzit e tjerë.

Të dërguarit janë shumë, si p.sh.: Nuhu, Ibrahimi, Daudi, Sulejmani, Luti, Junusi, Musa (‘alejhimus-salatu ues-selam).

Prej tyre është edhe Isai i biri Merjemes (alejhis-selam), për të cilin duhet të besojmë se është i dërguar i nderuar dhe nga të dërguarit më të mirë. Besimi në profecinë e tij, dashuria dhe respekti për të janë detyrë e prerë. Kush e urren atë, ose nuk beson në profecinë e tij, ai nuk ka rrugë në Islam. Njëkohësisht duhet besuar se Allahu i Lartësuar e krijoi me nënë pa baba, sepse Allahu dërgoi melekun që fryu në barkun e Merjemes, e prej kësaj ishte Isai (alejhis-selam).

Muslimani nuk gjen asnjë gjë në vetvete që ta pengojë nga besimi i kësaj, se Allahu nuk është i pafuqishëm ndaj krijimit të Isait me nënë dhe pa baba dhe ndaj krijimit të Ademit pa nënë dhe pa baba.

Nga kjo mësojmë se Isai (alejhis-selam) është një i dërguar i nderuar dhe se ai nuk është Zot dhe as biri i Zotit.

Isai (alejhis-selam) erdhi me përgëzimin për profetin që do të vinte pas tij, që është Muhamedi i biri i Abdullahit, me të cilin Allahu vulosi të dërguarit, duke mos patur më kështu të dërguar të tjerë pas tij.

Këtë të dërguar (Muhamedin të birin e Abdullahit -sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem-), të cilin Allahu e dërgoi para një mijë e katërqid vjetësh, e kanë detyrë të gjithë njerëzit që u gjendën dhe do të gjenden pas dërgimit të tij deri në Ditën e Kijametit, ta besojnë, të besojnë shpalljen e tij dhe t’i binden atij në atë që  urdhëroi apo ndaloi.

Kushdo që ka lexuar jetëshkrimin dhe historinë e këtij të dërguari, bindet se ai është një personalitet madhështor, të cilit Allahu i dha moral të lartë dhe cilësi të shquara që nuk gjenden tek ndonjë tjetër para apo pas tij. Ndoshta edhe leximi më i shkurtër rreth asaj që është shkruar për të, e përforcon saktësinë e kësaj që po them.

Allahu i Lartësuar i ka dhënë atij fakte dhe argumente për vërtetësinë e profecisë së tij, të cilat janë aq shumë, aq sa dyshimi në të është nga gjërat e pamundura logjikisht. Ai që nuk beson në sinqeritetin e profetit Muhamed (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem), me gjithë ato fakte dhe argumente që Allahu i dha atij, ai nuk mund të pretendojë qëndrueshmërinë e profecisë së ndonjë profeti tjetër.

05 - Besimi në Ditën e Fundit.

Duke besuar në formë të prerë, se pas kësaj jete në të cilën jetojmë, ka jetë tjetër, që është më e plotë se kjo. Aty ka begati ose ndëshkim. Begatia është në një vendbanim që quhet “Xhennet”, ndërsa ndëshkimi është në një vendbanim që quhet “Xhehennem”.  Kush punon mirë dhe beson në fenë islame, përfundimi i tij do të jetë në “Xhennet”, ku gjenden prej llojeve të begative dhe lumturisë, aq shumë sa nuk mund të imagjinohen. E gjithë begatia e dynjasë, në raport me begatinë e Xhennetit, nuk krahasohet në asnjë gjë. Kush hyn në Xhennet, do të begatohet në të përgjithmonë dhe pa fund, sepse në të nuk ka vdekje.

Në anën tjetër, kush punon keq dhe nuk beson në fenë islame, përfundimi i tij do të jetë në “Xhehennem”, në të cilin gjendet zjarri dhe llojet e ndëshkimit aq shumë sa nuk mund të mendohen. Të gjitha zjarret e dynjasë dhe llojet e dënimit në të, përpara dënimit të Xhehenemit, nuk krahasohen në asnjë gjë.

Ekzistenca e llogarisë, begatisë ose ndëshkimit pas kësaj jete, është një çështje e pranuar logjikisht, sepse është e pamundur që të gjendet kjo dynja me gjithë çka në të, e më pas të mbarojë e të shpërndahet, duke vijuar në asgjë. Ngaqë mbarimi në këtë formë është një lloj rrëmuje dhe Zoti ynë Krijues është larg kësaj. 

06 - Besimi në Kaderin (caktimin dhe vendimin e Allahut të Lartësuar).

Duke besuar se gjithçka është në këtë Gjithësi, çdo lëvizje dhe çdo prehje ndodh vetëm me dëshirën dhe vullnetin e Allahut. Nuk mund të ndodhë gjë tjetër, me përjashtim të asaj që Ai do. Atë që Ai nuk e do, nuk mund të ndodhë.

Allahu i Lartësuar shkruajti në një Libër madhështor, që është ”El-Leuhul-Mahfudh”, gjithçka që do të ndodhë në këtë Gjithësi.

Besimi në Kader, përfshin të besuarit se Allahu është Krijuesi i çdo gjëje.

Ndërsa gjërat më të rëndësishme që duhen vepruar në Islam janë:

01 - Që njeriu të thotë një fjali e cila është çelësi i hyrjes në Islam. Ajo është një besë midis njeriut dhe Zotit të tij, që nënkupton se ai është në këtë fe.

Kjo fjali është: “Esh-hedu en la ilaha il-la Allah ue esh-hedu en-ne Muhammeden resulull-llah” (Dëshmoj se nuk ka të adhuruar, me të drejtë, përveç Allahut dhe Muhamedi është i Dërguar i Allahut).

Kjo fjali do të thotë: Pohimi, pranimi dhe kryerja me përkushtim e këtij adhurimi vetëm për Allahun, Një të Vetëm. Si dhe duke pohuar se feja islame është feja e vërtetë dhe se i adhuruari që meriton adhurimin është vetëm Allahu, Një i Vetëm. Të gjithë të adhuruarit e tjerë janë të pavlefshëm dhe fetë e tjera përveç Islamit janë të pavlefshme.

Si dhe pohimi se Muhamedi është i Dërguar i Allahut, dhe se atij duhet t’i bindemi dhe ta besojmë në çdo gjë.

02 - Namazi (Të falurit)

Që nënkupton: Fjalë, punë dhe lutje në një formë të caktuar, që bëhet pesë herë, çdo ditë dhe nuk zgjat shumë. Aq sa një namaz i vetëm nuk i kalon pesë minuta.

Namazi është lidhje midis robit dhe Zotit të tij, në të muslimani ndjen sigurinë, prehjen dhe qetësinë shpirtërore. 

03 - Zekati

Muslimani që posedon pasuri jep një sasi të vogël nga pasuria e tij çdo vit për të varfërit. Jep vetëm çerekun e një të dhjetës së pasurisë së tij. Që është diçka e vogël, por që e bën shoqërinë muslimane të bashkuar, të afruar dhe të mëshiruar. Që përhap kuptimet e vëllazërisë, mëshirës dhe dashurisë mes muslimanëve.

Po përsërit atë që thashë pak më parë: Zekati është i obliguar për të pasurit dhe nuk është i obliguar për të varfërit. 

04 - Agjërimi.

Që njeriu të pengojë veten e tij nga ushqimi, pirja dhe marrëdhëniet bashkëshortore, gjatë muajit të Ramazanit çdo vit, që nga agimi i mëngjesit deri në perëndim të diellit.

Ndërsa i sëmuri, udhëtari dhe disa të tjerë që kanë arsye të tjera, janë  të justifikuar dhe të falur. Ata munden të hanë dhe të pijnë në Ramazan, dhe duhet që pas përfundimit të arsyes dhe pamundësisë, të agjërojnë të plota ditët që nuk i agjëruan, në cilëndo kohë të vitit.

Agjërimi ka shumë dobi shëndetësore, shpirtërore dhe shoqërore. Prej tyre është pushimi  dhe qetësimi për një pjesë të kohës i aparatit tretës. Prej tyre është ajo që ndjen muslimani, si shpirti fisnik dhe morali i lartë. Prej tyre është edhe ajo që ai ndjen për vëllezërit e tij të varfër, që nuk kanë ushqim të mjaftueshëm gjatë vitit. Kështu që vetja e tij thjeshtësohet, afrohet dhe shpejton t’i ndihmojë ata.

05 - Haxhi.

Që do të thotë: Kryerja e adhurimeve të caktuara në Mekë një herë në jetë, ndërsa ai që nuk ka mundësi ekonomike, ose që është i sëmurë, është i arsyetuar në moskryerjen e tij.

Në Haxh ka dobi madhështore si: Grumbullimi i muslimanëve nga të gjitha anët e tokës në një vend të vetëm, njohja me njëri-tjetrin dhe përhapja e dashurisë mes tyre. Duke shtuar këtu edhe ato që i fiton muslimani në veten e tij, si pastrimi i shpirtit dhe rregullimi i moralit, për shkak të asaj që përjeton prej qëndrimeve që shtojnë besimin nën hijen e Haxhit.

E në vijim…

Ndoshta ajo që përmendëm më lart, është disi e mjaftueshme për sqarimin e një paraqitjeje të shkurtër rreth Islamit.

“Unë po të ftoj ty që nuk ke hyrë ende në Islam.. Dëgjoje një thirrje nga një zemër e sinqertë dhe e pakursyer. Shpëtoje veten tënde para se të të befasojë vdekja duke mos qenë musliman, e të jesh në humbjen më të madhe.”

A e di se çdo të thotë të vdesësh duke qenë në tjetër fe veç Islamit? Do të thotë që të hysh në Xhehenem dhe të ndëshkohesh në të përjetësisht..

Kështu e ka kërcënuar Allahu atë që vdes duke qenë në fe tjetër veç Islamit. Atëherë, përse po shpërfill një çështje kaq të rrezikshme?

Do të të drejtoj një pyetje, por dua të më përgjigjesh me sinqeritet: Çfarë do të humbasësh, nëse hyn në Islam? Po… Çfarë do të humbasësh nëse hyn në Islam?

Nëse do përqafosh Islamin, do ta vijosh jetën tënde si zakonisht,  por në një formë më të kulluar, më të lumtur dhe më të sistemuar… Ndërsa pas vdekjes të pret lumturia më e madhe dhe begatia e përjetshme.

Nëse arrite të bindesh për vërtetësinë e Islamit, por ke frikë se hyrja në të ka për të të penguar nga kënaqësi, privimin prej të cilave nuk mund ta durosh, atëherë duhet të krahasosh midis kënaqësisë së përkohshme, të rastësishme dhe midis begatisë dhe kënaqësisë së përjetshme… Cilës prej tyre duhet t’i japësh përparësi?

Ti mund të hysh në Islam dhe të përpiqesh t’i lësh ato gradualisht, e nëse e lut Allahun me sinqeritet, Ai do të të ndihmojë t’i lësh ato përfundimisht.

Të paktën të jesh musliman gabimtar, është më mirë se të mos jesh musliman.

Nëse ajo që të pengon të përqafosh këtë fe është personaliteti yt i dobët dhe pafuqishmëria  ndaj marrjes së këtij vendimi, pasi të pengon frika nga fjalët e dikujt ose tallja e tij.., atëherë dije se këto iluzione nuk kanë asnjë bazë në realitet. Ti nuk je i pari që hyn në Islam prej jomuslimanëve. Shumë e shumë të tjerë para teje e kanë marrë këtë vendim dhe nuk u është shkatërruar jeta, nuk kanë humbur asgjë dhe nuk janë penduar. Pastaj, a vallë është e logjikshme që të sakrifikosh veten dhe lumturinë tënde në këtë jetë dhe në jetën tjetër, për shkak të fjalëve të dikujt, apo talljes dhe qortimit të tij?

Kjo është një temë që kërkon nga ty të qëndrosh shumë në të.. dhe të mendohesh gjatë rreth saj.

Fjala ime e fundit për ty është: “Bëj kujdes të mos humbasësh veten tënde.”

E lus Allahun e Lartësuar të të begatojë ty, duke të udhëzuar në të vërtetën.

Këto fjalë i shkruajti ai që dëshiron të mirën për ty: 

Dr. Salih Ibën Abdulaziz Es-Sindij

Përshtati në shqip, Bledar Ali 

Delvinë 1432 H.

Shkurt 2011

 

Shpjegimi i librit “Kushtet, shtyllat dhe obligimet e namazit”

Nga Autori: Shejhul Islam Muhammed ibën AbdulUehhab (RahimehUllah)

Shkruar nga: AbdulMuhsin ibën Hamed elBedr el-Abbad Profesor në Universitetin Islamik në Medine.

Përktheu: Xhemal N. Jakupi

 

Bismil-lahir Rahmanir Rahim

E gjithë lavdia i qoftë All-llahut Zotit të krijesave!

Salavatet, selamet dhe bekimet qofshin për robin dhe të Dërguarin e Tij Muhammedin, si dhe për familjen dhe shokët e tij në përgjithësi!

Më tej:

Ky është shpjegim i librit të Shejhul Islam Muhammed ibën AbdulUehhab, RahimehUllah, me titullin “Kushtet, shtyllat dhe obligimet e namazit.” Libri në fjalë i përfshin nëntë kushtet, katërmbëdhjetë shtyllat dhe tetë obligimet e namazit. Kur e përmend kushtin e katërt të namazit, e që është largimi i papastërtisë, autori, RahimehUllah, i përmend edhe dhjetë kushtet e pastërtisë, gjashtë shtyllat e avdesit dhe obligimin për thënien “Bismil-lah” në fillim të avdesit, si dhe tetë anuluesit e avdesit.

Gjatë sqarimit të shtyllave të namazit, shkurtimisht e komenton Suren el-Fatiha, dhe i shpjegon domethëniet e fjalëve të lutjes hyrëse të namazit (istiftahit) dhe teshehhudit.

Kushtet e Namazit.

Kushti (ar. shart) është: Ai, mosplotësimi i të cilit sjell mosplotësim, kurse plotësimi i tij nuk sjell domosdoshëm plotësim.

Kuptimi i kësaj është se kur njeriu nuk ka avdes, namazi i tij është i pavlerë, ngase pastërtia është kush i namazit, siç ka thënë i Dërguari, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem: “All-llahu nuk e pranon namazin e dikujt që ka bërë hadeth, deri sa të ketë marrë avdes.” E transmetojnë Buhariu (6954) dhe Muslimi (537) nga Ebu Hurejra, radijAll-llahu anhu.

Megjithatë, nëse dikush merr avdes dhe qëndron deri sa ta prishë avdesin pa u pas falur me atë avdes, nuk do të thotë se për shkak të realizimit të avdesit është realizuar namazi.

Autori thotë: [Kushti i parë: Islami, e kundërta e kufrit (mosbesimit), ngase mosbesimtarit nuk i pranohet vepra, çfarëdo vepre që të bëjë. Argument për këtë është Fjala e të Lartësuarit: “Nuk u takon idhujtarëve të përkujdesen për faltoret e All-llahut, përderisa edhe ata vetë dëshmojnë se janë mosbesimtarë. Të kota do të jenë veprat e tyre dhe në zjarr do të qëndrojnë përgjithmonë.” (et-Teube: 17) dhe Fjala e të Lartësuarit: “Dhe Ne do t’u qasemi veprave që kanë bërë ata (mosbesimtarët) dhe do t’i shndërrojmë në pluhur e hi.” (el-Furkan: 23)]

Asnjë vepër, me të cilën në këtë Sheriat njeriu i afrohet All-llahut, nuk i bën dobi vepruesit, nëse nuk është paraprirë dhe nuk është ndërtuar mbi dëshminë se nuk ka të adhuruar të drejtë perveç All-llahut dhe se Muhammedi është i Dërguar i All-llahut. Pra, vepra doemos duhet t’i përkushtohet Vetëm All-llahut, gjë që përfshihet në dëshminë se nuk ka të adhuruar të drejtë përveç All-llahut (Eshhedu en la ilahe il-lAll-llah), dhe doemos duhet të jetë në pajtim me traditën e të Dërguarit të All-llahut, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, gjë që përfshihet në dëshminë se Muhammedi është i Dërguar i All-llahut (Eshhedu enne Muhammeden RasulUll-llah). Asnjë vepër të cilën e bën kafiri (mosbesimtari) nuk i bën dobi tek All-llahu i Lartësuar, ngase nuk e plotëson kushtin e parë - Islamin. Autori, RahimehUllah, refuzimin dhe mospranimin e veprave të mosbesimtarëve e argumenton me ajetin e sures et-Teube dhe atë të sures el-Furkan, ngase ajeti i sures et-Teube përfundon me sqarimin se veprat e mosbesimtarëve asgjësohen, kurse ajeti i sures el-Furkan sqaron se veprat e tyre nuk kanë vlerë dhe shndërrohen në hi e pluhur, domethënë asgjësohen dhe shkatërrohen.

Autori thotë: [I dyti: Mendja, e kundërta e çmendurisë. Të çmendurit nuk i shkruhet asnjë vepër deri sa t’i largohet çmenduria. Argument për këtë është hadithi: “Lapsi nuk shkruan për tre veta: për atë që fle deri sa të zgjohet, për të çmendurin deri sa t’i largohet çmenduria dhe për të miturin deri sa të rritet.”]

Ai që falet duhet patjetër të jetë i pranishëm me mend në namaz dhe nuk bën të mos e ketë mendjen, për shkak të çmendurisë, ose për shkak të dehjes. Sa i përket të çmendurit, për të nuk shkruan Lapsi (Kalemi) dhe ai nuk është i obliguar, e sa i përket të dehurit, ai e ka larguar vetë mendjen, është bërë si të çmendurit dhe nuk kupton asgjë nga namazi. Për këtë autori, RahimehUllah, ka argumentuar me hadithin: “Lapsi nuk shkruan për tre veta…” dhe ky është hadith sahih (autentik i vërtetuar) të cilin e transmetojnë Ebu Davudi (4398), Nesaiu (3432) dhe Ibën Maxhe (2041) nga Aisha, radijAllahu ‘anha. Shih Irvaul Galil, el-Albani (297).

Autori thotë: [I treti: Mosha e dallimit, e kundërta e moshës së vogël, kufiri i së cilës është shtatë vjet, kur fëmija urdhërohet për faljen e namazit, siç ka thënë i Dërguari, sal-All-llahu alejhi ue sel-lem: “Urdhërojini fëmijët tuaj për t’u falur në moshën shtatëvjeçare, kurse në moshën dhjetëvjeçare rrihini për të dhe ndajini në shtretër të veçantë!”]

Kur fëmija e arrin moshën kur di të dallojë, e që është mosha shtatëvjeçare, ai urdhërohet për t’u falur, por jo në mënyrë obliguese, ngase obligimi vjen në moshën e pubertetit. Në këtë moshë urdhërohet të falet në mënyrë që të adaptohet me namaz dhe të stërvitet ta falë atë në mënyrën e ligjshme. Kur ta arrijë moshën dhjetëvjeçare urdhri bëhët edhe më i ashpër dhe fëmija disiplinohet me rrahje të lehtë, sepse i Dërguari, sal-All-llahu alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Urdhërojini fëmijët për t’u falur në moshën shtatëvjeçare…” dhe ky është hadith sahih, të cilin e transmetojnë Ahmedi (6756) (6689) dhe Ebu Davudi (495) nga Abdullah ibën Amri, radijAll-llahu anhuma, kurse Ebu Davudi (494) e transmeton edhe nga Subra ibën Ma’bed elXhuheni, radijAll-llahu anhu. Shih Irvaul Galil (247)

Autori thotë: [Kushti i katërt: Largimi i papastërtisë me avdes, që është i njohur, e ajo që e obligon avdesin është hadethi.]

Hadethi (papastërtia) është çdo gjë që del prej dy rrugëve të kryerjes së nevojës, si dhe çdo gjë që e prish avdesin. Hadethi është ai që e bën avdesin të obligueshëm.

Papastërtia është dy llojesh: papastërti e madhe, e cila e bën të obligueshëm guslin (larjen e tërë trupit), siç janë xhunubllëku, menstruacionet dhe lehonia; dhe papastërti e vogël, e cila e bën të obligueshëm avdesin. Largimi i papastërtisë bëhet me avdes dhe me gusl, nëse njeriu gjen ujë, ose ka mundësi ta përdorë atë. Kur dikush nuk gjen dot ujë ose ka ujë, por nuk ka mundësi ta përdorë atë, atëherë të dy llojet e papastërtisë; edhe të madhen, edhe të voglen; i largon me tejemmum. Nëse dikush merr tejemmum për papastërtinë e madhe, e më vonë gjen ujë, atëherë duhet të lahet, sepse i Dërguari, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Dheu i pastër është pastrim për besimtarin, edhe nëse nuk gjen dot ujë dhjetë vjet, e kur të gjejë ujë atëherë le ta prekë me të lëkurën, se kjo është më e mirë për të.” E transmetojnë Tirmidhiu (124) dhe të tjerë nga Ebu Dherri, radijAll-llahu anhu. Tirmidhiu thotë: “Ky është hadith hasen sahih.” Shih Irvaul Galil (153).

Nëse dikush që ka papastërti të madhe lahet me nijet që ta largojë edhe papastërtinë e madhe edhe atë të vogël, me këtë i largon të dyja. Megjithatë, nëse e lan trupin për larjen e së Xhumasë, ose për t’u freskuar dhe me këtë ka nijet ta largojë papastërtinë e vogël, atëherë ajo nuk largohet, ngase me këtë larje nuk bëhet largimi i papastërtisë.

Autori thotë: [Kurse, kushtet e tij janë dhjetë: Islami, mendja, mosha e dallimit, nijeti, vazhdimi i nijetit deri në fund - në mënyrë që të mos vendosë ta ndërpresë avdesin deri sa ta përfundojë atë, ndërpreja e obliguesit, istinxhaja dhe istixhmari para tij (pastrimi me ujë ose fshirja pas kryerjes së nevojës), që uji të jetë pastrues dhe i lejuar, mënjanimi i çdo gjëje që e pengon ujin të arrijë deri te lëkura dhe hyrja e kohës së namazit për atë që hadethin e ka të vazhdueshëm.]

Më lart u shpjeguan kushtet: Islami, mendja dhe mosha e dallimit. E, sa i përket nijetit, është kusht që ai i cili merr avdes, para se të fillojë avdesin, të ketë qëllim ta largojë papastërtinë, por këtë nuk duhet ta thotë me fjalë. E njëjta vlen për të gjitha adhurimet. Nijeti duhet të bëhet me zemër, e jo të thuhet me gojë, me përjashtim të haxhxhit dhe umres, ku nijeti shprehet me gojë. Aty thuhet: “Të përgjigjem me umre” (LebbejkAll-llahumme umreten!), “Të përgjigjem me haxhxh” (LebbejkAll-llahumme haxhxhen!), ose “Të përgjigjem me haxhxh dhe umre” (LebbejkAll-llahumme haxhxhen ue umreten!) Nëse dikush e lan fytyrën kur ngritet nga gjumi, por nuk ka nijet të marrë avdes, e më vonë dëshiron të marrë avdes, ai duhet të la lajë fytyrën përsëri me nijet të avdesit dhe nuk i mjafton larja paraprake, ngase nuk e ka pasur nijet avdesin kur e ka larë fytyrën. Nëse një xhunub lahet për t’u freskuar duke harruar se është xhunub, atëherë kjo larje nuk i mjafton për ta larguar xhunubllëkun, për shkak të mungesës së nijetit.

Nijeti para fillimit të pastrimit duhet të vazhdojë deri në fund të tij. Nëse një njeri vendos të ndërpresë avdesin, e më pas dëshiron të vazhdojë, atëherë nuk ka të drejtë për këtë, por obligohet ta fillojë avdesin nga e para. Nuk ka të drejtë ta plotësojë atë që i ka mbeturm ngase ai e ka zhbërë atë që ka nisur. Ky është kushti i pestë.

Kushti i gjashtë: është ndërprerja e obliguesit, domethënë: ndërprerja e obliguesit të avdesit, që eshtë papastërtia (hadethi). Kjo do të thotë se kur njeriu kryen nevojën, duhet të presë deri sa të ndërpritet ajo që del nga dy rrugët, dhe nuk mund të fillojë me avdes para ndërprerjes së saj.

Kushti i shtatë: istinxhaja ose istixhmari para avdesit. Kjo vlen kur ajo që ka dalë nga dy rrugët është urinë ose jashtqitje. E kur ajo që ka dalë është erë, atëherë për këtë nuk ka istinxha ose istixhmar. Istixhmari mjafton, nëse ajo që ka dalë nuk është përhapur jashtë vendit të zakontë, e nëse është përhapur më tepër, atëherë ka nevojë edhe për istinxha, në mënyrë që të mënjanohet ndyrësira.

Kushti i tetë: Që uji të jetë pastrues dhe i lejuar. Këto janë dy gjëra, kurse autori, RahimehUllah, thotë se kushtet e avdesit janë dhjetë, dhe pas kësaj përmend edhe dy kushte, që do të thotë se të qenët e ujit pastrues dhe i lejuar e llogarit si një kusht të vetëm.

Është kusht që uji i avdesit të jetë pastrues - pra nuk merret avdes dhe nuk pastrohet me ujë të ndryrë; dhe të jetë ujë i lejuar - jo ujë i vjedhur (i rrëmbyer, i pushtuar) Kjo e fundit është çështje rreth se cilës ka divergjenca, dhe është e diskutueshme që ajo të bëhet kusht. Si duket më e vërteta është se kush merr avdes me ujë të vjedhur avdesin e ka të plotë, por është mëkatar për vjedhjen. I njëjtë është edhe ai që falet në një tokë të rrëmbyer, ose me rroba të mëndafshta. Namazi i të tillit është i rregullt, por ai është mëkatar për rrëmbimin dhe për veshjen e mëndafshit.

Kushti i nëntë: Mënjanimi i asaj që e pengon arritjen e ujit deri te lekura. Në avdes është e domosdoshme që uji t’i prekë pjesët e avdesit, prandaj është obligim që të largohet gjithçka që e pengon arritjen e ujit deri tek ato, siç mund të jenë: balta, brumi, boja dhe të ngjashme, të cilat e mbulojnë lëkurën. E sa u përket gjërave që e ngjyrosin lëkurën, por nuk e mbulojnë atë, sic është kënaja, ato gjëra nuk ndikojnë.

Kushti i dhjetë: Të hyjë koha e namazit, për atë që ka hadeth të vazhdueshëm. Kjo do të thotë se dikush që ka sëmundje të urinimit të pavullnetshëm (të vazhdueshëm), ose që vazhdimisht i del erë (gazra), ose gruaja me istihada (gjakderdhje nga organi gjenital jashtë menstruacionit), dhe të ngjashmit me ta duhet të marrin avdes kur hyn koha e secilit namaz të obligueshëm. Prandaj, nëse një i këtillë merr avdes për namazin e drekës pas hyrjes së kohës së drekës dhe e fal atë, pastaj hyn koha e ikindisë, ai nuk e fal ikindinë me avdesin e drekës, por obligohet të marrë avdes pas hyrjes së kohës së namazit të ikindisë. Këtë e argumenton hadithi ku i Dërguari, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, e urdhëroi Fatime bin Hubejshin, radijAllahu ‘anha, e cila ishte me istihada, që të merrte avdes për secilin namaz. E transmeton Buhariu (228) nga Aisha, radijAllahu ‘anha.

Shtyllat e avdesit.

Autori thotë: [Kurse shtyllat e tij janë gjashtë: Larja e fytyrës - ku bëjnë pjesë shpëlarja e gojës (madmada) dhe e hundës (istinshak) - e kufiri i saj në gjatësi është: nga rrënjët e flokëve në ballë deri te majat e qimeve të mjekrës, ndërsa në gjerësi: deri te veshët; larja e duarve deri në bërryla; fshirja e tërë kokës - ku bëjnë pjesë veshët; larja e këmbëve deri në nyja; renditja; dhe vazhdimësia. Argument është Fjala e të Lartësuarit: “O ju që keni besuar! Kur të ngriheni për namaz, lani fytyrën dhe duart deri në bërryla, kurse kokën fshijeni me dorë të lagët; lani edhe këmbët deri në nyja.” (elMaide: 6) Argument i rënditjes është hadithi: “Filloni me atë që ka filluar All-llahu!” Kurse, argument i vazhdimsisë është hadithi i atij të cilit i kishtë mbetur një shenjë në këmbë pa e lagur: Transmetohet nga Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, se kur ai pa një njeri të cilit i kishte mbetur në këmbë një pjesë sa një derhem që nuk ishte lagur nga uji, e urdhëroi ta përsëriste avdesin.”]

Forma e avdesit është sqaruar në librin e All-llahut dhe në Sunnetin e të Dërguarit të Tij, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem. Në Librin e All-llahut është përmendur në suren elMaide, në Fjalën e të Lartësuarit: “O ju që keni besuar! Kur të ngriheni për namaz, lani fytyrën dhe duart deri në bërryla, kurse kokën fshijeni me dorë të lagët; lani edhe këmbët deri në nyja.” (el-Maide: 6)

Fjala “kur të ngriheni për namaz” do të thotë: kur doni të falni namaz, ndërkohë që jeni pa avdes. Kjo është e njëjtë me ajetin: “Kur të lexosh Kur’an, kërko mbrojtjen e All-llahut kundër djallit të mallkuar!” (en-Nahl: 98)

Domethënë: kur të duash të duash të lexosh.

Kurse, në Sunnetin e të Dërguarit, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, është sqaruar avdesi edhe me fjalë edhe me vepër. I tillë është hadithi i transmetuar nga Himrani robi i Othman ibën Affanit, radijAll-llahu anhu, i cili thotë se e ka parë Othmanin që ka kërkuar ujë për avdes, pastaj ka shtënë në duar ujë nga ena dhe i ka larë tri herë. Pastaj e ka futur dorën e djathtë në ujë dhe ka marrë ujë, me të cilin e ka shpëlarë gojën dhe hundën. Pastaj e ka larë fytyrën tri herë, duart deri në bërryla tri herë, e ka fshirë kokën dhe e ka larë secilën këmbë tri herë, pastaj ka thënë: E kam parë Profetin, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, duke marrë avdes kështu siç mora unë, e pastaj tha: “Kush merr avdes kështu sic mora unë, pastaj fal dy rekate, në të cilat nuk mendon për diçka tjetër, atij All-llahu ia fal mëkatet (e vogla) që i ka bërë më parë.” E transmetojnë Buhariu (164) dhe Muslimi (226)

Nëse pjesët e avdesit lahen nga tri herë, atëherë avdesi është bërë i plotë, dhe nuk lejohet të shtohet më. Në Sunnet është vërtetuar avdesi edhe me larje nga dy herë dhe nga një herë. Avdesi i obliguar është të lahen pjesët nga një herë, me larje që e përfshin tërë pjesën e duhur.

E para: Larja e fytyrës. Kufiri i fytyrës që duhet të lahet në avdes është nga rrënjët e flokëve në ballë, deri në fund të qimeve të mjekrës, kurse në gjerësi: deri të veshët. Veshët janë pjesë e kokës në rregullat e avdesit, prandaj vetëm fshihen me ujë, e nuk janë pjesë e fytyrës që të lahen. Futja e gishtave në mjekër për ta fërkuar atë është e preferuar, kurse obligim është larja e fytyrës - larja e sipërfaqes së dukshme, ku nuk bën pjesë futja e gishtave në brendësi të mjekrës. Në larjen e fytyrës bën pjesë edhe shpëlarja e gojës dhe e hundës, sic është sqaruar në hadithin e Othmanit, radijAll-llahu anhu dhe në hadithe tjera.

E dyta: Larja e duarve deri në bërryla. Kjo larje bëhet nga majat e gishtave deri në fund të bërrylave, që do të thotë se bërrylat duhet të përfshihen me larje. Për këtë larje nuk mjafton larja e duarve në fillim të avdesit, ngase ajo larje është e pëlqyer, përveç kur njeriu zgjohet nga gjumi, në ç’rast ajo është obligim. Larja e duarve bëhët pas larjes së fytyrës, kështu që nuk mjafton ajo që është bërë para.

E treta: Fshirja e kokës bëhët vetëm një herë duke filluar nga balli deri te qafa, e pastaj kthehen duart në vendin ku është filluar. Flokët e gjata të gruas - që janë poshtë qafës - nuk fshihen, por fshirja vazhdon deri në fund të kokës. Bashkë me kokën fshihen edhe veshët.

E katërta: Larja e këmbëve deri në nyja, dhe nyjat bëjnë pjesë në larje. Ato janë nga dy në secilën këmbë. Qëllimi me fjalën “nyja” nuk është ashti i ngritur në anën e sipërme të këmbës, siç pretendojnë disa sekte të devijuara, të cilat i fshijnë këmbët me dorë të lagët deri te ai asht. Obligimi i këmbëve nuk është fshirja, por larja, siç vërteton ajeti i lartpërmendur dhe Sunneti i të Dërguarit, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem. E sa i përket leximit tjetër të ajetit, ku këmbët janë në rasën gjinore (që mund të japë kuptim se bëhet e njëjta si me kokën - fshihen edhe këmbët), ai lexim e ka kuptimin e larjes së lehtë. Ky shpjegim është bashkim i të dy leximeve, kurse mbështetja vetëm në këtë lexim dhë lënia e larjes së këmbëve, që vërtetohet me leximin në rasën kallzore, dhe me Sunnet, është pasim i gjërave të dyshimta dhe shmangie e argumenteve të qarta. Për njohjen e devijimit të atyre që kanë devijuar nga e vërteta në çështjen e larjes së këmbëve duke u mjaftuar me fshirjen e anës së sipërme të këmbës, mjafton fakti se ata e kanë privuar veten nga shenja e dritës në pjesët e avdesit për të cilën Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Ummeti im njihen me shenjat e dritës në pjesët e lara në avdes.” Transmetojnë Buhariu (136) dhe Muslimi (580) nga Ebu Hurejra, radijAll-llahu anhu. Ata, gjithashtu, e ekspozojnë veten ndaj kërcënimit që përmendet në fjalën e të Dërguarit, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem: “Mjerë për thembrat që i pret Zjarri (që nuk lagen me avdes).” Transmetojnë Buhariu (165) dhe Muslimi (242)

E pesta: Renditja. Larja e pjesëve të avdesit duhet të bëhet sipas radhës që është përmendur në ajet dhe në veprimin e të Dërguarit, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, gjatë avdesit. Nuk lejohet që krahët të lahen para fytyrës, ose fshirja e kokës të bëhet para larjes së krahëve, etj. Megjithatë, nëse dikush e lan dorën e majtë para të djathtës, ose këmbën e majtë para të djathtës, avdesi i tij është i plotë me ixhma’ (konsensus të dijetarëve), por ai e ka bërë të kundërtën e asaj që është më parësore. Hafidh Ibën Haxheri në Fet’hul Bari (1/270) thotë: “Neveviu ka thënë: “Është një rregull i vazhdueshëm i Sheriatit që t’i jepet përparësi të djathtës për secilën gjë që është për nderim dhe pastërti, kurse për të kundërtën parapëlqehet t’i jepet përparësi të majtës.” Dijetarët janë unanimë se fillimi me të djathtën në avdes është Sunnet, e kush e kundërshton atë e humb vlerën e veprës, por avdesi i tij është i plotë.” Më pas transmeton nga “elMugni”-u i Ibën Kudames se ai ka thënë: “Nuk dimë se dikush ka mendim tjetër nga mendimi se kjo nuk është obligim.”

Autori, RahimehUllah, për detyrimin e rënditjes është argumentuar me hadithin: “Filloni me atë që ka filluar All-llahu!” Këtë i Dërguari, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, e ka thënë kur e ka filluar sa’jin nga kodrina Safa. Ky hadith në formën urdhërore është transmetuar te Nesaiu (2962), kurse në “Sahih”-un e Muslimit (2950) është në formën dëftore. Ky hadith transmetohet nga Xhabiri, radijAll-llahu anhu, në një hadith të gjatë që e përshkruan formën e haxhxhit të të Dërguarit, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, dhe aty përmendet: “… Kur iu afrua Safasë citoi: “Kodrinat Safa dhe Merve janë pjesë e Simboleve të All-llahut” dhe tha: “Filloj me atë që ka filluar All-llahu”. Atëherë, filloi me Safanë dhe hipi në të deri sa e pa Ka’benë…” Shih Irvaul Galil (1120).

Me fjalët “Filloj me atë që ka filluar All-llahu” Ka për qëllim se kur All-llahu e ka përmendur Safanë dhe Merven, e ka sjellë Safanë para Merves, prandaj i Dërguari, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, e ka filluar veprimin me atë që e ka filluar All-llahu përmendjen.

Shtylla e gjashtë: Vazhdimësia. Kjo do të thotë se njeriu kur merr avdes duhet t’i lajë pjesët e avdesit pa ndërprejrje, e jo të lajë diçka tjetër, e më vonë të vazhdojë. Përjashtim nga kjo bën ndonjë angazhim i vogël , siç është hapja e derës që është afër, angazhim ky që nuk prish gjë në avdes. Detyrimin e vazhdimësisë e vërteton hadithi i transmetuar nga Omer ibnul Hattabi, radijAll-llahu anh: “Se një njeri mori avdes dhe la një pjesë sa thoi në thembrën e tij. Këtë e pa Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, dhe i tha: “Kthehu dhe merr avdes mirë!” Ai u kthye, mori avdes, pastaj u fal.” Transmeton Muslimi (243). Tjetër argument është hadithi i transmetuar nga njëri prej sahabeve: “Se Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, pa një njeri duke u falur, i cili në anën e prapme të thembrës së tij kishte një pjesë sa një dërhem që nuk ishte lagur nga uji, dhe e urdhëroi ta përsëriste avdesin dhe namazin.” Transmeton Ebu Davudi (175). Shih Irvaul Galil (86)

Me këto dy hadithe argumentohet detyrimi i vazhdimësisë duke u bazuar në faktin se Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, atë që e pa me një pjesë që nuk e kishte lagur uji nuk e urdhëroi ta lante atë pjesë, por e urdhëroi ta përsëriste avdesin. Sikur të mos ishte vazhdimësia obligim, do të mjaftonte që ta lante vetëm atë pjesë që nuk e kishte lagur uji.

Dispozita Sheriatike e thënies “Bismil-lah” në avdes.

Autori thotë: [Obligimi i avdesit është thënia “Bismil-lah” bashkë me dhikrin (përmendjen e All-llahut.)]

Ky është njëri prej mendimeve rreth kësaj çështjeje. Ky mendim është njëri prej transmetimeve nga Imam Ahmedi dhe atë e përmbajnë Haseni dhe Is’haku. Mendimi tjetër është se të thuhet “Bismil-lah” është e pëlqyer, dhe ky është mendimi i shumicës së dijetarëve dhe njëri prej transmetimeve nga Imam Ahmedi. Kjo është përmendur në “el-Mugni” (1/145)

Për thënien “Bismil-lah” në avdes transmetohet hadithi: “Nuk ka avdes ai që nuk e përmend emrin e All-llahut në të.” E transmetojnë Ebu Davudi (101) dhe të tjerë nga Ebu Hurejra, radijAll-llahu anhu. Shejh el-Albani këtë hadith e bën hasen dhe thotë: “Atë e kanë bërë të fuqishëm Hafidh Mundhiriu dhe Askalani, kurse Ibnus Salahu, Ibën Kethiri dhe el-Irakiu e bëjnë hasen.” Shih Irvaul Galil (81).

Autori e ka zgjedhur mendimin se “Bismil-lah”-i dhe përmendja e All-llahut (dhikri) janë obligim, mendim ky që është veprim i më të sigurtës dhe shmangie nga kundershtimi (divergjencat). E ngjashme me këtë është ajo që e ka thënë autori, RahimehUllah, në librin e tij “Etika e shkuarjes në namaz”: “Tekbiri fillestar mjafton për shkuarje në ruku, sepse këtë e kanë bërë Zejd ibën Thabiti dhe Ibën Omeri, radij-Allahu ‘anhum, e nuk dihet që dikush nga sahabet i ka kundërshtuar. Mirëpo, të thuhet edhe tekbiri për shkuarje në ruku është më e vlefshme dhe me këtë i largohesh kundërshtimit të atyre që thonë se është obligim.”

Gjërat që e prishin avdesin.

Autori thotë: [Gjërat që e prishin atë janë tetë: Ajo që del nga dy rrugët e kryerjes së nevojës, një papastërti që del me të madhe nga trupi, humbja e vetëdijes, prekja e gruas me epsh, prekja me dorë e organit gjenital ose anusit, ngrënia e mishit të devesë, larja e të vdekurit dhe riddeja - dalja nga Islami, All-llahu na ruajttë prej saj!]

Gjëja e parë që e prish avdesin është ajo që del nga dy rrugët e kryerjes së nevojës: e ajo është çdo gjë që del prej atyre rrugëve, qoftë jashtëqitje, urinë, gaz, gjak, spermë, lëng paraspermal (spermatorea), ose çfarëdo gjëje tjetër. I Dërguari, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë: “All-llahu nuk e pranon namazin e dikujt që ka bërë hadeth, deri sa të ketë marrë avdes.” E transmetojnë Buhariu (6954); dhe Muslimi (538), nga Ebu Hurejra, radijAll-llahu anhu.

E dyta: Një papastërti që del me të madhe nga trupi. Dijetarët kanë mendime të ndryshme nëse dalja e gjakut e prish avdesin ose jo, kur ai del nga një vend tjetër jashtë vendeve të kryerjes së nevojës. Disa dijetarë mendojnë se kjo nuk e prish avdesin, ngase nuk ka ndonjë argument nga i Dërguari, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem. Disa dijetarë të tjerë mendojnë se e prish, gjaku i dalë është i shumtë, dhe ky është mendimi i disa sahabeve dhe tabiinëve. Ky është mendimi të cilin e ka zgjedhur këtu autori, RahimehUllah. Veprimi sipas këtij mendimi është më i sigurtë dhe me të shpëton nga kundërshtimi. Shih “elMugni” (1/247), “Mexhmu’ul Fetaua” të Shejh Ibën Bazit, RahimehUllah, (10/159) dhe “Fetuatë e Komisionit të Përhershëm për Fetua” (5/261)

E treta: Humbja e vetëdijes. Avdesi prishet me humbjen e vetëdijes, qoftë për shkak të çmendurisë, dehjes, alivanosjes ose gjumit të thellë. Por, nëse gjumi është vetëm dremitje, nga e cila nuk humb perceptimi i ambientit, siç mund t’i ndodhë dikujt ulur ose në këmbë ku e ze gjumi dhe i varet koka, e pastaj zgjohet. Të tillit nuk i prishet avdesi. Muslimi në “Sasih”-un e tij (367) transmeton nga Enesi, radijAll-llahu anhu të ketë thënë: “Sahabet e të Dërguarit, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, flinin, pastaj faleshin dhe nuk merrnin avdes.” Kurse, ky hadith te Ebu Davudi (200) qëndron me tekstin: “Sahabet e të Dërguarit, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, e prisnin jacinë e vonshme deri sa i varnin kokat nga dremitja, pastaj faleshin dhe nuk merrnin avdes.” Kjo argumenton se humbja e vetëdijes nuk është hadeth, por është dyshim se ka ndodhur hadethi. Këtë, gjithashtu, e vërteton edhe fjala e Profetit, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem: “Kapaku i vrimave është syri, prandaj kush fle le të marrë avdes.” Transmeton Ebu Davudi (203) nga Aliu, radijAll-llahu anhu, kurse senedi i tij është hasen. Shih Irvaul Galil (113), ku transmetohet se hasen e kanë bërë Neveviu, Mundhiriu dhe Ibën Salahu.

E katërta: Prekja e gruas me epsh. Ky është mendimi, të cilin e përkrah autori, RahimehUllah, dhe është njëri prej tre mendimeve në këtë çështje. Mendimi i dytë është se prekja e gruas në përgjithësi e prish avdesin, kurse i treti - se prekja e gruas nuk e prish avdesin, qoftë me ose pa epsh, me kusht që kur preket me epsh të mos dalë diçka nga organi gjenital. Ky i fundit është mendimi më i vërtetë, ngase nuk ka ndonjë argument që vërteton se prekja e prish avdesin. Shih “Mexhmu’ul Fetaua” të Shejh Ibën Bazit, RahimehUllah, (10/132-138).

E pesta: Prekja me dorë e organit gjenital ose anusit. Ky është mendimi i shumicës së dijetarëve dhe është i vërtetë, nëse prekja bëhet drejtpërdrejtë pa pengesa në mes. Ajo e prish avdesin pa marrë parasysh nëse njeriu e prek organin e vet, ose organin e dikujt tjetër, qoftë ai dikush tjetër fëmijë ose i madh, i gjallë apo i vdekur. Argument është hadithi i transmetuar nga Busra bint Safuan, radijAllahu ‘anha, se Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Kush e prek organin e vet gjenital, le të marrë avdes!” E transmetojnë Tirmidhiu (82) dhe të tjerë. Tirmidhiu thotë: “Hadith hasen sahih.” Shih Irvaul Galil (116) dhe “Fetuatë e Komisionit të Përhershëm për Fetua” (5/263-266).

E gjashta: Ngrënia e mishit të devesë. Për prishjen e avdesit nga ngrënia e mishit të devesë ka dy mendime te dijetarët. Mendimi i parë është mendimi i shumicës së dijetarëve, dhe ai thotë se ngrënia e mishit të devesë nuk e prish avdesin. Mendimi i dytë është se ngrënia e mishit të devesë e prish avdesin e prish avdesin, pa marrë parasysh nëse ai është i freskët apo i gatuar. E sa u përket qumështit të devesë, lëngut të mishit, si dhe gjellës që është zier me mish deveje, konsumimi i tyre nuk e prish avdesin. Për prishjen e avdesit nga ngrënia e mishit të devesë argument është hadithi i Xhabir ibën Semures, radijAll-llahu anhu, se një njeri e pyeti të Dërguarin e All-llahut, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem: “A të marr avdes kur të ha mish dhensh?” Ai i tha: “Nëse do merr, e nëse nuk do mos merr!” Njeriu tha: “A të marr avdes kur ha mish deveje?” Ai i tha: “Po. Merr avdes kur të hash mish deveje!” Njeriu tha: “A të falem në vendet ku bujnë dhent?” Ai i tha: “Po.” Tha: “A të falem në vendet ku shtrihen devetë?” Profeti, sal-lAllahu alejhi ue sel-lem, tha: “Jo.” Transmeton Muslimi (360)

ElBera ibën Azib, radijAll-llahu anhu, ka thënë: “Është pyetur i Dërguari i All-llahut, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, për avdesin pas ngrënies së mishit të devesë, dhe ai ka thënë: “Merrni avdes pasi të hani mish deveje!” Dhe është pyetur për avdesin pas ngrënies së mishit të dhenve, dhe ka thënë: “Mos merrni avdes pasi të hani mish dhensh!” Është pyetur për namazin në vendet ku rrinë devetë, dhe ai ka thënë: “Mos u falni në vendet ku rrinë devetë, sepse ato janë vende të shejtanëve.” Dhe është pyetur për namazin në vendet ku bujnë dhentë dhe ka thënë: “Faluni aty, sepse ato janë vende të bereqetit.” Transmetojnë Ebu Davudi (184) dhe të tjerë dhe senedi i tij është Sahih.

Esenca është se urdhri nënkupton obligim, kurse esenca e fjalës avdes është avdesi i njohur në Sheriat. Prandaj, nuk mund të komentohet se urdhri këtu është për parapëlqim, e as se me fjalën avdes është për qëllim larja e duarve dhe shpëlarja e gojës, ngase nuk ekziston një argument tjetër që e largon këtë tekst nga esenca. Shih Irvaul Galil (118).

Neveviu në librin e tij “Shpjegimi i Sahihut të Muslimit” (4/49) i ka përmendur divergjencat e dijetarëve rreth prishjes së avdesit nga mishi i devesë dhe ka thënë: “Ahmed ibën Hanbeli dhe Is’hak ibën Rahuje kanë thënë: “Për këtë - domethënë: për prishjen e avdesit nga mishi devesë - ka dy hadithe: hadithi i Xhabirit he hadithi i Berasë. Ky mendim e ka argumentimin më të fortë, megjithëse shumica e dijetarëve e kanë mendimin e kundërt.” Shih “Mexhmu’ul Fetaua” të Ibën Bazit, RahimehUllah, (10/156-158) dhe “Fetuatë e Komisionit të Përhershëm” (5/273-277).

E shtata: Larja e të vdekurit. Dijetarët kanë dy mendime të ndryshme për dispozitën e avdesit pas larjes së xhenazes: Mendimi i parë thotë se avdesi është obligim, kurse i dyti thotë se është i pëlqyer. Këto mendime i ka përmendur Ibën Kudame në “el-Mugni” (1/256) dhe e ka përkrahur mendimin se marrja e avdesit pas larjes së xhenazes është e pëlqyer (mustehabb). Ebu Davudi (3161) dhe të tjerë transmetojnë nga Ebu Hurejra, radijAll-llahu anhu, se Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Kush ka larë një të vdekur le të lahet, e kush e ka bartur le të marrë avdes!” Këtë e përmend el-Albani në Irvaul Galil (144) dhe në librin “Dispozitat e xhenazeve” (53), ku ka përmendur se Ibnul Kajimi, Ibnul Kattani, Ibën Hazmi dhe Ibën Haxher el-Askalani e kanë bërë sahih. Ai, gjithashtu, përmend se ky hadith e ka kuptimin e pëlqimit - jo të obligimit, duke u bazuar në hadithin e Hasenit nga Ibën Abbasi, dhe në një transmetim nga Ibën Omeri, radijAll-llahu anhum, që flasin për këtë temë.

Nëse ai që e lan xhenazen e prek organin e tij pa pengesë, atëherë i obligohet të marrë avdes, për shkak të prekjes së organit gjenital, jo për shkak të larjes së xhenazes. Shih Fetuatë e Shejh AbdulAziz ibën Bazit, RahimehUllah, (10/165).

E teta: Riddeja - dalja nga Islami, All-llahu na ruajttë prej saj! Mendimi, të cilin e ka përmendur autori, RahimehUllah, se avdesi prishet me ridde, është mendimi, të cilin Ibën Kudame në “el-Mugni” (1/238) ia përshkruan medhhebit të Imam Ahmedit, kurse thotë se imamët e tre medhhebeve të tjerë janë të mendimit se riddeja nuk e prish avdesin. Sipas mendimit të dytë, nëse një njeri merr avdes, pastaj bën ridde dhe del prej Islamit, e më vonë kthehet prapë në Islam pa bërë ndonjë gjë që e prish avdesin, ai vazhdon të ketë avdes dhe nuk detyrohet të marrë avdes përsëri.

Kurse, sipas mendimit të parë, i tilli duhet të marrë avdes. Ky mendim, të cilin e ka përmendur autori, RahimehUllah, është më i sigurtë dhe me të dilet prej kundërshtimit, ngase i Dërguari, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Lëre atë që të fut dyshim dhe merre atë për të cilën nuk ke dyshim.”

Vazhdim me kushtet e tjera të namazit.

Autori thotë: [Kushti i pestë: Mënjanimi i ndyrësirës nga tri gjëra: trupi, petku dhe vendi i faljes. Argument është Fjala e të Lartësuarit: “Petkat e tua pastroji!”]

Domethënë: Njeriu para namazit duhet të largojë secilën ndyrësirë që mund të gjendet në trupin, rrobën e tij, ose në vendin ku do të falet, duke e larë me ujë. Nëse falet me ndonjë ndyrësirë pa e ditur, dhe nuk e merr vesh këtë deri pas përfundimit të namazit, atëherë namazi i tij është i rregullt. E, nëse e kupton gjatë namazit, dhe ka mundesi ta heqë veshjen në të cilën gjendet ndyrësira, e heq atë dhe e vazhdon namazin. Por, nëse nuk ka mundësi ta heqë, atëherë e nderpret namazin. Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, është falur me këpucë si imam i sahabeve të tij, dhe gjatë namazit i ka zbathur këpucët. Pas përfundimit të namazit u ka treguar se Xhibrili e ka lajmëruar se në to ka pasur ndonjë ndyrësirë. E transmeton Ebu Davudi (650) me sened sahih nga Ebu Seid elHudriu, radijAll-llahu anhu. Vazhdimi i Profetit, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, me namaz pas zbathjes së këpucëve vërteton se nëse dikush falet me ndryrësirë pa e ditur atë deri në përfundimin e namazit, namazi i tij është në rregull. Po të mos ishte namazi në rregull, atëherë Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, do ta rifillonte namazin nga e para dhe nuk do ta vazhdonte. I kundërt është rasti me atë që falet pa avdes. I tilli në momentin që do t’i kujtohet se është pa avdes duhet ta ndërpresë namazin. Por, nëse nuk i kujtohet deri sa ta përfundojë namazin, atëherë kur t’i kujtohet merr avdes dhe e përsërit namazin. Kjo, në bazë të hadithit: “All-llahu nuk e pranon namazin e dikujt që ka bërë hadeth, deri sa të ketë marrë avdes.” E transmetojnë Buhariu dhe Muslimi, dhe u përmend më lart.

Nëse dikush që falet shtron një qilim mbi vendin ku ka ndonjë ndyrësirë, ose nën katin ku falet ka vende për kryerjen e nevojës, ose nën tokë ka kanale nëpër të cilat rrjedhin ujëra të ndyra, namazi është në rregull, sepse ai nuk preket me ndyrësirat.

Ibën Kethiri në tefsirin e ajetit: “Petkat e tua pastroji!” përmend transmetime nga selefët që thonë se është për qëllim pastrimi nga mëkatet dhe gjynahet, e më pas thotë: “Muhammed ibën Sirini ka thënë: Petkat e tua pastroji! - domethënë laji me ujë. Ibën Zejdi ka thënë: Mushrikët (paganët) nuk pastroheshin, dhe All-llahu e urdhëroi që të pastrohet dhe t’i pastrojë rrobat. Këtë mendim e ka zgjedhur Ibën Xheriri. Megjithatë, ky ajet i përfshin të gjitha këto, bashkë me pastrimin e zemrës, ngase arabët e kanë emërtuar zemrën edhe petk.”

Autori thotë: [Kushti i gjashtë: Mbulimi i auretit. Të gjithë dijetarët kanë konsensus se kush ka mundësi të vishet dhe falet i zhveshur, namazi i tij është i pavlefshëm. Kufiri i auretit të burrit është nga kërthiza deri te gjunjët, për robëreshën - njësoj, kurse gruaja e lirë është e tëra auret, me përjashtim të fytyrës së saj. Argument është Fjala e All-llahut: “O bijtë e Ademit! Vishuni përshtatshëm për në secilën faltore!” (el-A’raf: 31) - domethënë: për secilin namaz.]

Ajo e duhura është që muslimani në namaz dhe jashtë namazit të jetë me pamje të bukur në veshjet dhe gjërat e tij të tjera, kur ka mundësi për më shumë rroba, sepse i Lartësuari ka thënë: “O bijtë e Ademit! Vishuni përshtatshëm për në secilësn faltore!” dhe i Dërguari, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë: “All-llahu është i Bukur dhe e do të bukurën.” Transmeton Muslimi (147). E kur është ngushtë për nga rrobat, atëherë obligim është që ta mbulojë auretin në përgjithësi, si në namaz, ashtu edhe jashtë namazit, me rroba që nuk e përshkruajnë formën dhe nuk e shfaqin lëkurën. Mbulimi i këtillë duhet të bëhet para gjithkujt, përveç para bashkëshortes dhe robëreshës. I Dërguari, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Ruaje auretin tënd, përveç para bashkëshortes dhe para robëreshave që i ke në pronësi.” E transmetojnë Tirmidhiu (2769) dhe të tjerë, nga Muavije ibën Hajde. Tirmidhiu thotë: “Hadith hasen.” Shih Irvaul Galil (1810)

Aureti i burrit është pjesa mbi gjunjë dhe nën kërthizë. Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Kur ta martojë dikush robëreshën e vet me robin ose rrogëtarin e tij, atëherë ajo nuk bën të shikojë nën kërthizën dhe mbi gjunët e tij.” Transmeton Ebu Davudi (496) nga Abdullah ibën Amr ibnul Asi, radijAll-llahu anhuma, me sened hasen.

Domethënë: Kur zotëria e marton robëreshën që e ka në pronësi, atëherë ajo nuk duhet ta shohë më auretin e zotërisë së saj, sepse dobia e kënaqjes me të, me martesën, është transferuar tek i shoqi. Në ktë mënyrë kjo robëreshë del nga dispozitat e hadithit: “Ruaje auretin tënd, përveç para bashkëshortes dhe para robëreshave që i ke në pronësi.” Të njëjtën e vërteton edhe hadithi i të Dërguarit, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem: “Mbuloje kofshën tënde, sepse ajo është auret.” E transmeton Tirmidhiu (2978) nga Xherhedi, dhe thotë: “Hadith Hasen”. Buhariu në “Sahih”-un e tij thotë: [Tema: Ç’është përmendur për kofshën. Transmetohet nga Ibën Abbasi, Xherhedi dhe Muhammed ibën Xhahshi se Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Kofsha ëshë auret.” Enesi ka thënë: “Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, e ka zbuluar kofshën e tij.” Hadithi i Enesit është më i fortë me sened, por hadithi i Xherhedit është më i sigurtë për veprim, dhe me të dilet nga kundërshtimi.] - “Sahih”-u i Buhariut me “Fet’hul Bari” (1/478).

Konsensusin, që e përmend autori, e ka transmetuar Ibën Kudame në “el-Mugni” (2/284) nga Ibën AbdilBerri.

Në Sunnet është përmendur se ai që falet, përveç mbulimit të auretit, gjatë namazit duhet t’i mbulojë edhe supet. Nga Ebu Hurejra, radijAll-llahu anhu, transmetohet se Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Të mos falet askush me një rrobë të vetme, duke mos pasur mbi supe asgjë!” Transmetojnë Buhariu (359) dhe Muslimi (1151)

Gruaja është auret e tëra. Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Gruaja është auret, dhe kur del prej shtëpisë, atë e percjell shejtani.” Transmeton Tirmidhiu (1173) nga Abdullah ibën Mes’udi, radijAll-llahu anhu, dhe thotë: “Ky është hadith hasen sahih garib”. Shih “Irvaul Galil” (273). Prandaj, në prani të burrave të huaj gruaja obligohet ta mbulojë tërë trupin, përfshirë edhe fytyrën. Shejhu ynë Muhammed el-Emin eshShinkiti, RahimehUllah, në librin e tij “Eduaul Bejan”, gjatë komentimit të sures el-Ahzab (6/596), për këtë hadith thotë: “Kjo që përmendet në këtë hadith se gruja është auret, argumenton se gruaja duhet të mbulohet e tëra, ngaqë çdo gjë që quhet auret duhet të mbulohet.” Shejhu ynë, gjithashtu thotë (6/585-586) se obligimi i mbulimit të fytyrës për nënat e besimtarëve është dispozitë për të cilën kanë konsensus dijetarët, kurse ajetet që i urdhërojnë ato për mbulesë përmbajnë dy argumente ndihmëse që vërtetojnë se kjo dispozitë nuk është e veçantë për to, por vlen edhe për gratë e tjera të Ummetit.

Argumenti i parë është përmendja e arsyes së urdhrit për mbulesë, në Fjalën e të Lartësuarit: “Kjo është më e pastër për zemrat tuaja dhe të atyre.” (el-Ahzab: 53) Nëse kjo thuhet për nënat e besimtarëve, të cilat All-llahu i ka nderuar me pastërti dhe largim prej dyshimeve, atëherë është edhe më parësore që në këtë urdhër të hyjnë gratë e tjera të këtij Ummeti, të cilat nuk e kanë fituar atë që u është dhuruar nënave të besimtarëve.

I Dyti është në Fjalën e të Lartësuarit: “O Profet, thuaju grave dhe vajzave të tua, si dhe grave të besimtarëve, që të lëshojnë tëposhtë (ta mbulojnë trupin me) mbulesat e kokës.” (el-Ahzab: 59) Urdhri për zgjatjen e mbulesës së kokës, siç vlen për nënat e besimtarëve, njashtu vlen edhe për bijat e Profetit, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, si dhe për gratë e besimtarëve. Ky është argument se kjo dispozitë nuk vlen vetëm për nënat e besimtarëve, por vlen, si për to, ashtu edhe për gratë e tjera.”

Pas kësaj ai, RahimehUllah, sqaron se edhe sikur të ishte dispozita e obligimit vetëm për to, atëherë ato janë shëmbylltyra më e mirë për gratë e tjera. Prandaj thotë (6/592): “Kur ta kuptosh se dispozita e ajetit të mbulesës është e përgjithshme dhe se ajetet e tjera që i përmendëm vërtetojnë se duhet të mbulohet i gjithë trupi i gruas para burrave të huaj, atëherë e kupton se mbulesa e tërësishme është obligim që vjen në Kur’an. Por, sikur të pranojmë se ajeti i mbulesës është i veçantë për gratë e Profetit, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, atëherë s’ka dyshim se ato janë shembulli më i mirë për gratë e muslimanëve, kur bëhët fjalë për etikën fisnike, e cila kërkon pastërti të plotë dhe largim nga fëlliqësirat e dyshimeve. Sot ka njerëz që janë thirrës të zbulimit, zhveshjes dhe përzierjes, të cilët përpiqen t’i pengojnë gratë muslimane nga ndjekja e shembullit të grave të Profetit, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, në këtë etikë fisnike qiellore, e cila përmban sigurim të nderit dhe pastërti nga fëlliqësitë e dyshimit. Të tillët e tradhtojnë Ummetin e Muhammedit, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, dhe kanë zemra të sëmura, siç mund ta vëresh.”

Ndër argumentet më të qarta nga Sunneti, që vërtetojnë obligimin e mbulimit të fytyrës së gruas para burrave të huaj, janë hadithet të cilat urdhërojnë që gruaja t’i mbulojë këmbët. Nga Abdullah ibën Omeri, radijAll-llahu anhuma, transmetohet se i Dërguari i All-llahut, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Kush e tërheq rrobën me mendjemadhësi, All-llahu nuk e shikon atë ditën e gjykimit.” Atëherë Ummu Seleme ka thënë: “Pra, si të bëjnë gratë me bishtat e rrobave të tyre?” Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, tha: “Mund t’i zgjasin një pëllëmbë.” Ajo tha: “Por, atëherë do t’u zbulohen këmbët.” Ai tha: “E zgjasin një kut (parakrah), por jo më tepër.” E transmetojnë autorët e “Sunen”-eve dhe të tjerë. Tirmidhiu (1731) thotë: “Ky hadith hasen sahih.”

Ajo që sheriati i urdhëron gratë t’i mbulojnë këmbët është argument i qartë se mbulimi i fytyrës është obligim, ngase fytyra është qendra e bukurisë së gruas dhe vendi i ngashënjimit, kështu që mbulimi i fytyrës është më parësor se mbulimi i këmbëve.

Gruaja e lirë në namaz duhet ta mbulojë tërë trupin, përveç fytyrës së saj. Këtë që e ka përmendur autori këtu, autori i “el-Mugni”-ut ia përshkruan medhhebit të Imam Ahmedit. Ai, gjithashtu, përmend edhe një transmetim tjetër prej tij, që thotë se lejohet të zbulohen edhe duart, dhe këtë ia atribuon edhe Malikut dhe Shafi’ut. Për Ebu Hanifen thotë se ai e lejon edhe zbulimin e këmbëve bashkë me zbulimin e fytyrës dhe duarve. Mirëpo, nëse gruaja falet në prani të burrave të huaj, atëherë duhet të mbulohet e tëra, përfshirë edhe fytyrën. Në “el-Mugni” (2/331) thuhet: “Ibën AbdilBerri ka thënë: Të gjithë dijetarët kanë konsensus se gruaja obligohet ta zbulojë fytyrën në namaz dhe në Ihram.”

Kufizimi vetëm me zbulimin e fytyrës në namaz është ajo për të cilën dijetarët kanë konsensus, dhe kjo është më parësore dhe më e sigurtë.

E sa i përket robëreshës, nëse ajo falet me kokë të zbuluar, namazi i saj është në rregull sipas mendimit të të gjithë dijetarëve, përveç Hasen elBasriut, siç është përmendur në “el-Mugni” (2/331). Kurse, për zbulimin e pjesëve të tjera përveç kokës, ka mendime të ndryshme mes dijetarëve. Megjithatë, më parësore për robëreshën është që të jetë si e lira në mbulesë dhe mbrojtje të nderit, në të gjitha gjëndjet e saj, si në namaz ashtu edhe jashtë tij.

Autori thotë: [Kushti i shtatë: Hyrja e kohës. Argument për të prej Sunnetit është hadithi i Xhibrilit, alejhis selam, ku thuhet se ai u fal si imam i Profetit, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, në fillim të kohës dhe në fund të saj për secilin namaz, pastaj i tha: “O Muhammed! Namazi është mes këtyre dy kohëve.” All-llahu i Lartësuar thotë: “Namazi është detyrë për besimtarët në kohë të caktuar.” (en-Nisa: 103) Domethënë: është obligim që kryhet brenda kohëve të caktuara. Argument për kohët është fjala e të Lartësuarit: “Kryeje namazin prej kthimit të Diellit (nga gjysma e qiellit) deri në errësirën e natës dhe këndo Kur’an në agim; me të vërtetë, falja e mëngjesit është e dëshmuar (nga ëngjëjt).” (el-Isra’: 78)]

Kusht i vlefshmërisë së namazit është që pesë namazet të falen në kohët e veta. Nuk lejohet që namazi të falet para kohe, e nëse dikush e fal namazin para hyrjes së kohës, ai obligohet ta përsërisë atë kur të hyjë koha. Nuk lejohet, gjithashtu, që namazi të vonohet sa të kalojë koha e caktuar. Nëse dikush e vonon namazin deri sa të dalë koha, dhe këtë e bën për shkak se e ka zënë gjumi, duke mos qenë i pakujdesshëm, ose për shkak se ka harruar, atëherë e fal kur t’i kujtohet dhe nuk ka mëkat. E, nëse e vonon pa i pasur këto dy shkaqe, atëherë merr mëkat, por namazin duhet ta kryejë.

Hadithi që tregon se Xhibrili është bërë imam i Profetit, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, dy ditë rresht, është transmetuar nga një grup sahabesh, ndër të cilët Ibën Abbasi dhe Xhabiri, radijAll-llahu anhum. Ky hadith transmetohet te Ebu Davudi (393-394) dhe te Tirmidhiu (149-150). Shih komentimin e haditheve 3081 dhe 11249 në “Musned”-in e Imam Ahmedit. Ndër hadithet më të qarta që i sqarojnë kohët e pesë namazeve është hadithi i Abdullah ibën Amrit, radijAll-llahu anhuma, në “Sahih”-un e Muslimit (612), i cili thotë se i Dërguari i All-llahut, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Koha e drekës është kur Dielli ta kalojë zenitin, deri sa hija e njeriut të bëhët sa ç’është ai, kur hyn koha e ikindisë, e cila zgjat deri sa të skuqet Dielli. Koha e namazit të akshamit vazhdon deri sa të humbë drita e kuqe në Perendim (e cila paraqitet pas perendimit të Diellit), kurse koha e jacisë vazhdon deri në mesnatë. Koha e namazit të sabahut është nga shfaqja e agimit deri para lindjes së Diellit. Kur të lind dielli mos fal namaz, sepse ai lind mes brirëve të shejtanit.”

Autori thotë: [Kushi i tetë: Kthimi kah kibla. Argument është Fjala e të Lartësuarit: “Ne të pamë ty (Muhammed) që vazhdimisht drejtoje shikimin nga qielli. Mirë pra, Ne do të të kthejmë ty kah kibla që të kënaq ty. Prandaj, ktheje fytyrën tënde kah Xhamia e shenjtë (Ka’beja)! Dhe kudo që të gjendeni, kthejeni fytyrën tuaj kah ajo anë!” (el-Bekare: 144)]

Kusht i kryerjes së namazit është që ai të kryhet në drejtim të kiblës, e ajo është Ka’beja e nderuar. Nëse njeriu është në vend të vet, ose ka ke të pyesë, atëherë është i obliguar të pyesë për drejtimin e kiblës. Nuk i lejohet të falet me marramendje, përderisa ka kush t’i tregojë. Nëse falet, e pastaj e kupton se është falur në drejtim të gabuar, atëherë duhet ta përsërisë namazin. E, nëse është udhëtar, atëherë mundohet ta qëllojë drejtimin e kiblës. Nëse falet e më pas i sqarohet se është falur në drejtim tjetër dhe nuk e ka qëlluar kiblën, atëherë namazi i tij është në rregull, sepse All-llahu i Lartësuar, ka thënë: “Frikësojuni All-llahut sa të mundeni” (et-Tegabun: 16)

Udhëtarit i lejohet që të gjitha nafilet t’i falë në mjetin e udhëtimit, madje edhe jashtë drejtimit të kibles. Këtë e ka vërtetuar Sunneti në hadithe të transmetuara nga një grup sahabesh, në mesin e të cilave hadithi i Amir ibën Rabi’as, radijAll-llahu anhu, i cili ka thënë: “E kam parë të Dërguarin e All-llahut, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, si falej në devenë e tij duke e ulur kokën (për ruku dhe sexhde), nga cilado anë që kthehej ajo. Këtë nuk e ka bërë i Dërguari i All-llahut, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, asnjëherë me namazet e obliguara.” Transmetojnë Buhariu (1097) dhe Muslimi (701).

Kur udhëtari dëshiron të falë nafile mbi mjetin e udhëtimit, atëherë kthehet kah kibla në momentin që hyn na namaz, e më pas kthehet nga të dojë. Te Ebu Davudi (1225) transmetohet nga Enes ibën Maliku, radijAll-llahu anhu, se: “I Dërguari i All-llahut, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, kur ishte në udhëtim dhe dëshironte të falë nafile, e drejtonte devenë kah kibla, bënte tekbir, e pastaj falej kah cilado anë që kthehej deveja.” Hafidh Ibën Haxheri në “Bulugul Meram” thotë: “Senedi i tij është hasen.” Shejhu ynë Shejh AbdulAziz ibën Baz, RahimehUllah, në fusnotën e kësaj fjale (1/176) thotë: Ky hadith është siç ka thënë autori. Transmetuesit e tij janë të besueshëm dhe nuk kanë ndonjë dobësi. Kështu ky hadith bëhet kufizues I përgjithësimit në hadithet e tjera, të cilat thonë në përgjithësi se i Dërguari, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, kur falej në udhëtim drejtohej kah drejtimi i ecjes.”

Autori thotë: [Kushti i nëntë: Nijeti. Vendi i nijetit është zemra, kurse shprehja e nijetit me gojë është bidat. Argument është hadithi: “Veprat vlerësohen sipas nijetit, dhe secilit njeri i takon ajo që ka pasur për qëllim.”]

Nijeti është kusht për namazin dhe për të gjitha ibadetet e tjera. Prandaj, namazi nuk është i vlefshëm pa nijet, ngase i Dërguari, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Veprat vlerësohen sipas nijetit.” E transmetojnë Buhariu (1) dhe Muslimi (1907). Nijeti e bën dallimin mes njërit obligim dhe tjetrit, si dhe mes obligimit dhe nafiles.

Kur u përmend nijeti si kusht i avdesit, u sqarua se shprehja e nijetit me gojë nuk lejohet askund, me përjashtim të haxhxhit ose umres, kur është e ligjshme që njeriu ta shprehë nijetin me gojë dhe të thotë: “Lebbejk All-llahumme umreten” (Të përgjigjem, o All-llah, me umre); ose “Lebbejk All-llahumme haxhxhen” (Të përgjigjem, o All-llah, me haxh); ose “Lebbejk All-llahumme umreten ue haxhxhen” (Të përgjigjem, o All-llah, me umre dhe me haxh).

Shtyllat e Namazit.

Autori thotë: [Shtyllat e namazit janë katërmbëdhjetë: qëndrimi më këmbë (kijam) për atë që ka mundësi, tekbiri fillestar (tekbiretul ihram), leximi i sures elFatiha, rukuja, ngritja nga rukuja, sexhdeja në shtatë pjesë, ngritja prej saj, ulja mes dy sexhdeve, qetësia gjatë përmbushjes së të gjitha shtyllave, rënditja, teshehhudi i fundit, ulja për të, salavatet për Profetin, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, dhe dy selamet.]

Gjuhësisht, shtyllë (ar. rukn) e ndonjë gjëje do të thotë ana më e fuqishme e saj. Namaz (ar. salah) gjuhësisht do të thotë lutje. Në terminologjinë e Sheriatit namazi është: Fjalë dhe vepra të caktuara, që fillohen me tekbir dhe përmbyllen me selam.

Shtyllat e namazit janë pjesë të tij, dhe dallimi mes shtyllës dhe kushtit qëndron në atë se shtylla e një gjëje është pjesë përbërëse e saj, përderisa kushti nuk është pjesë e saj, por mund t’i paraprijë dhe ta shoqërojë, siç është pastërtia; ose mund vetëm ta shoqërojë, siç është kthimi kah kibla.

Autori thotë: [Shtylla e parë: Qëndrimi më këmbë për atë që ka mundësi. Argument është Fjala e të Lartësuarit: “Faleni rregulisht namazin, sidomos atë të mesmin dhe qëndroni me devotshmëri para All-llahut, duke iu lutur Atij.” (el-Bekare: 238)]

Në namazet e obliguara njeriu është i detyruar të falet më këmbë, nëse ka mundësi, të qëndrojë më këmbë. Nëse dikush falet ulur, duke pasur mundësi të qëndrojë më këmbë, namazi i tij është i pavlefshëm. Këtë e vërteton hadithi i Imran ibën Husajnit, radijAll-llahu anhu, i cili thotë se i Dërguari All-llahut, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Falu më këmbë! Nëse s’ke mundësi, atëherë - ulur, e nëse s’ke mundësi, atëherë - shtrirë!” Transmeton Buhariu (1117).

E, sa i përket namazit nafile, atë lejohet ta falë njeriu ulur, por në atë rast e merr gjysmën e shpërblimit që do ta kishte marrë nëse ishtë falur më këmbë. Prandaj, më e vlefshme është që ta falë më këmbë në mënyrë që shpërblimin ta marrë të plotë. Kjo vërtetohet me hadithin e Abdullah ibën Amr ibnul Asit, radijAll-llahu anhuma, që transmetohet te Muslimi (735). Nëse një i sëmurë nuk ka mundësi të falet më këmbë dhe e fal ulur namazin obligim ose nafilen, atëherë ai e merr shpërblimin e plotë. Nga Ebu Musa, radijAll-llahu anhu, transmetohet se Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Kur të sëmuret robi, ose kur të udhëtojë, atij i shkruhet shpërblimi i veprave që i ka bërë në vendin e tij dhe kur ka qënë shëndoshë.” Transmeton Buhariu (2996).

Autori thotë: [E dyta: Tekbiretul Ihram. Argument është hadithi: “Tahrim bëhet me tekbir, kurse tahlil me selam.”]

Tekbiretul Ihram është tekbiri i parë që bëhet në namaz. Ai për namazin është si ihrami për haxhxhin dhe umren dhe quhet tekbiretul ihram ngase kur njeriu hyn në namaz me këtë tekbir, atij i bëhen haram disa gjëra që i ka pasur hallall para tij, siç janë ngrënia, pirja, bisedimi dhe të tjera. Prandaj, Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Tahrim (ndalesa, harami) bëhet me tekbir, kurse tahlil (lejimi, hallalli) me selam.” Transmetojnë Tirmidhiu dhe të tjerë nga Aliu, radijAll-llahu anhu. Tirmidhiu (3) thotë: “Ky është hadithi më i vërtetë dhe më i mirë në këtë temë.” Shih Irvaul Galil (301).

Autori thotë: [Pas tij është istiftahi (lutja e hapjes), që është sunnet. Thuhet: “SubhanekAll-llahumme ue bihamdike, ue tebarak-esmuke, ue teala xhedduke, ue la ilahe gajruke.” Fjala “SubhanekAll-llahumme” do të thotë: Të lartësoj larg çdo të mete, me lartësimin që i përket Madhërisë Sate. “Ue bihamdike” do të thotë: duke Të lavdëruar dhe falenderuar. “Ue tebarak-esmuke” do të thotë: bekimi arrihet me përmendjen e Emrit Tënd. “Ue teala xhedduke” do të thotë: e Lartësuar është Madhëria Jotë. “Ue la ilahe gajruke” do të thotë: nuk ka të adhuruar të drejtë në Tokë e në Qiell përveç Teje, o All-llah!]

Thënia pa zë e lujtes së hapjes, pas tekbirit fillestar dhe para se të fillohet me leximin e sures elFatiha, është ndër sunnetet që preferohen në namaz. Kjo lutje është transmetuar nga Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, me forma të ndryshme, kurse ai që falet duhet ta thotë njërën formë në namazin e tij dhe nuk duhet të bashkojë më shumë se një në një namaz të vetëm. Kjo formë, të cilën e ka përmendur autori, RahimehUllah, është njëra prej tyre dhe është transmetuar nga Omeri, Aisha dhe Ebu Se’idi, radijAll-llahu anhum. Shih Irvaul Galil (340-341)

Më pas autori, RahimehUllah, vetë e ka shpjeguar këtë lutje. Bashkimi mes lartësimit dhe lavdërimit është mohim i çdo cilësie që nuk i përket All-llahut dhe pohim i cdo cilësie të përsosmërisë që i përket Atij. “I Bekuar…” do të thotë se secili bekim dhe çdo e mirë fitohet me përmendjen e All-llahut të Lartësuar dhe të Madhëruar, sic ka thënë All-llahu: “Vërtetë, zemrat qetësohen me përmendjen e All-llahut!” (er-Rad: 28); “Prandaj, më kujtoni Mua dhe Unë do t’ju kujtoj ju.” (el-Bekara: 152) I Dërguari, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Shembulli i atij që e përmend Zotin e vet dhe atij që nuk e përmend Zotin e vet është sikur shembulli i të gjallit dhe të vdekurit.” Transmeton Buhariu (6407) nga Ebu Musa, radijAll-llahu anhu. Mirëpo, është e mundshme që kuptimi i Emrit të jetë përfshirja e të gjitha Emrave të All-llahut. Atëherë, përmendja e njësisë së atribuar e ka kuptimin e shumësit të përgjithshëm, siç ka thënë All-llahu: “Edhe nëse përpiqeni ta numëroni dhuntinë e All-llahut, nuk do ta numëroni dot.” (Ibrahim: 34) “E lartësuar është Madhëria Jote!” është njësoj si në Fjalën e të Lartësuart: “Qoftë lartësuar Madhëria e Zotit tonë! Ai nuk ka zgjedhur as bashkëshorte, as bir.” (el-Xhinn: 3)

Këto tri fjalë që janë përmendur në këtë lutje: “Subhan”, “Tebarak” dhe “Teala” nuk thuhen për askënd përveçse për All-llahun e Lartësuar.

Autori thotë: [“Edhu bil-lahi minesh shejtanir raxhim” Fjala “Eudhu” do të thotë: kërkoj strehim te Ti dhe kërkoj të më mbrosh dhe të më ruash Ti, o All-llah, “minesh shejtanir raxhim” - nga shejtani i mallkuar, do të thotë: nga djalli i përzënë dhe i larguar nga mëshira e All-llahut, në mënyrë që të mos mund të më dëmtojë as në çështjet e mia të Fesë e as në ato të Dunjasë.]

Pas lutjes së hapjes dhe para leximit, ai që falet duhet ta thotë istiadhen, të cilën autori e ka përmendur dhe shpjeguar. All-llahu i Lartësuar ka thënë: “Kur të lexosh Kur’an, kërko mbrojtjen e All-llahut kundër djallit të mallkuar!” (en-Nahl: 98) - domethënë: Kur të duash të lexosh Kur’an. Ibën Kethiri në tefsirin e këtij ajeti ka thënë: “Ky është urdhër preferues, e jo obligues. Për këtë ka konsensus mes dijetarëve, të cilin prej tyre e kanë përcjellë Ebu Xha’fer ibën Xheriri dhe të tjerë.”

Autori thotë: [Leximi i elFatihasë është shtyllë e secilit rekat, siç qëndron në hadith: “Nuk ka namaz ai që nuk e lexon suren elFatiha.” Kjo sure quhet “Nëna e Kur’anit”.]

Surja elFatiha lexohet në secilin rekat të namazin dhe i obligohet imamit, xhematit dhe atij që falet vetëm. I Dërguari, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Nuk ka namaz ai që nuk e lexon suren elFatiha.” E transmetojnë Buhariu (756) dhe Muslimi (393). Xhemati (secili që falet me imam) e lexon atë pas imamit, si në namazet në të cilat lexohet pa zë, ashtu edhe në ato në të cilat lexohet me zë. Për leximin e saj pas imamit në namazet ku lexohet me zë vërteton hadithi i njërit prej sahabeve të Profetit, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, i cili thotë: I Dërguari i All-llahut, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, tha: “A mos lexoni ju pas imamit, përderisa imami lexon me zë?” Sahabet thanë: “Po, këtë e bëjmë.” Ai tha: “Mos e bëni më, përveçse ta lexoni Nënën e Kur’anit.” - ose tha: “suren el-Fatiha.” E transmeton Ahmedi në “Musned”-in e tij (18070) me sened sahih. Hadith me këtë kuptim është transmetuar edhe nga Ubade ibnus Samit, radijAll-llahu anhu, në “Musned”-in e Ahmedit (22745), por në senedin e tij gjendet Muhammed ibën Is’hak, i cili renditet në transmetuesit mudel-lisin. Megjithatë, ai në këtë rast është shprehur se e përcjell hadithin me të dëgjuar të drejtpërdrejtë, dhe kështu hiqet dobësia e tedlisit. Kjo dispozitë dhe hadithet që ndalojnë leximin pas imamit, si hadithet: “Kush ka imam, leximi i imamit është lexim për të.” Dhe “…e kur të lexojë, heshtni!” bashkohen në atë mënyrë që këto të fundit komentohen se kanë qëllimin për leximin e Kur’anit pas sures el-Fatiha.

Më tej autori, RahimehUllah, i ka dhënë një shpjegim të shkurtër sures elFatiha dhe ka thënë:

[“Bismil-lahir Rahmanir Rahim”: bekim dhe kërkim ndihme.]

Kuptimi i kësaj është se muslimani duhet ta thotë besmelen duke kërkuar bekim nga Emri i All-llahut dhe duke kërkuar ndihmë nga All-llahu në leximin e tij. E njëjta është gjëndja edhe për secilën punë para së cilës njeriu e thotë besmelen. Atë e thotë për bekim dhe kërkim të ndihmës. Besmelen në namaz duhet ta thotë pa zë. Besmelja është një ajet i Kur’anit. Mirëpo, a është ose jo ajet në secilën sure, apo është vetëm ajet i veçantë për t’i ndarë suret; si dhe a është ajo një një ajet i sures el-Fatiha, ose nuk është ajet i saj? - për këto pyetje ka mendime të ndryshme te dijetarët. Se besmelja është ajet i Kur’anit argumenton ajo që sahabet e kanë futur në Mus’haf kur e kanë shkruar Kur’anin, kurse në të nuk kanë futur asgjë që nuk është prej Kur’anit. Në “Sunen”-in e Ebu Davudit (788) transmetohet me sened sahih nga Ibën Abbasi, radijAll-llahu anhuma, të ketë thënë se: “Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, nuk e dinte ndarjen e sureve, deri sa nuk i shpallej Bismil-lahir Rahmanir Rahim.”

Nuk ka kundërshtim mes dijetarëve se besmelja është pjesë e ajetit në suren enNeml, dhe nuk ka kundërshtim se surja el-Fatiha ka shtatë ajete. Kështu, ata dijetarët që e kanë mendimin se besmelja është ajet i sures el-Fatiha, atë e numërojnë ajetin e parë prej shtatëve, kurse ata që mendojnë se nuk është ajet i sures elFatiha, ajetin e shtatë e llogarisin Fjalën e All-llahut: “E jo në të atyre që kanë shkaktuar zemrërimin Tënd, as në të atyre që janë të humbur!”

Ndër argumentet, me të cilat vërtetohet se besmelja nuk është pjesë e sures elFatiha, është hadithi kudsij, ku Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, thotë: “All-llahu i Lartësuar ka thënë: Namazin e kam ndarë në dy pjesë mes Meje dhe robit Tim, kurse robit Tim i takon ajo që ma kërkon. Kur të thotë robi Im “E gjithë lavdia i takon All-llahut, Zotit të krijesave”, All-llahu thotë: më falenderoi robi Im…” - deri në fund. E transmeton Muslimi (395) nga Ebu Hurejra, radijAll-llahu anhu. Këtu nuk përmendet besmelja.

Autori thotë: [“E gjithë lavdia i takon All-llahut” - lavdia është falenderim dhe lavdërim. Shquarsia e fjalës “lavdi” do të thotë se këtu përfshihen të gjitha llojet e falenderimit. Sa i përket një të mire, në të cilën nuk ka kontribut nga poseduesi, siç është bukuria ose të ngjashme, përmendja e saj quhet lëvdatë e jo lavdi.]

Falenderimi që robërit ia bëjnë Zotit të tyre është adhurim dhe ai bën pjesë në Teuhidin Uluhije (njësimi i All-llahut në adhurim), i cili është njësimi i All-llahut me veprat e robërve. All-llahu i Lartësuar është ai që meriton çdo lavdi dhe lavdërim për secilën mirësi që u ndodh robërve, pa marrë parasysh nëse dikush prej robërve merr pjesë në shkakun e asaj mirësie ose jo, ngase dhuntia për të gjitha vjen vetëm nga All-llahu i Lartësuar. Kështu qëndron në Fjalën e të Lartësuarit: “Cdo mirësi që keni është nga All-llahu.” (en-Nahl: 53) I Dërguari, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, duke e këshilluar Ibën Abbasin, ka thënë: “Dije se sikur të bashkohet i gjithë njerëzimi për të të sjellë dobi, nuk mund të të sjellin asnjë të mirë përveç asaj që të ka shkruar All-llahu.”

Pra, të gjitha lavditë, në realitet, i takojnë Vetëm, All-llahut, dhe Ai është i Vetmi i Lavdëruar në secilën situatë. E sa u përket robërve, ata falenderohen për të mirat që i zgjedhin, siç janë bamirësia dhe ndihma, kurse për gjërat e mira në të cilat nuk kanë dorë, siç janë bukuria dhe pamja e mirë e krijesës, ata lëvdohen dhe nuk falënderohen për to.

Autori thotë: [“Zotit të krijesave” - Zoti është i Adhuruari, Krijuesi, Furnizuesi, Sunduesi, Gjykuesi dhe Kujdestari i të gjitha krijesave me dhuntitë e Tij. “Krijesave” - çdo gjë përveç All-llahut është “Krijesë”, kurse Ai është Zoti i të gjithëve.]

Në këto fjalë përfshihen Njësimi në Zotërim (Teuhidur Rububije) dhe Njësimi i All-llahut me Emrat dhe Cilësitë e Tij (Teuhidul Esmai ues Sifat). Njësimi në zotërim është njësim i All-llahut me veprat e Tij, domethënë se Ai është i Vetëm në krijim, furnizim, dhënie të jetës dhe vdekjes, dhe nuk ka ortak në zotërimin e tij, e as në adhurim.

Ai, i Lartësuar qoftë, ka Emra të Bukur dhe Cilësi të Larta. Në këtë ajet “E gjithë lavdia i takon All-llahut Zotit të krijesave” janë përmendur dy prej emrave të All-llahut: All-llah dhe Zot. All-llahu, gjithashtu ka thënë: ““Paqe!” do të jetë fjala prej një Zoti mëshirues.” (Ja-Sin: 58)

Autori thotë: [“Të gjithëmëshirshmit” - I Cili ka mëshirë të plotë gjithpërfshirese për të gjitha krijesat, “Mëshiruesit” - i Cili posedon mëshirë të veçantë për besimtarët. Argument është Fjala e të Latësuarit: “Ai ndaj besimtarëve është Mëshirues.” (elAhzab: 43)]

Rahman (i Gjithëmëshirshëm) dhe Rahim (Mëshirues) janë dy prej Emrave të All-llahut, që vërtetojnë një Cilësi të vetme, e ajo është mëshira. Të gjitha Emrat e All-llahut janë të nxjerra nga Cilësitë dhe e përmbajnë kuptimin e tyre. Kështu, secili Emër nënkupton një Cilësi. Rahman (i Gjithëmëshirshëm) është me kuptim më të gjerë se Rahim (Mëshirues) dhe me të nuk emërtohet askush përveç All-llahut. Askush tjetër nuk emërtohet Rahman (I Gjithëmëshirshëm). Kurse me emrin Rahim (Mëshirues) mund të emërtohet edhe dikush tjetër, sic e ka quajtur All-llahu Profetin e Tij, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem: “Tashmë ju ka ardhur një i Dërguar nga gjiri juaj. Atij i vjen rënde për gjynahet që bëni ju, jua dëshiron të mirën me gjithë zemër që ju të shkoni rrugës së drejtë dhe është i butë e mëshirues ndaj besimtarëve.” (et-Teube: 128)

Autori thotë: [“Sunduesit të Ditës së Gjykimit” - Ditës së shpërblimit dhe llogarisë, ditës kur secili do të shpërblehet sipas veprave të tij - nëse ka bërë mirë, atëherë do të shpërblehet me të mira, e nëse ka bërë keq, do të shpërblehet me të këqija. Argument është Fjala e të Lartësuarit: “E kush do të ta shpjegojë ty se ç’është Dita e Gjykimit? Edhe një herë: E kush do të ta shpjegojë ty se ç’është Dita e Gjykimit? Ajo është Dita, kur askush nuk do të ketë fuqi për të bërë gjë për ndonjë tjetër dhe, kur pushteti do të jetë vetëm i All-llahut.” (el-Infitar: 17-19) Në hadith të Profetit, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, thuhet: “I zgjuar është ai që e llogarit vetveten dhe punon para vdekjes, kurse i dështuar është ai që i ndjek ëndjet e veta dhe mban shpresa të kota në All-llahun.”]

All-llahu i Lartësuar është Sunduesi i gjithçkaje dhe Ai është Sunduesi i Dunjasë dhe Ahiretit, por këtu e ka veçuar Ditën e Gjykimit, ngase All-llahu është Poseduesi i asaj dite dhe të gjitha krijesat atë ditë i përulen Zotit të botëve, kurse në Dunja nuk është gjëndja e këtillë. Në këtë Dunja ka krijesa që janë treguar mendjemëdhenj dhe arrogantë. Faraoni ka thënë: “Unë jam zoti juaj më i larti” dhe ka thënë: “Unë nuk di që për ju ka tjetër zot përveç meje.” Hadithi, të cilin e përmend autori, transmetohet te Tirmidhiu (2459), por në senedin e tij gjendet Ebu Bekr ibën Ebi Merjem, dhe ai është i dobët.

Autori thotë: [“Vetëm Ty të adhurojmë” - nuk adhurojmë askënd pos Teje. Kjo është besëlidhje mes robit dhe Zotit të tij që të mos adhurojë askënd përveç Tij. “Dhe Vetëm prej Teje kërkojmë ndihmë.” - Kjo është besëlidhje mes robit dhe Zotit të tij që të mos kërkojë ndihmë nga askush përveç All-llahut.]

All-llahu i Lartësuar thotë: “Xhindet dhe njerëzit i kam krijuar vetëm që të Më adhurojnë.” (edh-Dharijat: 56) Ajo që All-llahu e ka përmendur kundrinën (ijjake) para foljes (na’budu dhe neste’in) nënkupton veçim dhe kufizim. Do të thotë se adhurimi kufizohet vetëm për All-llahun, dhe ajo është veçori vetëm e All-llahut. Ndaj, nuk adhurohet askush përveç All-llahut dhe nuk kërkohet ndihmë nga askush përveç All-llahut. Kështu, robi nuk kërkon ndihmë prej melaikeve, prej xhindeve ose prej njerëzve që nuk janë të pranishëm. Ndërsa, të kërkohet ndihmë nga një njeri i pranishëm, i cili ka mundësi të ndihmojë për arritjen e një të mire ose largimin e një dëmi, është e lejuar dhe nuk ka ndonjë ndalesë për të.

Autori thotë: [“Udhëzona në rrugën e drejtë!” - kuptimi i fjalës “udhëzona” është: na drejto, na e sqaro dhe na përforco! “Rruga e drejtë” është Islami. Disa dijetarë kanë thënë “I Dërguari, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem”, disa kanë thënë “Kur’ani”… Por, të gjitha janë të sakta. “E drejtë” - domethënë: që nuk ka lakesa.]

Nevoja e robërve për udhëzim në rrugën e drejtë është më e madhe se çdo nevojë tjetër dhe domosdoshmëria për të është mbi çdo domosdoshmëri. Nevoja për udhëzim është më e madhe se nevoja për ushqim dhe pije, ngase ushqimi dhe pija janë shkak për të jetuar në këtë Dunja, kurse udhëzimi në rrugën e drejtë është shkak për të shpëtuar dhe për të qënë i lumtur në Dunja dhe Ahiret.

Lutja për udhëzim në rrugën e drejtë është lutje që All-llahu të na e sqarojë dhe të na e rrëfejë rrugën e udhëzimit dhe të vërtetës, si dhe kërkesë që Ai të na japë sukses dhe të na mundësojë ta ndjekim rrugën e drejtë. Lutja që ia bën robi Zotit të tij në secilin rekat që ta udhëzojë në rrugën e drejtë është lutje ndaj All-llahut të Lartësuar që ta përforcojë në udhëzimin të cilin ia ka dhuruar. Ajo, gjithashtu, përmban edhe kërkesë për shtim të udhëzimit, siç thotë i Lartësuari: “Sa për ata që ndjekin rrugën e drejtë, Ai ua shton udhëzimin dhe u jep devotshmëri e vetëpërmbajtje.” (Muhammed: 17)

Nuk ka kundërshim mes komentimeve të fjalës “udhëzona” me kuptimet: na e sqaro, na e trego dhe na përforco në të; siç nuk ka kundërshtim mes komentimeve të rrugës së drejtë me kuptimet: Islami, i Dërguari, Kur’ani; ngase këto janë ndryshime llojllojshmërie, e jo ndryshime kontradiktore. Prandaj autori thotë: “Të gjitha janë të sakta.” Komentimet e selefëve, kryesisht, janë të këtij lloji. Ato ose janë komentime me fjalë të përafërta, që secila prej tyre është e vërtetë dhe nuk kontradikta mes tyre - siç është në këtë rast; ose janë komentime me sjellje të shembujve, duke e komentuar kuptimin e përgjithshëm me dhënie të shembullit për një pjesë të tij, siç është rasti me ajetin: “Zoti ynë, na jep të mira në këtë botë, na jep të mira në botën tjetër…” (el-Bekara: 201), ku komentimet e “të mirave në këtë botë” me kuptimet: grua të mirë, fëmijë të devotshëm, pasuri të pastër… nuk janë kontradiktore, por janë komentim me sjellje të shembujve.

Autori thotë: [“Në rrugën e atyre që u ke dhënë mirësi” - pra në rrugën e të begatuarve. Argument është fjala e të Lartësuarit: “Kushdo që i bindet All-llahut dhe të Dërguarit, do të jetë me ata të cilëve All-llahu u ka dhënë shumë dhunti: me profetët, me të sinqertët, me dëshmorët dhe me të drejtët! Eh sa shokë të mrekullueshëm janë këta!” (en-Nisa’: 69)

“E jo në të atyre që kanë shkaktuar zemrërimin Tënd” - kurse, ata janë çifutët, të cilët patën dituri, por nuk vepruan sipas saj. E lusim All-llahun që të na largojë prej rrugës së tyre!

“As në të atyre që janë të humbur! - e ata janë të krishterët, të cilët e adhuruan All-llahun me injorancë dhe devijim. E lusim All-llahun që të na largojë prej rrugës së tyre. Argument për të devijuarit është Fjala e të Madhërishmit: “Thuaj: A doni t’ju lajmëroj për ata që më së shumti humbasin nga punët e veta, për ata, përpjekja e të cilëve ka qenë e kotë në jetën e kësaj bote, ndërkohë që mendonin se po bënin vepra të mira?” (el-Kehf: 103-104)

Në hadith Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, thotë: “Do t’i ndiqni traditat e popujve që ishin para jush pëllëmbë për pëllëmbë, saqë nëse ata hyjnë në vrimën e hardhucës, do të hyni edhe ju.” Sahabet thanë: “O i Dërguar i All-llahut! A çifutët dhe të krishterët?” Ai tha: “Po kë?” - Buhariu dhe Muslimi.

Në hadithin tjetër thuhet: “Çifutët janë ndarë në shtatëdhjetë e nje fraksione, të krishterët janë ndarë në shtatëdhjetë e dy fraksione, kurse ky Ummet do të ndahet në shtatëdhjetë e tre fraksione. Të gjithë do të jenë në Zjarr, përveç njërit.” Sahabët thanë: “Cili është ai, o i Dërguar i All-llahut!” Ai tha: “Ata që e ndjekin rrugën të cilën e ndjek unë me sahabet e mi.”]

Rruga e drejtë, për të cilën muslimani i lutet Zotit të vet që ta udhëzojë në të, është rruga e atyre të cilët All-llahu i ka begatuar me të mira, që janë: profetët, besimtarët e sinqertë dhe të përkushtuar, dëshmorët dhe besimtarët me vepra të mira. I Lartësuari thotë: “Kjo është rruga Ime e drejtë; prandaj ndiqeni atë, e mos shkoni rrugëve të tjera që t’ju shmangin nga rruga e Tij. Kjo është ajo që ju porosit Ai për t’u ruajtur nga të këqijat.” (el-En’am: 153) Muslimani në secilin rekat i lutet All-llahut të Lartësuar që ta udhëzojë në rrugën e të vërtetës dhe udhëzimit dhe ta largojë nga rruga e devijimit dhe humbjes, në të cilën janë çifutët dhe të krishterët.

Hadithin: “Do t’i ndiqni traditat e popujve që ishin para jush…” e transmetojnë Buhariu (7320) dhe Muslimi (2669) nga Ebu Seidi, radijAll-llahu anhu. Fillimi i tij te Buhariu është me tekstin: “Do t’i ndiqni traditat e popujve që ishin para jush pëllëmbë për pëllëmbë, kut për kut…” Kurse, te Muslimi qëndron me tekstin: “Do t’i ndiqni popujt që ishin para jush pëllëmbë për pëllëmbë, kut për kut…”

Hadithi i përçarjes së Ummetit është transmetuar nga nje grup sahabësh. Shih komentin e hadithit 16937 në “Musned”-in e Imam Ahmedit, si dhe shih “esSilsile esSahiha” të el-Albanit (203-204) i cili transmeton se Ibën Tejmija, Shatibiu dhe el-Irakiu e kanë bërë sahih. Qëllimi i fjalës Ummet është ummeti që janë përgjigjur. Këto shtatëdhjetë e tre fraksione janë muslimanë. Një grup prej tyre është i shpëtuar, dhe ai është grupi që ndjek rrugën që e kanë ndjekur Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, dhe sahabet e tij, kurse shtatëdhjetë e dy grupet e tjera janë që u kërcënohet Zjarri, për shkak se kanë devijuar nga rruga e së vërtetës. Çështja e tyre i përket All-llahut: nëse Ai i dënon, e nëse do ua fal. Ndërsa, Ummeti i thirrjes përfshin secilin njeri dhe secilin xhind që ka jetuar pas shpalljes së Profetit, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, e deri në Ditën e Kijametit. Aty bëjnë pjesë edhe çifutët dhe të krishterët, si dhe të gjitha fetë e tjera të mosbesimit (kufrit). Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Pasha Atë në Dorën e të Cilit është shpirti i Muhammedit! Çdokush nga ky Ummet, qoftë çifut ose i krishterë, që dëgjon për mua, pastaj vdes pa besuar në atë që më është shpallur, do të jetë ndër banorët e Zjarrit.” Transmeton Muslimi (386) nga Ebu Hurejra, radijAll-llahu anhu. Shih “Mexhmu’ul Fetaua” të Shejhul Islamit (7/218) dhe Fetuatë e Komisionit të Përhershëm (2/157)

Autori thotë: [Pastaj, rukuja, ngritja prej saj, sexhdeja në shtatë pjesë, ngritja prej sajdhe ulja mes dy sexhdeve. Argument është Fjala e të Lartësuarit: “O besimtarë! Përkuluni (në ruku) dhe bini në sexhde (para All-llahut)!” (el-Haxhxh: 77) Në hadith i Dërguari, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, thotë: “Jam urdhëruar të bëj sexhde mbi shtatë gjymtyrë.”

Pastaj, qetesia gjatë të gjitha veprave dhe renditja e shtyllave. Argument është hadithi i atij që u fal keq, i transmetuar nga Ebu Hurejra, radijAll-llahu, i cili thotë: “Përderisa ishim ulur te Profeti, sal-All-llahu alejhi ue sel-lem, hyri një njeri, u fal dhe përshëndeti Profetin, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem. Ai i tha: “Kthehu e falu, se ti nuk u fale.” Këtë e bëri tre herë, pastaj njeriu tha: “Pasha Atë, i Cili të ka dërguar Profet me të vërtetën! Nuk di më mirë se kaq, ndaj më mëso!” Atëherë Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, i tha: “Kur të ngrihesh për t’u falur bëj tekbir, pastaj lexo ç’të kesh mundësi prej Kur’anit, bëj ruku deri sa të qetësohesh në të, pastaj ngrihu deri sa të drejtohesh më këmbë! Bëj sexhde deri sa të qetësohesh në të, pastaj ngrihu deri sa të qetësohesh ulur. Pastaj, këtë bëje gjatë tërë namazit tënd!”]

Këto janë shtatë nga shtyllat e namazit dhe të gjitha janë veprime. Për të gjitha ato argument është hadithi i atij që u fal keq, të cilin e transmetojnë Buhariu (757) dhe Muslimi (397) nga Ebu Hurejra, radijAll-llahu anhu. Hadithin e bërjes së sexhdes mbi shtatë pjesë e transmeton Buhariu (812) nga Ibën Abbasi, radijAll-llahu anhuma, i cili thotë: Profeti, sal-lAll-llahu aljehi ue sel-lem, ka thënë: “Jam urdhëruar të bëj sexhde mbi shtatë gjymtyrë: balli - dhe bëri me shenjë kah hunda - duart, gjunjët dhe gishtat e këmbëve; si dhe të mos i kapim rrobat dhe flokët.” E transmeton, gjithashtu edhe Muslimi (490)

Qetësia në përmbushjen e shtyllave nënkupton që ai i cili falet të mos shpejtohet, dhe të mos i bëjë këto vepra sikur t’i çukitë. Duhet të qetësohet, qoftë ky qetësim i gjatë ose i shkurtër. Sa për rënditjen, ajo nënkupton se shtyllë e namazit është që shtyllat e tij të bëhen me radhë: kijami, pastaj rukuja, pastaj ngritja prej saj, pastaj sexhdeja, pastaj ulja mes dy sexhdeve. Nëse me harresë bie në sexhde para rukusë, atëherë e ka obligim të kthehet, të bëjë ruku, e pastaj sexhde, kurse sexhden që e ka bërë me harresë nuk e llogarit.

Autori thotë: [Teshehhudi i fundit është shtyllë e obliguar, siç qëndron në hadithin e transmetuar nga Ibën Mes’udi, radijAll-llahu anhu, i cili thotë: Ne, para se të na bëhej obligim teshehhudi, thoshim: “Esselamu alAll-llahi min ibadiHi. Esselamu ala Xhibrile ue Mikail (Paqja qoftë për All-llahun nga robërit e Tij! Paqja qoftë për Xhibrilin dhe Mikailin)”. Por, Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, na tha: “Mos thoni: “Paqja qoftë për All-llahun nga robërit e Tij!”, ngase All-llahu është Paqja. Por, thoni: “Ettehijatu lil-lahi ues saleuatu uet tajjibatu. Esselamu alejke ejjuhen Nebijju ue rahmetUll-llahi ue berekatuHu! Esselamu alejna ue ala ibadil-lahis salihin! Eshhedu en la ilahe il-lAll-llah, ue eshhedu enne Muhammeden abduHu ue rasuluHu.”

“Ettehijjatu lil-lah - përshëndetjet qofshin për All-llahun!” - do të thotë: Të gjitha madhërimet janë për All-llahun, edhe si sundim por edhe si meritë, siç janë: përkulja, rukuja, sexhdeja, si dhe jeta dhe pavdekshmëria. Çdo gjë me të cilën madhërohet Zoti i krijesave, i përket Vetëm All-llahut. Kush i kushton diçka prej tyre dikujt tjetër pos All-llahut, ai është mushrik (pagan) dhe kafir (mosbesimtar).

“Ues saleuat” - do të thotë: të gjitha lutjet. Disa kanë thënë: pesë namazet.

“Uet tajjibatu - veprat e pastra” - sepse All-llahu është i Pastër dhe nuk pranon asnjë vepër përveç atyre që janë të pastra.

“Esselamu alejke ejjuhen Nebijju ue rahmetUll-llahi ue berekatuHu - paqja, mëshira dhe bekimet e All-llahut qofshin mbi ty, o Profet!” - kjo është lutje për Profetin, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, që All-llahu t’i japë paqe, mëshirë dhe bekim. Atë, për të cilin duhet t’i lutemi All-llahut, nuk duhet ta lusim krahas All-llahut.

“Esselamu alejna ue ala ibadil-lahis salihin - paqja qoftë mbi ne dhe mbi robërit e devotshëm të All-llahut!” - është lutje për paqe për vete dhe për secilin rob të devotshëm të All-llahut, qoftë në Qiell, qoftë në Tokë. Paqja është lutje. Për robërit e devotshëm duhet të lutemi, e nuk duhet t’u lutemi atyre krahas All-llahut.

“Eshhedu en la ilahe il-lAll-llah - Dëshmoj se nuk ka të adhuaruar të drejtë përvec All-llahut” - i Cili është Një, i Vetëm dhe nuk ka ortak. Dëshmon me dëshmi bindëse se nuk adhurohet me të drejtë askush në Tokë e as në Qiell përveç All-llahut. Kurse, dëshmia se Muhammedi është i Dërguar i All-llahut nënkupton se ai është rob, që nuk adhurohet dhe është i dërguar, që nuk përgënjeshtrohet, por atij duhet t’i bindemi dhe atë ta ndjekim. Atë All-llahu e ka nderuar që e ka quajtur rob. Argument është Fjala e të Lartësuarit: “I Lartësuar qoftë Ai që ka zbritur Dalluesin (Kur’anin) robit të Vet, që të jetë paralajmërues për botët” (el-Furkan: 1)]

Teshehhudi që bëhet para selamit në secilin namaz është shtyllë e namazit. Kjo është shtylla e njëmbëdhjetë. E dymbëdhjeta është ulja për të. Nëse dikush jep selam pas sexhdes, ai ka lënë dy shtylla, e nëse ulet por harron ta thotë teshehhudin dhe jep selam, atëherë ka lënë një shtyllë. Me lënien e të dyja këtyre shtyllave, ose me lënien vetëm të teshehhudit, namazi prishet.

Teshehhudi është transmetuar me forma të ndryshme nga Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, kurse obligimi përmbushet me thënien e njërës prej tyre dhe nuk lejohet të thuhet më shumë se një formë në një namaz të vetëm. Teshehhudi, të cilin e ka përmendur autori këtu, është transmetuar nga Abdullah ibën Mes’udi, radijAll-llahu anhu. Në disa transmetime është përmendur se Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ua mësonte atë siç ua mësonte suret e Kur’anit. Emrin teshehhud e ka marrë për shkak se përfundon me dëshminë (shehadetin) se nuk ka të adhuruar të drejtë përveç All-llahut dhe se Muhammedi është rob dhe i Dërguar i Tij. Këtë formë të teshehhudit e transmetojnë Buhariu (831) dhe Muslimi (402)

Te Buhariu (6265) pas përmendjes së teshehhudit thuhet: “Këtë e thoshim përderisa Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ishte gjallë mes nesh. Kur ai vdiq, thoshim: Esselamu alen Nebijji…” Kjo do të thotë se sahabet gjatë jetës së Profetit, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, e thoshin teshehhudin duke thënë “Esselamu alejke, ejjuhen Nebiju…” me drejtim në vetën e dytë. Por, pas vdekjes së tij, ata filluan të thoshin: “Esselamu alen Nebijji…” duke u shprehur në vetën e tretë.

Mirëpo , në “Muvetta”-in e Imam Malikut (53) është transmetuar me sened të vërtetë (sahih) nga Abdurrahman ibën Abd elKarij, se e ka dëgjuar Omer ibnul Hattabin, radijAll-llahu anhu, mbi minber duke ua mësuar njerëzve teshehhudin, thoshte: “Ettehijatu lil-lahi…” - dhe aty qëndron “Esselamu alejke ejjuhen Nebijju…” me drejtim në vetën e dytë. Kjo tregon se Omeri, radijAll-llahu anhu, kur ishte në minber (pas vdekjes së Profetit, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) njerëzve ua mësonte këtë formë të teshehhudit. Ky është argument se pas vdekjes së Profetit, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, disa nga sahabet e kanë bërë këtë, e disa atë formë, që do të thotë se kjo çështje nuk është e kufizuar rreptësisht në njërën anë. Prandaj, njeriut në namaz i lejohet ta thotë përshëndetjen në vetën e dytë dhe i lejohet ta thotë ne vetën e tretë.

Autori, RahimehUllah, e ka shpjeguar teshehhudin me një shpjegim të qartë. Për domëthënien e fjalës “Esselamu alejke ejjuhen Nebijju, ue rahmetUll-llahi ue berekatuHu”, ai ka thënë: [Kjo është lutje per Profetin, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, që All-llahu t’i japë paqe, mëshirë dhe bekim. Atë, për të cilin duhet t’i lutemi All-llahut, nuk duhet ta lusim krahas All-llahut.]

Kurse për fjalën “Esselamu alejna ue ala ibadil-lahis salihin” thotë: [Paqja është lutje. Për robërit e devotshëm duhet të lutemi, e nuk duhet t’u lutemi atyre krahas All-llahut.]

Ky është vërtetim i teuhidul uluhijes dhe sqarim se lutja është adhurim (ibadet). All-llahu i Lartësuar thotë: “Xhamitë i janë kushtuar vetëm All-llahut, prandaj mos iu lutni askujt, krahas All-llahut!” (el-Xhin: 18) Nga Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, është transmetuar në hadith të vërtetuar të ketë thënë: “Lutja është ibadeti.” E transmetojnë Ebu Davudi (1479) dhe të tjerë me sened sahih.

Prandaj, njeriu nuk lejohet assesi t’i lutet dikujt tjetër përveç All-llahut, ose të kërkojë ndihmë prej dikujt tjetër përveç All-llahut, siç ka thënë All-llahu i Lartësuar: “A ka (të adhuruar) më të mirë se Ai që i përgjigjet të përgjëruarit, kur i lutet Atij, që jua largon të keqen dhe ju bën juve trashëgimtarë në tokë?! Vallë, a ka të adhuruar të drejtë krahas All-llahut?! Sa pak që reflektoni!” (en-Neml: 62) Profeti, të dërguarit e tjerë, melaiket dhe njerëzit e mirë, e kanë të drejtën që t’i lutemi All-llahut për ta, e assesi që t’u lutemi krahas All-llahut. All-llahu është i vetmi që lutet dhe shpresohet, kurse të tjerët, lutemi për ta e nuk i lusim.

Autori, gjithashtu, thotë: [Dëshmia se Muhammedi është i Dërguar i All-llahut nënkupton se ai është rob, që nuk adhurohet, dhe është i dërguar, që nuk përgënjështohet, por atj duhet t’i bindemi dhe atë ta ndjekim.] - që domethënë se pozita e robit është që të jetë adhurues, e jo i adhuruar, kurse pozita e të dërguarit është që njerëzit ta besojnë, t’i binden dhe ta pasojnë dhe ndjekin. Autori, RahimehUllah, në librin e tij “Tre themelet” ka thënë: “Dëshmia se Muhammedi është i Dërguar i All-llahut, nënkupton: Bindje ndaj asaj që ai ka urdhëruar, besim i lajmeve që ai i ka treguar, shmangie nga ato që ai i ka ndaluar dhe të mos adhurohet All-llahu ndryshe nga ajo që ai e ka ligjësuar.”

Autori këtu më tej thotë: [“Ettehijatu lil-lah - përshëndetjet qofshin për All-llahun!” - do të thotë: Të gjitha madhërimet janë për All-llahun edhe si sundim por edhe si meritë, siç janë: përkulja, rukuja, sexhdeja, si dhe jeta dhe pavdekshmëria. Çdo gjë me të cilën madhërohet Zoti i krijesave, i takon Vetëm All-llahut. Kush i kushton diçka prej tyre dikujt tjetër pos All-llahut, ai është mushrik (pagan) dhe kafir (mosbesimtar.)]

Adhurimi është e drejtë vetëm e All-llahut. All-llahu i Lartësuar thotë: “Xhindet dhe njerëzit i kam krijuar vetëm që të Më adhurojnë.” (edh-Dharijat: 56); “Çdo populli Ne i çuam një të dërguar (që u thoshte): Adhuroni All-llahun dhe shmangni idhujt!” (en-Nahl: 36); “Ne nuk kemi nisur asnjë të dërguar para teje, që të mos i kemi shpallur se: “S’ka të adhuruar të drejtë përveç Meje, andaj më adhuroni (Vetëm) Mua!” (el-Enbija’: 25)

Të gjitha llojet e adhurimit duhet t’i drejtohen Vetëm All-llahut dhe nuk lejohet qe diçka prej tyre t’i drejtohet tjetërkujt pos Tij. Namazi është për All-llahun, rukuja është për All-llahun, kërkimi i ndihmës bëhet ndaj All-llahut, lutja i bëhet All-llahut, mbështetja është në All-llahun, kërkimi i strehimit bëhet tek All-llahu dhe kështu të gjitha llojet e adhurimiti drejtohen Vetëm All-llahut të Lartësuar. Ai thotë: “Thuaj: “Në të vërtetë, namazi im, kurbani im, jeta ime dhe vdekja ime, i përkasin vetëm All-llahut, Zotit të krijesave. Ai nuk ka asnjë ortak. Kështu jam urdhëruar dhe unë jam i pari që i nënshtrohem Atij.” (el-En’am: 162-163)

Kush i kushton një nga llojet e adhurimit dikujt tjetër veç All-llahut të Lartësuar, i tilli është mushrik (pagan, idhujtar, politeist) dhe kafir (i pafe, mosbesimtar). Ky është gjykim i përgjithshëm dhe vlen për atë të cilit i ka arritur argumenti. E sa për një individ të caktuar, i cili i kushton ndonjë nga llojet e adhurimit dikujt tjetër përveç All-llahut, siç janë lutja dhe kërkimi i ndihmës nga të vdekurit, ndërkohë që ai është injorant, për të nuk jepet gjykim se është kafir, deri sa t’i qartësohet kjo çështje dhe t’i sillen argumentet. Ky është njëri nga dy mendimet në këtë çështje, të cilat i përmend shejhu ynë AbdulAziz ibën Baz, RahimehUllah, në përgjigjen ndaj një pyetjeje për disa bidatçinj, ku qëndron: “Njashtu edhe teuessuli (ndërmjetësimi) përmes eulijave (njerëzve të mirë) ndahet në dy lloje: I Pari: Teuessul me pozitën ose meritën e filanit. Ky është bidat dhe nuk është kufr. Lloji i dytë është lutja drejtuar njeriut të mirë, duke i thënë: “O zotëria im filan, më ndihmo!” ose “Ma shëro të sëmurin!” … Ky është shirk i madh, kurse edhe këtë e quajnë teuessul, por ajo është vepër e xhahilijes. Ndërsa, teuessuli i parë është bidat dhe është mjet që çon deri në shirk.”

Atëherë i thanë: “Ata thonë: Ne i lusim ata sepse janë njerëz të mirë. Çdo gjë është në Dorën e All-llahu, kurse ky është vetëm ndërmjetës.” E, ai u përgjigj: “Kjo është vepra e mushrikëve të parë. Kur ata thonë: “Ndihmë, o Bedevi!”, “Ndihmë, o Husejn!” - kjo është vepër e njëjtë me veprën e Ebu Xhehlit dhe të ngjashëmve me të. Ata thoshin: “Ne u lutemi atyre vetëm që të na afrojnë tek All-llahu” (ez-Zumer: 3) dhe thoshin: “Këta janë ndërmjetësit tanë tek All-llahu” (Junus: 18). Kjo lutje është kufr dhe shirk ndaj All-llahut të Lartësuar.

Mirëpo, dijetarët kanë divergjenca nëse i tilli shpallet kafir menjëherë, apo pritet deri sa t’i sillet argumenti dhe deri sa t’i qartësohet çështja. Janë ndarë në dy mendime: Mendimi i parë thotë se kush e bën këtë, ai është kafir - i dalë prej Feje, ngase ky është shirk i qartë dhe argumentet e tij nuk janë të fshehta. Mendimi i dytë thotë se njerëzit e këtillë janë të thelluar në injorancë dhe në mesin e tyre ka dijetarë të këqij, të cilët i kanë devijuar. Prandaj, atyre duhet t’u sqarohet dhe t’u shpjegohet çështja në mënyrat me të cilat do t’u bëhet e qartë. All-llahu i Lartësuar thotë: “Ne nuk dënojmë asnjë popull, para se të çojmë të dërguar!” (el-Isra’: 15) Në qoftë se ata, pasi t’u sqarohet kjo, pasi t’u thuhet: “Kjo nuk është e lejuar… All-llahu ka thënë kështu… i Dërguari, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë kështu” dhe pasi t’u shpjegohen argumentet, nëse pas kësaj insistojnë në gjëndjen e tyre, atëherë gjykohet për ta se janë kafirë. Megjithatë, kjo vëpër është kufr dhe shirk i madh. Kjo s’ka dyshim, por ajo që shikohet dhe analizohet është se a mund të shpallet kafir vetë vepruesi apo duhet te thuhet se gjykimi i tij i takon All-llahut, ngase ai mund të llogaritet si njerëzit e fetres (periudhës kur nuk ka pasur të dërguar). Atij ndoshta nuk i është sqaruar kjo çështje, prandaj mund të ketë gjykimin e njëjtë sikur njerëzit e periudhave kur s’ka pasur të dërguar. Çështja e njeriut të tillë i takon All-llahut, ngase ai ka rënë në këtë gjëndje për shkak të pëshjellimeve të njerëzve dhe dijetarëve të këqij.” - mbaron citati i përgjigjes nga libri “Si’atu rahmeti Rabbil alemin lil xhuhhalil muhalifin lish Sheri’ati minel muslimin” - i autorit Sejjid ibën Sa’dudDin elGabbashi. Në hyrjen e librit gjendet letra e Shejh AbdulAziz ibën Bazit, RahimehUllah, me datën 7/5/1403h, në të cilën përfshihet pajtimi me librin dhe leja për botimin e tij.

Mendimin e dytë, i cili thotë se duhet të pritet në shpalljen e njeriut për kafir, e kanë përkrahur shumë dijetarë, në mesin e të cilëve: Shejhul Islam Ibën Tejmije dhe Shejhul Islam Muhammed ibën AbdilUehhab.

Shejhul Islam Ibën Tejmije, RahimehUllah, në librin e tij “el-Istigathe” (2/731) thotë: “Ne, pas njohjes së asaj që e ka sjellë i Dërguari, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, e dimë me siguri se ai nuk ia ka ligjëruar Ummetit të tij që t’u luten të vdekurve, qofshin ata profetë, njerëz të mirë, ose të tjerë. Lutja e tillë nuk lejohet as në formë të kërkimit të ndihmës, e as me ndonjë formë tjetër. Ummetit të tij, gjithashtu, nuk i lejohet t’i bëjë sexhde ndonjë të vdekuri, ose ndonjë të gjalli, e as ndonjë vepër e ngjashme, por e dimë se ai, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, na ka ndaluar nga të gjitha këto punë dhe e dimë se ato janë shirk, të cilin e ka ndaluar All-llahu dhe i Dërguari i Tij. Mirëpo, për shkak të dominimit të injorancës dhe pakësimit të dijes rreth gjurmëve të Shpalljes te shume nga njerëzit e mëvonshëm, ata nuk shpallen kafirë deri sa t’u bëhet e qartë ajo qw e ka sjellë i Dërguari, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, e që është në kundërshtim me atë që e bëjnë ata. Kështu, gjithnjë që ia kam sqaruar këtë çështje dikujt që e njeh bazën e Islamit, ai e ka kuptuar atë dhe ka thënë: “Ky është themeli i Fesë.” Njëri nga dijetarët më të mëdhenj nga nxënësit e mi më ka thënë: “Kjo është çështja më e madhe që na e ke shpjeguar”, ngase ai e di se kjo është baza e Fesë.”

Shejhul Islam Muhammed ibën AbdilUehhab, RahimehUllah, thotë: “Kur ne nuk e shpallim kafir atë që e adhuron idhullin mbi varrin e Ahmed elBedeviut dhe të ngjashëm me ta, për shkak të injorancës dhe për shkak se nuk kanë njeri që ua sqaron atyre këtë, atëherë si mund t’i shpallim kafirë ata që nuk bëjnë shirk, nëse nuk janë shpërngulur te ne, ose ata që nuk kanë bërë kufr dhe nuk e luftojnë Islamin. I Lartësuar qofsh Ti, o All-llah, kjo është një shpifje e madhe.” - ed-Durar esSenije (1/66)

Ai, gjithashtu, thotë: “Ne e kemi dëshmitar All-llahun për atë që Ai e di se në zemrat tona jemi të bindur se kush vepron sipas teuhidit dhe distancohet prej shirkut dhe njerëzve të tij, ai është musliman, në cilëndo kohë dhe në cilindo vend që jeton. Ne i shpallim kafirë ata që i bëjnë shirk All-llahut në adhurim, pasi ua sqarojmë argumentin për kotësinë e shirkut.” - “Mexhmu’u muel-lefati eshShejh Muhammed ibën AbdilUehhab” (3/34)

Në tjetër vend thotë: “Ajo, që ju është thënë për mua se unë i shpall muslimanët kafirë në përgjithësi, është një shpifje e armiqve. E tillë është edhe fjala se gjoja unë them se kush e ndjek Fenë e All-llahut dhe të Dërguarit të Tij, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, dhe jeton në vendin e tij, kjo nuk i mjafton deri sa të më bashkëngjitet mua. Kjo, gjithashtu, është një shpifje. Qëllimi ynë është që të ndiqet Feja e All-llahut dhe të Dërguarit të Tij, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, në cilendo vend qoftë. Ne e shpallim kafir atë që e pranon Fenë e All-llahut dhe të Dërguarit të Tij, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, pastaj e armiqëson atë dhe i pengon njerëzit që të hyjnë në të. Ketë gjykim ia japim, gjithashtu, edhe atij që i adhuron idhujt dhe i mashtron njerëzit duke ua zbukuruar këtë veprim, pasi të kuptojë se veprimi i tij është fe e mushrikëve. Këtë unë e shpall kafir dhe secili dijetar në faqen e Dheut e shpall kafir të tillin, përveç atij që është inatçi dhe injorant.” - “Mexhmu’u muel-lefati eshShejh…” (3/33)

Ai, gjithashtu, ka thënë: “Sa i përket asaj që kanë thënë armiqtë e mi se gjoja unë i shpall njerëzit kafirë me hamendje dhe shoqërim, si dhe se unë e shpall kafir injorantin të cilit nuk i ka arritur argumenti, kjo është shpifje e madhe, me të cilën duan t’i largojnë njerëzit nga Feja e All-llahut dhe të Dërguarit të Tij.” - “Mexhmu’u muel-lefati eshShejh…” (3/14)

Abdul-Latif ibën AbdirRahman ibën Hasen Al Shejh, në librin e tij “Minhaxh et-Te’sijs uet Takdijs”, faqe 98-99 thotë: “Shejh Muhammed ibën AbdilUehhabi, RahimehUllah, ishte ndër më të kujdesshmit dhe më të shmangurit nga përdorimi i fjalës “kafir.” Ai nuk ka pohuar se është kafir një injorant që i lutet tjetërkujt pos All-llahut, sic janë adhuruesit e varreve dhe të tjerët, nëse nuk ka pasur njeri që e këshillon atë dhe që ia përcjell argumentet, të cilat kush i lë bëhet kafir. Në një prej letrave të tij ka thënë: “Kur ne nuk luftojmë atë që e adhuron tyrben e Keuazit, deri sa t’ia shpallim thirrjen tonë për pastrim të adhurimit dhe përkushtim të Fesë Vetëm për All-llahun, atëherë si e shpallkemi kafir atë që nuk shpërngulet tek ne, megjithëse ai është besimtar me teuhid?!” Ai, gjithashtu, është pyetur për injorantët dhe ka sqaruar se kujt prej tyre i sillet argumenti dhe aftësohet për ta kuptuar atë, ai bëhet kafir nëse i adhuron varret.”

Ai, gjithashtu, në “Misbah edhDhalam”, faqe 499 thotë: “Kujt i arrin thirrja e të dërguarve të All-llahut për në teuhid dhe në nënshtrim ndaj Tij, dhe e kupton se të dërguarit kanë urdhëruar për këtë, ai nuk ka justifikim nëse i kundërshton ata dhe i largohet adhurimit ndaj All-llahut. Për të tillin thuhet prerë se është kafir nëse ai adhuron tjetërkënd pos All-llahut dhe i bën All-llahut ortakë të adhuruar. Shejhu (Muhammed ibën AbdilUehhab) dhe muslimanët e tjerë nuk kanë dyshim në këtë çështje. Ai, RahimehUllah, e ka afirmuar dhe e ka sqaruar këtë, njësoj siç kanë bërë dijetarët e këtij Ummeti, duke i ndjekur ata në këtë sqarim. Ai nuk e ka bërë askënd kafir para se t’i sillet atij argumenti dhe t’i shfaqen faktet. Madje, ai, RahimehUllah, nuk i ka shpallur kafirë injorantët nga mesi i adhuruesve të varreve, nëse ata nuk kanë gjetur njeri që ua qartëson këto çështje. Ky është qëllimi i fjalës së Shejh Ibën Tejmijes, RahimehUllah, kur thotë: …Deri sa t’i qartësohet udhëzimi të cilin e ka sjellë i Dërguari, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem. Kur të bëhet sqarimi dhe kur atë ta kuptojë ai të cilit i flitet, atëherë është bërë qartësimi.”

Në “Misbah edhDhalam” faqe 516, gjithashtu, ka thënë: “Shejhu ynë, RahimehUllah, nuk e ka shpallur kafir askënd vetëm në bazë të asaj që ai ka bërë shirk, por është ndalur deri sa të dijë nëse atij i është sjellë, ose jo, argumenti me lënien e të cilit njeriu bëhët kafir. Kjo është e qartë nga fjalët e tij në shumë vende dhe letrat e tij në këtë temë janë të njohura.”

Unë u zgjerova në sjelljen e citateve të Shejhul Islam Muhammed ibën AbdilUehhabi, të cilat sqarojnë se për një individ të caktuar, që ka rënë në shirk të adhurimit për shkak të injorancës së tij, nuk gjykohet se është kafir deri sa t’i sqarohet dhe t’i sillet argumenti, e assesi para kësaj, dhe këtë e bëra ngase disa injorantë, që e urrejnë Shejhun dhe thirrjen e tij të ndërtuar mbi Kur’anin dhe Sunnetin sipas kuptimit të Selefëve të Ummetit, e shfytyrojnë thirrjen e tij dhe i largojnë njerëzit prej saj, duke hedhur shpifje ndaj tij se gjoja ai i shpall muslimanët kafirë, se gjoja jep gjykim të përgjithshëm për kufër etj., kurse, ai i shpall kafirë vetëm ata, të cilëve u ka ardhur argumenti dhe u është sqaruar dispozita.

Këtë e bëra, gjithashtu, edhe për shkak se një numër i vogël i nxënësve të dijes i qortojnë ata që e aprovojnë këtë mendim, e në fakt ata e qortojnë atë që e kanë aprovuar dy Shejhët e Islamit: Ibën Tejmije dhe Muhammed ibën AbdilUehhab, si dhe dijetarët e tjerë të mëdhenj. Megjithatë, të gabosh dhe të falësh në çështje të ndërlikuara është më mirë se të gabosh dhe të dënosh në çështje të tilla.

Prandaj, këta të cilët e qortojnë këtë që e kanë aprovuar këta dy dijetarë dhe të cilët janë këmbëngulës në kundërshtimin e saj, në fakt, ua hapin derën armiqve të Ehli Sunnetit, që përpiqen të peshkojnë në ujë të turbullt, dhe i përsërisin britmat e armiqve të Islamit dhe muslimanëve, të cilët pretendojnë se ekstremizmi i atyre që janë sprovuar nga çmenduria e shpërthimit dhe shkatërrimit rrjedh nga mësimi i programeve arsimore (në Arabinë Saudite) që janë ndërtuar mbi librat e Shejh Muhammed ibën AbdilUehhabit dhe dijetarëve të tjerë të Ehli Sunnetit. Ky pretendim, pa dyshim, është një shpifje dhe një falsifikim i atyre që e kanë shpifur, ose atyre që e përsërisin atë.

Ata që i përsërisin këto çjerrje dhe që janë nga vendi ynë, gjithashtu, kanë mësuar me këto programe arsimore, siç kanë mësuar tjerët dhe nuk janë dëmtuar prej tyre, sidomos ata të cilëve All-llahu ua ka dashur udhëzimin dhe suksesin. Ekstremizmi i atyre ekstremistëve është rrjedhojë e kuptimeve të tyre të gabuara, me të cilat janë veçuar dhe kanë dalë nga xhemati musliman. Të tillët shëmbëlltyrë i kanë havarixhët, të cilët, gjithashtu, janë veçuar dhe kanë dalë kundër sahabeve, si rezultat i kuptimeve të tyre të gabuara (E jo si rezultat i mësimeve të sahabeve) Por, secili popull ka trashëgimtarë, e All-llahu na qoftë në ndihmë!

Autori thotë: [“All-llahume sal-li ala Muhammedin ue ala Ali Muhammed, kema sal-lejte ala ibrahime ue ala Ali Ibrahim! Inneke Hamidun Mexhid!” Salavati prej All-llahut është lavdërimi i robit të Tij para banorëve të Qiellit, siç ka transmetuar Buhariu në “Sahih”-un e tij se Ebul Alije ka thënë: “Salavati i All-llahut është lavdërimi i robit të Tij para banorëve të Qiellit.” Disa kanë thënë se është mëshira, kurse e vërteta është e para. Salavati i melaikeve është kërkimi i faljes që ia bëjnë ata All-llahut për robërit, kurse salavati i njerëzve është lutja.]

Shtylla e trembëdhjetë e namazit është salavati për Profetin, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem. Forma më e vlefshme e salavateve është “esSalatul Ibrahimije”, të cilën Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ua ka mësuar sahabeve kur ata kanë pyetur se si duhet të çojnë salavat për të. Ky salavat është transmetuar me forma të ndryshme nga një grup sahabesh, kurse më e vlefshmja është ajo në të cilën Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, e ka përfshirë salavatin për të dhe familjen e tij, si dhe salavatin për Ibrahimin dhe familjen e tij.

Në “Sahih”-un e Buhariut (3370) është transmetuar nga AbdurRahman ibën Ebi Lejla të ketë thënë: E takova Ka’b ibën Uxhran dhe ai më tha: “A do që të të dhuroj një dhuratë që e kam dëgjuar nga Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem?” - Unë thashë: “Po! Më dhuro!” - Ai tha: Ne e pyetëm të Dërguarin e All-llahut, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, dhe i thamë: “O i Dërguar i All-llahut! All-llahu na ka mësuar si të çojmë selam, por si të çojmë salavat për ty dhe për familjën tënde?” E ai tha: “Thoni: All-llahumme sal-li ala Muhammedin ue ala Ali Muhammed, kema sal-lejte ala ibrahime ue ala Ali Ibrahim! Inneke Hamidun Mexhid!, All-llahume barik ala Muhammedin ue ala Ali Muhammed, kema barekte ala Ibrahime ue ala Ali Ibrahim! Inneke Hamidun Mexhid!”

All-llahu i Lartësuar ka thënë: “Vërtetë, All-llahu dhe engjëjt e Tij çojnë salavat për Profetin. O ju që keni besuar, çoni salavat për atë dhe përshëndeteni me “selam”!” (el-Ahzab: 56)

Sahabet, radijAll-llahu anhum, e dinin se si duhet ta përshëndetin me selam në teshehhudin të cilin ua pat mësuar Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ku qëndron: (përkthimi) “Paqja, mëshira dhe bekimet e All-llahut qofshin mbi ty, o Profet!” Prandaj, ata e pyetën për mënyrën e çuarjes së salavatit për të, kurse ai u përgjigj duke ua mësuar “esSalatul-Ibrahimije”-n.

Ibën Kethiri, gjatë shpjegimit të këtij ajeti, thotë: “Sa i përket asaj që kanë thënë se e dinë mënyrën e dërgimit të selamit, ata e kanë pasur për qëllim atë selam që përmbahet në teshehhudin, të cilin ai ia ka mësuar siç ua ka mësuar suret e Kur’anit.” Aty thuhet: (përkthimi) “Paqja, mëshira dhe bekimet e All-llahut qofshin mbi ty, o Profet!”

Në “Musned”-in e Imam Ahmedit (17072) dhe në “Mustedrek”-un e Hakimit (1/268), ku Hakimi thotë: “Sahih sipas kushtit të Muslimit” dhe me të pajtohet Dhehebiu, transmetohet nga Ebu Mes’ud el-Ensariu, raidjAll-llahu anhu, të ketë thënë: “Përderisa ne ishim tek i Dërguari i All-llahut, erdhi një njeri, u ul para tij dhe i tha: “O i Dërguari i All-llahut! Sa për selamin, ne e dimë, por si të të çojmë salavat? Kur ne të çojmë salavat në namaz, All-llahu çon salavat për ty…” - deri në fund të hadithit. Në senedin e tij, te të dy librat, ndodhet Muhammed ibën Is’haku, kurse ai është mudel-lis, mirëpo këtu është shprehur qartë se hadithin e ka dëgjuar nga Muhammed ibën Ibrahim etTejmiu, dhe ka thënë: “Për salavatin ndaj të Dërguarit të All-llahut, kur njeriu musliman çon salavat për të në namaz, më ka treguar Muhammed ibën Ibrahim ibnul Harith etTejmiu…”

Ky është argument se në fund të namazit njeriu duhet, përveç selamit, të dërgojë edhe salavat për të Dërguarin e All-llahut, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem. Ibën Kethiri në tefsirin e tij e ka përcjellë mendimin e Imam Shafi’iut, Imam Ahmedit dhe Is’hak ibën Rahujes se çuarja e salavatit për Profetin, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, pas teshehhudit të fundit, është obligim. Argument për këtë mendim është hadithi i lartpërmendur i Ebu Mes’udit, radijAll-llahu anhu, siç ka thënë Ibën Kethiri, All-llahu mëshiroftë. Mirëpo, shumica e dijetarëve janë të mendimit se nuk është obligim.

Më pëlqen ndodhia e njërit nga dijetarët e vlefshëm, i cili është Thani Mensur, RahimehUllah, nga qyteti elXhubejl, i Rajonit Lindor në Mbretërinë e Arabisë Saudite, që e kam dëgjuar nga ata që e kanë dëgjuar prej tij. Kuptimi i atij tregimi është: Ai ka udhëtuar në një vend ku njerëzit janë sprovuar me ndërtim mbi varre dhe teprim rreth të vdekurve. Aty e ka takuar xhematin e nje xhamie ku ka pasur varr, dhe ata i kanë thënë se ai dhe banorët e vendit të tij nuk e duan të Dërguarin, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem. Ai u ka thënë: “A ka në vendin tuaj pijetore alkooli dhe shtëpi të prostitucionit dhe amoralitetit?” Ata i thanë: “Po. Shumë!” Ai u tha: “Në vendin tonë nuk ka as edhe një lokal të tillë.” Pastaj u ka thënë: “Çfarë dispozite ka salavati për Profetin, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, në namaz, në medhhebin tuaj?” Ata i thanë: “Diçka që preferohet në namaz.” E, ai u tha: “Ndërsa në medhhebin tonë është shtyllë, që do të thotë se nëse njeriu nuk çon salavat në namaz, atëherë namazi i tij nuk është i vlefshëm. Atëherë, kush e dashka më shumë të Dërguarin, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem?”

Ajo, që ka përmendur në temën e parë, është shumë e qartë, e sa i përket çështjes së dytë, më lart e sqaruam se shumica e dijetarëve e kanë mendimin se salavati është i preferuar në namaz (mustehabb), mirëpo ai nuk ka bërë keq që e ka përmendur në këtë mënyrë, sepse ka qenë në situatë të polemikës dhe argumentimit kundër atyre që i veshin Ehli Sunnetit të këtij vendi diçka prej së cilës ata janë të pastër, siç është dielli i pastër nga prekjet.

Për më tepër, unë shtoj dhe them: Gjykatësit në vendin tonë gjykojnë me Sheriatin e lartë, kurse gjykatësit në atë vend dhe në vendet tjera gjykojnë me ligje të shpikura dhe të shpifura. Në vendin tonë fakultetet me emrin “Fakultet i Sheriatit” janë të shumta dhe gjykatësit zgjidhen nga mesi i të diplomuarve në ato fakultete. Kurse, në shumicën e vendeve të tjera, nëse jo në të gjitha, fakultet, edhe nëse ka ndonjë të Sheriatit, quhen “Fakulteti i Sheriatit dhe ligjit”, emërtim ky që është i barabartë me emrin “Fakulteti i të vërtetës dhe të pavërtetës.”

Në vitin 1397h e vizitova Pakistanin. Atje një grup avokatësh më ftuan që të mbaj një fjalim para tyre. Unë u propozova që zgjedhin ndonjë profesion tjetër që është i këndshëm, në vend të profesionit të avokatit, si p.sh.: “i autorizuar i palës së grindur” në gjykatat josheriatike. Atje e vizitova edhe presidentin DijaulHakk, RahimehUllah, dhe e falenderova për kontributin që e jep për zbatimin e Sheriatit Islamik. Mes tjerash i thashë: “Dallimi mes Sheriatit Islamik dhe ligjeve të shpikura është siç është dallimi mes All-llahut dhe krijesave të Tij, ngase Sheriati është shpallje prej All-llahut, kurse ligjet e tjera i kanë shpikur krijesat e All-llahut.”

E lus All-llahun që t’u japë sukses muslimanëve për të gjykuar me Sheriatin e Zotit të tyre, në mënyrë që ta fitojnë lumturinë e Dunjasë dhe Ahiretit.

All-llahu i Lartësuar ka thënë: “A mos kërkojnë ata gjykimin (me ligjin) e (kohës së) injorancës (paganizmit paraislamik)?! E kush është gjykatës më i mirë se All-llahu, për njerëzit që besojnë bindshëm?” (el-Maide: 50) Për Ithtarët e Librit thotë: “Sikur ata t’i përmbaheshin Teuratit e Ungjillit dhe asaj që u është shpallur nga Zoti i tyre, ata do të kënaqeshin me frutat (që rriten) sipër dhe poshtë.” (el-Maide: 66) I Lartësuari, gjithashtu, thotë: “Ata që do t’i përmbahen udhëzimit Tim, nuk të kenë frikë dhe nuk do të dëshpërohen.” (el-Bekara: 38); “Kush do ta pasojë udhëzimin Tim, as nuk do të humbë, as nuk do të bjerë në mjerim. Kushdo që i kthen shpinën Këshillës Sime, do të ketë jetë të mjeruar dhe Ne, në Ditën e Kiametit, do ta ringjallim të verbër.” (Ta-Ha: 123-124); “Ndiqni atë që ju është zbritur nga Zoti juaj e mos ndiqni mbrojtës të tjerë, përveç Tij. Sa pak që i pranoni këshillat!” (el-A’raf: 3)

S’ka dyshim se dashuria ndaj të Dërguarit, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, duhet të jetë e ngulitur në zemrën e secilit musliman dhe të jetë mbi dashurinë e tij ndaj të atit, të ëmës, të birit dhe të bijës. Ai, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Nuk është besimtar askush prej jush, deri sa të mos jem unë më i dashur për të se prindi i tij, se fëmija i tij dhe se të gjithë njerëzit.” E transmetojnë Buhariu (15) dhe Muslimi (169) nga Enesi, radijAll-llahu anhu. Mirëpo, shenja më e qartë dhe argumenti më i fuqishëm për dashurinë ndaj të Dërguarit, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, është ndjekja e tij dhe ecja sipas rrugës së tij, siç ka thënë All-llahu i Lartësuar: “Nëse ju e doni All-llahun, atëherë më ndiqni mua, që All-llahu do t’ju dojë dhe t’ju a falë gjynahet! All-llahu është Falës i Madh dhe Mëshirues”.” (Ali-Imran: 31)

Autori thotë: [“Ue barik…” dhe ato që janë pas saj janë sunnete gojore (me fjalë) dhe veprore]

Do të thotë: Ajo që është obligim është thënia e teshehhudit dhe salavatit për Profetin, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, kurse nga fjala “All-llahumme barik ala Muhammed…” e më tej, ato që thuhen janë sunnete, si dhe ulja për t’i thënë ato. Të gjitha ato janë fjalë dhe vepra sunnete në namaz. E, fjalët dhe veprat që janë sunnet (mustehabb) në namaz janë të shumta dhe janë përmendur në librat e fikhut. Ndër ta është edhe libri “Delil et-Talib”, i Mer’i ibën Jusuf, faqe 35.

Shtylla e katërmbëdhjetë është dhënia e selamit. Me selam njeriu del prej namazi, siç qëndron në hadithin: “Tahrim (ndalesa, harami) bëhët me tekbir, kurse tahlil (lejimi, hallali) bëhet me selam”, që u përmend më lart.

Ibnul Kajjimi, në librin e tij “I’lamul muvekkiin” (2/358), përmend se hadithet e daljes nga namazi me selam janë transmetuar nga pesëmbëdhjetë sahabe të Profetit, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, disa prej të cilave janë sahih e disa të tjera hasen. Disa dijetarë janë të mendimit se mjafton selami vetëm nga njëra anë. Kurse, mendimi se për dalje nga namazi nevojiten dy selame (nga të dyja anët) është mendimi për të cilin argumentet janë të shumta. Veprimi sipas këtij mendimi është më i sigurtë dhe me të dilet prej kundërshtimit.

Këta janë katërmbëdhjetë shtyllat e namazit, pesë prej të cilave janë fjalë: tekbiri fillestar, leximi i sures elFatiha, teshehhudi i fundit salavati për Profetin, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, dhe selamet. Të tjerat janë vepra. Shejh Mer’i ibën Jusuf, në librin e tij “Delil etTalib” (faqe 33) përmend katërmbëdhjetë shtylla të namazit, por teshehhudin e fundit dhe salavatin i numëron si një shtyllë të vetme, kurse ngritjen pas rukusë deri sa të drejtohet më këmbë e llogarit një shtyllë më vete. Për numërimin e ngritjes nga rukuja si shtyllë të namazit argumenton “hadithi i atij që u fal keq”, ku qëndron: “Pastaj ngrihu deri sa të drejtohesh më këmbë!” Autori llogarit qëndrimin më këmbë pas rukusë bashkë më ngritjen nga rukuja si një shtyllë të vetme, sikur të thotë: “Ngritja pas rukuje dhe qëndrimi më këmbë.”

 

Obligimet e Namazit.

 

Autori thotë: [Kurse, obligimet janë tetë: Të gjitha tekbiret, veç tekbirit fillestar, thënia “Subhane Rabbijel Adhim” në ruku, thënia “Semi’All-llahu limen hamideh” - për imamin dhe atë që falet vetë, thënia “Rabbena ue lekel hamd” - për secilin, thënia “Subhane Rabbijel A’la” në sexhde, thënia “Rabbi-gfir li” mes dy sexhdeve, teshehhudi i parë dhe ulja për të.]

Këto janë obligimet e namazit. Të gjitha janë fjalë, përveç njërit prej tyre, i cili është vepër, e ajo është ulja për teshehhudin e parë. Ibën Kudame në “elMugni” (2/180) përmend se në medhhebin e Imam Ahmedit këto shtatë fjalë janë obligim, kurse shumica e dijetarëve janë të mendimit se ato nuk janë obligim. Ai thotë: “Mendimi i njohur nga Ahmedi është se tekbiret e uljes dhe ngritjes, tesbihu në ruku dhe sexhde, thënia “Semi’All-llahu limen hamideh” dhe “Rabbena ue lekel hamd”, thënia “Rabbi-gfir li” mes dy sexhdeve dhe teshehhudi i parë janë obligim. Ky, gjithashtu, është edhe mendimi i Is’hakut dhe Davudit. Nga Ahmedi, gjithashtu, është transmetuar edhe mendimi se nuk janë obligim, e ky është mendimi i shumicës së fukahave (dijetarëve të fikhut).”

Ibën Kudame në “elMugni” argumenton se këto jane obligim, duke thënë: “Ebu Davudi transmeton nga Ali ibën Jahja ibën Hal-lad, e ky nga xhaxhai i tij, e ai nga Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, të ketë thënë: “Nuk plotësohet namazi i asnjë njeriut deri sa të marrë avdes…” - deri kur ka thënë: “…pastaj të bëjë tekbir dhe të shkojë në ruku deri sa t’i qetësohen gjymtyrët, e pastaj të thotë: “Semi’All-llahu limen hamideh’, duke u ngritur më këmbë; pastaj të thotë: “All-llahu Ekber” duke rënë më sexhde deri sa të qetësohet në sexhde; pastaj të thotë: “All-llahu Ekber” duke e ngritur kokën deri sa të drejtohet ulur; pastaj të thotë: “All-llahu Ekber” dhe të bëjë sexhde deri sa t’i qetësohen gjymtyrët; pastaj ta ngrejë kokën duke bërë tekbir. Kur ta bëjë këtë, atëherë namazi i tij është plotësuar.” Ky hadith është argument i prerë për atë se tekbiret janë obligim.” Hadithi gjendet te Ebu Davudi (857) me sened sahih.

Autori, RahimehUllah, e përmend se fjalën “Semi’All-llahu limen hamideh” duhet ta thonë vetëm imami dhe ai që falet vetë, kurse ai që falet pas një imami - jo. Kjo është e vërteta, ngase Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, në hadith ka thënë: “Kur imami thotë: “Semi’All-llahu limen hamideh”, ju thoni: “Rabbena ue lekel hamd.” Transmeton Buhariu (732-734) nga Enesi dhe Ebu Hurejra, radijAll-llahu anhuma. Në të dy transmetimet Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Thoni: “Rabbena ue lekel hamd!” dhe nuk ka thënë: “Thoni: “Semi’All-llahu limen hamideh!”

Disa dijetarë janë të mendimit se edhe ai qe falet pas një imami duhet të thotë “Semi’All-llahu limen hamideh”, duke u argumentuar me kuptimin e përgjithshëm të hadithit që transmetohet nga Malik ibnul Huvejrith, radijAll-llahu anhu, se i Dërguari, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Faluni siç më keni parë mua të falem!” Transmeton Buhariu (631). Mënyra e argumentimit me këtë hadith është se i Dërguari, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, thoshte “Semi’All-llahu limen hamideh”, kështu edhe ata që faleshin prapa tij kanë thënë njësoj.

Mirëpo, hadithi: “Kur imami thotë: “Semi’All-llahu limen hamideh”, ju thoni: “Rabbena ue lekel hamd.” është argument se ka përjashtim nga përgjithësia e hadithit “Faluni siç më keni parë mua të falem!” Ky rast është i ngjashëm me rastin e hadithit: “Kur ta dëgjoni ezanin, thoni njësoj siç thotë myezini!” E transmetojnë Buhariu (611) dhe Muslimi (383) nga Ebu Se’id elHudriu, radijAll-llahu anhu. Nga përgjithësimi i këtij hadithi bëhet përjashtim sipas kuptimit të hadithit, i cili tregon se kur myezini thotë: “Hajje ales Salah; Hajje alel Felah”, ai që dëgjon duhet të thotë: “La haule ue la kuvete il-la bil-lah”, hadith ky që transmetohet në “Sahih”-un e Muslimit (385) nga Omeri, radijAll-llahu anhu.

Autori thotë: [Sa për shtyllat, nëse ato lihen me harresë ose me qëllim, namazi prishet, kurse obligimet, nëse lihen me qëllim, namazi prishet, gjithashtu, por nëse lihen me harresë, atëherë plotësohen me sexhde për harresë. All-llahu e di më së miri!]

Shtyllat, obligimet dhe të preferuarat e namazit - të gjitha janë pjesë të brendshme të namazit dhe bëjnë pjesë në definicionin sheriatik të tij, i cili thotë: “Fjalë dhe vepra të caktuara, që fillohen me tekbir dhe përmbyllen me selam.” Megjithatë, ka dallim mes shtyllave, obligimeve dhe të preferuarave.

Sa për shtyllat, plotësimi i tyre është i domosdoshëm dhe obligimi për plotësimin e tyre nuk bie, qoftë ato të lihen me harresë, qoftë me qëllim. E, sa u përket obligimeve, lënia e tyre e qëllimshme e prish namazin, kurse lënia për shkak të harresës plotësohet me sexhden e harresës.

Ndërsa, kur bëhët fjalë për gjërat e preferuara në namaz, siç janë lutja e hapjes, istiadheja, etj., kush i bën ato merr shpërblim, e kush i lë nuk dënohet, me përjashtim nëse ai i braktis këto vepra (ose fjalë) duke mos patur dëshirë për ta ndjekur Sunnetin. Profeti, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ka thënë: “Kush e braktis Sunnetin tim, ai nuk është imi.” Transmetojnë Buhariu (5063) dhe Muslimi (1401). Fjala Sunnet në këtë hadith e ka kuptimin më të gjërë se kudo tjetër që përmendet kjo fjalë. Këtu e ka kuptimin e rrugës, të cilën e ka ndjekur ai, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, me se përfshihet çdo gjë që ka sjellë ai, ai Sunneti i të Dërguarit të All-llahut, sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem, ashtu edhe Libri i All-llahut.

Kjo është e gjitha që ma lehtësoi All-llahu ta shkruaj për shpjegimin e librit “Kushtet, shtyllat dhe obligimet e namazit” të autorit Shejh Muhammed ibën AbdilUehhab, RahimehUllah! E lus All-llahun e Lartësuar që t’ia falë atij mëkatet dhe t’ia japë shpërblimin e plotë dhe më të mirë për kontributet e tij madhështore që i ka dhënë në ndihmë të Fesë dhe për thirrjen e tij të pandërprerë që muslimanët të kapen për Kur’anin dhe Sunnetin sipas kuptimit të selefëve të këtij Ummeti.

E lus All-llahun e Lartësuar që t’u japë sukses muslimanëve për ta kuptuar Fenë dhe për të qenë të paluhatshëm në pasimin e të vërtetës! Ai është që dëgjon çdo gjë dhe i përgjigjet lutjes.

 

Salavatet, selamet dhe bekimet e All-llahut qofshin për robin dhe të dërguarin e Tij Muhammedin, si dhe për familjen dhe për shokët e tij në përgjithësi!

Manual i shkurtër për ata që sapo kanë hyrë në Islam.

Shkroi: Abdul-Azijz bin Jahja el-Burai Jemen, Ibb, Mefrak Hubejsh

Më datë: 12/2/1431 që përkon me datën: 27/1/2010 Përktheu: Umm ‘Akil (Alban Malaj)

Parathënie:

Lavdërimi i takon Zotit të botëve, paqja dhe bekimi i Allahut qoftë mbi Muhamedin dhe familjen e tij. E më pas:

Disa prej vëllezërve më kërkuan një manual të shkurtër për ata që hynë në Islam, siç janë të krishterët, çifutët apo të tjerë, qofshin ata nga Amerika, Europa apo nga cilido vend tjetër. Ndodh që ndonjëri prej tyre hyn në Islam dhe nuk gjen askënd prej njerëzve të dijes që t’ia mësojë atë që e ka për detyrë në fillim. Hyn në Islam dhe gjen rreth vetes sufistë, shija apo të tjerë prej njerëzve të devijimit që e shpien atë në humbje.

Pra, i shkruajta këto rreshta për t’iu përgjigjur kërkesës së vëllezërve.

Kjo çështje është shumë e rëndësishme dhe shpresoj se e kam çuar në vend atë që më është kërkuar; e lusim Allahun që kjo të jetë e dobishme dhe Ai është Bujar dhe dhuron shumë.

Dhe e gjithë lavdia i takon Allahut, Zotit të botëve.

Bismil-lahi-Rrahmani-Rrahijm

Lavdërimi i takon Zotit të botëve, paqja dhe bekimi i Allahut qoftë mbi Muhamedin dhe Familjen e tij. E më pas:

Me të vërtetë, ai që është bekuar nga Allahu me hyrjen në Islam, ka arritur mirësitë e jetës së kësaj bote dhe mirësitë e Jetës Tjetër. Dhe ti e ke detyrë o robi i Allahut që ta lavdërosh dhe ta falenderosh Atë për këtë gjë. Thotë Allahu i Lartësuar:

“Nëse tregoheni mirënjohës, Unë do t’jua shtoj edhe më shumë begatitë e Mia; por, nëse i mohoni mirësitë e Mia, (atëherë dijeni se) me të vërtetë dënimi Im padyshim që është i rëndë.” (Ibrahim:7)

E lus Allahut që të ta plotësojë këtë mirësi derisa të të vijë vdekja dhe ti je në Islam. Thotë Allahu i Lartësuar:

“O ju që besoni, kijeni frike Allahun ashtu siç i duhet pasur frikë Atij dhe mos vdisni vetëm se duke qënë muslimanë.” (Aali-‘Imran,102.)

Mënyra e hyrjes në Islam:

Dije se kur hyn në Islam duhet të lahesh (të marrësh gusl) dhe të thuash shehadetin, që është dëshmia: “Esh-hedu en la ilahe il-la Allah ue esh-hedu enne Muhammeden Resulull-llah” (dëshmoj se nuk ka të adhuruar tjetër me të drejtë përveç Allahut dhe dëshmoj se Muhammedi është i Dërguari i Tij). Dhe me këtë dëshmi hyn në Islam, pavarësisht çfarë feje ke pasur më përpara, përveçse nëse ke qënë prej umetit të Isait, të birit të Merjemes, lavdërimi dhe bekimi i Allahut qoftë mbi të dhe mbi Pejgamberin tonë. Pra, në këtë rast duhet të thuash në dëshminë tënde: “Esh-hedu en la ilahe il-la Allah ue esh-hedu enne Muhammeden Resulullah ue esh-hedu enne ‘Ijsa Abdullahi ue ResuluHu” (dëshmoj se nuk ka të adhuruar me të drejtë përveç Allahut dhe dëshmoj se Muhammedi është i Dërguari i Tij dhe se Isa është rob dhe i Dërguari i Tij).

Obligueshmëria e realizimit të Teuhidit:

Pas thënies së shehadetit e ke detyrë realizimin e Teuhidit (veçimin e Allahut në adhurim) në veten tënde dhe të mos bësh asgjë që e cungon Teuhidin. Ki kujdes të mos i lutesh dikujt tjetër përveç Allahut, qoftë ëngjëjve apo Pejgamberëve apo njerëzve të mirë prej të gjallëve apo prej të vdekurve. Mos u lut: o Muhamed, o Husejn, o ‘Ali, o Fatime, o Bedeuij apo të tjerë prej njerëzve, qofshin të gjallë apo të vdekur. Por, adhuro Allahun të Vetëm e të Pashokë.

Po ashtu, mos ther kurban për dikë tjetër përveç Allahut, dhe as mos u beto në dikë tjetër përveç Allahut, dhe mos kërko mbrojtje për çdo çështje tënden nga dikush tjetër përveçse Allahut sepse në Dorën e Tij është çdo gjë. Thotë Allahu i Lartësuar duke iu drejtuar të Dërguarit të Tij Muhammedit - sal-lAllahu ‘alejhi ue ‘ala Aalihi ue sel-lem -:

“Thuaj: Unë nuk mund t’i sjell vetes as dobi, as dëm, përveçse aq sa dëshiron Allahu.” (El-A‘raf, 188)

Përderisa Pejgamberi - sal-lAllahu ‘alejhi ue ‘ala Aalihi ue sel-lem - nuk i sillte vetes as dobi dhe as dëm ndërkohë që ai ishte i gjallë, atëherë si mund t’u sjellë dobi dhe dëm të tjerëve kur ai është i vdekur?!

Përderisa bëhej fjalë për të Dërguarin - sal-lAllahu ‘alejhi ue ‘ala Aalihi ue sel-lem - atëherë sa kanë mundësi të tjerët që të sjellin dobi dhe dëm?!

Ruhu nga betimi në dikë tjetër përveç Allahut, ngase Pejgamberi - sal-lAllahu ‘alejhi ue ‘ala Aalihi ue sel-lem - ka thënë:

“Kush do të betohet, le të betohet në Allah, përndryshe le të heshtë.”

Obligueshmëria e dashurisë për Sahabët (shokët e Pejgamberit) të cilët janë Përcjellësit e Fesë:

E ke detyrë t’i duash të gjithë Shokët e të Dërguarit - sal-lAllahu ‘alejhi ue ‘ala Aalihi ue sel-lem - qofshin ata prej të afërmve të Pejgamberit - sal-lAllahu ‘alejhi ue ‘ala Aalihi ue sel-lem - apo prej shokëve të tij të tjerë, qofshin prej Muhaxhirëve (ata që u shpërngulën nga Mekka për në Medine) apo prej Ensarëve (vendasit e Medines që mirëpritën Pejgamberin dhe Muslimanët), dhe në krye të tyre qëndrojnë: Dhjetë të Përgëzuarit me Xhenet: “Ebu Bekri, Umeri, Uthmani, Aliu, Talha, Zubejri, Abdu-Rrahman bin Auf, S’ad bin Ebij Uekas, Se'id bin Zejd, Ebu Ubejde bin el-Xherrah.” Po ashtu gratë e Pejgamberit - sal-lAllahu ‘alejhi ue ‘ala Aalihi ue sel-lem -, respektimi i të cilave është respektim i të Dërguarit - sal-lAllahu ‘alejhi ue ‘ala Aalihi ue sel-lem -. Dije se sahabët - radijAllahu ‘anhum - janë ata të cilët na e përcollën Fenë Islame dhe kush i shan ata, ka sharë fenë të cilën na e përcollën.

Sa prej munafikëve (hipokritëve) shfaqin Islamin dhe fshehin kufrin (mosbesimin) dhe kur nuk munden dot të shajnë të Dërguarin - sal- lAllahu ‘alejhi ue ‘ala Aalihi ue sel-lem - shajnë Shokët e tij dhe Gratë e tij, dhe kur ju vjen rëndë të shajnë Islamin, shajnë përcjellësit e tij, dhe ata janë Sahabët. Pra, ki kujdes prej kësaj shkarjeje të rrezikshme, e cila është përhapur tej mase në këtë kohë nga ana e mosbesimtarëve  dhe munafikëve.

Nxitja për përmirësimin e moralit dhe nxitja për bindje; ruhu prej moraleve të këqija dhe gjynaheve:

Pastaj përkushtoju përmirësimit të moralit dhe largimit të cilësive të ulëta. Largoju zinasë dhe bëhu durimtar në beqari. E ke detyrë që ta zbukurosh veten me dëlirësi. Thotë Allahu i Lartësuar:

“Ata që nuk kanë mundësi për martesë, le të përmbajnë veten, derisa Allahu t’i begatojë me dhuntinë e Tij.” (En-Nur, 33)

Allahu e ka bërë harram zinanë (marrëdhënien jashtë martesës) në mënyrë që të ruhet nderi dhe prejardhja.

Dhe ruhu prej alkoolit, ngase ajo është prej punëve të shejtanit dhe nëna e ndytësive. Pejgamberi - sal-lAllahu ‘alejhi ue ‘ala Aalihi ue sel- lem - e ka mallkuar këdo që përfshihet në të: atë që e konsumon, atë që e prodhon, atë që e transporton etj... Dhe Allahu e ka bërë të ndaluar atë në mënyrë që të ruhet mendja e njeriut.

Dhe ruhu prej kamatës ngase ajo është luftë ndaj Allahut dhe të Dërguarit të Tij - sal-lAllahu ‘alejhi ue ‘ala Aalihi ue sel-lem -. Thotë Allahu i Lartësuar:

“O ju që keni besuar! Kijeni frikë Allahun dhe hiqni dorë nga pjesa e mbetur e kamatës, nëse jeni besimtarë të vërtetë. Nëse nuk e bëni këtë, atëherë iu është shpallur luftë nga Allahu dhe i Dërguari i Tij.” (El-Bekare, 278-279)

Largohu prej padrejtësisë, prej gënjeshtrës, prej hasedit, prej hilesë, prej dëmtimit të fqinjit, prej mosmirënjohjes ndaj prindërve, dhe nëse ata të dy të urdhërojnë për diçka, bindju atyre për aq sa kjo bindje nuk është mosbindje ndaj Allahut - ‘Azze ue Xhel-le -. Thotë Allahu i Lartësuar:

“Nëse ata orvaten që të më shoqërosh Mua (në adhurim) diçka për të cilën ti nuk ke dije, atëherë mos i dëgjo, por sillu mirë me ata në këtë jetë.” (Lukman,15)

Dhe ka thënë Pejgamberi - sal-lAllahu ‘alejhi ue ‘ala Aalihi ue sel-lem -:

“Nuk ka bindje ndaj krijesës në mosbindje ndaj Krijuesit.”

Dhe përkushtoju furnizimit me hallall (çdo gjë që Allahu e ka lejuar) edhe nëse është i paktë.

Kujdes mos të shesësh alkool, mish derri apo të merresh me kumar, për të cilin në disa vende organizohen edhe gara natën.

Po ashtu, e ke detyrë që ta urdhërosh familjen tënde që të mbulohet ashtu siç duhet.

Po ashtu, edhe muslimania e ka për detyrë që t’i përmbahet hixhabit (mbulesës) dhe të mos presë derisa ta urdhërojë ai që e ka nën përkujdesje (babai, burri etj...), por ta marrë vetë iniciativën, pavarësisht a ka qënë më përpara muslimane apo ka hyrë më vonë në Islam, pasi ka qënë në kufër (mosbesim). Pra, muslimania duhet të krenohet me mbulesën e saj dhe nuk duhet të vrasë mendjen për llafet që qarkullojnë lartë e poshtë rreth mbulesës së saj.

Rëndësia e pasimit të të Dërguarit dhe pasja kujdes nga bidatet (risitë, shpikjet në fe):

Ti e ke detyrë të kapesh pas Librit të Allahut dhe Sunetit të të Dërguarit të Tij - sal-lAllahu ‘alejhi ue ‘ala Aalihi ue sel-lem - dhe ruaje veten të mos biesh në bidat, në të gjitha llojet e tij.

Qëndro larg sekteve të sufistëve, shijave, khauarixhëve (xhemati tekfir), mutezilëve, esharive, maturidive dhe sekteve të tjera si puna e tyre.

Ulu me Ehli-Sunetin (ndjekësit e Sunetit) se ata do të drejtojnë tek Libri i Allahut dhe Suneti i të Dërguarit të Tij - sal-lAllahu ‘alejhi ue ‘ala Aalihi ue sel-lem - dhe nuk të lidhin mbas filanit apo fistekut. Dhe ruhu prej grupacioneve të devijuara me të gjitha llojet dhe format e tyre.

- Mënyra e marrjes abdes:

Ti e ke detyrë të mësosh përmendsh nga Kur’ani aq sa mundesh, qoftë edhe deri tek surja Zelzeleh, në mënyrë që t’i lexosh ato në namazin tënd. Ji i përpiktë në faljen e të pesta namazeve me xhemat (me musliamanët e tjerë në xhami) dhe dije se kush e lë namzin ka bërë kufër (ka mohuar) dhe kush e lë namazin me xhemat pa arsye, nuk i është bindur Allahut dhe të Dërguarit të Tij - sal-lAllahu ‘alejhi ue ‘ala Aalihi ue sel-lem -.

Gratë nuk e kanë detyrë faljen me xhemat në xhami.

Dhe kur do që të falesh, merr abdes më së miri. Thotë Allahu i Lartësuar:

“O besimtarë! Kur doni të falni namaz, lani fytyrën dhe duart deri në bërryla, kurse kokën fshijeni me dorë të lagët; lani edhe këmbët deri në nyje. Nëse jeni të papastër (si pasojë e marrëdhënieve bashkëshortore apo e derdhjes së farës), atëherë pastrohuni (duke u larë krejtësisht).” (El-Maideh, 6.)

Dhe mënyra e marrjes abdes është siç vijon:

Nëse e ke kryer nevojën tënde, urinën apo jashtëqitjen, lahu me ujë nga përpara dhe nga pas. Hidhe ujin me dorën e djathtë dorës së majtë që të lahesh dhe nuk lejohet që ta lash organin me dorën e djathtë. Pastaj laji të dyja duart jashtë enës, veçanërisht nëse sapo je zgjuar prej gjumit, më pas lan gojën, hundën duke marrë një grusht ujë dhe e fut një pjesë në gojë dhe pjesën që ngelet në hundë, më pas fut gishtat në gojë që të fërkosh dhëmbët e nëse ke misvak (furçë dhëmbësh e nxjerrë nga një lloj peme) më mirë akoma; dhe më pas e nxjerrë ujin prej hundës duke i shfryrë hundët fortë në mënyrë që të dalin pisllëqet prej saj. Më pas, lan fytyrën që prej rrëzës së flokëve e deri tek mjekra duke përfshirë edhe dy anët deri tek veshët.

Më pas, lan dorën e djathtë pastaj të majtën deri mbi bërryle, pastaj duke lagur duart me ujë fshin kokën që nga pjesa e përparme e kokës deri në pjesën e mbrapme, pastaj i kthen prapë duart aty ku e nise fshirjen e kokës pa e çuar deri tek baluket. Më pas, futi dy gishtat tregues në vesh dhe me gishtat e mëdhenj fshi veshët nga jashtë; pastaj laj këmbët deri mbi nyje dhe fillimin e kërcirit, dhe nyjet e këmbës janë ato dy kockat e dala midis kërcirit dhe këmbës. Dhe dije se të gjitha pjesët që lahen (siç u sipërmend) është e pëlqyeshme që të lahen nga tre herë, por mund t’i lash edhe dy herë ose një herë duke u siguruar se uji i ka lagur plotësisht pjesët, përveç kokës dhe veshëve të cilat fshihen vetëm një herë. Dhe në fillim të abdesit thua bismil-lah dhe në fund të tij:

“Esh-hedu en la ilahe il-la Allahu uahdehu la sherike lehu, ue esh-hedu enne Muhammeden abduhu ue resulehu.”

Mënyra e thirrjes së ezanit:

Nëqoftëse ka muezin që thërret ezanin, mjaftohu me ezanin e tij; e nëse jo, thirre ti ezanin për veten tënde dhe për atë që është i pranishëm me ty, dhe thuaj:

Allahu Ekber, Allahu Ekber

Allahu Ekber, Allahu Ekber

Esh-hedu en la ilahe il-la Allah

Esh-hedu en la ilahe il-la Allah

Esh-hedu enne Muhammeden Resulullah

Esh-hedu enne Muhammeden Resulullah

Hajje ales-salah

Hajje ales-salah

Hajje alel-felah

Hajje alel-felah

Allahu Ekber, Allahu Ekber

La ilahe il-la Allah

Kur je duke dëgjuar ezanin e përsërit atë ashtu siç e thotë muezini, ndërsa në fund të “Hajje ales-salah, Hajje alel-felah” thua: “La haule ue la kuuete il-la bil-lah.”

Pastaj dërgo salavate (përshëndetje dhe lutje) mbi Pejgamberin - sal- lAllahu ‘alejhi ue ‘ala Aalihi ue sel-lem - salavatet e Ibrahimit, duke thënë:

“Allahumme sal-li ala Muhammedin, ue ala Aali Muhammed, kema salejte ala Ibrahime ue ala Aali Ibrahime, inneke Hamijdun Mexhijd, Ue baarik ala Muhammedin ue ala Aali Muhammed, kema barekte ala Ibrahime ue ala Aali Ibrahime, inneke Hamijdun Mexhijd.”

Pastaj  thua:  “Allahumme hadhihid-da'uetit-taameh  ues–salatil  kaaimeh, aati   Muhammeden el uesijlete uel fadileh, ueb’ath-hu mekaamen mahmuden el-ledhij ua’adtehu.”

Mënyra e faljes së namazit:

Nëse do të falësh namazin, falu përpara murit ose vendos diçka përpara teje rreth tridhjetë centimeter të gjatë, dhe dijetarët e kanë vlerësuar se duhet të jetë një distancë rreth tre krahë dhe ajo quhet sutre.

Duhet që ta kesh trupin dhe rrobat të pastra, po ashtu edhe vendin ku falesh, dhe që ta mbulosh auretin (pjesët e turpshme) i cili është që prej kërthizës deri tek gjunjtë (për meshkujt). Ndërsa, kur fal namazin duhet që të hedhësh diçke mbi supe, thotë Allahu:

“O bijtë e Ademit, vishuni përshtatshëm kudo dhe kurdo që të faleni” (El-A’raf, 31.)

Dhe ajo që kihet për qëllim me fjalën “mesxhid” në këtë ajet, është namazi. Dhe sa më i kompletuar të jesh në veshje në namaz aq më i madh është edhe shpërblimi që merr.

Pastaj filloje namazin me tekbir (të thuash Allahu Ekber) dhe padyshim që para se të fillosh namazin e ke të qartë se çfarë do të falësh, a është namaz farz, apo namaz nafile dhe a është namazi i drekës apo i ikindisë etj..., dhe të mjafton vetëm ky nijet (qëllim). Ndërsa ajo që bëjnë disa duke thënë: bëj nijet që të fal farzin e kësaj apo asaj, nuk ka dyshim se kjo që bëjnë ata nuk ka argument, përkundrazi ai është bidat (risi në fe).

Pastaj, i ngre duart deri tek veshët, i shtrin pëllëmbët e duarve në drejtim të kiblës sipas mundësisë, në mënyrë normale, as mos i hap shumë gishtat e as mos i mbyll, dhe thua: “Allahu Ekber!”

Ky tekbir (të thënit Allahu Ekber kur hyn në namaz) quhet tekbir el- ihram.

Pastaj thua:

“Allahumme baa'id bejnij ue bejne khataajaaja, kemaa ba’adte bejnel meshriki uel magribi.”

“Allahumme nekkinij min khataajaaja, kemaa junekka eth-theubul abjadu mined-denes.”

“Allahumme - gsilnij min khataajaaja, bith- thelxhi uel maai uel barad.”

Pastaj thua: “E’udhu bil-lahi minesh-shejtani-rraxhim.”

Pastaj thua: “Fatihanë dhe një sure prej Kur’anit, atë që e ke më të lehtë.”

Më pas ngriji duart ashtu siç i ngrite më parë dhe thuaj Allahu Ekber.

Pastaj bjer në ruku duke i vënë duart në gjunjë dhe duke i hapur gishtat njësoj sikur ke kapur një gurë, dhe mos i përthyej as gjunjët dhe as duart, drejtoje shpinën dhe as mos e ngre kokën lart dhe as mos e ul poshtë.

Pastaj thuaj: “Subhane Rabbijel ‘Adhijm tre herë, dhe nëse thua edhe më shumë (lutje të tjera) më mirë akoma.”

Pastaj ngrihu dhe drejtohu në këmbë ashtu siç ishe përpara se të bije në ruku dhe ngriji duart ashtu siç i ngrite më përpara dhe thuaj: “Semi’ Allahu limen hamideHu, qoftë kur je vetë imam në namaz apo qoftë kur falesh vetëm. Ndërsa kur falesh pas imamit nuk e thua “Semi’ Allahu limen hamideHu.”

Pastaj thua: “Rabbena ue lekel hamd, hamdan kethijran tajjiban mubaarakan fijhi.” Këtë e thotë edhe imami, edhe ai qe falet vetëm, edhe ai që falet pas imamit.

Pastaj thuaj: “Allahu Ekber” dhe ulu për në sexhde duke vendosur duart të parat dhe drejtohu në sexhde dhe fytyra të jetë midis duarve dhe hapi krahët, përveçse nëse je në saf (rreshti ku falen muslimanët), mos i ngushto vëllezërit e tu namazlij. Bashkoji këmbët, por, mos i ngjit kofshët me barkun dhe as me kërcinjtë, dhe thuaj: “Subhane Rabijel E’ala” tre herë, dhe nëse shton edhe dua (lutje) të tjera më mirë akoma. Mund të bësh shumë lutje për atë që dëshiron ti prej mirësive të dynjasë dhe të akhiretit.

Pastaj thuaj: “Allahu Ekber” dhe ulu duke e mbledhur këmbën e dhjathtë dhe duke e shtrirë këmbën e majtë poshtë teje dhe vendosi pëllëmbat mbi kofshë dhe thuaj: Rabbi - gfir lij, Rabbi - gfir lij dhe mund ta përsërisësh këtë sa të duash sepse ky është vendqëndrim përgjërimi që Allahu të të falë.

Pastaj thuaj: “Allahu Ekber” dhe bjer në sexhde prapë për herë të dytë, në të njëjtën mënyrë siç u përshkrua pak më parë. Dhe siç veprove në këtë rekat, vepro në të gjitha rekatet e namazit. Dhe dije se në rekatin e tretë dhe të katërt të namazit të drekës, ikindisë dhe jacisë dhe në rekatin e tretë të akshamit nuk thuhet sure tjetër përveç fatihasë.

Dhe nëse falesh pas imamit në namazin e drekës dhe ikindisë në rekatin e parë dhe të dytë, thua fatihanë dhe një sure tjetër, ndërsa në namazin e akshamit, të jacisë dhe të sabahut, thua vetëm fatihanë dhe pastaj dëgjon imamin kur këndon Kur’an.

Dhe në namazin e drekës, ikindisë, akshamit dhe jacisë, pasi ke falur dy rekate ulu në teshehudin e mesit, i cili është në mes të namazit, dhe thuaj:

“Ettehijjatu lil-lahi ues-salauaatu uet-tajjibatu, esselaamu ‘alejke ejjuhen- Nebiju ue rahmetullahi ue berekaatuhu, esselaamu ‘alejna ue ‘ala ibaadil- lahis-saalihijn, esh-hedu en la ilahe il-la Allah, ue esh-hedu enne Muhammeden abduHu ue resuluHu.”

“Allahumme sal-li ala Muhammedin, ue ala Aali Muhammed, kema salejTe ala Ibrahime ue ala Aali Ibrahime, inneke Hamijdun Mexhijd, Ue baarik ala Muhammed, ue ala Aali Muhammed, kema baarekTe ala Ibrahime ue ala Aali Ibrahime, inneke Hamijdun Mexhijd.”

Pastaj ngrihu për në rekatin e tretë, dhe nëse ulesh për në teshehudin para selamit thuaj teshehudin (Ettehijatu lil-lahi...) që sapo u përmend dhe shto:

“Allahumme innij e’udhu biKe min adhaabil kabri ue min adhaabi xhehennem, ue min fitnetil mahja uel memaati, ue min sherri fitneti mesijhid-dexhaal.”

Dhe lute Allahun për çfarë dëshiron ti. Dhe është e pëlqyeshme që të thuash para selamit:

“Allahumme gfir lij maa kademtu, ue maa akhartu, ue maa esrartu, ue maa e’alentu, ue maa esreftu, ue maa Ente e’alemu bihi minnij, ue Ente el- Mukaddimu, ue ene el-Muakhiru, la ilahe il-la Ente.”

Dhe dije se namazi i sabahut ka vetëm një teshehud, dhe ai është njësoj si teshehudi i dytë i çdo namazi. Dhe më pas del prej namazit duke thënë esselamu alejkum ue rahmetullah, duke e kthyer kokën në anën e djathtë në selamin e parë, dhe duke e kthyer kokën në anën e majtë në selamin e dytë. Dhe kur jep selam kthen vetëm kokën sipas mundësisë dhe jo gjithë trupin.

Dije se namazi i sabahut ka dy rekate, namazi drekës katër rekate, ikindija katër rekate, akshami tre rekate dhe jacia katër rekate.

Namazi i sabahut falet me zë, namazi i drekës dhe i ikindisë falen pa zë.

Ndërsa, namazi i i akshamit dhe jacisë dy rekatet e para falen me zë, kurse rekati i tretë në namazin e akshamit dhe rekati i tretë dhe i katërt në namzin e jacisë falen pa zë.

Obligueshmëria e dhënies së zekatit:

Nëse Allahu të ka bekuar me pasuri e cila ka arritur nisabin (sasia e pasurisë, plotësimi i të cilës e bën të detyrueshme nxjerrjen e detyrimit financiar të zekatit) dhe ka kaluar një vit i plotë, d.m.th. nëse ka kaluar një vit në posedimin e tij, jepe zekatin me mirësi.

Nisabi i pasurisë është kur arrin vlerën pesëqind e nëntëdhjetë e gjashtë gram argjend dhe sasia e zekatit që jepet për të është vetëm një e katërta e një të dhjetës, dhe ky është lehtësim nga Allahu për robërit e tij. Dhe prej mirësive të Islamit është se zekati është detyrë për të pasurit si mëshirë për të varfërit.

Dhe mënyra për të ditur sasinë e shumës që duhet të japësh, është duke e pjesëtuar shumën e pasurisë që disponon me dyzetë dhe rezultati del një e katërta e një e dhjetës të asaj shume.

Obligueshmëria e agjërimit të Ramazanit:

E ke detyrë agjërimin e muajit të bekuar të Ramazanit dhe agjërimi fillon me daljen e agimit e deri në perëndimin e diellit, e nëse nuk arrin dot që të dallosh kur hyn agimi dhe kur perëndon dielli, bazohu tek kalendari që të jesh brenda kohës.

Dhe agjëro duke qëndruar larg ngrënies, pirjes, marrëdhënieve intime, dhe ruaje veten prej veprimeve që i paraprijnë marrëdhënieve, ngase mund të të prishet agjërimi.

Poashtu, largohu prej gjynaheve dhe moralit të prishur, sepse braktisja e tyre ta shton shpërblimin ditën e agjërimit, ashtu sikurse bërja e gjynahut e pakëson shpërblimin e agjërimit. Dhe gjynahet janë haram gjatë gjithë vitit, por në agjërim gjynahu është më i madh.

Obligueshmëria e haxhit:

Në haxh nuk bëhen harrame. Përpiqu që ta kryesh haxhin nëse i përballon shpenzimet dhe nëse e ke të lehtë marrjen e rrugës për haxh. Mos u bëj dorështrënguar për kryerjen e haxhit, ngase Pejgamberi - sal-lAllahu ‘alejhi ue ‘ala Aalihi ue sel-lem - ka thënë:

“Shpeshtojeni haxhin dhe umren, ngase ato të dyja e fshijnë varfërinë dhe gjynahet ashtu siç e fshin gjyryku i farkëtarit pisllëkun e hekurit.”

Përpiqu që të krysh haxhin mutemetië (ta kryesh haxhin e plotë, bashkë me umren) sepse ai është riti më i mirë i haxhit. Dhe ka shumë libra rreth haxhit dhe më i miri prej tyre, është libri i shejkh Abdul-Azijz bin Baz me titull: “et-Takjid uel-Ijdah fij kethiri min Mesail el-Haxh uel-Umrah ue ez-Zijarah - Përkufizimi dhe sqarimi  i shumë prej çështjeve të haxhit, umres dhe vizitës (së Vendeve të Shenjta).”

Më pas përkushtoju veprave vullnetare të namazit, agjërimit, sadakasë, haxhit, umres etj...

Dhe përpiqu që të marrësh gjithmonë abdes, pasi abdesi e mbron besimtarin.

Po mjaftohemi me kaq.

Uel-hamdulilahi Rabbil alemin, ue sal-lAllahu ‘ala Muhammedin ue ‘ala alihi ue sel-lem.

Forma e namazit prej abdesit e deri në dhënien e selamit.

 

Autor: Shejh AbdulAziz bin Abdullah bin AbduRrahman bin Muhammed bin Abdullah Al Baz (RahimehUllah)

Burimi: http://binbaz.org.sa/mat/8473

Përktheu: Petrit Perçuku

Drejtuar shkëlqesisë së tij, shejhut AbdulAzīz bin Abdullah bin Baz (RahimehUllah):

Selāmun alejkum ue rahmetullāhi ue berekātuhū:

Më tej:

Dua të bëj një pyetje e cila po më ngjallë mjaftë mëdyshje dhe kërkojë nga shkëlqesia juaj të më bëni nder duke u përgjigjur rreth saj në mënyrë të hollësishme. Allahu ua shpërbleftë me të mira!

Pyetja: “Unë jam një vajzë myslimane e kapur për feje; bëj punë të mira dhe largohem nga të këqijat. Mirëpo, megjithëkëtë, unë nuk e fali namazin për shkak të mëdyshjeve. Kjo sepse njerëzit në Irak janë të ndarë në dy grupe: njëri grup thirren shia, kurse tjetri sunne dhe namazi i secilit prej tyre ndryshon nga tjetri, ndërkohë që të dy grupet pretendojnë se namazi i tyre është më i sakti. Edhe nëse falem sipas shiave apo sunnive, prapëseprapë vesveset nuk më ndahen. Për këtë arsye, shpresoj të më tregoni për namazin, prej abdesit e deri në dhënien e selamit!”

Përgjigjja: Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit! Lavdi dhe falënderimi i përkasin Allahut! Salati dhe selami i Tij qofshin për të Dërguarin, për familjen dhe shokët e tij, si dhe për të gjithë ata që udhëzohen me udhëzimin e tij.

Më tej:

E lus Allahun që ty dhe motrave tua myslimane t’ju jap sukses dhe udhëzim!

Së pari: të këshilloj që të kapesh/qëndrosh pas asaj në të cilën janë Ehlu Suneti dhe Xhemati dhe që peshorja e çdo çështje të jenë fjalët e Allahut dhe të Dërguarit të Tij. Peshorja është Libri i Allahut dhe Suneti i vërtetë i të Dërguarit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), qoftë ai në fjalët apo në jetëshkrimin e tij. Ehlu Suneti janë më parësorët për këtë dhe janë ata që u është dhënë sukses në këtë çështje. Ata janë shokët e Profetit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) dhe pasuesit e tyre në të mira. Shiat kanë gabime të shumta e të mëdha. E lusim e Allahun të na udhëzojë ne dhe ata, në mënyrë që të kthehen tek Kurani dhe Suneti dhe t’i lënë anash bidatet që i kanë. Andaj, të këshillojmë që të kapesh pas rrugës së Ehlu Sunetit dhe Xhematit dhe të qëndrosh e patundur në të derisa ta takosh Zotin tënd në atë gjendje.

Tani sa i përket pyetjes rreth namazit; ti e ke obligim të falesh dhe nuk të takon ta lësh namazin, sepse ai është boshti i Islamit dhe shtylla e dytë madhështore e tij. E vërteta është në atë që janë Ehlu Suneti, qoftë në namaz, apo në çështje tjera. Pra, ti e ke për detyrë të falesh ashtu siç falen Ehlu Suneti dhe duhet të kesh kujdes nga shkujdesja në këtë, ngaqë namazi është boshti i Islamit dhe lënia e tij është kufër dhe devijim. Prandaj, ti duhet të ruhesh nga lënia e tij dhe është obligim për ty, si dhe për çdo mysliman e myslimane ta falin sa më parë atë dhe ta ruajnë në kohët e caktuara të tij. Ashtu siç thotë Allahu i Madhërishëm:

“Faleni rregullisht namazin, sidomos atë të mesmin dhe qëndroni me përkushtim e përulje para Allahut (në namaz).” (El-Bekare, 238).

“Faleni namazin, jepeni zekatin dhe përkuluni në ruku bashkë me ata që përkulen (në namaz).” (El-Bekare, 43)

“Falni namazin, jepni zekatin dhe bindjuni të Dërguarit, për të fituar mëshirën e Allahut!” (En-Nūr, 56)

Kështu, ti duhet të përkujdesesh ndaj namazit, të përpiqesh fort në faljen e rregullt të tij dhe t’i këshillosh ata që i ke përreth për këtë. Atyre që e falin rregullisht namazin, Allahu ua ka premtuar Xhenetin dhe nderimin. Allahu i Patëmetë thotë:

“Me të vërtetë, janë të shpëtuar besimtarët, të cilët janë të përulur në namazin e tyre.” (El-Mu’minūn, 1-2) Pastaj i numëroi cilësitë madhështore të besimtarëve, të cilat i përmbylli me fjalët e Tij:

“…dhe të cilët i kryejnë rregullisht faljet. Pikërisht ata do të jenë trashëgimtarët, që do ta trashëgojnë Firdeusin, ku do të qëndrojnë përjetësisht.” (El-Mu’minūn, 9-11) Ky është një premtim madhështor i Allahut të Lartësuar për ata që falen dhe që janë besimtarë. Ndërsa, në suren El-Me’arixh Allahu thotë:

“Vërtet që njeriu është krijuar i paqëndrueshëm: kur atë e godet e keqja, ai ligështohet fort, por, kur i bie e mira, ai bëhet koprrac. Përjashtim bëjnë ata që falen, e që janë të vazhdueshëm në faljet e tyre.” (El-Me’ārixh, 19-23) Në vazhdim përmendi cilësi madhështore dhe pastaj tha: “…dhe ata që i falin namazet rregullisht. Pikërisht ata do të jenë të nderuar në kopshtet e Xhenetit.” (El-Me’ārixh, 34-35)

Andaj, ne të këshillojmë që të kujdesesh ndaj namazit dhe ta falësh rregullisht atë.

Mënyra e marrjes së abdesit:

Sa i përket pyetjes tënde për abdesin dhe formën e namazit, përgjigjja është si vijon:

Së pari: Abdesi është kusht për vlefshmërinë e namazit dhe assesi nuk bën pa të. Allahu i Madhërishëm thotë:

“O besimtarë! Kur doni të falni namaz, lani fytyrën dhe duart deri në bërryla, kurse kokën fshijeni me duar të lagëta; lani edhe këmbët deri në nyje.” (El-Mā’ide, 6) Kësisoj Allahu i Patëmetë i urdhëroi besimtarët në suren El-Mā’ide.

Ndërsa, i Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Namazi pa abdes nuk pranohet.” (Muslimi, nr. 329).

“Allahu nuk e pranon namazin e ndonjërit prej jush që ka kryer nevojën, derisa të marr abdes.” (Buhariu, nr. 6440 dhe Muslimi, nr. 330) Pra, abdesi është i domosdoshëm.

Kështu, së pari njeriu pastrohet nga jashtëqitjet, nëse e ka kryer nevojën e madhe apo të vogël. Burri dhe gruaja e pastrojnë atë që ka dal prej tyre qoftë para apo prapa, me ujë, apo me gurë, apo me faculeta të trasha e të pastra, tri herë apo më shumë, derisa t’u pastrohen mirë vendet (e turpshme) nga gjurmët e fekaleve dhe urinës. Më së miri është të përdoret uji; mirëpo nëse bashkon mes tyre, pra njëherë pastrohet me gurë/faculeta e pastaj me ujë, është edhe më e plotë.

Pastaj fillon të merr abdes sipas formës së ligjësuar në fe.

Abdesin e fillon duke thënë bismil-lāh (me emrin e Allahut). Kjo është ajo që ligjësohet. Ndërsa, disa dijetarë kanë thënë se është obligim të thuhet bismil-lāh gjatë fillimit të abdesit.

Pastaj i lanë shuplakat e duarve tri herë. Kjo është më mirë.

Më tej e shpërlanë gojën dhe hundën tri herë, me tre grushte ujë.

Pastaj e lanë fytyrën tri herë, prej ku fillojnë flokët në pjesën e sipërme, e gjer tek mjekra poshtë, ndërkaq horizontalisht: prej (fillimit të) veshit (deri) në veshin tjetër. Kështu lahet fytyra.

Pastaj i lanë duart prej majave të gishtërinjve e deri tek bërrylat; edhe bërryli duhet të lahet. Së pari e lanë dorën e djathtë, pastaj të majtën, sikur burri ashtu edhe gruaja.

Pas kësaj, edhe burri edhe gruaja, (me duar të lagëta) e fshijnë/fërkojnë tërë kokën (prej ku dalin flokët e deri ku fillon qafa, pastaj i kthen mbrapsht deri ku ka filluar) dhe dy veshët (me gishtin tregues brendësinë e tyre, ndërsa me të madhin anën e pasme).

Në vijim e lanë këmbën e djathtë së bashku me nyellin tri herë, e pastaj të majtën po ashtu tri herë, deri ku fillon kërciri. Pra, duhet të lahen edhe nyejt.

Prej sunetit është që shpëlarja e gojës dhe e hundës, larja e fytyrës, e duarve dhe këmbëve të bëhet nga tri herë. Ndërsa, koka dhe veshët fërkohen vetëm një herë. Nëse të gjitha gjymtyrët, fytyrën, duart, këmbët, i lanë/përfshinë tërësisht me ujë vetëm nga një herë apo nga dy herë, mjafton. Mirëpo, më mirë është të lahen nga tri herë. Është saktësuar nga Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) të ketë larë gjymtyrët gjatë abdesit nga një herë, dy herë dhe tri herë. Po ashtu është saktësuar prej tij (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) se disa gjymtyrë i lante tri herë, e disa dy herë. Pra, çështja është e gjerë, falënderimi qoftë për Allahun! Obligim është që njeriu të lajë/përfshijë tërësisht me ujë secilën gjymtyrë nga një herë: fytyrën, së bashku me shpëlarjen e gojës dhe hundës, pastaj duart së bashku me bërryla, pastaj e fërkon kokën dhe dy veshët; kokën e fërkon të tërën. Pastaj i lanë/përfshinë tërësisht këmbët nga një herë së bashku me nyej. Ky është obligimi, mirëpo nëse e përsëritë dhe i lanë nga dy apo nga tri herë, kjo është më mirë. Në këtë mënyrë përfundon abdesi.

Pas marrjes së abdesit thotë:

أشهد أن لا الله إلا الله وحده لا شريك له وأشهد أن محمدا عبده ورسوله اللهم اجعلني من التوابين واجعلني من المتطهرين

“Eshhedu en lā ilāhe il-lAll-llahu wahdehū lā sherīke lehū, we eshhedu en-ne Muhammeden abduhū we resūluhū. All-llahum-mexh’alnī minet-tew-wābīne wexh’alnī minel-mutetah-hirīne!”

(Dëshmoj se s’ka të adhuruar të vërtetë përveç Allahut, i Cili është Një dhe i Pashoq dhe dëshmoj se Muhamedi është rob dhe i dërguar i Tij. O Allah, më bëj prej atyre që pendohen shumë dhe prej atyre që pastrohen!) Kështu i mësonte Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) shokët e tij të thoshin.

Është saktësuar prej tij të ketë thënë: “Kushdo prej jush që merr abdes ashtu siç është më së miri dhe pastaj thotë:

أشهد أن لا الله إلا الله وحده لا شريك له وأشهد أن محمدا عبده

“Eshhedu en lā ilāhe il-lAll-llahu wahdehū lā sherīke lehū, we eshhedu en-ne Muhammeden abduhū we resūluhū. (Dëshmoj se s’ka të adhuruar të vërtetë përveç Allahut, i Cili është Një dhe i Pashoq dhe dëshmoj se Muhamedi është rob dhe i dërguar i Tij), do t’i hapen të tetë portat e Xhenetit, dhe do të hyj prej cilës portë që dëshiron.” Përcjellë nga Muslimi në Sahīh-un e tij. (nr. 345). Ndërsa Tirmidhiu (nr. 50) ka shtuar me zinxhir të vërtetë edhe këto fjalë:

اللهم اجعلني من التوابين واجعلني من المتطهرين

“All-llahum-mexh’alnī minet-tew-wābīne wexh’alnī minel-mutetah-hirīne!” (O Allah, më bëj prej atyre që pendohen shumë dhe prej atyre që pastrohen!)

Këto lutje thuhen pas përfundimit të abdesit si nga burri ashtu edhe nga gruaja, jashtë tualetit.

Kësisoj, ti u njohe me abdesin fetar, i cili është çelësi i namazit, siç thotë Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem): “Çelësi i namazit është abdesi, nisja e tij është tekbiri, ndërsa fundi i tij është selami.” (Ahmedi, nr. 957, Tirmidhiu, nr. 3 dhe ibën Māxhe, nr. 271)

Forma e namazit:

Së dyti: Të gjitha namazet: drekën, ikindinë, akshamin, jacinë dhe sabahun, edhe burri edhe gruaja i fillon me tekbīr, pra thotë: All-llahu ekber.

Pastaj thotë:

سبحانك اللهم وبحمدك وتبارك اسمك وتعالى جدك ولا اله غيرك

“Subhānekall-llāhum-me we bihamdike we tebārekesmuke we te’ālā xhed-duke we lā ilāhe gajruke.”

(I pastër nga çdo e metë je Ti o Allah dhe Ty të takon lavdi e falënderimi! I begatë është Emri Yt dhe e lartë është Madhështia Jote! S’ka të adhuruar të vërtetë përveç Teje!)

Kjo është prej lutjeve më të shkurtra me të cilat hapet namazi.

Apo thotë:

اللهم باعد بيني وبين خطاياي كما باعدت بين المشرق والمغرب اللهم نقني من خطاياي كما ينقى الثوب الأبيض من الدنس اللهم اغسلني من خطاياي بالثلج والماء والبرد

“All-llāhum-me bā’id bejnī we bejne hatājāje kemā bā’adte bejnel-meshriki wel-magribi. All-llāhum-me nek-kinī min hatājāje kemā junek-kath-thewbul-ebjedu mined-denes. All-llāhum- magsilnī min hatājāje bith-thelxhi wel-māi wel-beredi!”

(O Allah, më largo nga mëkatet e mia, ashtu siç e ke larguar lindjen nga perëndimi! O Allah, më pastro prej mëkateve të mia, ashtu siç pastrohet rroba e bardhë prej njollave! O Allah, më pastro prej mëkateve të mia me borë, ujë dhe akull!)

Kjo është prej lutjeve më të sakta me të cilat hapet namazi. Nëse e thotë këtë apo atë (të parën), është e vlefshme. Ka edhe lutje tjera me të cilat hapet namazi dhe që janë saktësuar nga Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem). Nëse burri apo gruaja e thotë ndonjërën prej tyre, është e vlefshme dhe mjafton, mirëpo këto dyja janë prej më të shkurtrave.

Thënia e kësaj lutjeje është gjë e pëlqyeshme dhe jo e detyrueshme. Kështu, nëse njeriu fillon menjëherë pas tekbirīt të lexojë El-Fātiha-në, është e mjaftueshme. Mirëpo, thënia e lutjes që e hap namazin është më mirë, për shkak të pasimit të Profetit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) në këtë.

Mënyra e leximit të Kuranit në namaz:

Në vijim, pas lutjes që e hap namazin, burri apo gruaja thotë:

أعوذ بالله من الشيطان الرجيم بسم الله الرحمن الرحيم

“E’ūdhu bil-lāhi minesh-shejtānirr-rraxhīm, bismil-lāhirr-rrahmānirr-rrahīm”

(Mbrohem me Allahun nga dëmi i shejtanit të mallkuar! Me Emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit!)

Pastaj e lexon El-Fātiha-në:

بسم الله الرحمن الرحيم الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ مَالِكِ يَوْمِ الدِّينِ إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلا الضَّالِّينَ

“Bismil-lāhirr-rrahmānirr-rrahīm. El-Hamdu lil-lāhi rab-bil-‘ālemīn. Err-rrahmānirr-rrahīm. Māliki jewmid-dīn. Ij-jāke na’budu we ij-jāke neste’īn. Ihdines-sirātal-mustekīm. Sirātal-ledhīne en’amte alejhim gajril-magdūbi alejhim weled-dāl-līn.”

(Me Emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit! Çdo lavdërim i përket Allahut, Zotit të botëve, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit, Sunduesit të Ditës së Gjykimit. Vetëm Ty të adhurojmë dhe vetëm prej Teje ndihmë kërkojmë. Udhëzona në rrugën e drejtë! Në rrugën e atyre që u ke dhuruar mirësi e jo në të atyre që kanë shkaktuar zemërimin Tënd, as në të atyre që janë të humbur!)

Pastaj thotë “Amin”. Kjo fjalë nuk është pjesë e El-Fatiha-së, por është e pëlqyeshme të thuhet. Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thoshte “Amin” pas leximit të El-Fātiha-së, si në namazet me zë ashtu edhe në ato pa zë. Kuptimi i saj është: “O Allah pranoje!”

Në vijim, pas leximit të El-Fātiha-së, në rekatin e parë dhe të dytë të drekës, të ikindisë, të akshamit dhe të jacisë, si dhe në të dy rekatet e sabahut, lexon çfarë i vjen më lehtë nga Kurani fisnik. Pra, e lexon El-Fātiha-në, më pastaj e lexon një sure apo disa ajete.

Është më mirë që leximi në namazin e drekës të jetë nga eusātul-mufessal, si për shembull suret: El-Gāshije, El-Lejl, ‘Abese, Et-Tekuīr, El-Infitār, e të ngjashme me këto.

Në ikindi lexon ngjashëm me këtë, mirëpo pak më shkurt sesa në drekë.

Në aksham, pas El-Fātiha-së lexon atë që i vjen më lehtë nga këto sure, apo më të shkurtra se to. E, nëse ndonjëherë në namazin e akshamit lexon më gjatë, kjo është më mirë, ngaqë i Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) nganjëherë në aksham lexonte suren Et-Tūr, nganjëherë suren El-Murselāt dhe nganjëherë suren El-A’rāf, të cilën e ndante në të dy rekatet. Mirëpo, zakonisht gjatë namazit të akshamit lexonte nga kisarul-mufessal, si për shembull suret: El-Beled, apo Ez-Zelzele, apo El-Kāri’a, apo El-‘Adijāt. S’ka gjë nëse njeriu i lexon këto sure, mirëpo, siç u tha më lartë, nganjëherë i Dërguari lexonte më gjatë.

Në jaci lexon ngjashëm me leximin e tij në drekë dhe në ikindi. E lexon El-Fātiha-në dhe në dy rekatet e para të saj lexon ngjashëm me suret: El-Burūxh, Et-Tārik, El-Gāshije, ‘Abese, Et-Tekuīr, e të ngjashme me këto, apo lexon në dy rekatet e para ajete sa gjatësia e këtyre sureve.

Në namazin e sabahut po ashtu lexon Kuran pas El-Fātiha-së, mirëpo leximi në të është më i gjatë sesa në namazet tjera. Për shembull, në të lexon suret: Kāf, El-Kamer, apo më të shkurtra se këto, si: Et-Tegābun, Es-Saff, El-Mulk, El-Muzzemmil, e sure të ngjashme. Pra, në namazin e sabahut, leximi bëhet më i gjatë sesa në namazet tjera, duke e pasuar kështu Profetin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem). Nëse ndonjëherë lexon më shkurt apo më gjatë se kaq, s’ka gjë, ngaqë është saktësuar se Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) nganjëherë lexonte më shkurt sesa këto sure. Mirëpo, nëse në shumicën e rasteve lexon më gjatë në namazin e sabahut, kjo është më mirë, për shkak të pasimit të të Dërguarit të Allahut (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem).

Ndërsa, në rekatin e tretë dhe të katërt të drekës, ikindisë dhe të jacisë, si dhe në rekatin e tretë të akshamit, e lexon El-Fātiha-në, pastaj merr tekbir dhe përkulet në ruku. Mirëpo, në disa transmetime përmendet se Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) në rekatin e tretë dhe të katërt të drekës, nganjëherë lexonte Kuran pas El-Fātiha-së. Andaj, nëse njeriu në rekatin e tretë dhe të katërt të drekës nganjëherë lexon pas El-Fātiha-së atë që i vjen më lehtë nga Kurani, kjo është një gjë e mirë, për shkak të pasimit të Profetit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem).

Kjo pra ishte mënyra e leximit në namaz.

Rukuja:

Pastaj përkulet në ruku duke thënë All-llāhu ekber. Në ruku drejtohet, qetësohet dhe nuk ngutet. Duart me gishtërinj të ndarë nga njëri-tjetri i vendos mbi gjunjë, ndërkohë që kokën e drejton në të njëjtën vijë me shpinën dhe thotë:

سبحان ربي العظيم ، سبحان ربي العظيم ، سبحان ربي العظيم

سبحانك اللهم ربنا وبحمدك اللهم اغفر لي

“Subhāne rab-bijel-‘adhīm, subhāne rab-bijel-‘adhīm, subhāne rab-bijel-‘adhīm, subhānekAll-llāhum-me rab-benā we bihamdike. All-llāhumm-magfirlī.”

(I pastër nga çdo e metë është Zoti im i Madhërishëm, i pastër nga çdo e metë është Zoti im i Madhërishëm, i pastër nga çdo e metë është Zoti im i Madhërishëm. I pastër nga çdo e metë je o Allah, Zoti ynë dhe Ty të përket lavdi e falënderimi. O Allah, më fal mua!)

Kjo për shkak të fjalëve të Profetit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem): “Në ruku madhërojeni Zotin!” (Ahmedi, nr. 1801 dhe Muslimi nr. 738).

Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) kur ishte në ruku thoshte:

سبحان ربي العظيم

“Subhāne rab-bijel-‘adhīm”

(I pastër nga çdo e metë është Zoti im i Madhërishëm)

Āisha (radijAllahu anha) thotë: “Kur ai (Profeti) ishte në ruku dhe sexhde i shpeshtonte këto fjalë:

سبحانك اللهم ربنا وبحمدك اللهم اغفر لي

“SubhānekAll-llāhum-me rab-benā we bihamdike. All-llāhumm-magfirlī.”

(I pastër nga çdo e metë je o Allah, Zoti ynë dhe Ty të përket lavdi e falënderimi. O Allah, më fal mua!) (Ahmedi, nr.23034, Buhariu, nr. 775 dhe Muslimi, nr.746)

Këto janë të pëlqyeshme të thuhen. Obligim është të thuhet një herë:

سبحان ربي العظيم

“Subhāne rab-bijel-‘adhīm”, mirëpo, nëse e përsëritë tri, pesë, apo më shumë herë, kjo është më mirë. Po ashtu është përcjellë nga Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) se kur ishte në ruku thoshte:

سبحان ذي الجبروت والملكوت والكبرياء والعظمة

“Subhāne dhil-xheberūti wel-melekūti wel-kibrijāi wel-‘adhameti”

(I pastër nga çdo e metë është Poseduesi i pushtetit, mbretërisë, madhështisë dhe epërsisë!) (Ahmedi, nr. 22855 dhe 23469, dhe Nesaiu nr. 1039)

Po ashtu thoshte:

سبوح قدوس رب الملائكة والروح

“Sub-būhun, Kud-dūsun, rab-bul-melāiketi werr-rrūhi”

(I pastër nga çdo e metë dhe i Shenjtë është Zoti i engjëjve dhe i Shpirtit (Xhebrāilit) (Ahmedi, nr. 23699 dhe Muslimi, nr. 752)

Kështu, nëse njeriu i thotë këto për ta pasuar Profetin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), atëherë kjo është një gjë e mirë.

Ngritja nga rukuja:

Pastaj, si imami, si ai që falet vet, ngrihet nga rukuja duke thënë:

سمع الله لمن حمده

“Semi’All-llāhu limen hamideh”

(Allahu e dëgjon/e dëgjoftë atë që e lavdëron/falënderon Atë)

dhe i ngritë duart në nivel me supet e tij apo në nivel me majat e veshëve, ashtu siç veproi më parë [në tekbīrin fillestar dhe] duke rënë në ruku.

Në vijim, pasi që të ngrihet dhe të drejtohet thotë:

ربنا ولك الحمد

“Rab-benā we lekel-hamdu”

(Zoti ynë, Ty të përket lavdi/falënderimi!)

Apo thotë:

اللهم ربنا ولك الحمد حمدا كثيرا طيبا مباركا فيه ملء السموات وملء الأرض وملء ما بينهما وملء ما شئت من شيء بعد

“All-llāhum-me rab-benā we lekel-hamdu hamden kethīren tajjiben mubāreken fīhi mil-es-semāwāti we mil-el-erdi we mil-e mā bejnehumā we mil’e mā shi’te min shej-in ba’du.”

(O Allah, Zoti ynë, Ty të qofshin të gjitha lavdërimet/falënderimet; lavdërimet/falënderimet e shumta në të cilat është mirësia dhe bekimi, duke mbushur qiejt, tokën dhe çka është ndërmjet tyre dhe duke mbushur çfarë Ti dëshiron prej gjërave të mëtejshme!)

Kjo thënie është saktësuar nga vepra dhe fjala e Profetit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem). Ai ia miratoi një njeriu që e dëgjoi duke thënë: “…hamden kethīren tajjiben mubāreken fīhi” dhe tregoi se e pa një numër të madh engjëjsh që nxitonin se cili më parë do ta shkruante dhe do ta ngrinte. S’ka dallim mes burrit dhe gruas në këtë. E, nëse kësaj ia shton edhe:

أهل الثناء والمجد أحق ما قال العبد وكلنا لك عبد لا مانع لما أعطيت ولا معطي لما منعت ولا ينفع ذا الجد منك الجد

“Ehleth-thenāi wel-mexhdi ehak-ku mā kālel-abdu we kul-lunā leke abdun: All-llāhum-me lā māni’a limā a’tejte we lā mu’tije limā mena’te we lā jenfe’u dhel-xhed-di minkel-xhed-du.”

(O i Denjë për Lavdërim dhe Madhështi! – Gjëja më e vërtetë që robi ka thënë dhe ne të gjithë jemi robërit e Tu: O Allah! Askush s’mund ta ndalë atë që jep Ti dhe askush s’mund të japë atë që Ti e ndalë, e as zotërimet/pasuritë e një pronari nuk mund t’i bëjnë dobi para Teje.), atëherë kjo është mirë, ngaqë i Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) e thoshte nganjëherë këtë. Pra, kuptimi është se të gjithë janë të varfër/të nevojshëm për Allahun e Patëmetë e të Lartësuar.

E, nëse është duke u falur pas imamit, ai thotë: rab-benā we lekel-hamdu, apo rab-benā lekel-hamdu, apo All-llāhum-me rab-benā lekel-hamdu, apo All-llāhum-me rab-benā we lekel-hamdu duke u ngritur nga rukuja dhe i ngritë duart në nivel me supet apo me majat e veshëve. Të gjitha këto ligjësohen si për imamin, ashtu edhe për atë që falet pas tij, apo për atë që falet vet. Mirëpo, imami dhe ai që falet vet, së pari thonë: semi’All-llāhu limen hamideh, e pastaj: rab-benā we lekel-hamdu. Ndërsa, sa i përket atij që falet pas imamit, ai duke u ngritur nga rukuja thotë: rab-benā we lekel-hamdu dhe nuk thotë: semi’All-llāhu limen hamideh. Kjo sipas mendimit më të saktë të dijetarëve që e kemi zgjedhur, mendim ky për të cilin aludojnë hadithet e të Dërguarit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem).

Përderisa njeriu është në këtë shtyllë të namazit (ruku) e ka obligim të drejtohet dhe të mos ngutet. Në vijim, kur të ngrihet nga rukuja, të drejtohet e të qetësohet në këmbë, ai i vendos duart në gjoks. Kjo është më mirë. Disa dijetarë thanë se i lëshon duart poshtë, mirëpo, e vërteta është se i vendos në gjoks; shuplakën/pëllëmbën e dorës së djathtë e vë mbi (shpinën) e të majtës dhe i vendos në gjoks, ashtu siç veproi para rukusë, gjersa ishte në gjendjen e leximit të Kuranit. Ky është suneti, për shkak të asaj që saktësohet nga Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) se kur ai ishte në këmbë gjatë namazit, shuplakën e dorës së djathtë e vendoste mbi shpinën e shuplakës së dorës së majtë, në gjoks. Kjo është saktësuar nga Uāil bin Huxhër si dhe në hadithin e Kabīsa Et-Tāij nga babai i tij. Po ashtu është saktësuar në formën mursel në hadithin e Tāvūsit që e përcjell nga Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem). Kjo është më mirë dhe ky është suneti. Mirëpo nëse njeriu i lëshon duart poshtë gjatë namazit, atëherë s’ka gjë dhe namazi i tij është i saktë, mirëpo, ai e ka braktisur sunetin. Besimtarëve apo besimtareve nuk ju takon që të armiqësohen dhe të përçahen për këtë. Përkundrazi, nxënësi i dijes (hoxha) duhet t’ua mësojë sunetin vëllezërve të vet pa e rënduar me fjalë atë që i lëshon duar poshtë dhe nuk duhet të ketë mes tyre armiqësi dhe urrejtje, ngaqë një gjë e tillë është sunet i vullnetshëm. Andaj, vëllezërit kudo që janë, qoftë në Afrikë apo gjetkë, nuk është mirë të përçahen dhe urrehen për këtë, por duhet t’i mësojnë njerëzit me butësi, urtësi dhe duke e dashur për vëllanë atë që e do për vete. Kështu pra duhet të jemi karshi këtyre çështjeve.

Në Sahīh-un e Buhāriut përcillet nga Sehl bin Sa’di (radijAllahu anhu) të ketë thënë: “Njeriu urdhërohej që në namaz ta vendoste dorën e djathtë mbi krahun e dorës së majtë.” Ebu Hāzimi thotë: “Nuk di tjetër, veçse këtë ta ketë përcjellë nga Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem).” Pra, kjo aludon se ai që falet, kur është në këmbë, dorën e tij të djathtë e vendos mbi krahun e majtë, do të thotë: mbi shuplakë, kyç (byzylykë) dhe parakrah. Sepse vetëm kësisoj bëhet bashkimi midis kësaj forme dhe transmetimit të Uāil bin Huxhrit. Pra, kur e vendos shuplakën mbi kyç dhe parakrah, ai e ka vendosur mbi krahë, sepse parakrahu është pjesë e krahut. Pra, pëllëmbën e djathtë e vendos mbi pëllëmbën e dorës së majtë dhe njëkohësisht mbi kyç e parakrah, siç u përmend haptazi në hadithin e Uāilit. Kjo e përfshinë edhe qëndrimin në këmbë para rukusë, edhe atë pas saj. Drejtimi pas rukusë është shtyllë e namazit dhe assesi s’bën pa të. Disa njerëz nguten dhe posa të ngrihen nga rukuja, menjëherë bien në sexhde; kjo nuk lejohet. Namazfalësi e ka për detyrë që pas ngritjes nga rukuja, të drejtohet, të qetësohet dhe të mos ngutet. Enesi (radijAllahu anhu) tregon: “Kur Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ngrihej nga rukuja, drejtohej dhe qëndronte aq gjatë derisa mendonim se ka harruar.” Kështu vepronte edhe mes dy sexhdeve. Prandaj, namazfalësi, qoftë në farz apo në nafile, e ka për detyrë të mos ngutet, por të qetësohet pas rukusë dhe ta thotë dhikrin e ligjësuar. Kështu edhe mes dy sexhdeve; nuk ngutet, por qetësohet dhe drejtohet, siç do ta shpjegojmë më poshtë, dhe mes tyre thotë: “rab-bigfirlī, rab-bigfirlī” (O Zoti im, më fal mua, o Zoti im, më fal mua!); ashtu siç bënte një gjë të tillë Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem).

Sexhdeja e parë:

Në vijim, pas ngritjes nga rukuja, (pas) falënderimit, lavdërimit (të Allahut), drejtimit dhe qetësimit, ai bie në sexhde duke thënë: “All-llāhu ekber” pa i ngritur duart, sepse ajo çfarë saktësohet nga Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) për këtë gjendje është mosngritja e tyre. Kështu ai bën sexhde në shtatë gjymtyrë: ballin me hundë, kjo konsiderohet si një gjymtyrë, shuplakat e duarve, gjunjët dhe gishtërinjtë e këmbëve. Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Jam urdhëruar të bëj sexhde me shtatë eshtra: me ballë – dhe tregoi duke lëvizur dorën drejt hundës së tij, me duar, me gjunjë dhe me gishtërinj të këmbëve.” (Buhāriu nr. 770 dhe Muslimi, nr. 752) Kjo është ajo që ligjësohet dhe obligohet si për burrat ashtu edhe për gratë. Pra, të gjithë ata duhet të bëjnë sexhde mbi këto shtatë gjymtyrë: ballin me hundë, që llogaritet si një gjymtyrë, duart (shuplakat), duke i bashkuar gishtërinjtë dhe duke i drejtuar majat e tyre drejt Kibles, mbi gjunjët dhe gishtërinjtë e këmbëve, duke i vendosur (mirë) në tokë e duke u mbështetur në to, ndërkohë që i kthen (shpinën e tyre) nga Kibla. Kështu vepronte i Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem). Është më mirë që gjatë rënies në sexhde t’i vendosë në tokë gjunjët para duarve. Disa dijetarë kanë thënë se i vendosë duart para gjunjëve. Mirëpo mendimi më i peshuar me argumente është që njëherë t’i vendos gjunjët e pastaj duart, sepse kjo saktësohet në hadithin e Uāil bin Huxhrit, ku përmendet se kur Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) binte në sexhde i vendoste në tokë gjunjët e tij para duarve. Ndërsa në një hadith tjetër që përcillet nga Ebū Hurejre (radijAllahu anhu), Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kur të bëjë ndokush nga ju sexhde, të mos gjunjëzohet si deveja, por le t’i vendosë duart e tij para gjunjëve.” (Ahmedi, nr. 8598 dhe Ebū Dāvūdi, nr. 714) Kështu, ky hadith u shkaktoi problem një pjese të madhe të dijetarëve, andaj disa thanë se i vendos duart para gjunjëve, kurse disa të tjerë thanë: jo, porse i vendosë gjunjët para duarve. Kjo mënyrë e fundit është që e kundërshton gjunjëzimin e devesë, sepse deveja së pari gjunjëzohet me duart e saj. Së këtejmi, kur besimtari të bie me gjunjët e tij, atëherë e ka kundërshtuar devenë. Kjo është në përputhje me hadithin e Uāil bin Huxhrit dhe njëkohësisht është mënyra e saktë; pra, që së pari të bjerë në sexhde me gjunjë, e pastaj t’i vendosë duart, e më tej ballin. Kjo është mënyra e ligjësuar. E, kur të ngrihet, së pari e ngrit fytyrën, pastaj duart dhe pastaj çohet. Kjo është mënyra e ligjësuar që përmendet në sunetin dhe njëkohësisht është mënyra e bashkimit mes dy haditheve. Në hadithin e Ebū Hurejres: “Por le t’i vendosë duart e tij para gjunjëve” Allahu e di më së miri, mirëpo duket se ka inkilāb, siç e ka përmendur një gjë të tillë edhe ibën Kajjimi (RahimehUllah). Pra, e sakta është që t’i vendosë gjunjët para duarve, në mënyrë që fundi i hadithit të jetë në përputhje me fillimin e tij dhe gjithashtu që ky hadith të jetë në përputhje me atë të Uāil bin Huxhrit, si dhe me hadithet tjera që janë në kuptimin e tij.

Derisa sa është në këtë sexhde thotë:

سبحان ربي الأعلى

“Subhāne rab-bijel-a’lā”

(I pastër nga çdo e metë është Zoti im, më i Larti)

dhe këtë e përsëritë tri, pesë, apo më shumë herë. Mirëpo, nëse është imam, atëherë duhet t’i kushtojë vëmendje gjendjes së atyre që falen pas tij, në mënyrë që të mos i rëndojë. Ndërsa, për atë që falet vetëm s’ka gjë nëse e zgjatë sexhden. Ai që falet pas imamit është pasues i tij, kështu që kur është në sexhde, bën tesbīh dhe e lut Zotin, derisa të ngrihet imami i tij. Është sunet si për imamin, si për atë që falet pas tij, apo që falet vet, të bëjnë dua në sexhde, për shkak të fjalëve të Profetit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem): “Në ruku madhërojeni Zotin e Gjithëfuqishëm dhe Sublim; ndërsa në sexhde përpiquni me dua, sepse ka shumë gjasa që do t’ju përgjigjet.” (Muslimi, nr. 738 dhe Ebū Dāvūdi, nr. 742) Ndërkaq në një hadith tjetër lexojmë: “Me të vërtetë, më është ndaluar të lexoj Kuran në ruku apo në sexhde.” (Muslimi, nr. 738) Pra, Kurani nuk lexohet as në ruku, e as në sexhde, por gjatë qëndrimit në këmbë, për atë që mundet të qëndrojë, dhe ulur për atë që s’ka mundësi të rrijë në këmbë. Pra, ai e lexon atë duke qenë ulur. Ndërsa, në ruku dhe sexhde nuk ka lexim të Kuranit, por lartësim e madhërim të Allahut. Ndërsa në sexhde, kësaj i shtohet edhe bërja e lutjeve. Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) lutej në sexhdet e tij dhe thoshte:

اللهم اغفر لي ذنبي كله دقه وجله وأوله وآخره وعلانيته وسره

“All-llāhum-magfirlī dhenbī kul-lehū, dik-kahū we xhil-lehū, we ew-welehū we āhirehū, we ‘alānijetehū we sirr-rrehū!”

(O Allah! Më fal të gjitha mëkatet: të paktat dhe të shumtat; të parat dhe të fundit; të hapëtat dhe të fshehtat!) (Muslimi, nr. 745 dhe Ebū Dāvūdi, nr. 744)

Kësisoj, ai e bën këtë lutje, ngaqë Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) lutej me të, siç transmeton Muslimi në Sahīh-un e tij.

Gjithashtu në Sahīh-un e Muslimit është saktësuar hadithi që e përcjell Ebū Hurejre (radijAllahu anhu) nga Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem): “Robi është më së afërti me Zotin e tij gjatë sexhdes, andaj shpeshtojini lutjet!” (Muslimi, nr. 744 dhe Ahmedi nr. 9083) Kjo na tregon për ligjshmërinë e shpeshtimit të lutjeve gjatë sexhdes, si nga imami, po ashtu edhe nga ai që falet pas tij, apo vetë. Pra, secili nga ta lutet në sexhde së bashku me tesbīh-un, domethënë me fjalët:

سبحان ربي الأعلى

“Subhāne rab-bijel-a’lā”,

apo:

سبحانك اللهم ربنا وبحمدك اللهم اغفر لي

“SubhānekAll-llāhum-me rab-benā we bihamdike. All-llāhumm-magfirlī.”

Për shkak të fjalëve të Āishes (radijAllahu anha) që përcillen tek Buhāriu dhe Muslimi: “Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) kur ishte në ruku dhe sexhde i shpeshtonte këto fjalë:

سبحانك اللهم ربنا وبحمدك اللهم اغفر لي

“SubhānekAll-llāhum-me rab-benā we bihamdike. All-llāhumm-magfirlī.” (Buhāriu, nr. 752 dhe 775 dhe Muslimi nr. 746)

Është e ligjshme që gjatë sexhdes t’i kushtohet vëmendje lutjeve që përfshijnë gjërat e rëndësishme të dynjasë dhe të ahiretit. S’ka gjë nëse lutet vetëm për gjërat e dynjasë, si për shembull të thotë: “O Allah! Më furnizo me një bashkëshorte të mirë!”, apo që gruaja të thotë: “O Allah! Më furnizo me një bashkëshort të mirë!”, apo: “me pasardhës të mirë!”, apo: “me pasuri hallall!”, e gjëra të kësaj natyre që janë prej kërkesave të dynjasë. Po ashtu lutet për gjëra që ndërlidhen me botën tjetër dhe këto lutje duhet të jenë më të shpeshta dhe janë më të rëndësishme; si për shembull: “All-llāhum-magfirlī dhenbī kul-lehū, dik-kahū we xhil-lehū, we ew-welehū we āhirehū, we ‘alānijetehū we sirr-rrehū!” (O Allah! Më fal të gjitha mëkatet: të voglat e të mëdhatë; të parat dhe të fundit; të hapëtat dhe të fshehtat!), apo: “O Allah! Ma përmirëso zemrën dhe veprat dhe më jep kuptim të fesë Sate!”, “O Allah! Unë kërkoj nga Ti udhëzimin dhe qëndrueshmërinë (saktësinë në vepra dhe fjalë)!”, “O Allah! Unë kërkoj nga Ti udhëzimin, devotshmërinë, dëlirësinë dhe pavarësinë nga të tjerët!”, “O Allah! Më fal mua, prindërit e mi dhe gjithë myslimanët!”, “O Allah, me shpjerë në Xhenet dhe më shpëto nga zjarri!”, si dhe lutje tjera të ngjashme me këto. Pra, i shpeshton lutjet gjatë sexhdes, mirëpo pa e zgjatur aq sa t’i rëndojë ata që falen pas tij. Pra, nëse është imam, tregon kujdes ndaj xhematit. Kështu, së bashku me këto lutje, gjatë sexhdes thotë dy apo tri herë, siç u përmend më lartë: “SubhānekAll-llāhum-me rab-benā we bihamdike. All-llāhumm-magfirlī.”, ashtu siç vepronte Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem).

Ulja mes dy sexhdeve:

Në vijim ngrihet nga sexhdeja duke thënë “All-llāhu ekber” dhe ulet mbi këmbën e majtë të shtrirë, ndërsa këmbën e djathtë e mbanë drejtë (me gishtat e kthyer drejt Kibles); dorën e djathtë e vendos në kofshën e djathtë, apo në gju, duke i shtrirë gishtat mbi gjurin e tij. Dorën e majtë e vendos në kofshën e majtë, apo në gju, duke i shtrirë gishtat mbi gjurin e tij. Kështu është suneti. Në këtë pozitë thotë:

رب اغفر لي ، رب اغفر لي ، رب اغفر لي

“Rab-bigfirlī, rab-bigfirlī, rab-bigfirlī”

(O Zoti im më fal! O Zoti im më fal! O Zoti im më fal!)

ashtu siç thoshte i Dërguari (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem). Është e pëlqyeshme që kësaj t’ia bashkëngjis edhe:

اللهم اغفر لي وارحمني واهدني واجبرني وارزقني وعافني

“All-llāhum-magfirlī werhamnī wehdinī wexhburnī werzuknī we ‘āfinī”

(O Allah! Më fal; më mëshiro; më udhëzo; më forco; më furnizo; më jep shëndet!)

për shkak se kjo saktësohet nga Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem). S’ka gjë nëse kësaj ia shton edhe: “O Allah! Ma përmirëso zemrën dhe veprat!”, “O Allah! Më fal mua dhe prindërit e mi!”, “O Allah, me shpjerë në Xhenet dhe më shpëto nga zjarri!”. Mirëpo, mes dy sexhdeve i shpeshton lutjet në të cilat ka kërkim të faljes, siç është transmetuar një gjë e tillë nga Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem).

Sexhdeja e dytë:

Në vazhdim e bën sexhden e dytë duke thënë “All-llāhu ekber”. Sexhden e bën mbi ballë dhe hundë, mbi shuplaka të duarve, mbi gjunjë dhe mbi majat e gishtërinjve, ashtu siç veproi më herët në sexhden e parë. Barkun e ndanë nga kofshët; kofshët i ndanë nga kërcinjtë; pjesët e epërme të duarve i mbanë ndaras nga anët e trupit dhe drejtohet në sexhden e tij. Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Drejtohuni në sexhde dhe mos i shtrini parakrahët ashtu siç i shtrinë qeni ato!” (Buhāriu, nr. 779 dhe Muslimi nr. 762) Dhe thotë: “Kur të biesh në sexhde vendosi shuplakat e duarve (në tokë) dhe ngriti bërrylat!” (Muslimi, nr. 494, Ahmedi, nr. 18022 dhe ibën Hibbāni 5/1916) Pra, është sunet që njeriu të drejtohet në sexhde duke i vendosur shuplakat në tokë dhe duke i ngritur parakrahët prej saj dhe të mos i shtrijë ato ashtu siç i shtrinë qeni, ujku etj. Përkundrazi, ai i ngritë parakrahët, barkun e ndanë nga kofshët dhe kofshët i ndanë nga kërcinjtë, në mënyrë që të jetë i drejtuar në sexhden e tij dhe në mënyrë që pjesët e trupit t’i ketë të ndara nga njëra-tjetra, me duar në tokë dhe me parakrahë të ngritur prej saj, ashtu siç urdhëroi dhe veproi Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem). Pastaj në sexhden (e dytë) thotë:

سبحان ربي الأعلى

“Subhāne rab-bijel-a’lā”

dhe këtë e përsëritë tri apo më shumë herë dhe pastaj lutet, ashtu siç e përmendëm më lartë në sexhden e parë.

Xhelsetul-istirāha (ulja e pushimit):

Në vazhdim thotë “All-llāhu ekber” dhe ngrihet e çohet për në rekatin e dytë. Është më mirë për namazfalësin që pas sexhdes së dytë të ulet me një ulje të shkurtë/lehtë. Disa fukahā këtë ulje e quajnë xhelsetul-istirāha (ulja e pushimit). Ai ulet mbi këmbën e majtë të shtrirë, ndërsa këmbën e djathtë e mbanë drejtë (me gishtat e kthyer drejt Kibles), ashtu siç veproi mes dy sexhdeve. Mirëpo, kjo është një ulje e lehtë/shkurtë, në të cilën nuk ka dhikr (përmendje të Allahut) dhe as lutje. Nëse ngrihet menjëherë pa u ulur, s’ka gjë, mirëpo më mirë është të ulet, siç e veproi një gjë të tillë Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem). Disa dijetarë thanë se kjo ulje praktikohet gjatë pleqërisë dhe sëmundjes, mirëpo e vërteta është se ajo është sunet prej suneteve të namazit pa asnjë kufizim, si për imamin, ashtu edhe për atë që falet pas tij, apo që falet vetë. Kjo për shkak të përgjithësimit të ardhur në fjalët e Profetit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem): “Faluni ashtu siç më keni parë mua duke u falur!” (Buhāriu, nr. 595, 5549 dhe 6705) Edhe nëse namazfalësi është i ri apo i shëndoshë, ajo është e pëlqyeshme, sipas mendimit më të saktë. Mirëpo, nuk është e detyrueshme, sepse është përcjellë që Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) nganjëherë e linte atë. Po ashtu sepse disa prej sahabëve nuk e përmendën atë në përshkrimin e namazit të Profetit (sal-lAllahua lejhi ue sel-lem), andaj, kjo aludon se nuk është e detyrueshme.

Më tej, ngrihet për në rekatin e dytë dhe thotë “All-llāhu ekber” kur të ngrihet nga sexhdeja për t’u ulur në xhelsetul-istirāha, apo pasi të përfundojë xhelsetul-istirāha-në ngrihet dhe thotë “All-llāhu ekber”. Nëse fillimisht e thotë tekbīrin e pastaj ulet, i tregon xhematit në mënyrë që të mos ia kalojnë dhe të ulen edhe ata e ta praktikojnë këtë sunet. E nëse ulet para tekbīrit, pastaj ngrihet duke e thënë atë, s’ka gjë dhe nuk ka nevojë t’i lajmërojë xhematin, përveç nëse do t’ua mësojë sunetin. Si do që të jetë, kjo ulje është sunet dhe jo e obligueshme.

Ngritja për në rekatin e dytë dhe leximi në të:

Pasi që të ngrihet në rekatin e dytë, në të i bën të njëjtat gjëra që i bëri në të parin: e lexon “e’ūdhu bil-lāhi minesh-shejtānirr-rraxhīm, bismil-lāhirr-rrahmānirr-rrahīm” dhe pastaj El-Fātiha-në. Nëse nuk thotë “e’ūdhu bil-lāhi …” dhe mjaftohet me atë të rekatit të parë, s’ka gjë. Mirëpo nëse e përsëritë, kjo është më mirë, sepse fillon lexim të ri. Pra, ai e lexon “e’ūdhu bil-lāhi minesh-shejtānirr-rraxhīm, bismil-lāhirr-rrahmānirr-rrahīm”, pastaj El-Fātiha-në dhe më tej një sure, apo disa ajete, ashtu siç bëri në rekatin e parë. Mirëpo, surja që lexohet në rekatin e dytë është më e shkurtë sesa ajo e të parit, siç saktësohet një gjë e tillë në dy Sahīh-ët nga hadithi i Ebū Katāde El-Ensārij (radijAllahu anhu).

Rukuja e dytë:

Kur ta përfundojë leximin thotë “All-llāhu ekber” për t’u përulur në ruku, ashtu siç veproi në rekatin e parë. Pra, ai e thotë tekbīrin (“All-llāhu ekber”) duke i ngritur duart, pastaj ato i vendos mbi gjunjë me gishta të ndarë nga njëri-tjetri, ndërkohë që kokën e drejton në të njëjtën vijë me shpinën, ashtu siç bëri në rekatin e parë. Kësisoj vepronte Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem). Derisa është në këtë gjendje thotë tri, pesë, shtatë, apo më shumë herë:

سبحان ربي العظيم

“Subhāne rab-bijel-‘adhīm”

mirëpo, me kusht që të mos i rëndojë ata që falen pas tij, nëse është imam. Është e pëlqyeshme që kësaj t’ia bashkëngjitë edhe:

سبحانك اللهم ربنا وبحمدك اللهم اغفر لي

“SubhānekAll-llāhum-me rab-benā we bihamdike. All-llāhumm-magfirlī.”

siç e përmendëm më lartë. E, nëse thotë:

سبحان ذي الجبروت والملكوت والكبرياء والعظمة

“Subhāne dhil-xheberūti wel-melekūti wel-kibrijāi wel-‘adhameti”

سبوح قدوس رب الملائكة والروح

“Sub-būhun, Kud-dūsun, rab-bul-melāiketi werr-rrūhi”

është një gjë e mirë. Të gjitha këto janë të dhikre të mira dhe Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) i thoshte gjatë rukusë dhe sexhdesë.

Ngritja pas rukusë së dytë:

Në vijim, pasi që i thotë dhikret e ligjësuara në ruku, çohet duke i ngritur duart dhe duke thënë:

سمع الله لمن حمده

“Semi’All-llāhu limen hamideh”

nëse është imam, apo duke u falur vetë. Pastaj i bënë të gjitha ato që i ka bërë në rekatin e parë. Pas kësaj bie në sexhde, siç u përmend më lartë, pa i ngritur duart dhe thotë “All-llāhu ekber” në momentin kur fillon të bjerë. Derisa është në sexhde thotë:

سبحان ربي الأعلى

“Subhāne rab-bijel-a’lā”

dhe lutet me ato lutje që i vijnë më lehtë, siç u përmend më lartë. Në vijim ngrihet nga sexhdeja duke thënë: “All-llāhu ekber”, ulet, qetësohet dhe thotë:

رب اغفر لي

“Rab-bigfirlī”

dhe vepron ashtu siç veproi në rekatin e parë. Më tej, thotë “All-llāhu ekber” dhe bie në sexhden e dytë dhe vepron siç është përmendur më herët.

Tesheh-hudi i parë:

Pastaj ngrihet dhe ulet në tesheh-hud-in e parë nëse namazi i ka katër rekate si dreka, ikindia dhe jacia, apo tri rekate si akshami; ulet mbi këmbën e majtë të shtrirë, ndërkohë që të djathtën e mbanë drejtë (me gishta të kthyer drejt Kibles), ashtu siç u ul më parë mes dy sexhdeve. Kjo është më mirë, mirëpo sido që të ulet mjafton. Në vijim [e zgjeron shuplakën e tij të majtë në gjurin e majtë, i mbledh gishtat e dorës së djathtë, e drejton gishtin tregues kah Kibla, e fikson shikimin në të dhe duke e lëvizur] thotë tesheh-hud-in:

التحيات لله والصلوات والطيبات السلام عليك أيها النبي ورحمة الله وبركاته السلام علينا وعلى عباد الله الصالحين أشهد أن لا إله إلا الله وأشهد أن محمدا عبده ورسوله

“Et-tehij-jātu lil-lāhi wes-salewātu wet-taj-jibātu es-selāmu ‘alejke ej-juhen-nebij-ju we rahmetull-llāhi we berekātuhū es-selāmu ‘alejnā we ‘alā ‘ibādil-lāhis-salihīn. Esh’hedu en lā ilāhe il-lAll-llāhu we esh’hedu en-ne Muham-meden ‘abduhū we resuluhū.”

(Të gjitha lavdërimet, duatë dhe fjalët e dëlira i takojnë Allahut. Paqja qoftë mbi ty, o i Dërguar, dhe po ashtu mëshira dhe bekimi i Allahut. Paqja qoftë mbi ne dhe mbi robërit e drejtë të Allahut. Dëshmoj se nuk ka të adhuruar me të drejtë pos Allahut dhe dëshmoj se Muhammedi është rob dhe i Dërguar i Tij.)

Kjo është forma që saktësohet në dy Sahīh-ët nga Abdullah bin Mes’ūdi (radijAllahu anhu). Nëse i thotë format tjera që saktësohen në hadithe të vërteta, mjafton, mirëpo kjo është më e mira, ngaqë është më e sakta dhe më e vërteta. Në vijim thotë:

اللهم صل على محمد وعلى آل محمد كما صليت على إبراهيم وعلى آل إبراهيم إنك حميد مجيد ، اللهم بارك على محمد وعلى آل محمد كما باركت على إبراهيم وعلى آل إبراهيم إنك حميد مجيد

“All-llāhum-me sal-li ‘alā Muham-medin we ‘alā āli Muham-medin kemā sal-lejte ‘alā Ibrāhīme we ‘alā āli Ibrāhīme in-neke Hamīdun Mexhīd. All-llāhum-me bārik ‘alā Muham-medin we ‘alā āli Muham-medin kemā bārekte ‘alā Ibrāhīme we ‘alā āli Ibrāhīme in-neke Hamīdun Mexhīd.”

(O Allah! Dërgo salavate mbi Muhammedin dhe mbi familjen e Muhammedit siç ke dërguar salavate mbi Ibrahimin dhe mbi familjen e Ibrahimit; Ti, me të vërtetë, je i denjë për Lavdërim, përplot Madhështi. O Allah! Bekoje Muhammedin dhe familjen e Muhammedit, siç ke bekuar Ibrahimin dhe familjen e Ibrahimit; Ti, me të vërtetë, je i denjë për Lavdërim, përplot Madhështi.)

Pastaj ngrihet në rekatin e tretë. Nëse nuk i thotë salavatet mbi Pejgamberin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), por ngrihet menjëherë pas thënies së shehadetit: “esh’hedu en lā ilāhe il-lAll-llāhu we esh’hedu en-ne Muham-meden ‘abduhū we resuluhū” s’ka gjë, sepse disa dijetarë thanë: dërgimi i salavateve mbi Pejgmaberin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) nuk pëlqehet në këtë rast, por në tesheh-hudin e fundit. Mirëpo, hadithet e vërteta tregojnë se dërgimi i salavateve ligjësohet në dy tesheh-hudet. Ky është mendimi më i saktë për shkak të përgjithësimit të ardhur në hadithe, mirëpo nuk është i detyrueshëm; dërgimi i tyre është i obligueshëm vetëm në tesheh-hudin e fundit, siç thanë një numër i madh dijetarësh.

Ngritja në rekatin e tretë dhe të katërt:

Kur ta përfundojë tesheh-hudin e parë dhe dërgimin e salavateve mbi Profetin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) – ngaqë kjo (dërgimi i tyre) është më mirë – ngrihet duke thënë “All-llāhu ekber” dhe i ngritë duart, siç saktësohet një gjë e tillë në hadithin e Abdullah bin ‘Umerit (radijAllahu anhuma), i cili shënohet në Sahīh-un e Buhāriut (Allahu e mëshiroftë); ngrihet në rekatin e tretë të akshamit, apo në rekatin e tretë dhe të katërt të drekës, ikindisë dhe të jacisë dhe lexon El-Fātiha-në. Leximi vetëm i El-Fātiha-së i mjafton, siç saktësohet në hadithin e Ebū Katādes se Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) në dy rekatet e fundit e lexonte vetëm El-Fātiha-në. Mirëpo, nëse nganjëherë në namazin e drekës lexon Kuran pas saj (në dy rekatet e fundit), është një gjë e mirë, sepse kjo saktësohet në hadithin e Ebū Se’īdit (radijAllahu anhu). Aty përmendet se Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) në dy rekatet e para të ikindisë lexonte aq sa lexonte në dy rekatet e fundit të drekës. Kjo tregon se ai nganjëherë, në dy rekatet e fundit të drekës lexonte Kuran pas El-Fātiha-së. Andaj, nëse njeriu ndonjëherë lexon Kuran pas El-Fātiha-së në këto dy rekate, s’ka gjë të keqe, përkundrazi, kjo është mirë. Mirëpo, në shumicën e rasteve e lexon vetëm El-Fātiha-në në drekë, duke bashkuar kështu midis hadithit të Ebū Se’īdit dhe atij të Ebū Katādes. Pra, nëse namazfalësi në rekatin e tretë dhe të katërt të drekës ndonjëherë lexon Kuran pas El-Fātiha-së, kjo është një gjë e mirë, duke e vënë kështu në praktikë hadithin e Ebū Se’īdit. E, nëse në shumicën e rasteve nuk e bën këtë, atëherë kjo është më mirë, duke e praktikuar kështu hadithin e Ebū Katādes, ngaqë ai është më i saktë dhe më i qartë sesa hadithi i Ebū Se’īdit. Kësisoj, herë le ta bëjë këtë, e herë atë. Ndërsa, në rekatin e tretë dhe të katërt të ikindisë dhe të jacisë, si dhe në rekatin e tretë të akshamit, nuk ka veçse lexim të sures El-Fātiha. Andaj, nuk është e pëlqyeshme që në to të shtohet leximi i ndonjë pjese të Kuranit pas El-Fātiha-së, ngaqë nuk ka argument për këtë.

Rukuja, ngritja prej saj dhe sexhdeja në dy rekatet e fundit:

Më pas, kur të përfundojë leximin e El-Fātiha-së në rekatin e tretë dhe të katërt të ikindisë dhe jacisë, si dhe në rekatin e tretë të akshamit, thotë “All-llāhu ekber” për t’u përulur në rukunë e ligjësuar dhe në të vepron ashtu siç veproi më herët. Pastaj ngrihet duke thënë:

سمع الله لمن حمده

“Semi’All-llāhu limen hamideh”

nëse është imam apo duke u falur vetë. Ndërsa, nëse është duke u falur pas imamit thotë:

ربنا ولك الحمد

“Rab-benā we lekel-hamdu”

Pastaj, si imami, ashtu edhe ai që falet pas tij, apo ai që falet vetë, e vazhdojnë dhikrin e përmendur në hadithe për këtë gjendje, ashtu siç e shpjeguam më lartë. Në vazhdim bie në sexhde duke thënë “All-llāhu ekber” dhe e bën atë, siç u përmend më lartë. Më tej, ulet mes dy sexhdeve, pastaj e bën sexhden e dytë. Të gjitha këto i vepron ashtu siç u shpjeguan më herët. Në rekatin e katërt i bën po ato gjëra që i bëri në rekatin e tretë. Të njëjtat i vepron edhe në rekatin e tretë të akshamit. Ndërsa, në namazin e sabahut, të xhumasë dhe të Bajramit nuk ka rekat të tretë dhe të katërt; vetëm dy rekate janë të obligueshme. Në to e lexon El-Fātiha-në dhe çfarë i vjen më lehtë nga Kurani Fisnik, siç dihet një gjë e tillë nga suneti i Profetit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem). Në tërë këtë mundohet t’ia qëllojë pjesëve të Kuranit që janë të njohura në sunetin e Profetit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem).

Tesheh-hudi i fundit:

Në këtë mënyrë përfundon namazi dhe nuk mbetet gjë tjetër, përveç tesheh-hud-it. Pra, kur e kryen rekatin e katërt të drekës, ikindisë dhe të jacisë, apo të tretin të akshamit, apo të dytin të sabahut, xhumasë dhe Bajramit dhe të ngrihet nga sexhdeja e dytë në rekatin e fundit, ulet për ta lexuar et-tehij-jatu. Ashtu siç e ka lexuar në tesheh-hudin e parë e lexon edhe këtu dhe thotë:

التحيات لله والصلوات والطيبات السلام عليك أيها النبي ورحمة الله وبركاته السلام علينا وعلى عباد الله الصالحين أشهد أن لا إله إلا الله وأشهد أن محمدا عبده ورسوله

“Et-tehij-jātu lil-lāhi wes-salewātu wet-taj-jibātu es-selāmu ‘alejke ej-juhen-nebij-ju we rahmetull-llāhi we berekātuhū es-selāmu ‘alejnā we ‘alā ‘ibādil-lāhis-salihīn. Esh’hedu en lā ilāhe il-lAll-llāhu we esh’hedu en-ne Muham-meden ‘abduhū we resuluhū.”

Pastaj dërgon salavate mbi Profetin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) duke thënë:

اللهم صل على محمد وعلى آل محمد كما صليت على إبراهيم وعلى آل إبراهيم إنك حميد مجيد ، اللهم بارك على محمد وعلى آل محمد كما باركت على إبراهيم وعلى آل إبراهيم إنك حميد مجيد

“All-llāhum-me sal-li ‘alā Muham-medin we ‘alā āli Muham-medin kemā sal-lejte ‘alā Ibrāhīme we ‘alā āli Ibrāhīme in-neke Hamīdun Mexhīd. All-llāhum-me bārik ‘alā Muham-medin we ‘alā āli Muham-medin kemā bārekte ‘alā Ibrāhīme we ‘alā āli Ibrāhīme in-neke Hamīdun Mexhīd.”

Kjo është forma më e përsosur që është përcjellë rreth salavateve mbi të Dërguarin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem). Nëse namazfalësi e lexon ndonjërën prej formave që janë saktësuar nga Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), i mjafton.

Lutja pas tesheh-hudit të fundit:

Allahu i Patëmetë na ka ligjësuar përmes gjuhës së të Dërguarit të Tij (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) që në fund të namazit, pas leximit të et-tehij-jatu dhe dërgimit të salavateve mbi Pejgamberin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), të kërkojmë mbrojtjen e Tij nga dënimi i Xhehenemit, nga dënimi i varrit, nga sprova e jetës dhe e vdekjes dhe nga sprova e mesīhut (të rrejshëm), Dexhxhālit. Një gjë e tillë ligjësohet si për meshkujt ashtu edhe për femrat, qoftë në namazet e obligueshme, apo në ato të vullnetshme. Është e pëlqyeshme që pas kësaj të lutet me atë lutje që i vije më lehtë, ngaqë, kur Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ua mësoi shokëve të vet tesheh-hudin tha: “Pastaj ndonjëri prej jush le ta zgjedhë një lutje që i pëlqen më së shumti dhe le të lutet me të.” (Ebū Dāvūdi, nr. 825) Ndërsa në një version tjetër qëndron: “Pastaj le të zgjedhë çfarëdo lutje që do.” (Muslimi, nr. 609) Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) e kishte zakon të lutej me këto fjalë:

اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ جَهَنَّمَ ، وَمِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ ، وَمِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيَا وَالْمَمَاتِ ، وَمِنْ فِتْنَةِ الْمَسِيحِ الدَّجَّالِ

“All-llāhum-me inī e’ūdhu bike min ‘adhābi Xhehen-neme we min ‘adhābil-kabri we min fitnetil-mahjā wel-memāti we min fitnetil-mesīhid-dexh-xhāl.”

(O Allah! Me Ty mbrohem nga dënimi i Xhehenemit, nga dënimi i varrit, nga sprova e jetës dhe vdekjes dhe nga sprova e mesīhut, Dexhxhālit.)

Ndërsa, një ditë Mu’ādhit i tha: “O Mu’ādh! Vërtet që unë të dua. Andaj, kurrë mos e lë pa thënë në fund të namazit:

اللهم أعني على ذكرك وشكرك وحسن عبادتك

“All-llāhum-me e’inī ‘alā dhikrike we shukrike we husni ‘ibādetike”

(O Allah! Më ndihmo të të përmend e të të falënderoj dhe më ndihmo të të adhuroj ashtu siç është më së miri!) (Nesāiu, nr. 1286 dhe Ebū Dāvūdi, nr. 1301)

Është saktësuar nga Aliu (radijAllahu anhu) se Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) në fund të namazit, para se të jepte selam, thoshte:

اللهم اغفر لي ما قدمت وما أخرت وما أسررت وما أعلنت وما أسرفت وما أنت أعلم به مني أنت المقدم وأنت المؤخر لا إله إلا أنت

“All-llāhum-magfirlī mā kad-demtu we mā eh-hartu we mā esrertu we mā a’lentu we mā esreftu we mā Ente a’lemu bihī min-nī. Entel-Mukad-dimu we Entel-Mueh-hiru lā ilāhe il-lā Ente.”

(O Allah! M’i fal mëkatet e hershme dhe të vonshme; ato që i kam bërë fshehtas dhe ato që i kam bërë haptas; ato me të cilat e kam tepruar dhe ato që Ti i di më mirë se unë. Ti je Ai që çon gjërat përpara dhe Ti je Ai që i lë gjërat prapa (e i vendos nëpër vendet e tyre ashtu siç e kërkon vullneti dhe urtësia e Tij). S’ka të adhuruar të vërtetë përveç Teje.) (Ahmedi, nr. 691 dhe 764 dhe Muslimi, nr. 1290).

Po ashtu është saktësuar në Sahīh-un e Buhāriut nga Sa’d bin Ebū Uekkāsi (radijAllahu anhu) se Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thoshte në fund të namazit të tij:

اللهم إني أعوذ بك من البخل وأعوذ بك من الجبن وأعوذ بك أن أرد إلى أرذل العمر وأعوذ بك من فتنة الدنيا ومن عذاب القبر

“All-llāhum-me in-nī e’ūdhu bike minel-buhli we e’ūdhu bike minel-xhubni we e’ūdhu bike min en ured-de ilā erdhelil-‘umuri we e’ūdhu bike min fitnetid-dunjā we min ‘adhābil-kabri.”

(O Allah! Me Ty mbrohem nga koprracia, nga jotrimëria, nga matufosja, nga sprova e jetës dhe nga dënimi i varrit!) (Buhāriu, nr. 790, 5851, 6839 dhe Muslimi, nr. 4876)

Gjithashtu është e pëlqyeshme të thuhet lutja e ardhur në hadithin e Abdullah bin ‘Amër bin ‘Āsit (radijAllahu anhuma) që shënohet në dy Sahīh-ët. Aty përmendet se Ebū Bekri (radijAllahu anhu) tha: “O i Dërguar i Allahut! Më mëso një lutje me të cilën do të lutem gjatë namazit tim!” Ai i tha: “Thuaj:

اللهم إني ظلمت نفسي ظلما كثيرا ولا يغفر الذنوب إلا أنت فاغفر لي مغفرة من عندك وارحمني إنك أنت الغفور الرحيم

“All-llāhum-me in-nī dhalemtu nefsī dhulmen kethīren we lā jagfirudh-dhunūbe il-lā Ente. Fagfirlī magfireten min ‘indike werhamnī in-neke Entel-Gafūrurr-Rrahīm.”

(O Allah! Vërtet, i kam bërë shumë dëm vetes dhe askush nuk mund të falë mëkatet pos Teje. Pra, më fal me faljen Tënde dhe më mëshiro. Vërtet, Ti je Falës i Madh, Mëshirëplotë.)

Pra, këto janë lutje të mira, thënia e të cilave është e ligjësuar në fund të namazit, pasi që të lexohet et-tehij-jatu, shehadeti dhe salavatet mbi të Dërguarin (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem). Nëse lutet me lutje tjera të mira, përpos këtyre, s’ka gjë të keqe.

Në namaz gruaja është sikurse burri:

Duhet të dimë se në të gjitha këto gjëra që u përmendën, gruaja është njësoj me burrin, për shkak të përgjithësimit të ardhur në hadithe.

Dhënia e selamit:

Kur namazfalësi, qoftë burrë apo grua, e përfundon lutjen, jep selam në anën e djathtë duke thënë:

السلام عليكم ورحمة الله

“Es-Selāmu ‘alejkum we rahmetull-llāh”

(Paqja dhe mëshira e Allahut qoftë me ju!)

pastaj jep selam në anën e majtë duke thënë:

السلام عليكم ورحمة الله

“Es-Selāmu ‘alejkum we rahmetull-llāh”

Kështu vepronte Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem). Kjo vlen si për burra ashtu edhe për gra; si në namazet e obligueshme ashtu edhe në ato të vullnetshme.

Dhikret që thuhen pas namazit:

Pas dhënies së selamit burri apo gruaja thonë tri herë:

استغفر الله

“Estagfirull-llāh”

(Kërkoj falje nga Allahu!)

Pastaj thotë:

اللهم أنت السلام ومنك السلام تباركت يا ذا الجلال والإكرام

“All-llāhum-me Entes-Selāmu we minkes-selāmu tebārekte jā dhel-xhelāli wel-ikrāmi”

(O Allah! Ti je Paqëdhënësi dhe prej Teje vjen paqja (shpëtimi). I Lartësuar qofsh Ti që je Posedues i Madhërisë dhe i Nderit!)

Pastaj imami kthehet me fytyrë nga njerëzit dhe thotë:

لا إله إلا الله وحده لا شريك له له الملك وله الحمد وهو على كل شيء قدير

“Lā ilāhe il-lAll-llāhu wahdehū lā sherīke lehū lehul-mulku we lehul-hamdu we huwe ‘alā kul-li shej’in Kadīr.”

(S’ka të adhuruar me të drejtë përveç Allahut, Një dhe të Pashoq. Atij i përket sundimi dhe lavdi/falënderimi dhe Ai është i Fuqishëm të bëjë ç’të dojë.)

Po ashtu edhe ata që falen pas tij, burra e gra, i thonë të njëjtat fjalë. Nganjëherë i shton edhe këto fjalë:

لا إله إلا الله وحده لا شريك له له الملك وله الحمد يحيي ويميت بيده الخير وهو على كل شيء قدير

“Lā ilāhe il-lAll-llāhu wahdehū lā sherīke lehū lehul-mulku we lehul-hamdu juhjī we jumītu bijedihil-hajru we huwe ‘alā kul-li shej’in Kadīr.”

(S’ka të adhuruar me të drejtë përveç Allahut, Një dhe të Pashoq. Atij i përket sundimi dhe lavdi/falënderimi. Ai jep jetë dhe vdekje, në dorën e Tij janë të mirat dhe Ai është i Fuqishëm të bëjë ç’të dojë.)

e nganjëherë nuk i thotë. Çështja është e gjerë, falënderimi qoftë për Allahun! Pastaj thotë:

لا حول ولا قوة إلا بالله ، لا إله إلا الله ولا نعبد إلا إياه له النعمة وله الفضل وله الثناء الحسن ، لا إله إلا الله مخلصين له الدين ولو كره الكافرون اللهم لا مانع لما أعطيت ولا معطي لما منعت ولا ينفع ذا الجد منك الجد

“Lā hawle we lā kuw-wete il-lā bil-lāhi, lā ilāhe il-lAll-llāhu we lā na’budu il-lā ij-jāhu lehun-n’imetu we lehul-fadlu we lehuth-thenā-ul-hasen. Lā ilāhe il-lAll-llāhu muhlisīne lehud-dīne we lew kerihel-kafirūn. All-llāhum-me lā māni’a limā a’tejte we lā mu’tije limā mena’te we lā jenfe’u dhel-xhed-di minkel-xhed-du.”

(S’ka ndryshim e as fuqi pa ndihmën e Allahut; nuk ka të adhuruar të vërtetë përveç Allahut dhe nuk e adhurojmë askënd tjetër përveç Tij; dhuntitë dhe mirësitë i përkasin Atij dhe vetëm Atij i takon lavdërimi më i mirë. Nuk ka të adhuruar të vërtetë përveç Allahut. Me sinqeritet Atë e adhurojmë, edhe pse këtë e urrejnë jobesimtarët. O Allah! Askush s’mund ta ndalë atë që jep Ti dhe askush s’mund të japë atë që Ti e ndalë, e as zotërimet/pasuritë e një pronari nuk mund t’i bëjnë dobi para Teje.)

E tërë kjo është e pëlqyeshme të thuhet pas secilit prej pesë namazeve, si nga burrat ashtu edhe nga gratë. Pastaj burri apo gruaja thotë “subhānAllāh, elhamdulil-lāh, All-llāhu ekber” tridhjetetre herë duke i numëruar me gishtat e tij. Pra, gjithsej nëntëdhjetenëntë herë; tridhjetetre herë subhānAllāh, tridhjetetre herë elhamdulil-lāh dhe tridhjetetre herë All-llāhu ekber. Më tej, duke e plotësuar numrin njëqind thotë: “Lā ilāhe il-lAll-llāhu wahdehū lā sherīke lehū lehul-mulku we lehul-hamdu we huwe ‘alā kul-li shej’in Kadīr.”

Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) thotë: “Kush i thotë këto i falen gjynahet edhe nëse janë sa shkuma e detit.” (Muslimi, nr. 939) Kjo është një dhunti dhe mirësi e madhe. Kuptimi është: kush e thotë me pendim dhe me braktisje të mëkateve, jo vetëm me fjalë që dalin nga goja. Porse e thotë me kërkim faljeje, me keqardhje, me pendim dhe me mosvazhdimësi në mëkate. Në këtë rast shpresohet për të se do ta arrijë këtë mirësi të madhe. Kjo vlen edhe për mëkatet e mëdha; pra, nëse e thotë me besim, me vërtetësi, me pendim të vërtetë dhe keqardhje për mëkatet e bëra, atëherë Allahu ia falë gjynahet e mëdha dhe të vogla, për shkak të pendimit, vërtetësisë dhe sinqeritetit të tij.

Në vijim e lexon ajetul-kursijj-in:

اللَّهُ لا إِلَهَ إِلا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلا نَوْمٌ لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلا بِإِذْنِهِ يَعْلَمُ مَا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلا بِمَا شَاءَ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَلا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِيُّ الْعَظِيمُ

“All-llāhu lā ilāhe il-lā huwel-Hajjul-Kajjūmu lā te’hudhuhū sinetun we lā newmun lehū mā fis-semāwāti we mā fil-erdi men dhel-ledhī jeshfe’u ‘indehū il-lā bi idhnihī ja’lemu mā bejne ejdīhim we mā halfehum we lā juhītūne bi shej’in min ‘ilmihī il-lā bimā shā-e wesi’a kursij-juhus-semāwāti wel-erda we lā jeūduhū hifdhuhumā we huwel-‘Alijjul-‘Adhīm.” (El-Bekare, 255)

(Allahu! Nuk ka të adhuruar me meritë përveç Tij, të Gjallit, të Përjetshmit, Mbajtësit të gjithçkaje! Atë nuk e kaplon as dremitja, as gjumi! Atij i përket gjithçka që gjendet në qiej dhe gjithçka që gjendet në Tokë. Kush mund të ndërhyjë tek Ai për ndokënd pa lejen e Tij? Ai di çdo gjë që ka ndodhur përpara dhe çdo gjë që do të ndodhë pas njerëzve, kurse ata nuk mund të përvetësojnë asgjë nga Dituria e Tij, përveçse aq sa Ai dëshiron. Kursi-u i Tij shtrihet mbi qiejt dhe Tokën dhe Ai nuk e ka të rëndë t’i ruajë ato. Ai është i Larti, Madhështori!)

Këtë ajet e lexon si burri ashtu edhe gruaja pas namazeve të obligueshme. Në disa hadithe përcillet se Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Kush e lexon ajetul-kursijj-in pas çdo namazi, asgjë nuk e pengon nga hyrja në Xhenet përveç vdekjes.” Hadithi që flet për këtë ka rrugë të shumta që tregojnë për vërtetësinë dhe saktësinë e tij nga Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem). Ky ajet është ajeti më madhështorë dhe më me vlerë në Librin e Allahut. Është e pëlqyeshme që të thuhet pas selamit, pas dhikrit që u përmend më lart, si dhe gjatë rënies në gjumë. Leximi i tij është shkak që Allahu ta ruaj robin nga shejtani dhe nga çdo e keqe, siç saktësohet një gjë e tillë nga Profeti (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem). Po ashtu është prej shkaqeve të hyrjes në Xhenet, nëse njeriu e thotë atë pas çdo namazi të detyrueshëm, siç u përmend më lart. Gjithashtu pëlqehet që imami, ai që falet pas tij dhe ai që falet vetë të lexojnë heshtas suret El-Ihlās, El-Felek dhe En-Nās nga njëherë në namazin e drekës, të ikindisë dhe të jacisë. Ndërsa, në namazin e akshamit dhe të sabahut (secilën prej tyre) nga tri herë. Gjithashtu është e pëlqyeshme që pas namazit të sabahut dhe të akshamit të thotë nga dhjetë herë:

“Lā ilāhe il-lAll-llāhu wahdehū lā sherīke lehū lehul-mulku we lehul-hamdu juhjī we jumītu we huwe ‘alā kul-li shej’in Kadīr.”

si shtesë ndaj dhikrit të ligjësuar që u përmend më lart. Kjo është përcjellë në disa hadithe të të Dërguarit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem).

E lusim Allahun e Madhërishëm që të gjithëve të na jap sukses drejt pasimit të Profetit (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem), zbatimit të sunetit të tij dhe qëndrueshmërisë në fenë e Tij derisa ta takojmë Atë!

Salatet dhe selamet e Allahut qofshin për Profetin tonë, Muhamedin, për familjen dhe mbarë shokët e tij!

Fund.

Shtesë:

Shejh Muhamed bin Sālih El-Uthejmīn (RahimehUllah) në fund të librit të tij “Sifetu salātin-nebijji sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem” (Forma e namazit të Pejgamberit) thotë:

“Sipas mendimit tim, gjëja më e rëndësishme në namaz, pasi që njeriu ta kryej atë sipas sunetit, është prania e zemrës. Sepse sot, shumë njerëz nuk mposhten nga mendimet dhe vesveset, veçse kur lidhen në namaz, dhe, posa të përfundojë namazin e tij, menjëherë i largohen këto mendime dhe vesvese.”

Veprimet që lejohen në namaz.

 

Përgatiti: Udha e Besimtarëve

01 - Shpërthimi i të qarës, rënkimit dhe vajtimit: njësoj nëse është nga frika e Allahut apo për shkaqe tjera si rënkimi nga fatkeqësitë dhe dhimbja përderisa të mundin në mënyrë të tillë që nuk mund ta largojë.

Kjo bazuar në fjalën e Allahut të Madhëruar: “Kur i lexohen atij ajetet e Rramanit bien në sexhde dhe qajnë.” [Merjem: 58] Ajeti përfshin atë që falet dhe të tjerët.

Transmetohet nga Abdullah bin Esh-Shikhir se ka thënë: “Pashë Profetin sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem duke u falur dhe në kraharor dëgjohej një zë si tenxherja kur vlon, nga e qara.” [E transmeton Ebu Daudi, Nesaiu, Ibën Khuzejma dhe Ibën Hibani në dy sahihat e tyre e të tjerë dhe e saktëson shejh Albani.]

Transmetohet nga Aliu radiallahu anhu se ka thënë: “Nuk kishim kalorës në luftën e Bedrit përveç Mikdad bin El-Esued; sikur të na shihje, nuk kishte njeri vetëm se në gjumë, përveç Profetit sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem nën një pemë, falej dhe qante derisa u gdhi.” [E transmeton Ahmedi, Ibën Khuzejma në Sahihun e tij në kapitullin: (Argumenti se e qara në namaz nuk e prish namazin dhe se lejohet e qara në namaz) e të tjerë dhe e saktëson shejh Albani.]

Ka thënë Abdullah bin Shadadi: “Dëgjova ngashërimën e Umerit dhe isha në safet e fundit kur po lexonte: “I ankohem për merakun dhe mërzinë time, Allahut.” [Jusuf: 86.] [E transmeton Buhariu të varur (mualek): (Kapitulli nëse imami qan në namaz), ka thënë El-Hafidh në El-Fet’h: Këtë ether ia ka dhënë të plotë zinxhirin Seid bin Mensuri Ibën Ujejne nga Ismail bin Muhamed bin Sead që e ka dëgjuar prej Abdullah bin Shadad dhe ka shtuar: “Në namazin e sabahut” ka transmetuar Ibën El-Mundhir nga Ubejd bin Umejr nga Umeri diçka të ngjashme.]

Transmetohet nga Aishja nëna e besimtarëve “Se Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem ka thënë kur ishte sëmurë: Urdhëroni Ebu Bekrin tu prijë njerëzve.” Thotë Aishja: I thashë: “Ebu Bekri nëse zë vendin tënd, nuk e dëgjojnë njerëzit nga e qara, urdhëro Umerin tu prijë!” Aishja i tha Hafsës: Thuaj atij: “Ebu Bekri nëse zë vendin tënd nuk këndon dot nga e qara. Urdhëro Umerin tu prijë njerëzve dhe ajo i tha. Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem tha: Shih, ju jeni të pasjellshme. Urdhëroni Ebu Bekrin tu prijë njerëzve.” Hafsa i tha Aishes: “Nuk më vjen hajër prej teje.” [E transmeton Buhariu.] Caktimi i profetit Ebu Bekrin si imam në namaz në këtë gjendje është argument për lejimin e të qarës në namaz nëse ajo e mund atë.

02 - Kthimi dhe bërja me shenjë të kuptueshme në rast nevoje:

Transmetohet nga Xhabiri se ka thënë: “U sëmur Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem dhe ne u falëm pas tij (ai u fal) ulur ndërsa Ebu Bekri thonte me zë tekbiret e tij. Ai u kthye tek ne dhe na pa neve ulur, na bëri me shenjë neve dhe ne u ulëm, pastaj u falëm si namazi i tij (ulur).” [E transmeton Muslimi.]

Transmetohet nga Sehl Ibën El-Handhalije se ka thënë: “U thirr ikameti për namazin e sabahut. Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem filloi të falej dhe kthente kokën nga rruga. Ka thënë Ebu Daudi: Ai kishte dërguar natën një kalorës në atë rrugë që të bënte rojë.” [E transmeton Ebu Daudi e të tjerë dhe e saktëson shejh Albani.]

Nuk duhet të kthehesh në namaz pa nevojë, kjo marrë nga hadithi i Aishes - radiallahu anha- se ka thënë: Pyeta Profetin - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem - për kthimin e kokës në namaz, ai tha: “Ajo është rrëmbim, rrëmben shejtani nga namazi i njeriut.” [E transmeton Buhariu.]

Transmetohet nga El-Harith El-Esharij - radiallahu anhu - se profeti - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem -: “Allahu urdhëroi Jahja bin Zekerija që të punojë me pesë fjalë… ndër to: Allahu ju ka urdhëruar juve për namaz, kur të faleni mos e ktheni kokën sepse Allahu e ngren fytyrën e tij për fytyrën e njeriut të tij në namaz përsa kohë nuk ka kthyer kokën.” [E transmeton Tirmidhiu, Ibën Khuzejma, Ibën Hibani, Hakimi dhe të gjithë e kanë konsideruar të saktë. E ka saktësuar dhe shejh Albani.]

Për më shumë hadithe shiko librin “Sahih Et-Tergib ue Et-Terhib” kapitulli (largimi nga ngritja e shikimit në qiell në namaz).

Kjo është për kthimin me fytyrë ndërsa kthimin me gjithë trupin dhe zhvendosja nga kibla, e prish namazin me unanimitet sepse ka lënë mangët detyrën e kthimit nga kibla.

03 - Vrasja e gjarprit, akrepit, grerëzave apo të tjera të ngjashme që të dëmtojnë:

Transmetohet nga Ebu Hurejra -radiallahu anhu- se ka thënë: Ka thënë Profeti - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem -: “Vritini dy të zezat në namaz: gjarprin dhe akrepin.” [E transmeton Ebu Daudi, Nesaiu dhe e saktëson shejh Albani.]

04 - Ecja e paktë kur është e nevojshme:

Transmetohet nga Aishja se ka thënë: “Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem po falej dhe dera ishte e mbyllur. Unë erdha dhe desha ta hap, ai eci dhe e hapi atë, pastaj u kthye në vendin e tij të faljes.” [E transmetojnë Ebu Daudi e të tjerë dhe e saktëson shejh Albani] dhe përmendi se dera ishte në drejtim të kibles.

Ka thënë shejhu ynë në “Silsiletu Es-Sahiha”: Lejimi i veprimeve të lehta të qëllimshme në namaz dhe ka përmendur aty hadithin: “Ai po falej në këmbë namaz vullnetar dhe dera në drejtim të kibles ishte e mbyllur, desha ta hap derën. Ai eci nga e majta apo nga e djathta e hapi derën pastaj u kthye në vendin e tij.”

Transmetohet nga El-Ezrak bin Kajs se ka thënë: “Ishim në El-Ehuaz duke luftuar me harurijet.” [Një grup prej hauarixhve që kundërshtuan Aliun -radiallahu anhu- . U quajtën kështu nga vendi i quajtur Haura’ në afërsi të Kufes – Irak, mbledhja e parë e tyre ishte në këtë vend.] Ndërkohë që isha në breg të lumit kur pashë një burrë që po falej me frerin e kafshës në dorë, ajo donte të ecte dhe ky e ndiqte. – Shu’be thotë ai ishte Ebu Berze El-Eslemij -. Një burrë nga Khauarixhët thotë: O Allah bëji këtij plakut këtë dhe këtë (mallkim)! Kur plaku mbaroi tha: “E dëgjova fjalën tuaj por unë kam luftuar përkrah me profetin - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem - në gjashtë, shtatë, apo tetë beteja dhe kam parë lehtësimin e tij. Shkuarja ime pas kafshës është më e dashur për mua sesa ta lija atë të shkonte pas kullotjes së saj e pastaj të ec në këmbë.” [E transmeton Buhariu.]

05 - Mbajtja e fëmijës dhe ngjitja e tij (qëndrimi i tij) me njeriun që falet:

Transmetohet nga Ebu Katade El-Ensarij se “Profeti - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem - po falej ndërkohë që mbante në krah Umamen të bijën e Zejnebes të bijës së profetit sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem dhe të Ebu El-As bin Rabia bin Abdu Shems, kur bënte sexhde e lëshonte atë dhe kur ngrihej e merrte në krahë.” [E transmeton Buhariu dhe Muslimi.]

Transmetohet nga Abdullah bin Shadad nga i ati i tij se ka thënë: “Doli tek te profeti - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem - në një nga namazet e pasdites – drekës ose ikindisë Hasanin ose Husejnin . Doli para profeti - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem - dhe e vendosi atë në këmbën e djathtë, pastaj dha tekbir për namaz dhe filloi të falej. Në namaz bëri një sexhde të gjatë. Thotë (transemetuesi): Ngrita kokën në mesin e njerëzve kur pashë fëmijën mbi shpinën e profetit kurse ai në sexhde dhe u ktheva në sexhde. Kur profeti - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem - mbaroi namazin njerëzit i thanë: O i dërguar i Allahut, bëre një sexhde të gjatë sa ne menduam se mos ka ndodhur ndonjë gjë apo se po të shpallet. Ai tha: Asgjë nga këto nuk ka ndodhur, por biri im më hipi sipër, nuk desha ta trazoj dhe (desha) të rrinte sa të donte.” [E transmeton Nesaiu, Ibën Asekir, Hakimi dhe e ka saktësuar, me të është pajtuar edhe Dhehebiu.]

Transmetohet nga Abdullah bin Mes’udi se ka thënë: “Profeti sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem falej; kur binte në sexhde Hasani dhe Husejni i hipnin mbi shpinë, nëse (të tjerët) i pengonin, u bënte me shenjë [Kjo është nga argumentet për lejimin e shenjës së kuptueshme në namaz.] që ti linin. Kur mbaronte namazin i vendoste ata në prehrin e tij dhe thonte: Kush më do mua, të dojë këta të dy.” [E transmeton Ibën Khuzejma në Sahihun e tij me zinxhir hasen (të mirë) e të tjerë. E saktëson shejh Albani.]

06 - Dhënia selam atij që falet, komunikimi me të dhe lejimi i kthimit me shenja atij që i jep selam:

Transmetohet nga Xhabiri se ka thënë: “Profeti - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem - më dërgoi për një nevojë, pastaj e gjeta atë duke ecur (ka thënë Kutejbe: duke u falur), i dhashë selam atij dhe ai ma bëri me shenjë. Kur mbaroi më thirri mua dhe më tha: Ti më dhe selam pak më parë kur unë po falesha dhe ai drejtoheshe ato kohë nga lindja.” [E transmeton Muslimi]

Transmetohet nga Suhajbi se ka thënë: “Kalova pranë Profetit - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem - kur ai po falej, unë i dhashë selam dhe ai ma ktheu me shenjë. Ka thënë (transmetuesi): Nuk mendoj se ka thënë vetëm se: shenjë me gishtin e tij.” [E transmeton Ebu Daudi, Nesaiu, e të tjerë.]

Transmetohet nga Enes bin Maliku se “Profeti - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem - bënte me shenjë në namaz.” [E transmeton Ahmedi, Ebu Daudi, Ibën Khuzejma në Sahihun e tij dhe e saktëson shejh Albani.]

Transmetohet nga Ibën Umeri -radiallahu anhuma- se ka thënë: “Doli Profeti - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem - që të falej në Kuba’.” Aty erdhën ensarët dhe i dhanë selam ndërkohë që ishte në namaz; thotë: I thashë Bilalit: “Si ia ktheu profeti -sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem- atyre kur ata i dhanë selam në namaz?” Ai tha: “Tha kështu, ai shtriu dorën e tij dhe Xheafer bin Aun shtriu dorën e tij, me pëllëmbën poshtë dhe shpinën e dorës nga lart.” [E transmeton Ebu Daudi me zinxhir të mirë dhe tre autorët e suneneve. E saktëson shejh Albani.]

Ka thënë Ibën El-Mundhir në “El-Eusat”: “Të flasësh në namaz nuk lejohet, profeti e ka bërë synet për atë që falet të kthejë selamin me shenja.” Dhe ka përmendur disa hadithe dhe fjalë selefësh për këtë.

Kam kuptuar nga shejhu ynë Allahu e ruajtë se kthimi i selamit me kokë apo me dorë sipas pozicionit të myslimanit, si p.sh të vijë nga pas dhe nuk e sheh lëvizjen e dorës, ai i bën atij shenjë me kokë, apo nëse vjen nga ana që shishet lëvizja e dorës i bën shenjë me dorë– dhe Allahu e di më së miri -.

07 - Thënia SubhanAllah dhe përplasja e shuplakave:

Lejohet tesbihi për burrat përplasja e shuplakave për gratë nëse shfaqet ndonjë problem si vërejtje e imamit kur gabon, si lejim për njeriun që do të futet, si udhëzim për të verbrin dhe gjëra të ngjashme.

Transmetohet nga Sehl bin Sead -radiallahu anhu- nga Profeti - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem - se ka thënë: “O njerëz nëse ju ndodh ndonjë gjë dhe doni të njoftoni tjetrin dhe filloni të përplasni shuplakat, përplasja e shuplakave është për gratë, kujt i lind nevoja të njoftojë tjetrin në namaz le të thotë SubhanAllah sepse nuk ka njeri që e dëgjon kur thotë SubhanAllah vetëm se i tërheq vërejtjen.” [E transmeton Buhariu dhe Muslimi.]

Në një transmetim tjetër ka ardhur: “…O ju njerëz, ç’keni që kur ju nevojitet të njoftoni për diçka në namaz filloni të përplasni shuplakat?! Përplasja e shuplakave është për gratë. Kush do të njoftojë për diçka në namaz le të thotë SubhanAllah, sepse nuk e dëgjon njeri kur thotë SubhanAllah vetëm se i tërheq vërejtjen.” [E transmeton Buhariu dhe Muslimi.]

Transmetohet nga Ebu Hurejra -radiallahu anhu- se ka thënë: Ka thënë Profeti - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem -: “Tesbihu është për burrat dhe tesfiku (përplasja e shuplakave) për gratë.” [E transmeton Buhariu dhe Muslimi.]

08 - Ndihma ndaj imamit:

Nëse harron imami një ajet e ndihmon atë xhemati dhe ia kujton.

Transmetohet nga Abdullah bin Umeri “Se Profeti - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem - fali një namaz, lexoi në të Kuran dhe u ngatërrua.” Kur mbaroi i tha Ubejit: “A u fale me ne?” Ai tha: “Po.” Ai i tha: “Po ç’të pengoi?!” [D.m.th të ma kujtoje.] [E transmeton Ebu Daudi, Tabarani dhe e saktëson shejh Albani.]

Transmetohet nga El-Misuar bin Jezid El-Malikij “Se Profeti - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem - lexoi në namaz dhe la diçka pa lexuar.” Një burrë i tha atij: “O i dërguar i Allahut, le ajetin kaq e kaq.” Profeti - sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem - i tha: “Sikur të ma kishe kujtuar” [E transmeton Ebu Daudi dhe e saktëson shejh Albani.]